Научная статья на тему 'ИНТЕЛЛЕКТУАЛ МУЛК СОҲАСИДАГИ ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАР УЧУН МАЪМУРИЙ ВА ЖИНОИЙ ЖАВОБГАРЛИК ВА УНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ИНТЕЛЛЕКТУАЛ МУЛК СОҲАСИДАГИ ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАР УЧУН МАЪМУРИЙ ВА ЖИНОИЙ ЖАВОБГАРЛИК ВА УНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Социологические науки»

CC BY
194
43
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
интеллектуал мулк / жавобгарлик / маъмурий жавобгарлик / жиноят / контрафакт / жиноий қонунчилик / intellectual property / liability / administrative liability / crime / counterfeit / criminal law

Аннотация научной статьи по социологическим наукам, автор научной работы — Улугбек Хакимджонович Каримов

Ҳозирги кунда интеллектуал мулк соҳасидаги ҳуқуқбузарликлар кўлами технологик ва саноат ривожланиши туфайли тобора ортиб бормоқда. Мазкур ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳар қандай давлатнинг инвестицион ва иқтисодий, маданий ва маърифий соҳаларининг ўсиши учун асосий масалалардан бири ҳисобланади. Интеллектуал мулк ҳуқуқбузарликлари учун маъмурий ва жиноий жавобгарликларнинг муқаррарлиги ушбу курашнинг фундаментал асосидир. Ушбу соҳада маъмурий ва жиноий жавобгарликка тортиш келгусида интеллектуал мулк қонунбузилишларини олдини олиш учун энг самарали инструмент бўлиб, Ўзбекистон Республикасида ушбу инструментларни такомиллаштириш, ҳуқуқий асосини жаҳон ва чет эл тажрибасига монанд мослаштириш давр талабига айланмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ADMINISTRATIVE AND CRIMINAL LIABILITY FOR INTELLECTUAL PROPERTY OFFENSES AND PROSPECTS FOR ITS IMPROVEMENT

Currently, the scale of intellectual property offenses is increasing due to technological and industrial development. The fight against these offenses is one of the main issues for the growth of the investment and economic, cultural and educational spheres of any state. The inevitability of administrative and criminal liability for violations of intellectual property rights is the fundamental basis of this struggle. Bringing to administrative and criminal liability in this area is the most effective tool for preventing future offenses of this kind, and the improvement of these tools, as well as the adaptation of the legal framework to world and foreign experience, is a requirement of the time in the Republic of Uzbekistan.

Текст научной работы на тему «ИНТЕЛЛЕКТУАЛ МУЛК СОҲАСИДАГИ ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАР УЧУН МАЪМУРИЙ ВА ЖИНОИЙ ЖАВОБГАРЛИК ВА УНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

ИНТЕЛЛЕКТУАЛ МУЛК СОХДСИДАГИ ХУЦУ^БУЗАРЛИКЛАР УЧУН МАЪМУРИЙ ВА ЖИНОИЙ ЖАВОБГАРЛИК ВА УНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИСТЩБОЛЛАРИ

Хрзирги кунда интеллектуал мулк сохасидаги хукукбузарликлар кулами технологик ва саноат ривожланиши туфайли тобора ортиб бормокда. Мазкур хукукбузарликларга карши курашиш хар кандай давлатнинг инвестицион ва иктисодий, маданий ва маърифий сохаларининг усиши учун асосий масалалардан бири хисобланади. Интеллектуал мулк хукукбузарликлари учун маъмурий ва жиноий жавобгарликларнинг мукаррарлиги ушбу курашнинг фундаментал асосидир. Ушбу сохада маъмурий ва жиноий жавобгарликка тортиш келгусида интеллектуал мулк конунбузилишларини олдини олиш учун энг самарали инструмент булиб, Узбекистон Республикасида ушбу инструментларни такомиллаштириш, хукукий асосини жахон ва чет эл тажрибасига монанд мослаштириш давр талабига айланмокда.

Калит сузлар: интеллектуал мулк, жавобгарлик, маъмурий жавобгарлик, жиноят, контрафакт, жиноий конунчилик

ADMINISTRATIVE AND CRIMINAL LIABILITY FOR INTELLECTUAL PROPERTY OFFENSES AND PROSPECTS FOR ITS IMPROVEMENT

Currently, the scale of intellectual property offenses is increasing due to technological and industrial development. The fight against these offenses is one of the main issues for the growth of the investment and economic, cultural and educational spheres of any state. The inevitability of administrative and criminal liability for violations of intellectual property rights is the fundamental basis of this struggle. Bringing to administrative and criminal liability in this area is the most effective tool for preventing future offenses of this kind, and the improvement of these tools, as well as the adaptation of the legal framework to world and foreign experience, is a requirement of the time in the Republic of Uzbekistan.

