Научная статья на тему 'ИНТЕНСИВ САБЗАВОТЧИЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИҚТИСОДИЙ САМАРАДОРЛИГИ'

ИНТЕНСИВ САБЗАВОТЧИЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИҚТИСОДИЙ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Хушматов Норқул

Сабзавотчилик тармоғи мамлакат аҳолисини озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлаш, инсонларга соғлом ва экологик жиҳатдан тоза рацион асосида овқатланиш имкониятини яратишда беқиёс аҳамиятга эга бўлган тармоқ ҳисобланади. Ўзбекистонда сабзавотчилик соҳасини ривожлантириш учун йирик техник-технологик, табиий-иқлим, иқтисодий ҳамда интеллектуал салоҳияти мавжудлиги боисдан бугунги кунда аҳоли жон бошига ҳисоблаганда физиологик меъёрларга (128 кг) нисбатан 2,3 баравардан ортиқ миқдорда (297 кг) сабзавот маҳсулотлари етиштирилмоқда. Аммо, аҳоли сонининг тез суръатларда ўсиб бориши, қишлоқ хўжалигига яроқли бўлган унумдор ер майдонларининг саноат тармоқлари ва инфратузилма соҳаси ривожланиши ҳисобига камайиб бориши, глобал иқлим ўзгариши туфайли сув танқислиги кескинлашувчи сабзавотчилик соҳасига ҳам иннновацион технологияларни тадбиқ қилиш заруратини оширмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИНТЕНСИВ САБЗАВОТЧИЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИҚТИСОДИЙ САМАРАДОРЛИГИ»

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

ИНТЕНСИВ САБЗАВОТЧИЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ЩТИСОДИЙ САМАРАДОРЛИГИ

Хушматов Норкул

"Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари институти" Миллий тадкикот университети, и.ф.д., профессор https://doi. org/10.5281/zenodo.11401849 Сабзавотчилик тармоги мамлакат ахолисини озик-овкат махсулотлари билан таъминлаш, инсонларга соглом ва экологик жихатдан тоза рацион асосида овкатланиш имкониятини яратишда бекиёс ахамиятга эга булган тармок хисобланади. Узбекистонда сабзавотчилик сохасини ривожлантириш учун йирик техник-технологик, табиий-иклим, иктисодий хамда интеллектуал салохияти мавжудлиги боисдан бугунги кунда ахоли жон бошига хисоблаганда физиологик меъёрларга (128 кг) нисбатан 2,3 баравардан ортик микдорда (297 кг) сабзавот махсулотлари етиштирилмокда.

Аммо, ахоли сонининг тез суръатларда усиб бориши, кишлок хужалигига ярокли булган унумдор ер майдонларининг саноат тармоклари ва инфратузилма сохаси ривожланиши хисобига камайиб бориши, глобал иклим узгариши туфайли сув танкислиги кескинлашувчи сабзавотчилик сохасига хам иннновацион технологияларни тадбик килиш заруратини оширмокда.

Республикада сахбавотчилик сохасида шаклланган вазиятга тахлиллар асосида эътибор каратадиган булсак, амалга оширилиши лозим булган ташкилий ва иктисодий тадбирлар анча куплигини куриш мумкин.

Хусусан, бугунги кунда республикамиз худудларида сабзавот махсулотлари пишиб етилган пайтдаги бозорлар тукинчилиги, мавсум давомида таклифнинг тобора ортиб бориши, сабзавот махсулотлари ишлаб чикарувчилари учун сезиларли булган манфаатсиз бахо шаклланишига олиб келмокда. Ушбу холатни бартараф киладиган тадбирларни амалга ошириш хамда бошка таъси килувчи омилларни эътиборга олмаган холда умумий тарзда хулоса киладиган булсак:

- махсулот йигиштириб олиш даврида, сабзавот махсулотлари бозорида ишлаб чикарувчи учун ута нокулай булган иктисодий вазият юзага келади ва бу эса уз урнида кейинги йиллларда сабзавот экинлари майдони хамда махсулот етитириш микдори камайишини бевосита рагбатлантиради.

