Научная статья на тему '“ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМДА БУЛЛИНГ ВА ЗЎРАВОНЛИКНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ”ТРЕНИНГ МАШҒУЛОТИ'

“ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМДА БУЛЛИНГ ВА ЗЎРАВОНЛИКНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ”ТРЕНИНГ МАШҒУЛОТИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тренинг машғулотининг / овоз техникаси / релаксация.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Жамилова Раьногул Хайридиновна

Алохида таьлим эхтиёжлари бўлган болалар айниқса ўқувчи қизларнинг мактабда ва оилада зўравонликка учрашишининг олдини олиш.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «“ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМДА БУЛЛИНГ ВА ЗЎРАВОНЛИКНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ”ТРЕНИНГ МАШҒУЛОТИ»

"ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМДА БУЛЛИНГ ВА ЗУРАВОНЛИКНИ ОЛДИНИ ОЛИШ "ТРЕНИНГ МАШГУЛОТИ

Жамилова Раьногул Хайридиновна

Навоий вилояти ^изилтепа туман 9- умумий урта таълим мактаби психологи

https://doi.org/10.5281/zenodo.11183412 Мацсад. Алохида таьлим эхтиёжлари булган болалар айнщса уцувчи цизларнинг мактабда ва оилада зуравонликка учрашишининг олдини олиш.

Калит сузлар: тренинг машгулотининг, овоз техникаси, релаксация.

№ Тренинг машFулотининг режаси Давомийлиги Укув воситалари Машк максади

1 Кириш кисми Танишув. Самимий салом Тренинг олтин коидалари Машгулотдан кутувлар 5 дакика Доска. Маркер Иштирокчилар уртасида ижобий мух,итни пайдо килиш ва позитив кайфиятни вужудга келтириш.

2 Асосий кисм «Гувиллаш» (Овоз техникаси) 5 дакика А-4 формат когоз маркер Онгни бушатиш, салбий йигилмаларни чикариб ташлаш.

3 Психокоррекцио н машк «Елкадаги тог» "Низоли вазиятларни х<ал этиш " 5 дакика. 10 дакика Сокин мусика вазиятлар баён этилган уч хил рангли когоз Релаксация- бош мия, асаб тизимини тинчлантириш, х,отиржамликни ташкил этиш Низони бартараф этувчи хдракатлар намунасини хдвола этиш (айни х,олатда бу — уз-узига ишончли хулк-атвор куринишидир).

4 "^ИССИЁТЛАР РУЙХАТИ" 5 дакика Эмоция ва х,иссиётлар руйхати Эмоционал-х,иссий сохддаги бузилишларни (агрессивлик, безовталик), характер акцентуациясини психокоррекция килишда.

5 "МЕН УЗИМНИ СЕВАМАН, ^АТТОКИ..." 10 дакика А4 форматдаги когоз ва маркер Эмоционал-х,иссий сохддаги бузилишлар, жумладан айбдорлик

тренинг машFулоти. хиссини психокоррекция килишда, шунингдек мотивацион сохани ривожлантиришда ва психологик ресурсларни шакллантиришдда

6 "МЕНИНГ ^АЁТДАГИ ШИОРИМ" тренинг машFулоти. 10 дакика А4 форматдаги когоз ва маркер Иштирокчиларга хаётда унга доимо олга интилишга, куч ва гайрат топа олишга, келажакка ишончини кучайтиришга хар вакт ёрдам бера оладиган хаётий мотивацион (илхомлантирувчи) шиор уйлаб топиш топшириги берилади.

7 "РЕЛАКСАЦИЯ " тренинг машFулот. 10даки;а Майин мусика Мотивацион сохдни ривожлантиришда ва психологик ресурсларни шакллантириш

8 "КЕЧИРИБ ЮБОРИШ" тренинг машFулоти 10 дакика Тренер сузи Шахслар аро (гурухий, оилавий, ота-она ва фарзанд) муносабатларидаги бузилишларни коррекция килиш

9 "ТЕЗКОР ЁЗУВ" тренинг машFулоти. 5да;ика ^огоз ва ручка Эмоционал-хиссий сохадаги бузилишларни, кадриятлар тизимида юзага келган бузилишларни, характер акцентуациясини психокоррекция килишда, шунингдек, мотивацион сохани ривожлантиришда ва психологик ресурсларни шакллантиришда, шахслар аро (гурухий, оилавий, ота-она ва фарзанд) муносабатларидаги