Keywords: intellectual property, liability, administrative liability, crime,

Улугбек Хакимджонович Каримов

Тошкент давлат юридик университети магистри karimov_ux@mail .ru

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

counterfeit, criminal law

Хрзирги кунда интеллектуал мулк сохасидаги хукукбузарликлар кулами технологик ва саноат ривожланиши туфайли тобора ортиб бормокда. Мазкур хукукбузарликларга карши курашиш хар кандай давлатнинг инвестицион ва иктисодий, маданий ва маърифий сохаларининг усиши учун асосий масалалардан бири хисобланади. Шу боис, мазкур хукукбузарликлар учун жавобгарлик масалаларини такомиллаштириш Узбекистон Республикасида хам асосий вазифалардан биридир.

Айрим муаллифлар фикрига кура, интеллектуал мулк сохасидаги хукукбузарликлар умумий хукукда назарда тутилган жавобгарликнинг туртта турини келтириб чикариши мумкин: моддий, интизомий, маъмурий ва жиноий1. Бошка бир адабиётларга кура эса мазкур жавобгарлик турлари учтани ташкил килиб, уз ичига фукаролик-хукукий, маъмурий ва жиноий жавобгарлик турларини камраб олади2.

Шуни хам инобатга олиш лозимки, интеллектуал мулк сохасида битта конун бузилиши бир пайтда хам фукаролик-хукукий, хам маъмурий (ёки жиноий) жавобгарликларни келтириб чикариши мумкин.

Маъмурий жавобгарлик. Маъмурий хукукбузарлик - бу шахсга, фукароларнинг хукуклари ва эркинликларига, мулкчиликка, давлат ва жамоат тартибига, табиий мухитга тажовуз килувчи гайрихукукий, айбли (касддан ёки эхтиётсизлик оркасида) содир этилган харакат ёки харакатсизлик тушунилади.

Интеллектуал мулк объекти эгасининг хукуклари маъмурий конунчилик билан катъий мухофаза килинади. Хусусан, бу Узбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги Кодексининг 177-модда, 1771-модда, 1772 -моддаларида уз ифодасини топган.

Хусусан, узганинг товар белгисидан, хизмат курсатиш белгисидан, товар келиб чиккан жой номидан ёки фирма номидан конунга хилоф равишда фойдаланиш "Маъмурий жавобгарлик тугрисида"ги Кодексининг 177-

моддасига асосан, муаллифлик хукукини ва турдош хукукларни бузиш эса 177-1-моддасига кура хамда ихтирога, фойдали моделга ва саноат намунасига булган хукукларни бузиш 177-2-моддасига биноан жавобгарликка тортишга сабаб булади.

1 Правовое обеспечение профессиональной деятельности (для студентов транспортных вузов). Учебник для ВУЗов. Под общей редакцией А.И.Землина. Москва. Юрайт. 2020. 398 стр.

2 https://www.eduklgd.ru/bankrotstvo/otvetstvennost-za-narushenie-avtorskogo-prava.html

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

YMyMaH onraHga, MatMypuft ^aBoSrapnuKKa TopTum ynyH xyKyKSy3apnuK KOHyHHHnHKKa SuHoaH MatMypuft ^aBoSrapnuKKa TopTHm Ha3apga TyranraH KunMum Synumu KepaK.

^eMaKKH, Y36eKHCTOH KoHyHHunuruga ^a^aTruHa KoHyHHunuKga Ha3apga TyranraH KunMumnapruHa MatMypuft ^aBoSrapnuKKa TopTHm KaSu xyKyKuft OKu6aTra onuS Kenumu MyMKuH.

ro^opuga M^TKHuHr coxara goup 3 Ta MoggacugaH TamKapu, myHuHrgeK, uHTenneKTyan MynK coxacuga MatMypuft ^aBoSrapnuK SenrunaHraH aHa Sup KaHHa xy^^aTnap MaB^yg.

^yMnagaH, "ToBap Senrunapu, xu3MaT Kypcaram Senrunapu Ba ToBap KenuS hukk^h ®;oh HoMnapu Tyrpucuga^ru KoHyHra Y36eKucToH PecnySnuKacuHuHr 02.02.2022 fiungaru "HHTe^neKTyan MynK oSteKraapu Tyrpucugaru KoHyHHunuK тaкoмнппamтнpнпнmн MyHocaSara SunaH YsSeKucTOH PecnySnuKacuHuHr aftpuM KoHyH xy^^araapura y3rapTum Ba KymuMHanap KupuTum xaKuga"ru KoHyHu SunaH KupuTunraH y3rapTupumnapra MyBo^uK, aHru 371-Mogga SunaH ToBap Senrunapu Ba ToBap KenuS hukksh ®;oh HoMnapu Tyrpucugaru KoHyHHunuKHu Sy3raHnuK ynyH ^apuMa conum acocnapu Ba TapTuSu, myHuHrgeK ropuguK maxcnap ToMoHugaH ^apuMaHu Tynam TapTuSu SenrunaHraH.

