Научная статья на тему 'Инновацион жараённинг давлат регламенти: хориж тажрибаси ва ўзбекистон амалиёти'

Инновацион жараённинг давлат регламенти: хориж тажрибаси ва ўзбекистон амалиёти Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
284
74
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
давлат сектори / инновацион жараёнларнинг давлат регламенти / давлатхусусий сектор шерикчилиги / инновация / инновацион жараён / технология трансфери / «уч спирал» / рейтинг / инвестициялар / the public sector / government regulation of innovative processes / often-private partnerships / innovation / process innovation / technology transfer / the «triple helix» / rating / investments.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Курпаяниди К. И., Илёсов А. А.

Ушбу мақолада инновацион жараённинг давлат регламенти муаммолари, дунёнинг ривожланган давлатларида ва Ўзбекистон миллий иқтисодиётида инновацион фаолиятнинг давлат томонидан тартибга солиниши кўриб чиқилади. Унда Ўзбекистонда илмий-тадқиқот ва тажриба конструкторлик ишлари (ИТТКИ)нинг ҳукумат томонидан молиялаштирилиши борасида тизимли мониторинг ўтказилганлиги, давлат секторининг улуши ва инновацияларнинг иқтисодий самарадорлиги ўртасида маълум бир боғлиқлик борлигининг аниқланганлиги ҳақидаги маълумотлар берилган. Шунингдек, мақолада инновацион жараёнларни хусусий сектор ва давлат ҳамкорлигида жонлантириш ҳамда «Уч спирал» тизимини Ўзбекистон амалиётида қўлланилишининг зарурияти асослаб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STATE REGULATION OF INNOVATIONS: INTERNATIONAL EXPERIENCE AND PRACTICE OF UZBEKISTAN

There considered in the article the issues of the innovation processes state regulation in developed countries and in the national economy of Uzbekistan. As well there provided results of systematic monitoring of government funding of research projects in Uzbekistan. The estimation of interrelation between the size of the public sector and the economic efficiency of innovation is considered. The necessity of further strengthening the innovation processes through publicprivate partnerships and the implementation of the «triple helix» for the practice of Uzbekistan are discussed.

Текст научной работы на тему «Инновацион жараённинг давлат регламенти: хориж тажрибаси ва ўзбекистон амалиёти»

Курпаяниди К.И.

ФарFона политехника институти, "Ик,тисодиёт" кафедраси доценти, и.ф.н. Илёсов А.А.

ФарFона политехника институти, "Ик,тисодиёт" кафедраси ассистенти

ИННОВАЦИОН ЖАРАЁННИНГ ДАВЛАТ РЕГЛАМЕНТИ: ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ ВА УЗБЕКИСТОН АМАЛИЁТИ

Узбекистон Республикасида амалий натижа берадиган миллий инновацион тизимни шакллантириш давлат стра-тегиясидаги инновацион тарацциётнинг муцим элемен-ти саналади. Унинг ривожланиши асосини ташкил этув-чи таркибий цисмлар булиб инновацион компонентлар цисобланади. Чунки улар ишлаб чицариш соцасини ишлаб чицарувчи аппаратларни янгилаб, инсонларнинг улар би-лан самарадор ишлашга тайёрлаш цамда ундаш орцали цайтадан ташкил эта олади.

Хозирги кунда факатгина агрессив инновацион сиёсат давлатни янги марраларга етак-лай олади ва самарадор иктисодиётни шакллантириш учун замин яратиб бера олади.

Биз томонимиздан утказилган тадкикотлар шуни курсатдики, миллий иктисодиётимиз инновацион ривожланишининг нихоятда кат-та стратегик ахамиятини хисобга олган холда, бошкарувнинг барча даражаларидаги давлат ташкилотлари инновацион тадбиркорликни куллаб-кувватлаш усуллари ва воситаларини ишлаб чикишлари хамда туFри ишлата билиш-лари шарт. Бунда, биринчи навбатда, фунда-ментал ва амалий фанлар; ихтироларни ти-жоратлаштириш мулжалланган инновацион тадбиркорлик лойихалари; илмий-тадкикот ишланмалари ва уларнинг натижаларини ишлаб чикариш жараёнида куллаш борасидаги корпоратив ташаббуслар; венчур фондлари, бизнес-инкубаторлар, университетларнинг инновацион-технологик марказлари каби инновацион тадбиркорликнинг янги шаклла-ри давлат регламенти объектлари саналиши керак.