Юкоридаги холатни Тошкент вилояти мисолида ушбу холатни куришимиз мумкин. Хусусан, вилоятда сунгги 5-6 йил давомида сабзавот экинлари майдони камайиб бориш тенденциясига эга булган (1-жадвалга каранг). Вилоятда 2018 йилдаги 25,5 минг гектар сабзавот экинлари майдони 2022 йилга келиб 24,5 минг гектарни ташкил килган ёки кузатилаётган базовой йилга нисбатан 96,1 фоизга тенг булган.

1-жадвал

Тошкент вилоятида кишлок хужалиги экин майдонлари таркиби узгариши (гектар)

Худудлар номи 2018 йил 2019 йил 2020 йил 2021 йил 2022 йил 2022 йилда 2018 йилга нисбатан, (%)

Жами экин майдони 403308 395248 486051 467882 407586 101,1

Бугдой экин майдони 125056 104651 120004 119549 119299 95,4

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: МиАММО VA YECHШLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

Пахта экин майдони 83561 73344 77716 69 076 72 540 86,8

Сабзавот экин майдони 25487 26206 24802 23 899 24 489 96,1

Полиз экинлари 2437 2035 2 494 2 304 2 629 107,9

Ем-хашак экинлари 30684 32062 33 756 33 840 34 638 112,9

Мевали боглар 37704 42824 35 271 33 077 34 705 92,0

Узумзорлар майдони 15091 15498 15 769 14 847 15 986 105,9

Бошка экинлар 83288 98628 176239 171290 103300 124,0

Бу борада Тошкент вилоятида катор туманларда пахта экин майдонлари сезиларли кискартрилган холда сабзавотчиликка ихтисослаштириш юз берганлигини хам эътиборга олиш лозим. Аммо, сабзавот экин майдонлари камайиши полати барча туманларда хам юз бермаган. Жумладан, Нурафшон шахрида 2018-2022 йилларда 145 гектардан 38 гектарга (57,6%), Ангрен шахрида 414 гектардан 237 гектарга (67,3%) камайган бир пайтда, Янгийул шахрида 16 гектардан, 82 гектарга (315,4%), Бустонли; туманида 1602 гектардан 2344 гектарга (123,2%), Зангиота туманида 1520 гектардан 1738 гектарга ортганлигини куриш мумкин.

Соха фаолияти иктисодий самарадорлиги курсаткичлари узгаришига эътибор каратадиган булсак, вилоятда 2018-2022 йилларда сабзавот экинлари хосилдорлиги 224,4 ц/га дан 234,8 ц/га гача (104,6%) ортган (2-жадвал).

Сабзавот экинлари хосилдорлиги катор худуларда сезиларли усган. Жумладан, Олмали; шахри- 2018 йилдаги 64 ц/га дан, 2022 йилда 182,3 ц/га ёки 284,8 фоизга, Бекобод шахри - 2018 йилдаги 67 ц/га дан, 2022 йилда 200,1 ц/га ёки 298,7 фоизга ортган, ^уйичирчик; тумани - 2018 йилдаги 136 ц/га дан, 2022 йилда 256,3 ц/га ёки 188,5 фоизга ортган, Чиноз тумани - 2018 йилдаги 255 ц/га дан, 2022 йилда 350, 2 ц/га ёки 137, 3 фоизга ортган. Ушбу худудлар сабзавотчилигида янги навлар ва инновацион технологияларни жорий килиш хисобига сезиларли ривожланишга эришган.

Аммо, вилоят буйича сабзавотчилик сохасида эришилган уртача (234,8 ц/га) хосилдорлик ортиб бораётганлигига карамасдан хозирги кунда вилоят потенциал имкониятлари даражасидан анча пастлигича колмокда.