бузилишларни коррекция килиш

"БОГДАГИ Рухий енгилликни

ГУЛЛАР" вужудга келтириш,

10 психогимнастик 10 дакика Сокин мусика стрессдан халос килиш,

тренинг ижобий кайфиятни хосил

машFулоти. килиш

11 "ХАЙР СТРЕСС" тренинг машFулоти 5 дакика Тренер курсатмаси Психологик стресс ёки зурикишдан халос килиш, рухий енгилликни вужудга келтириш

"Самимий салом"

Максад: иштирокчилар уртасида ижобий мухитни пайдо килиш ва позитив кайфиятни вужудга келтириш.

Жараён: иштирокчилар бир бирини куришга кулай тарзда айлана шаклида туришади ва бир кишидан бошланиб занжир тарзида хамма бир-бири билан (унг ёнидаги шерики билан кетма-кет тарзда) эркин узи хохлаганича саломлашишиб, сурашиб чикишлари зарур. Саломлашиш биринчи одамга самимий табассумни саклаш, хамда илик хиссиётларини юз оркали ва саломлашиш, сурашиш оркали ифодалашга харакат килиш суралади.

«Гувиллаш» (Овоз техникаси)

Максад: онгни бушатиш, салбий йигилмаларни чикариб ташлаш.

Бажариш тартиби:бушашинг, утирган холингизда кузларингизни юминг, огзингизни очмасдан, гувиллаган овоз чикаринг.

Изох,: машкнинг гурух билан бажарилиши жараёнида ургатувчи умумий овоз интонацияларини назорат килиши зарур: овоз хавотирли, зуриккан, юкори эмоционал даражада булиши мумкин.

«Елкадаги тог»

Максад: елка, бел сохалари мушакларидаги зурикишларни йукотиш, кадди-коматни тик тутиш ва узига ишончни назоратда ушлаб туриш.

Бажариш тартиби:тик турган ёки юрибкетаётган холатларда бажарилади. Елкалар юкорига максимал даражада тез кутарилади, уларни кенг ёйиб оркага ташланади.

Бу машкни бир неча маротаба такрорлаш натижасида кадди-коматни тик ушлаш ва турли салбий кечинмалар туфайли елкага огирликни туширмаслик куникмаси шакллантириб борилади.

^алтис ва хавфли вазиятларда х,аракатланишни осонлаштириш машклари

"Низоли вазиятларни ^ал этиш"

Максад: низони бартараф этувчи харакатлар намунасини хавола этиш (айни холатда бу — уз-узига ишончли хулк-атвор куринишидир). Иштирокчиларни мухим булмаган низоларнинг сабаблари билан таништириш. "Ижтимоий хавфли" вазиятлардан амалий (ижобий ечим топган холда) чикиб кета олиш ва низони четлаб утиш малакасини шакллантириш.

Жих,озлар:вазиятлар баён этилган уч хил рангли когоз.

Вазиятлар:

1-вазият. "Тенгкурларинг х,али бирор марта сигарет чекиб курмаганинг учун мазах килиб устингдан куляптилар. Улардан бири сенга: "Х,али ёш боласан ва бундай жиддий ишлар билан шугулланиш сенга эрталик килади", - деди. Унинг гапи сенга жуда огир ботди ва унга жавоб кайтаришга карор килдинг.

2-вазият. Хулки яхши эмас тенгкурларингдан бири кечкурун каердадир утадиган кечага сени таклиф киляпти. У бола (киз) спиртли ичимлик истеъмол килади, хдтто сигарет х,ам чекади. У сенга: "Юр, бироз дам олиб келамиз, сен ахир катта йигитсан-ку (кизсан-ку), уйингдагилар рухсат беришади", - деяпти.

Бу вазият сени безовта киляпти ва унга рад жавобини бермокчисан.

3-вазият. Агрессив х,олатдаги киши иккинчи - узига ишонган ва эътироз билдираётган кишини спиртли ичимликистеъмол килишга ундаяпти.

Уйиннинг бориши: уйин 20 дакика давом этади.