Ym6y KoHyHgaru aHrunuKHuHr axaMuaTnu tomohu myHgaKu, 6yHga ropuguK maxcHuHr MatMypuft ^aBoSrapnuru SenrunaS yTunuS, xyKyKSy3ap ropuguK maxc ynyH ToBap SenrucugaH, ToBap KenuS HuKKaH ^oh HoMugaH eKu ynap SunaH agamTupuS roSopaguraH gapa^aga yxmam SynraH Sup Typgaru TOBapnap ynyH SenrunapgaH KoHyHra xuno$ paBumga ^oftganaHraHnuK ynyH caH^ua MuKgopu M^TKHuHr xyggu myHgaft Ma3MyHgaru 177-Moggaga SenrunaHraH caH^ua MuKgopugaH aHHa SanaHggup.

XycycaH, KoHyHHuHr 371-Moggacura Kypa, aHSgop ropuguK maxc BXMnuHr 100 SapaBapugaH 200 SapaBapurana ^apuMara TopTunumu MyMKuH. BaxonaHKu, M^jKHuHr 177-Moggacuga Ha3apga TyranraH xyKyKSy3apnuKHu cogup этгaн ^mcmohuh maxc BXMnuHr 5 SapaBapugaH 10 SapaBapurana, MaHcaSgop maxc эca B^MHuHr 10 SapaBapugaH 20 SapaBapurana MuKgopga ^apuMara TopTunumu

MyMKuH.

^eMaK, wpuguK maxc, ^mcmohuh maxc Ba MaHcaSgop maxc ynyH KoHyHHunuK xap Supura y3nurura moc paBumga ®;a3o KuHMaraHu ogunoHa SenrunaS yTraHnuruHu кypнmнмнз MyMKuH.

ffly epga ypuHnu caBon Tyrunagu: Hera WKopugaru 2022 fiungaru KoHyHHunuKgaru aHrunuK M^TKra эмac, SanKM "ToBap Senrunapu, xu3MaT

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

Kypcarum SenrunapH Ba TOBap Kenu6 HHKKaH ^oft HoMnapu TyFpHcHga"rH ^oHyHra KHpHrangu?

OuKpuMH3Ha, 6yHra acocHH ca6a6 myKH, Y36eKHcTOH Pecny6nHKacHHHHr MatMypHH ®;aBo6rapnHK TyrpucHgarH KogeKcura Kypa MatMypHH xyKyK6y3apnHK cy6teKTH 6y aKgu paco, yMyMHH Kougara Kypa, 16 emra TynraH ^hcmohhh maxc ge6 6enrHnaHraHnHrHgagup.

Xopu^MH gaBnaraapga ropuguK maxcnap y3napHHHHr paxSapnapu 6unaH 6upranHKga MatMypHH Ba/eKH ^HHOHH ^aBo6rapnuKKa TopTunaeTraH 3aMoHga (MacanaH, .flnoHHaga), 6u3HHHr MHMHH K£HyHHHnHrHMH3ga xanu-xaMoH ropuguK maxcnapHHHr MatMypHH ^aBo6rapnuK Macanacu KOHyH 6unaH MycTaxKaM 6enrunaHraHMaraH. Ma3Kyp xyKyKHH 6ymnHKHH Tyngupum KOHyH HHKapyBHH onguga TypraH acocHH MacananapgaH 6upu xuco6naHagH.

HHTenneKTyan MynK 6unaH 6oraHK MatMypHH xyKyK6y3apnHKnapHH Kypu6 HHKum Ba xan KHnum BaKonara M^rKHHHr 245-Moggacura Kypa ^hhoat umnapu 6yftHHa cygnapra Terumnugup.

ffly 6unaH Supra, aHTHm ®:oH3KH, HHTenneKTyan MynK areHTnuru, Y36eKHcTOH Pecny6nuKacH Agnua Ba3HpnurH TapKHSura yTu6 KeTryHurana (Y36eKHcTOH Pecny6nuKacH npe3HgeHTHHHHr 2022 HHH 17 MapTgaru nO-89-coH OapMoHH Ka6yn KunuHryHura Kagap), Kenu6 TymraH aproanap 6yftHHa MatMypHH xyKyK6y3apnuKnapHH aHHKgam Ba Terumnu TapTuSga pacMHHnamTHpu6 cygnapra w6opum ^yH^uanapuHH aManra omupuS KenraH.