2-жадвал

Тошкент вилояти туманлари буйича сабзавот экинлари хосилдорлиги узгариши

(ц/га)

Маъмурий худудлар номи 2018 йил 2019 йил 2020 йил 2021 йил 2022 йил 2022 йилда 2018 йилга нисбатан, (%)

Нурафшон шахри 230 223,9 224,2 119,6 140,5 61,1

Олмалик шахри 64 169,5 168,5 151,9 182,3 284,8

Ангрен шахри 88 124,0 143,9 136,9 125,8 143,0

Бекобод шахри 67 123,3 151,3 179,7 200,1 298,7

Охангарон шахри 229 217,3 225,2 185,3 188,1 82,1

Чирчик шахри 243 200,8 170,1 185,9 186,4 76,7

Янгийул шахри 188 168,3 196,2 195,9 133,3 70,9

Оккургон тумани 374 427,7 668,9 499,7 457,9 122,4

Охангарон тумани 182 173,5 187,5 175,7 173,0 95,1

Бекобод тумани 328 361,2 339,8 355,2 324,6 99,0

Бустонлик тумани 189 281,6 239,5 247,5 198,8 105,2

Бука тумани 194 160,5 142,4 194,4 181,2 93,4

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: МиАММО VA YECHШLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

^уйичирчик 136 296,3 275,1 254,9 256,3 188,5

Зангиота тумани 241 255,8 195,5 196,1 230,2 95,5

Юкоричирчик тумани 250 397,5 385,8 318,1 321,7 128,7

^ибрай тумани 191 186,7 198,1 168,6 173,7 90,9

Паркент тумани 312 337,5 311,5 349,1 316,0 101,3

Пскент тумани 220 264,5 221,4 223,8 212,7 96,7

Уртачирчик тумани 207 263,7 249,0 212,1 106,1 51,3

Чиноз тумани 255 374,6 332,5 382,7 350,2 137,3

Янгийул тумани 167 243,1 143,9 227,8 171,2 102,5

Тошкент тумани 237 249,8 227,1 228,0 226,9 95,7

Тошкент вилояти 224,4 274,3 250,3 259,8 234,8 104,6

Сабзавотлар хосилдорлиги хорижий давлатларда анча юкори булиб, бу ишлаб чикаришнинг иктисодий самарадорлиги юкори булишини таъминлайди. Жумладан, Россия Федерациясида сабзавот хосилдорлиги, уртача 400-450 центнерни ташкил килиб, Тошкент вилояти курсаткичидан деярли 2 марта юкорирок.

Вилоятда сабзавот экинлари уртача хосилдорлиги пастлигини, биринчи навбатда сабзавотчиликда замонавий инновацион технологиялар, юкори хосилдор сабзавот экинлари навлари, илгор агротехнологиялардан етарли даражада фойдаланилмаслиги ва сабзавотлар асосан оилавий асосдаги хужаликларда етиштирилиши билан хам изохлаш мумкин. Хусусан, 2018-2022 йилларда вилоятда етиштирилган сабзавот махсулотларининг 74-79 фоизи дехкон ва томорка хужаликлари зиммасига тугри келиб, бу салмок шу йилларда ортиб бориш тенденциясига эга булган.

Айни пайтда сабзавот махсулотлари етиштириш борасида фермер хужаликлари салмоги 2018-2022 йилларда камайиб бораётганлигини куриш мумкин. Шу билан биргаликда дехкон ва томорка хужаликларида сабзавот экинлари хосилдорлиги хам бошка хужалик юритиш шаклларига нисбатан сезиларли юкори эканлигини куриш мумкин (3-жадвал).

3-жадвал

Тошкент вилояти буйича хужалик юритиш шакллари буйича сабзавот экинлари хосилдорлиги

(ц/га)

Курсаткичлар 2018 йил 2019 йил 2020 йил 2021 йил 2022 йил 2022 йилда 2018 йилга нисбатан, (%)

Вилоят буйича уртача хосилдорлик 224,4 274 250,3 259,8 234,8 104,6

1). Фермер хужаликларида 149,1 166 138,0 136,6 134,8 90,4

2). Дехкон ва томорка хужаликларида 282,8 343 309,9 331,5 303,4 107,3

3). Бошка кишлок хужалиги корхоналарида 159,9 168 194,2 153,1 127,0 79,4

Аммо, дехкон ва томорка хужаликлари улчамлари хамда махсулот етиштириш микдори кичиклиги, оилавий асосда фаолият юритиши, юкори хосилдор навлар, гибридлар, замонавий агротехнологиялардан фойдаланиш, илм-фан ютукларини ишлаб чикаришга

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

жорий килиш имкониятлари йирик товар хужаликларига (фермер хужаликлари ва бошка тадбиркорлик субъектлари) нисбатан чекланган.

