Научная статья на тему 'ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ АСОСИДА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ КАСБИЙ МАҲОРАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ АСОСИДА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ КАСБИЙ МАҲОРАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
48
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
инновацион ёндашув / касбий маҳорат / ривожлантириш / замонавий билимлар билан қуроллантириш / мавжуд кўникма ҳамда малакаларини такомиллаштириш / педагогик жараён. / innovative approach / professional skills / development / arming with modern knowledge / improvement of existing skills and qualifications / pedagogical process.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — N.Temirov

Мақолада ўқитувчи ўзида касбий маҳоратини самарали ташкил этишга ёрдам берадиган қобилиятларни ривожлантиришда муайян шакллардан фойдаланиш билан бирга бу жараёнда маълум методларни ҳам қўлланилиши ҳақида фикр юритилган. Шунингдек, муаллиф педагогик жараённинг умумий моҳиятини чуқур англай олиши, бу жараёнда устувор аҳамият касб этадиган қонуниятлардан хабардор бўлиши, педагогик фаолиятни самарали ташкил этиш механизмларини пухта эгаллай билиши лозимлигини айтиб ўтган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVEMENT OF TECHNOLOGIES OF PROFESSIONAL SKILL DEVELOPMENT OF TEACHERS OF HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS BASED ON AN INNOVATIVE APPROACH

The article discusses the use of certain methods in this process along with the use of certain forms in the development of abilities that help the teacher to effectively organize his professional skills. Also, the author mentioned that one should be able to deeply understand the general nature of the pedagogical process, to be aware of the laws that gain priority in this process, to master the mechanisms of effective organization of pedagogical activities.

Текст научной работы на тему «ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ АСОСИДА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ КАСБИЙ МАҲОРАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ АСОСИДА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ УЦИТУВЧИЛАРИНИ КАСБИЙ МА^ОРАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Темиров Набижон Солиевич

Фаргона давлат университети "Педагогика" кафедраси катта укитувчиси, педагогика

фанлари доктори https://doi.org/10.5281/zenodo.7064003 Аннотация. Мацолада уцитувчи узида касбий мауоратини самарали ташкил этишга ёрдам берадиган цобилиятларни ривожлантиришда муайян шакллардан фойдаланиш билан бирга бу жараёнда маълум методларни уам цулланилиши уацида фикр юритилган. Шунингдек, муаллиф педагогик жараённинг умумий моуиятини чуцур англай олиши, бу жараёнда устувор ауамият касб этадиган цонуниятлардан хабардор булиши, педагогик фаолиятни самарали ташкил этиш механизмларини пухта эгаллай билиши лозимлигини айтиб утган.

Калит сузлар: инновацион ёндашув, касбий мауорат, ривожлантириш, замонавий билимлар билан цуроллантириш, мавжуд куникма уамда малакаларини такомиллаштириш, педагогик жараён.

СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ТЕХНОЛОГИЙ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ ПРЕПОДАВАТЕЛЕЙ ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЙ НА ОСНОВЕ

ИННОВАЦИОННОГО ПОДХОДА Аннотация. В статье рассматривается использование в этом процессе определенных методов наряду с использованием определенных форм в развитии способностей, помогающих учителю эффективно организовать свое профессиональное мастерство. Также автор упомянул, что надо уметь глубоко понимать общий характер педагогического процесса, осознавать закономерности, приобретающие в этом процессе приоритет, владеть механизмами эффективной организации педагогической деятельности.

Ключевые слова: инновационный подход, профессиональные навыки, развитие, вооружение современными знаниями, повышение уже имеющихся навыков и квалификации, педагогический процесс.

IMPROVEMENT OF TECHNOLOGIES OF PROFESSIONAL SKILL DEVELOPMENT OF TEACHERS OF HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS BASED ON AN

INNOVATIVE APPROACH Abstract. The article discusses the use of certain methods in this process along with the use of certain forms in the development of abilities that help the teacher to effectively organize his professional skills. Also, the author mentioned that one should be able to deeply understand the general nature of the pedagogical process, to be aware of the laws that gain priority in this process, to master the mechanisms of effective organization of pedagogical activities.

Keywords: innovative approach, professional skills, development, arming with modern knowledge, improvement of existing skills and qualifications, pedagogical process.