XycycaH, HHTenneKTyan MynK o6teKTH Myamu^H ToMoHHgaH yHHHr xyKyKgapu 6y3HnraHnurH xaKHga apH3a 6unaH HHTenneKTyan MynK areffraHrura Mypo^aar KH^HHraH TaKgupga AreHTnuK y3 BaKonaraapu goupacuga Myarnu^ xyKyKH XHMoacHHH TatMHHnaraH. Mucon ynyH, HHTenneKTyan MynK areffraurH ToMoHHgaH "Mars, Incorported" KoMnaHHacura TerumnH 6ynraH ToBap 6enrHcura agamTHpuS ro6opum gapa^acuga yxmam 6ynraH 6enrnnapgaH KoHyHra xuno^ paBHmga $onganaHH6 KenraH TagSupKopnHK cy6teKTHra HucSaraH MatMypHH ®&Bo6rapnHK Macanacn Kypu6 HHKH^gH. AreHTHHK ToMoHHgaH MatMypHH ^aBo6rapnHK TyrpucHgarH KogeKcHHHr 280-Moggacu Tana6napu acocuga 2020 ftugga 15 Ta HHTenneKTyan MynK coxacugaru MatMypHH xyKyK6y3apnHK TyrpucHgarH

-5

6aeHHoManap pacMHfinamTHpHnH6, Terumnu MatMypHH cygnapra w6opungH .

^o3Hpru KyHga Y36eKHcToH Pecny6nHKacu npe3ugeHTHHHHr "OyKaponapHHHr xyKyK Ba эpкннпнкпapннн TatMHHnam xaMga xyKyKHH xH3MaT KypcarHmga agnua opraHnapu Ba Myaccacanapu ^aonuaTH caMapagopnuruHH aHaga omupum Hopa-

3 https://ima.uz/uz/information/info/news/1902/

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

TagSupnapu TyrpHCHga"rH 2022 hhh 17 MapTgaru

nO-89-coH OapMOHH SunaH HHTe.nneKTyan MynK areHTnuru YsSeKucTOH pecnySnuKacu Agnua Basupnurura KymuS wöopnngH.

^HHOHM ^aBoßrap^HK. HHTenneKTyan MynK xyKyKu MaH^aaTgop maxcnapHHHr xycycuH xyKyK^apuHu xuMoa Kunagu, ^KHoaT KoHyHu эсa OMMaBHH xyKyK coxacu xucoSnaHagu. ^03Hprn TexHonoruK 3aM0Hga coxagaru xyKyKSy3apnuKnap, aÖHHKca, KanSaKunamTupum maKnugaru KOHyH6y3Hnnmnap OMMaBHH MaH^aaraapra Tatcup Knnum эxтнмoпн HHTenneKTyan MynK xyKyK^apuHHHr Ma^öypHHnurHHH TatMHHnoBHu ^hho^t xyKyKHHH Ky^^amHH TaK£3O KHHMOKga. HHTenneKTyan MynK Ba ^hhoat xyKyKHHHHr Kecumum HyKTacu MyHO3apanu, neKuH ^yga axaMuaTnu SynuS KonMOKga, HyHKu 6y xycycuH xyKyK coxacuHuHr öeBocuTa OMMaBuH xyKyKHuHr uMneparaB xapaKTepgaru BocuTanapu öunaH TapTuSra conuHumu SynuS, my Ty^afinu KOHyH HuKapyBHu opraH Ma3Kyp TapTuSra conuHumHu aHuK nerapanamu no3uMgup.

rapnaHg agaöueTnapga uHTenneKTyan MynKHu Myxo$a3a Ku^um ynyH ^uho^t KOHyHHunurugaH ^ofiganaHum goupacu xaKuga aroHa TyxTaMra KenuHMaraH Synca-ga, KynruHa gaBnaraap uHTenneKTyan MynK coxacugaru ^KHoaTnapHuHr ^uggufinuru xaMga ynapHuHr TagSupKopnap, u^ogKopnap Ba uHHoBaropnap ^aonuaTura canSufi Tatcup KypcaTumuHu эtтнpo$ этмoкgaпap.

ffly caSaSnu, Kyn gaBnaraap uHTenneKTyan MynK coxacugaru xyкyк6yзapпнкпapнн ®;a3onam Ba энr MyxuMu, Kenrycugaru xyкyкSyзapпнкпapнн onguHu onum xaMga нннoвaцнaпapнн xuMoa Kunum

Ba ннвecтнцнaпapнн paFSaraaHTupumra oug Munnufi кoнyнннпнrннн puBo^naHTupMoKganap.

^3^™ KyHga Kyn gaBnaraap uHTenneKTyan MynK xyKyKuHu Sy3raHnuK ynyH caH^uanap SenrunaraH, HyHKu Sy xyKyKSy3apnuKnap ^uHoaT xyKyKu TanaSnapura Kypa Ha^aKaT MaH^aaTgop maxcra, Sarau SyTyH ^aMuaTra 3apap eTKa3agu4.