Тошкент вилояти имкониятларини хисобга олган холда замонавий инновацион технология асосида юкори самарали интенсив сабзавотчиликни ривожлатириш лозим. Бунда, худудларда махсулот етиштирувчи, кайта ишловчи, сакловчи ва логистик тузилмалар уртасида тизимли хамкорлик йулга куйилмаганлиги, дехконлар экинларни умумий логистик тизим билан мувофиклаштирмаган холда жойлаштириши, етиштирилган махсулотини сотиш кийинлашишига олиб келмокда.

Хусусан, Тошкент вилоятида 2017 йилда етиштирилган сабзавотларнинг атиги 1,8 фоизи (22,3 минг тонна), 2022 йилда эса 4,5 фоизи (49,6 минг тонна) саноат асосида кайта ишланган. Сабзавот махсулотларини кайта ишлаш корхоналарининг мавжуд кувватидан фойдаланиш даражаси эса ушбу йилларда 50-55 фоиздан ошмаган.

Вилоятда ички имконият ва йирик салохият булишига карамай, сотиш каналларини диверсификация килиш имкониятидан етарли даражада фойдаланилмайди. Жумладан, 2022 йилда вилоятда етиштирилган сабзавот махсулотларининг асосий кисми (81,8 фоизи) дехкон бозорлари оркали ахоли истеъмоли учун фойдаланилган.

Айни пайтда, сабзавотчилик тармогини интенсив ривожлантириш, кишлок хуждалигида ер ва сув ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини кескин ошириш, тез суръатларда усиб бораётган ахолининг озик-овкатга булган талабини кондириш зарурати янада долзарблашмокда. Шунингдек, республикада етиштирилган сабзавот махсулотларини жахон бозорига таклиф килиш оркали сайёрамиз ахолиси дастурхонига хам сабзавот махсулотлари етказиб бериш вазифалари мавжуд.

Юкоридаги вазифаларни хал этишда "интенсив сабзавотчилик" ни ривожлантиришнинг ахамияти бекиёс хисобланади.

Соддарок холда баён киладиган булсак, "интенсив сабзавотчилик" - анъанавий сабзавот махсулотлари ишлаб чикаришга караганда сифатлирок махсулот етиштириш, юкорирок хосилдорлик ва иктисодий самарадорликка эришиш максадида илм-фан ютукларини кенг куллаган холда, экин майдонлари хамда сув ресурсларидан унумли фойдаланиш усуллари ва воситаларини кенг куламда жорий килишни назарда тутади. Бунда:

• худудлар тупрок-иклим шароитларига мос келувчи, юкори хосилдор, махсулоти сифати бозор талабига жавоб берадиган сабзавот экинлари турлари ва уларнинг янги навлари жорий килинади;

• экинларни сугоришни меъёрлаштириш тадбирлари ва сув тежамкор технологиялардан кенг куламда фойдаланилади;

• мавсум давомида ерга ишлов бериш, экинларни парваришлашда интенсив агротехнологиялар, замонавий минерал угитлардан фойдаланиш, касаллик ва хашоратларга карши курашнинг илгор усуллари кулланилади.

Аммо, интенсив сабзавотчилик куп микдорда инвестиция талаб килиши боис юкори хосилдорликка эришиш ва шунингдек, ресурс тежамкор усуллар хамда техник воситалардан фойдаланиш мухим ахамиятга эга булади.