Берилган маколанинг контекстида, инновация сузи остида ишлаб чикаришдаги янги

ёки ривожлантирилган махсулот, янги маркетинг усули ёки бизнес юритишдаги янги таш-килий усул сифатида, хосил булган ижтимоий эхтиёжларни кондиришга ёки бошка фой-дали натижаларга эришишга мулжалланган иш уринларини ёки ташки алокаларни йулга куйиш куринишида тадбик этилган илмий-тадкикот ва тажриба-конструкторлик ишла-рининг охирги махсули тушунилади.

Инновацион фаолият остида, бизнинг фик-римизча, инновацияларни ва фанга боFлик булган инновацион махсулотни яратишни, уларни патент оркали химоя килиш, йулга куйиш ва тижоратлаштиришни уз ичига олув-чи фаолият тушунилиши лозим ва бу жара-ёнга инвестицион ёки бошка ишланмалар, инвестициялар хамда унинг барча иштирок-чилари (тадкикотчилар ташкилотлари, давлат органлари, инфратузилма ташкилотлари, инновацион фондлар, хусусий сектор ва бошкалар) орасидаги алока туфайли эриши-лади.

Ижтимоий ва иктисодий тахлиллар Ин-ститутининг тадкикотида (ЕИ) таъкидланади-ки, давлат сектори инновацион жараённинг муваффакиятли ёки муваффакиятсизлигини

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 11

хусусий сектор даражасидек аниклаб беради. Инновациялар «давлат амалга ошира ола-диган х,амда таъсир эта оладиган дастлабки таксимланган саъй-х,аракатлар» натижаси х.исобланади1.

Давлат сектори корхоналарнинг хусусий инновацияларини тартибга солувчи, молия-лаштирувчи, харид килувчи ва кумак берув-чи орган сифатида иштирок этади. Давлат томонидан фундаментал фан ва инфратузил-мага киритилаётган инвестициялар, таълим сох,асидаги сиёсат, интеллектуал мулкнинг дахлсизлиги бу ерда катта таъсирга эга.

ХХ асрнинг 90-йилларининг иккинчи ярмида барча Fарбий Европа давлатла-ри х,укуматлари янгиликларни кенг тарFиб этишга каратилган инновацион жараёнлар-ни раFбатлантиришнинг давлат регламенти-ни тузиш учун карор кабул килганлар. Ушбу давлат регламентини амалга оширишда ин-ституционал узгаришлар катта урин эгалла-ган. Инновацион сиёсатни амалга ошириш механизмлари ва ташкилий элементларини шакллантириш учун саъй-х,аракатлар бош-ланган. Ёндашувларнинг миллий фаркларига карамай, инновацион жараёнларнинг давлат регламентидаги учта умумий жих,атларни аж-ратиб курсатиш мумкин.

• Инновацияларнинг тизимли характери-га асосланган янги маъмурий тузилмалар-нинг шаклланиши.

Бир катор давлатлар (Буюк Британия, Германия) бир неча давлат бошкарув ор-ганларининг вазифаларини узгартирдилар, яъни инновацион сиёсат муаммолари билан шуFулланувчи янги вазирликлар туздилар.

Финляндияда, бош вазир томонидан бошкариладиган, илмий ва технологик сиёсат буйича Кенгаш - ушбу сиёсатнинг стра-тегик ривожланиши ва мувофикланиши учун, умуман, инновацион тизим учун жавобгар х,исобланади.

Испания х,укумати миллий инновацион дастур2 доирасида бош вазир бошчи-лигидаги инновацион сиёсат сох,асида муво-фиклаштирувчи тузилма шакллантирди.

1 Абдуллаев А.М., Курпаяниди К.И. Роль инновационной составляющей в предпринимательстве. // "Экономическое возрождение России". Т. 2. 2012. -С.129-134.