1. Бошловчи купинча учрайдиган низоли вазиятларнинг сабабларини айтади ва уларнинг олдини олиш ёки улардан кадамбакадам чикишнинг боскичларини санаб утади.

Баъзан одамлар уртасидаги низоли муносабатларнинг сабаби - улар бир-бирларини ёки бирон муаммога нисбатан шеригининг муносабатини охиригача яхши тушунмаслиги. Бундай вазиятларда сух,бат келишиш йуналишида эмас, балки узаро талаблар куйиш даражасида олиб борилади.

Купинча, бундай хдракат услубини танлашнинг сабаби низоли вазиятлардан чикиш тажрибасининг йуклиги ва низоларни амалий х,ал эта олмасликдир.

Низони амалий х,ал этиш учун х,ар икки тарафни нима кониктирмаётганини аниклаб олиш зарур. Бунинг учун эса бир неча кадамдан иборат булган куйидаги коидаларни узлаштириб олган маъкул.

Муаммонинг мох,иятини ва айни пайтда нимани х,ис этаётганингизни тушунтиринг. Муаммо хдкидаги фикрингизни тула баён этинг. Ушбу вазиятдан чикишнинг йулини, уз талабингиз ва илтимосингизни айтинг. Сизнинг талабингиз борасида шеригингизнинг фикрини аникланг. Шеригингизнинг самимий гаплари ёки у таклиф этган ечим учун унга ташаккур билдиринг.

Бошловчи иштирокчилар орасидан учинчи вазиятни ижро этиш учун кунгиллиларни чакиради. Бу уйин оркали низоли вазият келиб чикишининг олдини олиш имконияти намоён этилади.

Мух,окама.

"ХДССИЁТЛАР РУЙХАТИ" тренинг машFулоти.

Машгулот тавсия этиладиган х,олатлар: гурух,ий психокоррекцион фаолиятда хдмда индивидуал психокоррекцион фаолиятда кулланилиши мумкин булиб, эмоционал-х,иссий сохддаги бузилишларни (агрессивлик, безовталик), характер акцентуациясини психокоррекция килишда. Машгулот иштирокчиларига куйидаги эмоция ва х,иссиётлар руйхати берилади. Бунда х,ар бир эмоция ёки х,иссиётнинг инсонга салбий ва ижобий таъсир натижаси мух,окама килиниб куриб чикилади. Шундан сунг умумий хулосага асосан салбий деб топилган эмоция ва х,иссиётлар руйхати тузилади. Бу руйхат иштирокчиларга таркатма материал тарзида берилиши х,ам мумкин, бунда улар шунчаки х,ар бир суз тугрисига +ёки-белгисини куйиш оркали унинг ижобий ёки салбий эканлигини ажратишлари мумкин

Норозилик ^уркув Эътиборсизлик- локайдлик ^оникиш- Истак

^оникмаслик Куролмаслик- ичи коралик Таажубланиш- хайрон колиш Розилик Газаб

Киноя-кесатик Нафрат Иккиланиш Мамнуният Шижоат Х,афсаласизлик Ташвиш ^увонч Х,асад Дангасалик Жирканиш Гам ^изикиш Гайрат Умидсизлик Х,авотир Ачиниш Фахр Ишк ^ахр Жахл Истироб Чарчок Афсусланиш Рашк Алам Х,афалик Безовталик Х,амдардлик Айбдорлик Х,аяжон Зурикиш Х,ижолат булиш Тушкунлик Ташвишланиш