КИРИШ

Барча сохдларда олиб борилаётган ислох,отлар самараси янгича фикрлайдиган, замонавий билимларга эга булган юксак малакали кадрларга богли;. Кадрларни тайёрлаш

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 5 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

эса аввало, педагог-укитувчилар зиммасига юклатилган. Шу сабабли, чукур билимга эга булган, замонавий укитувчи-кадрлар тараккиётимизнинг мухим омили сифатида каралиб келинмокда. Педагог-укитувчиларимиз бугунги замон талабларига мос билимлар сохиби, янгиланган таълим мазмунини эгаллаган булишлари керак. Педагог ходимлар узларининг касб-куникмалари ва муаллимлик махоратларини доимо укитувчиларнинг касбий махоратларини миллий анъана ва урф-одатларимиздан, кадриятларимиздан келиб чикиб янада такомиллаштириш, уларнинг педагогик фаолиятини хозирги замон талаблари даражасида янада такомиллаштириш учун методик кулланмалар, тавсияномалар пайдо булди.

Х,озирги кунда хам ушбу муаммо буйича илмий изланишлар, илмий тадкикотлар давом этмокда. XXI асрга келиб укитувчининг вазифаси янада такомиллашиб бормокда. Эндиликда глобал узгаришлар, фан-техника ва ахборот-коммуникация технологияларининг кун сайин ривожланиб бориши укитувчидан юксак махоратни, уткир иродани, психологик кувватни, чукур билим ва мулохазали булишни талаб килиб, такомиллаштириб боришлари шарт.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Таълим хозирги замон жамиятининг бош таянчи хисобланади. Таълим тизими информацияга айланадиган билимлар билан боглик, чунки мазкур информациялар замонавий технологиялар ва ишлаб чикариш учун ресурс сифатида хизмат килади. Таълим уз ичига билим ва куникмаларни киритувчи - инсон капиталини шакллантиради. Бу уринда таълимда инновацион ва янги педагогик технологияларни куллашнинг ахамияти ортиб бормокда. Укитувчиларнинг талабаларга билим беришнинг ахамияти тугрисида суз борганда Президент Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон ижодкор зиёлилари вакиллари билан учрашувдаги маърузасида: - Дунё шиддат билан узгариб, баркарорлик ва халкларнинг мустахкам ривожланишига рахна соладиган турли янги тахдид ва хавфлар пайдо булаётган бугунги кунда маънавият ва маърифатга, ахлокий тарбия, ёшларнинг билим олиш, камолга етишга интилишига эътибор каратиш хар качонгидан хам мухимдир, деган сузларини таъкидлаш уринлидир.

Агар жамият маърифатли булса, бу жамиятнинг истикболи, келажаги ёруглигини англатади. Таълим берувчи таълим олувчиларга таълим жараёнида янги педагогик технологияларни куллаши таълим сифати усшига ижобий таъсир курсатади. Х,озирги кунда дарс давомида педагоглар янгидан янги педагогик технологиялар куллашмокда. Бу эса таълим олувчилар нитаълим жараёнида билимларни пухта эгаллашларига, куникма ва малакаларининг ошишига жуда катта ёрдам беради.

Таълим ва фан сохасига инвестицияларни йуналтириш, таълим сохасида кенг камровли ва чукур ислохотлар утказиш, мамлакат интеллектуал салохиятини ривожлантириш иктисодий ва ижтимоий масалаларни хал этишнинг мухим гарови хисобланади.

Давлатимиз рахбарининг таълим сохасига алохида эътибор билан ёндашгани, таълим тизимида тубдан ислохотларни амалга ошириш сиёсати давлат сиёсатининг энг мухим устувор йуналиши деб белгилангани мамалакатимизнинг иктисодий ва ижтимоий сохалардаги мувафакиятларининг кафолати булиши шубхасиз.

Олий таълим муассасалари педагогларининг касбий махоратлари хакида суз юритишдан аввал "махорат" ва "педагогик махорат" тушунчаларининг мохияти билан

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

танишиб олиш максадга мувофикдир.