2 PROINOV - the Integrated Programme for Innovation.

• Инновацияларни цукумат даражасида цаётий зарур омил сифатида тан олиш, ян-гилик тадбик килиш муаммолари борасида кенг цукумат анжуманларини утказиш, илмий уюшма, саноат ва жамоат уртасида алокани йулга куйиш.

Информацион анжуманларни утказиш амалда Германия ва Буюк Британияда кенг таркалган. Испанияда асосий вазифаси х,укумат х,амда бошка саноат ва ижтимо-ий ташкилотларнинг фаолиятини мувофик-лаштиришни раFбатлантириш ва информацион жамият барпо этишнинг Миллий режасини тузиш х,исобланган информацион жамият Форуми ташкил этилган.

• Миллий инновацион стратегияни шакллантириш учун башорат килиш (прогнозлаш) ваустунликларни излашнинг янги «Foresight» механизмини куллаш. Унинг максади - мамла-катнинг ракобатбардошлигини ошириш учун зарур булган тадкикотлар ва инновациялар стратегик йуналишини аниклаш.

Глобал муаммолар шароитида ва асосан ривожланган давлатлар киёсида, Узбекистон миллий иктисодиёти 2012 йилда ижобий куриниш такдим этди.

Глобал дунё иктисодиётида жиддий муаммолар сакланиб колаётганлигига карамай, Узбекистонда 2012 йилги иктисодий дас-турнинг энг мух,им устувор вазифаларини амалга ошириш натижасида иктисодий ри-вожланишнинг баркарор юкори суръатла-ри, макроиктисодий мутаносиблик, ах,оли х,аёт даражасининг баркарор усиши ва мамлакатнинг жах,он бозоридаги мавкеини мустах,камлаш таъминланди. Иктисодиёт етарлича тез суръатлар билан усишда давом этди. Ялпи ички мах,сулот (ЯИМ) 8,2%га усди. Инфляция суръатлари режалаштирилган да-ражада сакланди ва 7% дан ошмади.

Давлат бюджети ЯИМга нисбатан 0,4% микдорида профицит билан ижро этилди. ЯИМга нисбатан 22,9% ни ташкил этган асосий капиталга инвестициялар х,ажмининг ошиб бориши иктисодиёт усиши баркарор юкори суръатларининг ва унинг тузилмала-рини диверсификациялашнинг асосий ман-баи булди. 11,7 млрд. АК.Ш долларилик ёки 2011 йилдагига нисбатан 14% куп инвестициялар жалб этилди. Барча инвестицияларнинг 22%дан ортиFини ёки 2,5 млрд. доллардан

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 11

opтик мик1дopдaги инвecтициялapни xopи-жий инвecтициялap тaшкил этди, булapдaн 79%дaн opтиFи тyFpидaн-тyFpи xopижий ин-вecтициялapдиp. Бapчa инвecтициялapнинг 74%ra якини ишлaб чикapиш куpилишигa йyнaлтиpилди. 205 тa инвecтициoн лoйиx1aни aмaлгa oшиpиш жapaëни тугaллaнди1. Иктишдий ycишни кyпpoк ички тaлaбнинг нaтижacи экaнлигини йилнинг мухим ижoбий якуни, дeб caнaшимиз мумкин.

Дaвлaтимизнинг oxиpги бeш йилдэ-ги ижтимoий-иктиcoдий pивoжлaниш ^p-caткичлapини мoнитopинг килиш нэтижэ-лapигa кypa, Узбeкиcтoн Pecпубликacи x1укумaти acocий эътибopни илмий тэдки^т-лap Ba иннoвaциялapни paFбaтлaнтиpишгa кapaтишлapи x1aмдa билимлapгa acocлaн-гaн зaмoнaвий иктиcoдиëтгa утиши кepaк. Мaмлaкaтимиз янги тexнoлoгиялap Ba ин-нoвaциялapгa бoшкa пeшкaдaм дaвлaтлap-ra ниcбaтaн кaмpoк мaблaF capфлaмoкдa. Иннoвaциялap глoбaл индeкcидa2 - глoбaл тaдкикoт Ba xaлкapo бизнec-мaктaби INSEAD вepcияcигa кypa, дунë мaмлaкaтлapининг ин-нoвaциялap pивoжи кypcaткичигa acocлaн-гaн peйтинги бyйичa Узбeкиcтoн 2013 йилдa 139-ypинни (кypcaткич 23,9) эгaллaгaн. Ушбу peйтинг пeшкaдaмлapи: 1-ypин - Швeйцapия (кypcaткич 66,6), 2-ypин - Швeция (кypcaткич 61,4); МДХ дaвлaтлapи Уpтacидa: 59-ypин - Аp-мaниcтoн (кypcaткич 37,6), 62-ypин - Poccия (37,2), 71-ypин - Укpaинa (кypcaткич 35,8).