Эътиборга олиш керак булган жихатлар тренер томонидан усмирларга тушунтирилади: Мазкур эмоция ва хиссиётлар руйхатини давом эттириш мумкин, буларнинг хар бири хам ижобий хам салбий ёки нейтрал характерга эга булиши мумкин. Лекин мутлак салбий эмоция ва хиссиётларни ажратиб олиш керак, чунки уларнинг сизга ва атрофингиздагиларга салбий таъсири мавжуд. Иштирокчилар салбий эмоция ва хиссиётларнинг руйхатини тузиб чиккач умумий мухокама килинади, шундан сунг тренер салбий эмоция ва хиссиётларнинг окибатларини усмирларга тушунтириб утади. Бунда куйидагиларни тренер сабаб-окибатлари билан тушунтириб ва таърифлаб айтиб утиши мумкин. Бош огриги, куз кувватининг пасайиши, мунтазам тушкунлик кайфияти, тажовузкорлик, салбий инсонга айланиб колиш, юрак ва кон томир хасталиклари, стресс ва кандли диабет, ижтимоий муносабатларнинг бузилиши оила, иш, укишдаги зиддиятлар, ёлгизланиш рухан ёки ижтимоий жихатдан, керакли вазиятни бой бериш, бахтсизлик хисси, муваффакиятсизликлар...! Шу уринда машхур файласуф Сенеканинг "вазиятни кулдан чикаришни истамасанг хиссиётларни буйсундир ва аклни ишлат" деб айтган ибратли цитатасини айтиб утиш хам мумкин. Ушбу окибатлар тренер томонидан иштирокчиларга етказилади хамда уларнинг фикрлари хам тингланади. Ва тренер иштирокчилардан салбий эмоция ва хиссиётларнинг окибатлари буйича шахсий фикр ва мулохазаларини эшитиши керак хамда уларни рационал ва конструктив мухокама килиши лозим.

"МЕН УЗИМНИ СЕВАМАН, ^АТТОКИ..." тренинг машFулоти Машгулот тавсия этиладиган холатлар: гурухий психокоррекцион фаолиятда хамда индивидуал психокоррекцион фаолиятда кулланилиши мумкин булиб эмоционал-хиссий сохадаги бузилишлар, жумладан айбдорлик хиссини психокоррекция килишда, шунингдек мотивацион сохани ривожлантиришда ва психологик ресурсларни шакллантиришда. Ушбу машгулотни бажара туриб иштирокчилар хар кандай вазиятда хам узларига яхши муносабатда булишлари кераклигини англаб етишади. У иштирокчиларга узларининг ижобий томонларини аниклашга ёрдам беради. Машгулот оркали укувчида узига (ва атрофидагиларга агар тренинг гурухда олиб борилса) ижобий ва адекват муносабатда булиш куникмасини шакллантиришга эришиш мумкин. Машгулот мазмуни: Иштирокчиларга (А4) форматдаги когоз марказига узларини чизишларини айтинг. Сунг куйидаги йурикномани беринг:

а) расмингиз ёнига маркер ёки калам билан узингизга ёкадиган, сиз гурурланадиган битта хислатингизни ёзинг. Гап исталган нарса хакида бориши мумкин: ташки куриниш, шахсий хислатлар ва х.к.;

б) энди когозни тескари тарафини угиринг ва у ерга узингизга ёкмайдиган жихатларингизни ёзинг;

в) коFOЗни яна угиринг. Узингизга ёкадиган яна битта жихатингизни ёзинг (ёктирган рангингиздан фойдаланган холда). Варакни яна угири6, yзингизга ёкмайдиган яна битта хислатингизни ёзинг (ёктирмаган рангингиздан фойдаланган холда);

г) хар бир тарафларга ёктирадиган ва ёктирмайдиган жихатларингизни ёзишни давом эттиринг ва керакли ранглардан фойдаланинг;

д) хар битта ёктирмаган жихатингизни ёзиб бyлганингиздан сунг, yларнинг юкори кисмига "Мен узимни севаман, хаттоки..." деб ёзинг;

е) узингизга ёкмайдиган жихатларингиз булса хам, чакки эмаслигингизни тан олинг. Камчиликлар сизнинг харакатингиз тyфайли пайдо булган, yлар сизни инсон сифатида хеч кандай таърифламайди. Ёдингизда булсин, хар кандай шароитда Сиз суюкли булишга арзийсиз. Шyндан сунг узи ёзганлари асосида укувчи узини такдимот килиши керак. Агар машFyлот гурухда олиб борилса икки кишилик кичик гурухларда такдимот килиш хам мумкин. Такдимот амалга оширилгач тренер сузи: хар бирингиз кучли ва заиф томонларингизни аниклаб олдингиз. Умид киламизки, хар бирингиз узингизга керакли жихатларни ривожлантириб, узгалар билан муносабатда керак буладиган ижобий жихатларни орттирасиз ва энг мухими узингизга ишонасиз!