Педагогнинг мах,орати бевосита касбий-педагогик фаолиятда куринади. Шу сабабли у педагогик жараённинг умумий мох,иятини чукур англай олиши, бу жараёнда устувор ахдмият касб этадиган конуниятлардан хабардор булиши, педагогик фаолиятни самарали ташкил этиш механизмларини пухта эгаллай билиши лозим.

Таълим жараёнининг фаол иштирокчиси булган педагогнинг педагогик мах,орати унинг шахси, иш тажрибаси, фукаролик макоми, мутахассис сифатидаги мавкеи, у томонидан педагогик техниканинг етарли даражада эгалланганлиги, касбий фаолиятнинг индивидуаллигидан далолат беради.

Педагогик майорат яхлит тизим булиб, унинг таркибида бир катор сифатлар кузга ташланади. Жумладан:

1. Педагогик кобилият.

2. Педагогик мулокот маданияти.

3. Педагогик реалакция.

4. Коммуникатив таъсир курсатиш кобилияти

5. Педагогик такт.

6. Педагогик техника.

7. Нутк техникаси.

8. Педагогик ижодкорлик.

9. Педагогик тажриба.

10. Педагогик маданият.

Педагогнинг касбий билимдонлигида талаба билан субъектив муносабат урната олиш; педагогик жараёнлар мох,ияти, педагогик вокеликни изчил идрок кила билиш; жах,он педагогик маданияти асосларини хдмда миллий педагогик тажрибани урганиш, уларни интеграциялаштириш асосида уз фаолиятига татбик этиш; инновацион янгиликлар билан доимий хабардор булиш; шахсий тажрибаларни умумлаштириш ва талабаларга узатиш; касбий фидоийлик хдмда педагогик технологияларни эгаллаш борасидаги узлаштирилганлиги намоён булади.

Укитувчи узида касбий фаолиятни самарали ташкил этишга ёрдам берадиган кобилиятларни ривожлантиришда муайян шакллардан фойдаланиш билан бирга бу жараёнда маълум методларни х,ам куллаш оркали максадга эришади.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Бугунги кунда педагогларнинг инновацион фаолият куникма, малакаларига эга булишлари мух,им ахдмиятга эга. Педагоглар томонидан иннофацион фаолият куникма, малакаларини узлаштира олишларида уларнинг инновацион ёндашувга эга булишлари талаб этилади. Уз мох,иятига кура педагоглар томонидан инновацион фаолият куникма, малакаларининг узлаштирилиши уларда инновацион ёндашувни карор топиши асосида кечади. Педагогларда инновацион ёндашувнинг карор топиши х,ам мураккаб жараён булиб, у бир неча боскичда кечади:

1. Тайёр методик тавсиянома инновацияларда нфойдаланилади.

2. Мавжуд тизимга янги гояларни, методларни киритади.

3. Янги гояни амалга ошириш мазмуни, шакл ва методларини тизимлаштиради.

4. Педагог укитиш ва тарбиялашга оид уз концепцияси ёки методикасини яратади.

Демак, илм-фан, техника, ишлаб чикариш ва технологиянинг ривожланиши таълим

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

тизимида хам туб узгаришлар содир булишига олиб келади. Таълим тизимининг модернизацияси давлат ва жамият малакали кадрларга, шахснинг эса сифатли таълим олишга булган эхтиёжларидан келиб чиркан холда руй беради. Боскичлар муаммони тахлил асосида аниклаш мулжалланаётган таълим тизимини лойихалаш узгаришлар ва янгиликларни режалаштириш узгаришларни амалга оширишдан иборат.

Педагог укитиш ва тарбиялашга оид уз концепцияси ёки методикасини яратади таълим амалиётида педагогик технологияларнинг кулланилиши таълим тизими модернизациясининг таркибий элементи хисобланади. Замонавий шароитда таълим-тарбия жараёнларини технологиялаштириш кам куч ва вакт сарфлаган холда кутилаётган натижани кулга киритишга имкон беради, укитиш сифатини яхшилаб, самарадорлигини оширади. Педагогик инновациялар педагогик фаолиятга янгиликларнинг изчил олиб кирилишини тавсифлайди. Педагогик инновацияларнинг дидактик имкониятларига кура таълим тизими ва жараёни ривожланиб боради. Укитувчининг инновацион фаолияти педагогик жамоани харакатга келтирувчи, олга ундовчи, бунёдкорликка рагбатлантирувчи куч сифатида намоён булиб, таълим жараёнининг сифатини кафолатлайди. Шу сабабли хар бир укитувчи инновацияларнинг мохиятини тула тушунган холда уз фаолиятига изчил татбик эта олиши зарур. МУ^ОКАМА