Eвpoпa Иттифoкидaги иннoвaция жapaë-нини aкc эттиpувчи ЕИнинг pивoжлaниш Ba иктиcoдий xaмкopлик тaшкилoтининг ^ти^ик кypcaткичлapини киëcий тэхлил килaмиз. Xoзиpги кундa Eвpoпa Иттифoкидa илмий-тaдкикoт Ba тaжpибa кoнcтpуктopлик ишлapигa (ИТТКИ) capфлaнгaн xapaжaтлap, жoн бoшигa xиcoблaгaндa, 3,3 eвpoдaн тyFpи кeлмoкдa, 2000 йилдa бу кypcaткич 1,8 eB-poни тaшкил килгaн эди. ИТТКИ учун xapa-жaтлap EИдa ЯИМнинг 1,91%ини (2010 йил),

АКШдa 1,77% ини тaшкил этaди. Шу Уpиндa, EИдa илмий тaдкикoтлap учун дaвлaт бюджe-тидaги xapaжaтлapнинг улуши 1,47% ни (2011 йил), АКШдa - 2,51%, Япoниядa - 1,83%, Poc-cиядa - 1,14%, Узбeкиcтoндa 0,4% ни тaшкил этaди.

Eвpoпa мaмлaкaтлapи x1укумaт тэдки^т-лapининг умумий тaдкикoт ишлap хэжмидэги улуши (2010 йил) биp хил эмac Ba бу кypcaткич 3,1% дaн (Иpлaндия) 26,4% ra кaдap (^oBe-ния) yзгapиб бopaди.

Eвpocтaт мaълумoтлapигa кypa, EИдa

2011 йилдa илм-фaн Ba тexнoлoгиялap ишлaб чикapишдaги бaнд axoлининг умумий иш би-лaн бaнд axoли coнидaги улуши 42,3% эди Ba бу кypcaткич acтa-ceкин ycиб бopмoкдa (2006 йилдa 38,6% бyлгaн). Бу кypcaткич туpли дaв-лaтлap opacидa кэттэ фapккa эгa: Швeйцapия Ba Нopвeгиядa 54% дaн, Руминия Ba Пopтугa-лиядa 25-27%3.

ЕИ дaвлaтлapи Уpтacидa 2012 йилдa фaн Ba иxтиpo пaтeнтлapи учун 112 киши (xap миллиoн кишигa ниcбaтaн), шу кaтopдa, rep-мaниядa - 270, Фpaнциядa - 137, Poccиядa фaкaт - 1,3, Узбeкиcтoндa эca 219,7 киши му-poжaaт килгaн.

Узбeкиcтoн интeллeктуaл мулк aгeнтлигигa

2012 йилдa интeллeктуaл мулк oбъeктлapини pyйxaтгa oлиш бyйичa 6572 тa apизa бepил-гэн. Экcпepтизa нaтижaлapигa кypa, интeл-лeктуaл мулкнинг 2188 тa oбъeкти pyйxaтгa oлингaн4.

Юкopидa кypcaтилгaн мaълумoтлap-ra бинoaн, Узбeкиcтoндa иннoвaциoн иктиcoдиëтни шaкллaнтиpиш учун eтapли дэ-paжaдa x1укукий-мeъëpий Ba тaшкилий Luapo-итлap яpaтилгaн5. Иннoвaциялapнинг мaълум

1 2012 йилдэ pecпубликaни ижтимoий-иктиcoдий pивoжлaнтиpиш якунлapи Ba 2013 йилги иктишдий дacтуpнинг acocий уcтувop вaзифaлapи тyFpиcидa. Узбeкиcтoн Pecпубликacи Вaзиpлap Мaxкaмacи мэжли-еининг 2013 йил 18 янвapдaги Kapop^ [Элeктpoн мэн-бa: http:||uza.uz|oz|documents|25009|. Муpoжaaт caнa-еи: 02.12.2013.]