MacanaH, BywK EpuTaHua KoHyHHunuruga xaM, xycycaH, 1994-0^^0^^ "CaBgo Senrunapu тyFpнcнga"гн KoHyH Ba 1988-00^8™ "Myannu^nuK xyKyKu, groafiH Ba naTeHTnap тyFpнcнgaмrн KoHyH, myHuHrgeK, 2006-00^8™ "OupuSrapnuK тyFpнcнgaмrн KoHyH Ba 2010 Hungaru MBugeoe3yB тyFpнcнga"гн KaSu oxupru KaSyn Ku^uHraH KoHyHnapga xaM ®:a3o nopanapuHu Ky^nam xaKugaru HopManapHu кypнmнмнз MyMKuH .

4 https://oxford.universitypressscholarship.com/view/10.1093/oso/9780198826743.001.0001/oso-97801988267 43-chapter-14

5 IP Crime Report 2013/14, IP CRIME GROUP (2014)// https://oxford.universitypressscholarship.com/view/10.1093 /oso/9780198826743.001.0001/oso-9780198826743-chapter-14

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

Munnufi KoHyHnapra uHTenneKTyan MynK coxacuga ^hhohh ^a30 HopanapHHHHr KHpHrannrnH Agaöufi Ba öaguufi acapnapHH xumoa Kunumra goup EepH кoнвенцнacн (1971-fiKnga Kaöyn KunuHraH napn^; xy^^ara), 1994 fiunga Kaöyn KHHHHraH CaBgora oug uHTenneKTyan MynK xyKyKnapu xaKugaru öutum (TRIPS)HHHr HaTH^acu öynuö, y öapna at3o gaBnaraapga, ôupuHHH HaBöarga, KanöaKH ("KOHTpa^aKT") MaxcynoraapHu umnaö nuKapum Ba coTumra Ba öyTyH gyHë öyfinaö HHTenneKTyan MynK KapoK^unurura Kapmu Kypamum ynyH MHHUMan CTaHgapTnapHH öenrunagu.

"Kornpa^aKT MaxcynoTnap" ogaTga ToBap Senrucu/Myannu^nuK xyKyKu эгacннннг xyKyKgapuHu öy3yBnu, öomKa maxc HoMura pyfixargaH yTraH ToBap Senrucu/Myannu^nuK xyKyKu öunaH öup xun ëKu yHgaH $apK Kunuö öynMafiguraH ToBap Senrucu/Myannu^nuK xyKyKura эгa öynraH "coxTa" Maxcynoraap cu^aruga Tatpu^naHagu6.

"KoHTpa^aKT" geraHga onyBnu ëKu xapugopHu acn MaxcynoTHu cotuö onaëTraHra umoHTupuö, Hanruram MaKcaguga acn öywMHu KacggaH Ba rapa3nu HuaTga KafiTa umnaö nuKapum TymyHunagu. Ey ®:apaëHga Terumnu uHTenneKryan

n

MynK эгacннннг, MacanaH, ToBap öenrucura oug KoHyHufi xyKyKgapu öy3unagu .

EyTyH gyHëga Kornpa^aKT öo3opu W3 Munnuapg gonnapnaö fiyKoramnapra

o

onuö Kenagu . Kornpa^aKT Maxcynoraap öo3opu xo3upru KyHga ®;axoH caBgocuHuHr 5 % gaH KynporuHu TamKun KunMoKga Ba öy KypcarKun Toöopa ycuö öopMoKga9.

EyHgaH TamKapu, XXI acpga HHTepHeT öyfinaö kuho, Megua, KymuK, nporpaMManap Ba TagöupKopnuK cupnapu coxacuga xaM uHTenneKryan MynK KapoK^unuru TapKamMoKga.

TRIPS eutumuhu umnaö HuKyBHunap Kornpa^aKT Ba KapoK^unuK KypuHumugaru uHTenneKTyan MynK öyзнпнmпapннн ^mhoat geö öenrunagunap Ba öyHga ^uHoufi ®;a3o nopanapuHuHr acocufi MaKcagu öy ^uHotfraapHu onguHu onum, geö Kypcaraö yTgunap. TRIPS KenumyBuHuHr 61-Moggacura Kypa, at3o gaBnaraap Kornpa^aKT Ba KapoK^unuKKa Kapmu xumoa BocuranapuHu TatMuHnamu KepaK, ynap KaMoK Ba/ëKu nyn ^apuManapuHu y3 unura onumu KepaK, öy xyKyKöy3apnuKnapHu TyxTaTumHu TatMuHnam ynyH eTapnu öynraH Terumnu orupnuKgaru ^MHo^raap ynyH KynnaHunaguraH ®;a3onap y3apo MoHaHg öynumu KepaK10.

6 Lisa Maria Turunen & Pirjo Laaksonen, Diffusing the Boundaries Between Luxury and Counterfeits, 20 J. PROD. & BRAND MGMT. 468 (2011). See J.B. Steenkamp, GLOBAL BRAND STRATEGY: WORLD-WISE MARKETING IN THE AGE OF BRANDING 1 (2017).