Касбий-педагогик компетентликка эга булишда уз устида ишлаш, уз-узини ривожлантириш мухим ахамиятга эга. Уз-узини ривожлантириш вазифалари узини узи тахлил килиш ва узини узи бахолаш оркали аникланади. Бугунги кунда ижодкорлик, яратувчанлик, янгилик яратишга каратилган фаолият креатив фаолият деб тушунилади.

Муайян фаолиятни доимий равишда ташкил этиш шахсда маълум куникмаларни хосил килади. Куникмалар эса фаолиятни изчил давом эттириш жараёнида малакаларга айланади. Шаклланган малака эса шахс томонидан фаолиятнинг тезкор, сифатли, самарали кечишини таъминлайди. Фаолиятда самарадорликка эришиш инсониятни кай даражада кизиктириб келган булса, уни ташкил этаётган шахснинг касбий ривожланиши оркали малакага эга булиши хам шундай долзарблик касб этган. Касбий малакага эга булиш ижтимоий, шу билан бирга шахсий ахамиятга эгадир. Шу сабабли кадрларнинг касбий малакаларини ривожлантириш таълим тизимининг мухим йуналиши булиб келган. Малака ва касбий ривожланиш, аввало, махсус билим, сунгра узок вакт кайта-кайта такрорланадиган машклар туфайли эгалланадиган тажриба ва куникмаларнинг онгли равишда акл-идрок хамда тафаккур чигиригидан утказилган холда мужассамлашуви хисобланади. Демак, ривожлантирувчи таълим технологиялари бир вактнинг узида укитувчи фаолиятида ва укувчи физиологиясида хам содир булади.

Касб махоратига ва малакага эга булмаган педагоглар ёш авлодга сифатли таълим бериш, уларда юксак маънавий-ахлокий сифатларни шакллантириш имкониятига эга булмайдилар. Укитувчиларнинг малакасини оширишни, энг аввало, уларни замонавий билимлар билан куроллантириш, мавжуд куникма хамда малакаларини такомиллаштириш, шунингдек, маънавий-ахлокий сифатларини бойитиш сифатида тушуниш максадга мувофикдир. Бинобарин, ижтимоий, иктисодий ва маданий сохаларда руй бераётган тезкор узгаришлар мавжуд билимларни доимий равишда бойитиб бориш, куникма ва малакаларни такомиллаштиришни такозо этади. Шу сабабли хар бир мутахассис уз устида ишлаши, билим ва малакаларини узлуксиз ошириб бориши лозим.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда, х,ар бир педагогнинг узини узи ривожлантириши ва узини узи намоён эта олиши бевосита унинг касбий мах,оратига эгалиги билан боглик. Одатда педагогларнинг касбий мах,оратга эга булишлари педагогик муаммоларни х,ал килишга интилиш, илмий-тадкикот ишлари ёки илмий лойихдларни амалга ошириш ва узаро ижодий хдмкорликка эришишлари оркали таъминланади.

REFERENCES

1. Ишмухдмедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. Таълимда инновацион технологиялар / Амалий тавсиялар. - Т.: "Истеъдод" жамгармаси, 2008. - 180 б. 2.

2. Олимов ^.Т. Педагогик технологиялар. - Т.: Фан ва техлогиялар нашриёти, 2011. -275 б.

3. Толипов УД., Усмонбоева М. Педагогик технологияларнинг тадбикий асослари. - Т.: Фан, 2006. - 247 б.

4. "Инновацион таълим технологиялари ва педагогик компетентлик" модули буйича укув-услубий мажмуа. -Т., 2016.

5. Umaraliyeva M.A. Organizational-Pedagogical Conditions of Forming Professional Competence of Teachers //Journal of Foreign Language Teaching and Applied Linguistics.2015. -Р. 187.