2 The Global Innovation Index.

3 Eвpocтaт. [Элeктpoн мaнбa: http:||epp.eurostat. ec.europa.eu|portal|page|portal|government_finance_ statistics3. - Муpoжaaт caнacи: 20.11.2013.]

4 2012 йил - apизaлapни кэбул килиш Ba pyйxaтдaн Уткaзиш. - ^ш^нт, Узбeкиcтoн Pecпубликacи интeл-лeктуaл мулк э^нши™. [Элeктpoн мэн6э: http:||ima.uz| uz|about|statistic|?ELEMENT_ID = 29. Муpoжaaт caнacи: 02.12.2013.]

5 Иннoвaциoн лoйиx1aлap Ba тexнoлoгиялapни ишлэ6 чикapишгa тэт6ик этишни paFбaтлaнтиpиш бopacидaги кушимчэ чopa-тaдбиpлap тyFpиcидa. Узбeкиcтoн Pec-публи^ои Пpeзидeнтининг 2008 йил 15 июлдэги ПК-916 coнли ^pop^ || Узбeкиcтoн Pecпубликacи кoнун xужжaтлapи туплзми, 2008 й., № 29-30, -280-б.; 2010 й., № 1-2, -2-б.; 2011 й., № 36, -366-б.; 2012 й., № 8-9, -78-б.

ИКТИМД BA MОЛИЯ I ЭKОНОMИKA И ФИНAНCЫ 2013, 11

1-жадвал.

Илмий-тадк,ик,от ишланмалари билан шугулланувчи муассасалар тах,лили (дона)

Муассалар

Давр Жами Илмий-тадкикот Конструкторлик Лойих,авий ва лойих,авий-кидирув Олий таълим муассасалари Саноат корхонолари Бошкалар

2010 301 143 4 10 80 3 61

2011 317 156 3 12 80 5 61

2012 313 142 2 12 78 8 71

бир давлат регламенти шаклланган. Шулар-дан келиб чиккан х,олда, иктисодиёт субъект-ларига инновациялар ишлаб чикиш учун асосий ундовчи сабаб булиб рах,бариятнинг стратегик фаолият олиб бориш ва инновацион фаолиятни муваффакиятли амалга ошириш учун булган хох,иши х,исобланади.

Республикамизда инновация сох,асида тадбиркорлик субъектларининг фаоллиги усиб бормокда, бирок бу курсаткич х,али х,ам баланд эмас. 1-жадвалдаги маълумотларга кура, х,озирда фундаментал тадкикотлар ва ишланмалар билан асосан илмий-тадкикот ташкилотлари (40%) ва олий таълим муасса-салари (25-30%) шуFулланмокда1. Бунда саноат корхоналарининг улуши сезиларли жой эгалламаган.

Давлатимизнинг бир катор етакчи корхо-налари ишининг тах,лили натижаларига кура, уларнинг инновацион фаолиятдан узларини тийиб туришларининг асосий омиллари куйидагилардан иборат:

■ ортикча таваккалчиликдан куркиш;

■ катта харажатлар;

■ харажатни коплаш даврининг узунлиги;

■ молиялаштириш ва технологик маълу-мотнинг етарли эмаслиги;

■ технологик имкониятлар, кооперация ва бошкаларни тулаконли молиялаштирмаслик.

Охирги йилларда Узбекистонда хужалик юритувчи субъектларнинг ИТТКИга килаётган харажатлари х,ажми ошди. 2007 йилда бу курсаткич 61231,2 млн. сумни ташкил этган булса, 2012 йилда 197914,1 млн. сумни ташкил этди ва бу х,олат ушбу курсаткичнинг уч баробар ошганидан далолат беради. Илмий-тадкикот ишланмалари 2012 йилда асосан

1 Бегалов Б. Основные тенденции развития инновационной экономики. // «Экономический вестник Узбекистана», 2013, №3-4. -С. 107-110.