Интенсив сабзавотчилик сохасини ривожлантиришнинг иктисодий ахамиятини интенсив усулда пиёз етиштириш оркали баён киладиган булсак, интенисив сабзавотчилик сабзавот ишлаб чикарувчи тадбиркорга анъанавий усулга нисбатан куйидаги иктисодий нафларни такдим этади.

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

Интенсив усулда пиёз етиштиришда бугунги кунда (Узбекистонда илк марта 2022 йилдан бошлаб) кучатдан етиштириш усули жорий килинди. Бу усул дехконга куплаб кушимча имкониятларни яратиб беради. Хусусан:

• кучат усулидан фойдаланиш натижасида уруглик сарфи хар бир гектар хисобига икки марта камаяди;

• пиёз етиштиришдаги ута кул мехнатини куп талаб киладиган яганалаш тадбири амалга оширилмайди, бегона утлардан тозалаш тадбирини бажариш икки марта кискаради;

• кучатни эрта етиштириш натижасида хосилнинг етилиши 30 кундан ортикрок тезлашиб, хар бир экин майдонидан икки ва уч марта хосил олиш имконияти пайдо булади;

• экиш пайтида кучатлар орасидаги масофани саклаш имконияти ортиши туфайли, бир хил катталикдаги ва демак, товарбоп пиёз хосили олиш даражаси кескин ортади. Бу эса йигиб олинган хосил сифати юкори булишини таъминлайди. Натижада махсулотнинг бозор бахоси 20-25 фоиз ва ундан хам юкорирок булишига эришилади;

• сабзавотчиликда хозирда ("Net House" типидаги) экинни ёпиш учун махсус турлардан фойдаланиш натижасида экин офтоб уришидан химояланади. Х,осил куёшнинг юкори радиацияси зарарли таъсиридан химояланиб, махсулотнинг таварлилиги даражаси ортишига олиб келади;

• тур билан ёпиш тажрибалари курсатишича, Узбекистон шароитида сабзавот экинларини далада 10 фоиздан 18 фоизгача соялатиш хусусиятига эгалиги, далада намлик бугланиши ва транспирация интенсивлигини камайтириб, сув сарфини 20 фоизгача тежалишига имкон яратади;

• турнинг экин майдонига куш ва хашоратларни кириб келишида жисмоний тусик вазифасини уташи туфайли, махсулот сифати сакланади, экинни дул уриш хавфи 25 фоизгача камаяди, кучли шамол пайтида усимлик зарарланишини сезиларли камайиб, хосилнинг 20 фоизгача нобудгарчилиги олди олинади;

• кучат оркали экиш натижасида экинларнинг майдонда тартибли жойлашиши хисобига машинада йигиб олиш самарадорлиги ортади, хосилнинг механик зарарланиши даражаси 30 фоизгача камаяди.

Х,озирги замон интенсив сабзавотчиликда пайвандалаш усулидан фойдаланилмокда. Пайвандлаш тадбирлари асосан помидор, бодринг, баклажон, кабачки ва шунга ухшаш пояси зич сабзавот экинлари турлари буйича амалга оширилади. Ушбу технология Узбекистонга сунгги 5 йил давомида асосан Жанубий Кореялик олимлар билан Узбекистонлик олимлар хамкорлиги натижасида жорий килинди.

Тажрибалар курсатишича сабзавот экинларини пайвандланган кучатлар билан экишда, бакувват илдиз тизими оркали сув ва озукалардан унумли фойдаланиш хисобига хосил шаклланиши тезлашади, махсулот сифати яхшиланиб, хосилдорлик ортишига эришилади.

Пайвандтагнинг илдизи касалликларга чидамли эканлиги боисдан усув даври узок булади (демак узокрок хосил беради) ва хосилдорлиги ортиши хамда хосил сифати яхшиланишига эришилади.