6. Умаралиева М.А.Инновацион таълим- укитувчиларнинг касбий компетентлигини ривожлантиришнинг мух,им омили сифатида//Баркарор ривожланишда узлуксиз таълим: муаммо ва ечимлар// Халкаро илмий-амалий конференция материаллари.-Чирчик, 2019. - Б. 296-297.

7. Мусахоновна Л. УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА БИОЛОГИЯ ФАНИДАН САМАРАДОРЛИККА ЭРИШИШДА ЭЛЕКТРОН ТАЪЛИМИЙ ВОСИТАЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ АСОСЛАРИ //Science and innovation. -2022. - Т. 1. - №. B3. - С. 577-585.

8. Dzhuraev R. K., Karakhanova L. M. Model of the organization of research activities of 10th grade students in teaching physics and biology //International journal of discourse on Innovation, integration and education. - 2021. - Т. 2. - №. 01. - С. 296-300.

9. ДЖУРАЕВ Р. Х., КАРАХАНОВА Л. М. Модель организации исследовательской деятельности учащихся 10 классов при преподавании физики и биологии //International journal of discourse on Innovation, integration and education. - 2021. - Т. 2. - №. 1. - С. 295-299.

10. Musokhonovna K. L. ICT-As a means of achieving new educational results in teaching natural disciplines in secondary schools //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2021. - Т. 11. - №. 10. - С. 315-321.

11. Kharaxonova L. M. SPECIFIC ASPECTS OF MEDIA EDUCATION AND ITS USE IN HIGH SCHOOLS //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. CSPI conference 3. - С. 278-284.

12. Караханова Л. 6. DEVELOPMENT OF STUDENTS'KNOWLEDGE BASED ON THE USE OF 3D EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN THE BIOLOGY EDUCATION //Образование и инновационные исследования международный научно-методический журнал. - 2020. - №. 2. - С. 55-59.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

13. Джураев Р. Х., Карахонова Л. М. Медиаобразование как фактор повышения качества обучения школьников //Образование через всю жизнь: непрерывное образование в интересах устойчивого развития. - 2013. - Т. 11. - №. 2. - С. 322-323.

14. Сафарова Р. Г. и др. Укувчи-ёшларни оммавий маданият хуружларидан химоя килишнинг назарий-методологик асослари. - 2017.

15. Karakhanova L. M. USE OF MEDIERE RESOURCES IN THE EDUCATIONAL PROCESS OF BIOLOGY IN SCHOOLS //International Scientific Review of the problems of pedagogy and psychology. - 2018. - С. 68-70.

16. Karakhonova L. M. Using the electronic educational resources in biology lessons //INTERNATIONAL SCIENTIFIC REVIEW OF THE PROBLEMS OF PHILISOPHY, PSYCHOLOGY AND PEDAGOGY. - 2019. - С. 35-39.

17. Jurayev, R. K., & Karakhanova, L. M. (2020). Scientific And Methodical Bases Of The Use Of Electronic Educational Resources In Teaching Biology In General Educational Schools. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(8), 3500-3505.

18. Musaxonovna, K. L. (2022). General secondary schools requirements for the introduction of informed educational resources for the development of natural sciences. ACADEMICIA: An InternationalMultidisciplinary Research Journal, 12(5), 855-860.

19. Караханова Л. М. НОВЫЕ ИНТЕРАКТИВНЫЕ ЭЛЕКТРОННЫЕ РЕСУРСЫ В СОВРЕМЕННОМ ОТКРЫТОМ ОБРАЗОВАНИИ В ОБУЧЕНИИ ЕСТЕСТВЕННЫХ НАУК //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. CSPI conference 1. - С. 1303-1305.

20. Джураев, Р. Х., & Карахонова, Л. М. (2022). ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ СОПРОВОЖДЕНИЕ ОДАРЕННЫХ ДЕТЕЙ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМИ УЧРЕЖДЕНИЯМИ. INTEGRATION OF SCIENCE, EDUCATION AND PRACTICE. SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL, 3(4), 66-70.

21. ДЖУРАЕВ Р. Х., КАРАХАНОВА Л. М. Модель организации исследовательской деятельности учащихся 10 классов при преподавании физики и биологии //International journal of discourse on Innovation, integration and education. - 2021. - Т. 2. - №. 1. - С. 295-299.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.