илмий-тадкикот ташкилотлари (118003,9 млн. сум) ва олий таълим муассасалари томонидан (24742,5 млн. сум) амалга оширилган булишига карамай, саноат корхоналарининг ушбу тадкикотларга килган харажатларининг усиши х,ам кузатилган (10480,8 млн. сум). Мамлакатимизда доимий равишда утказилиб келинаётган республика инновацион Fоялар, технологиялар ва лойих,алар ярмаркаларида икки мингдан зиёд новаторлик ишланмалари такдим этилган, умумий х,исобда 44,7 млрд. сумлик 1500 дан ортик шартномалар тузил-ган. Буларнинг натижаси сифатида 480 млрд. сумлик ундан ортик янги турдаги мах,сулот ишлаб чикарилиши узлаштирилди.

2013 йилги ярмаркада жами 112 та субъект, шундан Узбекистон Фанлар Академиясининг булинмаларидан 21 та, Олий ва урта мах-сус таълим вазирлигининг булинмаларидан 23 та, СоFликни саклаш вазирлиги муассаса-ларидан 20 та, Кишлок ва сув хужалиги вазирлигининг муассасаларидан 20 та ва яна 28 та бошка ташкилот иштирок этган.

Хозирги вактда Узбекистонда инновациялар учун ички харажатлар ЯИМнинг 1% дан камроFини ташкил этади ва 2/3 кисми давлат бюджети эвазига молиялаштирилади. Ушбу маълумотлар шуни курсатмокдаки, ил-мий тадкикотлар ва ишланмаларнинг асосий кисми давлат органлари томонидан амалга оширилмокда ва бюджетдан молия-лаштирилмокда, хусусий сектор ва олий таълим тизими иккинчи даражали ролда колиб кетмокда.

Умумий йуналиш шуни курсатадаки, илмий-тадкикот ташкилотлари ва ишларини давлат томонидан молиялаштириш куйидаги йуналишлар буйича амалга оширилмокда: грантлар тарзида; солик имтиёзлари; давлат х,аридининг очик сиёсати; давлат ва хусусий

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 11

сектор шериклиги тарзида. Шу аснода давлат молиялаштиришларини таксимлашнинг са-марали ракобатли механизмини тузиш асо-сий муаммо булмокда.

Давлат томонидан ажратилаётган улкан маблаFларга карамасдан, илмий тадкикот ва ишланмаларни етарлича молиялаштириш муаммоси узининг ах,амиятини йукотмаяпти.

Олтинчи Республика инновацион Fоялар ва лойих,алар ярмаркасида иштирок этган тадбиркорлик сектори вакиллари уртасида утказилган суровлар шуни курсатдики, Узбекистон Республикасида инновациялар-нинг ривожланишига тускинлик килаётган мух,им омил - бу шахсий молиявий ресурслар ва давлат молиялаштирилишининг танкислиги булмокда. Бундан келиб чикадики, давлат секторининг улчами, инновациялар самара-дорлиги ва давлат иктисодиётини модерни-зациялаш уртасида узаро боFликлик бор1. Лекин ушбу боFликликнинг характери аник урнатилмаган.

Бир томондан, Европа давлатларида утказилган тадкикотлар шуни курсатдики, бу хусусда давлат секторининг улуши камрок булган давлатлар (давлат харажатлари ЯИМ-нинг 40% идан камрок) давлат секторининг улуши уртача (40-50%) ва катта (50% дан купрок) булган давлатлардан кура яхширок иктисодий натижа курсатмокдалар. Бошка томондан эса, давлат секторининг самара-дорлиги, пайдо булган институционал тузил-ма ва мух,ит катта таъсирга эга.

Узбекистон миллий иктисодиётида инновацион жараёнларнинг хусусиятлари нафакат ИТТКИнинг давлат манбаларидан молиялаш-тирилишида, балки:

■ илFор юкори технологик корхоналар ва иш унумдорлиги паст булган ва иннова-цияларга интилувчан булмаган корхоналар уртасидаги катта фаркда;

■ инновацион сиёсатнинг «юкоридан паст-га» йуналганлиги ва шу билан бир вактда инновацион тузилманинг таркоклигида х,ам акс этади.