7 Virginie de Barnier, Counterfeiting: The Challenges for Governments, Companies and Consumers, in The handbook of security (Martin Gill ed., 2014).

8 The Black Market Economy, HAVOCSCOPE BLACK MARKET, http://www.havocscope.com/

9 Ajay Raghvan, Counterfeit Goods Account for 5% of Global Trade, THE HINDU BUSINESS LINE (12 June 2018).

10 TRIPS Agreement, supra note 39, at art. 61. https://www.wto.org/english/docs e/legal e/27-trips.pdf

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

Бирок, шунга карамай ривожланган давлатларда интеллектуал мулк жиноятларига карши кураш давом этмокда. Мазкур кураш йулида Европа иттифоки хаттоки Иттифок даражасидаги кенг куламли оператив тадбирлар утказмокдалар, чунки интеллектуал мулк жиноятларига карши кураш Европол (Европа иттифокининг полиция махкамаси) ва унинг хамкор хукукни мухофаза килиш органлари учун асосий устувор вазифа хисобланади11.

Шундай муваффакиятли тадбирлар каторига 2015-йил ноябр ойида Белгия, Франция, Германия, Италия, Нидерландия, Словения ва Испаниядаги йирик портлар ва аеропортларда 350 та контейнер текшируви утказилган 12 кунлик халкаро акцияда ("Кумуш Болта" номли) 190 тонна ноконуний ёки контрафакт пестицидлар мусодара килиниши киради12.

Шунингдек, Интерпол ва Европол томонидан ахоли саломатлиги ва хавфсизлигини химоя килиш учун хамкорликда ташкиллаштирилган OPSON V тадбирлар туркумида 2015-йил ноябридан 2016-йил февралигача булган даврда 57 та мамлакатда олиб борилган тадбирларда 10 минг тонна ва бир миллион литрдан

13

ортик хавфли калбаки озик-овкат ва ичимликлар мусодара килинди .

Хорижий мамлакатларда интеллектуал мулк жиноятлари учун юридик шахслар хам жиноий жавобгарликка тортилишлари мумкин, бирок Узбекистон Республикаси Жиноят кодексига кура, жиноят субъекти факатгина жисмоний шахс була олади. Узбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 149-моддаси миллий конунчилигимизда интеллектуал мулк билан боглик жиноят учун жиноий жавобгарликни белгилаган ягона моддадир.

Унинг мазмунига кура, тафаккур мулки объектига нисбатан муаллифлик хукукини узлаштириб олиш, хаммуаллифликка мажбурлаш, шунингдек, тафаккур мулк объектлари тугрисидаги маълумотларни улар расман руйхатдан утказилгунга ёки эълон килингунга кадар муаллифнинг розилигисиз ошкор килиш жинояти учун жиноят содир этгунга кадар 16 ёшга тулган, акли расо жисмоний шахслар базавий хисоблаш микдорининг йигирма беш бараваридан етмиш беш бараваригача микдорда жарима ёки беш йилгача муайян хукукдан махрум килиш ёхуд уч юз олтмиш соатгача мажбурий жамоат ишлари ёки уч йилгача ахлок тузатиш ишлари билан жазоланади.

Эътибор беринг, Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодексга утган 2019 йилда узгартириш киритилиб, мазкур йуналишдаги хукукбузарликлар янада

11 https://www.europol.europa.eu/crime-areas-and-trends/crime-areas/intellectual-property-crime

12 Уша манба

13 Уша манба

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

конкретизация килинган булса, юкорида кайд этилган Жиноят кодексининг 149-моддаси диспозициясига 1995-йилдан буён узгартириш киритилмаган.

Ачинарлиси эса, кузатувлар мамлакатимиз ахолисининг хукукий онги мазкур йуналишда тулик шаклланмаганлиги, тушунтириш ва таргибот тадбирлари савияси паст булиб, асосан содир этилган хукукбузарлик ва жиноий килмишлари жавобгарлик енгил эканлиги ёки жиноят кодексида хаттоки муаллифлик ва ихтирочилик хукукларини бузганлиги учун ярашув институти жорий килинганлиги сабабли аклий идрок махсули хисобланмиш интеллектуал мулк мухофазаси, шу жумладан химоясини таъминлаш ахволи талаб даражасида эмаслигини курсатмокда.

Шу сабабли, Буюк Британия, Франция, Япония давлатлари ва Россия Федерацияси мисолидаги тажрибалар асосида Узбекистон Республикаси Жиноят кодексига бир катор узгартириш ва кушимчалар киритиш максадга мувофик булар эди.

Масалан, Жиноят кодексига "Интеллектуал мулкка карши жиноят-лар" бобини киритиб, мазкур туркумга кирувчи жиноятларни бир нечта категорияга булиш.