^ишлок хужалиги вазирлигининг маълумотларига караганда республика буйича 2022 йилда республика биринчи марта илгор тадбиркорлик субъектлари томонидан 23 минг гектар атрофидаги майдонда интенсив усулда сабзавот етиштирилган. Хусусан, 2022 йил якунлари билан Асака туманидаги "Сабо Хамкор" МЧЖ 111 гектар майдондаги "Net House"

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

технологияси асосида, Ш.Рашидов туманидаги "Асил Бибисора", Жалакудук туманидаги "Санжарбек-Шахзода далалари" фермер хужаликлари иктисодий курсаткичлари тахлиллари асосида интенсив технология хужаликларда бир гектар сабзавот майдонидан уртача 70-80 тонна ёки анънавий сабзавот етиштириш усулига нисбатан деярли 2 баробар купрок сабзавот хосили етиштирилган.

Аммо, интенсив сабзавотчиликни ривожлантириш куйидаги ташкилий ва иктисодий ахамиятга эга булган катор масалаларни самарали (амалиётга мос келувчи) усуллар билан хал этишни такозо килади.

- сабзавот махсулотлари экспорти учун эгилувчан логистик тизимни ривожлантириш максадга мувофик. Бугунги кунда мавжуд технологиялар доирасида ички эхтиёжга (ахоли жон бошига нисабатан физиологик эхтиёж) караганда 2 марта купрок махсулот етиштирилаётган булиб, уларнинг атиги 7-8 фоизи экспорт килинмокда. Интенсив сабзавотчилик эса ички бозорга махсулотлар таклифини яна камида 1,5 мартага ошириши мумкин;

- сабзавот махсулотларини йигиб олингандан кейинги самарасиз истеъмол ва исрофгарчиликлар хажмини камайтириш учун саклаш кувватларини ошириш, уларни ишлаб чикарувчилар ихтиёрида (кооператив усулда) хамда ишлаб чикарувчилар худудларида ташкил килишни рагбатлантириш механизмларини яратиш лозим.

ФАО маълумотларига таянадиган булсак, баъзи мамлакатларда мева-сабзавот махсулотларини йигиб олиш, ташиш ва саклаш жараёнларидаги нобудгарчиликлар хажми 40 фоизгача етмокда.

Ривожланаётган давлатларда озик-овкат махсулотларининг 40 фоизигача булган кисми ташиш, саклаш ва кейинги кайта ишлаш жараёнида нобуд булаётган булса, ривожланган давлатларда эса 40 фоиз озик-овкат махсулотлари чакана савдо ва истеъмол килиш бугинларида исроф килинади.

Демак, хулоса килинадиган булса, интенсив сабзавотчиликни ривожлантириш мамлакат ахолисини озик-овкат билан таъминлаш, мавжуд ер ва сув ресурсларидан самарали фойдаланиш, аграсаноат мажумининг экспорт салохиятини юксалтириш масалаларини хал этишга хизмат килади. Аммо бунда, аграсаноат мажмуига кирувчи барча бугинларни (сабзавот ишлаб чикариш - соха учун саноат махсулотлари тайёрлаш -махсулотларни кайта ишлаш ва хизматлар курсатиш сохалари) мутаносиб ривожлантиришни такозо килади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

REFERENCES

1. Состояние овощеводства в России и за рубежом. https://bio.wikireading.ru/hbrSLERykW

2. Технология производства привитой рассады томата. https://kubsau. ru/upload/iblock/abb/ abbfc8beb704d73b493112c9d37e44d2.pdf

3. Технология нетхаус - разумное решение для выращивания урожая в жару. https://www. agro.uz/ru/18072023-2/

4. ФАО: треть продовольствия в мире выбрасывается в мусорный бак. https://produkt.by/ storys/analitika/fao-tret-prodovolstviya-v-mire-vybrasyvaetsya-v-musornyy-bak

5. Характеристика потерь до и послеуборочных в цепочке поставок томатов в Эфиопии. https://translated.turbopages.org/proxy u/en-ru.ru.cf9b5ed3-6647538e-e7fb11d2-74722d776562/https/agricultureandfoodsecurity. biomedcentral.com/articles/10.1186/s40066-016-0085-1

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

6. Тошкент вилояти Статистика бошкармаси маълyмотлари.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.