1 «УЗЭКСПОМАРКАЗ Миллий кургазмалар мажмуи» ОАЖда 2013 йил 24-26 апрель кунлари булиб утган VI Инновацион Fоялар, технологиялар ва лойих,алар республика ярмаркаси катнашчиларидан ФаFрона политехника институтининг тадкикотчилари томонидан олинган суров натижалари.

Шуни таъкидлаб утиш керакки, давла-тимизда инновацион тизимнинг фаолияти учун барча элементлар мавжуд, бирок улар бир-бири билан паст даражада боFланган ёки умуман боFланмаган. «Уч спирал», яъни давлат, илм-фан ва бизнес уртасидаги узаро самарали горизонтал алока ва вазифалар ал-машинуви тузилмаган.

Юкорида таъкидлаб утилган маълумот-лар шундан дарак берадики, ривожланган бозор тузилмасига эга булган давлатларда х,укумат, собик мустамлака давлатлари билан солиштирганда, фаолрок ва, мух,ими, самаралирокдир ва бу х,олат Узбекистон миллий иктисодиётини инновацион ривожланти-ришда давлат иштирокини йулга куйиш учун кушимча далил булиб хизмат кила олади. Йи-рик бизнесда билвосита хусусийлаштириш-нинг шаклларидан бири давлат ва хусусий сектор шериклигини тузиш х,исобланади. Шу уринда давлат секторининг имкониятларини, биринчи навбатда, узини-узи оклай оладиган сох,аларда ишлатиш керак, масалан, фан талаб этадиган тармокларда. Шунга карамасдан, давлат секторининг иктисодиётдаги улушини боскичма-боскич ва иктисодий таянчлар ёр-дамида ошириш зарур. Кичик ва хусусий бизнесда инновацияларни мукофотлаш нуктаи назаридан, бу йуналишдаги биринчи навбат-даги ишимиз иктисодиётнинг шу секторида инновацияларни спирал асосида жорий этиш учун кизикиш х,осил килишдир, яъни «инновацияларни ишлаб чикиш ва жорий этиш -мах,сулот таннархини камайтириш - фойдани купайтириш». Иккинчи кадам - давлатнинг инновацион жараённи молиялаштиришдаги биринчи уринли иштироки ва давлат молиявий ресурсларидан кичик ва хусусий бизнес-нинг фойдаланиш х,укукини максимал дара-жага кутариш. Бу ерда ускуналарнинг узок муддатли лизинги ва давлат буюртмалари каби воситаларни куллаш максадга мувофик булади.

Олий таълим муассасалари (ОТМ) ва илмий тадкикот ишлари (ИТИ)ни молиялаштириш кисмида эса бошка чоралар билан бир каторда, амалдаги ИТТКИни молиялаштириш дастурининг самарадорлигини бах,олаш ме-тодикасини ишлаб чикиш ва молиялашти-ришнинг харажатлари билан тадкикий фао-лият натижасини таккослаш зарур.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2013, 11

Узбeкиcтoн иктиcoдиëти pивoжининг зэ-мoнaвий бocкичидa иннoвaциoн жapaëнлap-нинг дaвлaт peглaмeнти ëpдaмидa иннoвaци-oн cтpaтeгияcини эмэлгэ oшиpиш фэкэтгинэ дaвлaт Ba имкoнияти дaвлaт ceктopиникидaн кэм бyлмaгaн xуcуcий кэпитэлнинг биpдaм-лиги ëpдaмидa мумкин булэди.