Мисол учун, муаллифлик ёки турдош хукукларни бузиш ёхуд уларни ноконуний эгаллаш: бунда муаллифлик ва турдош хукуки объектларига булган мулкдорларнинг хукукларини бузиш, яъни контрафакт товарларни такрорлаш (шу жумладан, тайёрлаш ва ишлаб чицариш) ёхуд

била туриб улардан тижорат ёки бошка узга максадларда фойдаланиш (косметика, озиц-овцат, тез бузиладиган товарлар ва у.к.) оркали конунга хилоф равишда бойлик ортириб, хукук эгасининг манфаатига жиддий зиён етказилишига сабаб булса, шундай харакатлар бир йил давомида икки маротаба маъмурий жазо кулланилганидан кейин содир этилган булсагина жавобгарликка тортиш масаласини хал килиш (аулоц тузатиш ишлари ёки мажбурий жамоат ишлари);

- ушбу модданинг иккинчи кисмида бундай килмишлар такроран ёки хавфли рецидивист томонидан, куп микдорда зарар етказган холда, бир гурух шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб ёки мансаб мавкеини суиистеъмол килиш йули билан содир этилган булса жарима ёки озодликни чеклаш;

- ушбу модданинг иккинчи кисмида бундай килмишлар ута хавфли рецидивист томонидан, жуда куп микдорда зарар етказган холда, уюшган гурух томонидан ёки унинг манфаатларини кузлаб ва асосийси компьютер техникаси воситаларидан фойдаланиб содир этилган булса, озодликдан махрум килиш;

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

- муаллифлик ёки турдош хукуклар объектларини расмий хужжатларга била туриб сохта маълумотлар киритиш ёки куч ишлатиш, зурлик ишлатиш билан куркитиш, мажбурлаш ва бошка конунга хилоф йуллар билан бундай хукукларни ноконуний эгаллаб олиш - бундай жиноий килмишлар учун мажбурий жамоат ишлари, озодликни чеклаш ёки озодликдан махрум

килиш жазоларини куллаш масаласини куриб чикиш зарур.

Шунингдек, юкорида кайд этилган жиноятлар окибатида етказилган моддий зарарнинг урни ихтиёрий равишда копланган такдирда озодликни чеклаш ва озодликдан махрум килиш тарикасидаги жазо кулланилмаслигини белгилаш алохида ахамият касб этади.

Лекин, контрафакт товарларни такрорлаш (шу жумладан, тайёрлаш ва ишлаб чицариш) ёхуд била туриб улардан тижорат ёки бошка узга максад-ларда фойдаланиш одамларга соглигига зарар етказса ёки турли огирликдаги шикаст ёхуд улимига сабаб булса озодликни чеклаш ёки озодликдан махрум килиш жазоларини куллаш масаласини атрофлича куриб чикиш максадга мувофик булар эди.

Кейинги моддани эса, товар ва хизмат курсатиш белгилари ёки товар келиб чиккан жой номидан фойдаланиш коидаларини бузиш деб номлаш; бунда узганинг товар ва хизмат курсатиш белгилари ёки товар келиб чиккан жой номидан фойдаланиш коидаларини купол равишда бузиш ёхуд мукаддам руйхатдан утган (шу жумладан, устувор ууцуща эга) белгиларга била туриб, касддан адаштириб юбориш даражасида ухшаш булган белгиларни яратиш ва улардан фойдаланиш каби жиноятлар учун тегишли жазоларни белгилаш, бунда юкорида кайд этилганга ухшаш ушбу моддани туртта кисмга булиб, огирлаштирувчи холатлар учун жавоб-гарликни кучайтириш, бунда асосий эътиборни зарарни копланган такдирда енгил жазо куллаш масаласини курсатиб утиш зарур.

Мазкур моддада яна бир мухим масалага эътибор бериш зарур деб уйлайман, хусусан бундай объектлар - товар ёки хизмат курсатиш белгилари руйхатдан утказиш жараёнида ёки руйхатдан утказилганидан сунг хам конунга хилоф равишда хаммуаллифликка ёхуд ундан воз кечиш, шунингдек объектга булган хукукларни утказиш оркали эгаллаш мумкинлигини инобатга олиб, ушбу диспозицияни мазкур модданинг бешинчи кисмига киритиш максадга мувофик.

Бундан ташкари, бундай жиноятлар туркумига ихтиро, фойдали модел ва саноат намуналарига булган хукукларни бузиш ёки эгаллашни хам эътироф этиш зарур.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

Жумладан, патент эгаларининг ихтиро, фойдали модел ва саноат намуналарига булган хукукларни бузиш, яъни улардан тижорат, ишлаб чикариш (муомалага киритиш) ва бошка максадларда хукук эгаларининг розилигисиз, конунга хилоф равишда фойдаланиш ёхуд бундай хукуклар бузилганлигини била туриб, ноконуний тайёрланган махсулотларни муомалага киритиш (шу жумладан, экспорт цилиш) учун жавобгарликни катъий белгилаш.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Бунда юкорида кайд этилган кушимча учта банддан ташкари, бундай хукукларни ноконуний эгаллаш кисмини хам кайд этиш зарур.

Шунингдек, ушбу жиноятлар туркумига ваколатли идораларнинг масъулиятини ошириш максадида тафаккур объектларига нисбатан мулк хукукини руйхатдан утказиш тартибини бузиш (асоссиз рад этиш ва давлат руйхатидан утказилмасдан туриб муаллиф розилигисиз ошкор цилиш ёхуд бундай ууцуцларни руйхатдан утказишга оид талабларни бошцача тарзда бузиш (жиддий зиён етказилган тацдирда) - маъмурий жазо цулланилганидан кейин содир этилган булса);

- Маъмурий жавобгарлик т^рисидаги кодекснинг 1771-моддасини куйидаги мазмундаги учинчи кисм билан, яъни "тафаккур объектларига нисбатан мулк хукукини руйхатдан утказишни асоссиз рад этиш ёхуд бундай хукукларни руйхатдан утказишга оид талабномани куриб чикиш тартибини бузиш"га оид диспозицияларни хам киритиш таклиф этилади.

Шу билан бирга, Жиноят кодексининг 186 ва Маъмурий жавобгарлик туFрисидаги Кодекснинг 1651-моддаларида факат сифатсиз ва калбаки дори воситалари учун жавобгарлик белгиланган булиб, ушбу моддаларга инсонлар соглигига зарар етказиши мумкинлигини инобатга

олиб, контрафакт дори махсулотларини ишлаб чикиш ва муомилага кири-тиш учун тегишли жавобгарликни хам киритиш зарур деб уйлайман.

Мазкур тадкикот доирасида таклифлар берилишидан максад кел-гусида миллий конунчиликни такомиллаштириш оркали патент ва мулк эгаларини хукукларини химоя килиниши таъминлаш ва потенциал конунбузарлар учун бундай жиноий килмишлар учун жавобгарлик мукарар-лигини таъминлаш оркали ушбу сохадаги мухофаза масалаларини янги боскичга олиб чикишдан иборат.

ЩТИБОСЛАР (REFERENCES)

1. Узбекистон Республикаси Конституцияси;

2. Узбекистон Республикасининг Фукаролик кодекси;

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

3. Узбекистон Республикасининг Жиноят кодекси;

4. Узбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодекси;

5. Узбекистон Республикасининг "Муаллифлик хукуки ва турдош хукуклар тугрисида"ги ^онуни;

6. Узбекистон Республикасининг "Ихтиролар, фойдали моделлар ва саноат намуналари тугрисида"ги ^онуни;

7. Узбекистон Республикасининг Фукаролик кодексига шарх: Илмий шархлар. Т З./Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги. — Тошкент: Baktria press, 2013, 800 б.

8. Интеллектуал мулк. Дарслик. Масъул мухаррирлар: ю.ф.д., проф. О.Окюлов, ю.ф.ф.д. (PhD), доцент Н.Э.Гофурова // Муаллифлар жамоаси. -Т.:ТДЮУ нашриёти, 2019. - 588 бет.

9. Правовое обеспечение профессиональной деятельности (для студентов транспортных вузов). Учебник для ВУЗов. Под общей редакцией А.И.Землина. Москва. Юрайт. 2020. 398 стр.

10. Lisa Maria Turunen & Pirjo Laaksonen, Diffusing the Boundaries Between Luxury and Counterfeits, J. PROD. & BRAND MGMT. p.468 (2011)

11. Virginie de Barnier, Counterfeiting: The Challenges for Governments, Companies and Consumers, in The handbook of security (Martin Gill ed., 2014).

12. Ajay Raghvan, Counterfeit Goods Account for 5% of Global Trade, THE HINDU BUSINESS LINE (12 June 2018).

13. The Black Market Economy, HAVOCSCOPE BLACK MARKET, http://www.havocscope.com/

14. TRIPS Agreement, supra note 39, at art. 61. https://www.wto.org/english/docs e/legal e/27-trips.pdf

15. https://www.eduklgd.ru/bankrotstvo/otvetstvennost-za-narushenie-avtorskogo-prava.html

16. https: //ima.uz/uz/information/info/news/1902/

17. IP Crime Report 2013/14, IP CRIME GROUP (2014)// https://oxford.universitypressscholarship.com/view/10.1093/oso/9780198826743.001.0 001/oso-9780198826743-chapter-14

18. https://www.europol. europa.eu/crime-areas-and-trends/crime-areas/ intellectual-property-crime

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.