Шу мaкcaддa куйидэги тaдбиpлapни эмэл-ra oшиpиш зapуp:

■ тexнoпapк, тexнoпoлиc, ишлэб чикapиш мaйдoнлapини шaкллaнтиpишни йулгэ куйиш;

■ aкaдeмик, фэн идopaлapи Ba ишлэб чи-кapиш ypтacидa тpaнcфep мapкaзлapи Ba ин-нoвaциoн клacтepлap тузиш;

■ xуcуcий ceктop-дaвлaт шepиклиги aco^-дэ caмapaли иннoвaциoн лoйиxaлapни мo-лиялaштиpиш мaкcaдидa иннoвaциялapни capaлaш ин^итутини тэшкил килиш1;

■ иннoвaциoн жapaëнлapни бoшкapув coxacидaги кoнунлapни мукaммaллaштиpиш. «Иннoвaциoн фaoлият хэкидэ», «Фэн хэкидэ» ^н^и кoнунлapни ишлэб чикиш Ba кэбул килиш мaкcaдгa мувoфикдиp;

■ ^лик кoдeкcигa, инвecтициoн фaoлият-ни бoшкapaдигaн кoнунлapгa yзгapтиpиш ки-pитиш хэмдэ тэнкидий мoнитopингни эмэлгэ oшиpиш Ba иннoвaциoн coxaдaги интeллeкту-эл мулк дэхл^злиги бopacидaги кoнунлapни кэйтэ ишлэш.

Ддабиётлар:

1. Абдуллaeв А.М., Куpпaяниди К.И. Poль иннoвaциoннoй cocтaвляющeй b пpeд-пpинимaтeльcтвe. || "Экoнoмичecкoe вoзpoждeниe Poc^^'. Т. 2. 2012. -С.129-134.

2. 2012 йилдэ pecпубликaни ижтимoий-иктиcoдий pивoжлaнтиpиш якунлapи вэ 2013 йилги иктишдий дacтуpнинг acocий уcтувop вaзифaлapи тyFpиcидa. Узбeкиcтoн Pecпубликacи Baзиpлap Мaxкaмacи мaжлиcининг 18 янвapь 2013 йилдэги Kapopи. [Элeктpoн мэнбэ: http:||uza.uz|oz|documents|25009|. Муpoжaaт caнacи: 02.12.2013.]

3. Eвpocтaт. [Элeктpoн мэнбэ: http:||epp.eurostat.ec.europa.eu|portal|page|portal| government_finance_statistics3. Муpoжaaт ^нэ^: 02.12.2013.]

4. 2012 йил - apизaлapни кэбул килиш вэ pyйxaтдaн уткэзиш. Toшкeнт, Узбeкиcтoн Pecпубликacи интeллeктуaл мулк aгeнтлиги. [Элeктpoн мэнбэ: http:||ima.uz|uz|about| statistic|?ELEMENT_ID=29. Муpoжaaт caнacи: 02.12.2013.]

5. Иннoвaциoн лoйиxaлap вэ тexнoлoгиялapни ишлэб чикapишгa тэтбик этишни paFбaтлaнтиpиш бopacидaги кушимчэ чopa-тaдбиpлap тyFpиcидa. Узбeкиcтoн Pecпуб-ликacи Пpeзидeнтининг 2008 йил 15 июлдэги ПК-916 coнли кapopи. || Узбeкиcтoн Pecпубликacи кoнун xужжaтлapи туплэми, 2008 й., № 29-30, 280-б.; 2010 й., № 1-2, 2-б.; 2011 й., № 36, 366-б.; 2012 й., № 8-9, 78-б.

6. Бeгaлoв Б. Оcнoвныe тeндeнции paзвития иннoвaциoннoй экoнoмики. || "Эш-нoмичecкий вecтник Узбeкиcтaнa", 2013, №3-4. -С.107-110.

7. Pacулeв А.Ф., Tpocтянcкий Д.В. Paзвитиe иннoвaциoннoй дeятeльнocти нaциo-нaльнoй экoнoмики в пocткpизиcный пepиoд. || "Экoнoмикa и финaнcы", 2011, №1. -С. 8.

1 Pacулeв А.Ф., Tpocтянcкий Д.В. Paзвитиe иннoвaциoннoй дeятeльнocти нaциoнaльнoй экoнoмики в пocткpизиc-ный пepиoд. || "Экoнoмикa и финэноы", 2011, №1. -С. 8.

ИКТИЗДД BA MОЛИЯ I ЭKОНОMИKA И ФИНAНCЫ 2013, 11

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.