"MЕHИHГ ^AË^Ara ШИQPИM" тренинг мaшFулоти

МашFyлот тавсия этиладиган холатлар: гурухий психокоррекцион фаолиятда хамда индивидуал психокоррекцион фаолиятда кулланилиши мумкин булиб *эмоционал-хиссий сохадаги бузилишларни, кадриятлар тизимида юзага келган бузилишларни, *характер акцентуациясини психокоррекция килишда, шунингдек мотивацион сохани ривожлантиришда ва психологик ресурсларни шакллантиришда. Иштирокчиларга хаётда унга доимо олFа интилишга, куч ва Fайрат топа олишга, келажакка ишончини кучайтиришга хар вакт ёрдам бера оладиган хаётий мотивацион (илхомлантирувчи) шиор уйлаб топиш топширети берилади. Шунга эътибор бериш сураладики, уша шиорни сиз доимо куриниб турадиган жойларга ёзиб куя оладиган булинг ва уни курганда сизда беихтиёр хаётга нисбатан мотивация(кизикиш ва интилиш) пайдо булсин. Уйлаб куриш учун 5-10 дакика вакт берилиш мумкин. Ижодий, узига хос ёндошиш суралади. Шундан сунг хамма узининг шиорини укиб эшиттиради. Иштирокчилардан ушбу шиорларини ёзиб олишлари, доимо ёдда тутишлари тавсия этилади. Чунки ушбу шиор бевосита мазкур тренинг билан боFлик барча билим-куникмаларни ёдга тушишини ва сакланишини таъминлайди. Тренер иштирокчиларнинг шиорларини диккат билан тахлил килиши хамда урни келса уларни психологик тахлил килиб ушбу шиор унинг узига ёки бошкаларга кандай ижобий ва салбий таъсир килиши мумкинлигини айтиб утиши лозим. Чунки, гохида укувчиларда деструктив принциплар хаётий шиорга айланиб колиши кузатилади, психологнинг вазифаси укувчилардаги шундай деструктив, шахс шаклланишига салбий таъсир килувчи омилларни бартараф килишдан иборат. Бу машFyлот оркали укувчининг дунёкараши ва тафаккур тарзини хам узига хос равишда диагностика ва коррекция килиш имкони юзага келади.

"PЕЛAKСAЦИЯ" тренинг мaшFулот.

МашFyлот тавсия этиладиган холатлар: гурухий психокоррекцион фаолиятда хдмда индивидуал психокоррекцион фаолиятда кулланилиши мумкин булиб *эмоционал-хиссий сохадаги бузилишларни, кадриятлар тизимида юзага келган бузилишларни, характер акцентуациясини психокоррекция килишда, шунингдек, мотивацион сохани ривожлантиришда ва психологик ресурсларни шакллантиришда. Майин ва ёкимли мусика

(масалан: Штраус, Бах, Моцарт мусикаларидан) куйилади, релаксацион матн укиб эшиттирилади. Дастлаб иштирокчилардан бутун диккатни нафас олишга каратиш суралади, ва нафас олган сари иштирокчлиларда онги тиниклашиб бораётгани ва нафас чикариш оркали ортикча фикрлар чикиб кетаётганлиги установка сифатида куйилади. Шундан сунг "энди эса бутун эътиборингизни менинг сузларимга каратинг дея матн укиб бошланади". "Чукур нафас олиб чикаринг, диккатингизни нафас олишингизга каратинг. Х,ар нафас олишингизда кислород билан ичингизга ижобий хислар тулиб бораётганини хис килинг, хар нафас чикараётганингизда карбонат ангидрит билан барча салбий хисларни чикариб юборинг. 5-10 секунд утгач суз давом эттирилади. Сиз шаршара ёнидасиз, ундан сехрли булок суви шаррос куйилиб турибди, шаршара остига секин кирдингиз, устингиздан илик булок суви бутун вужудингизни силаб окиб туша бошлади, сувнинг тафтини хис этинг, сехрли булок суви нафакат вужудингизни балки бутун калбингизни поклаб юбормокда, барча гам ва ташвишларингиз, хатто гунохларингиз хам сув билан ювилиб кетмокда. Сиз енгилликдан осмонга кутарилмокдасиз, булутларга якин парвоздасиз, булутлардаги ёмгир томчилари юзларингизга тегканини сезмокдасиз, узок учдингиз, сиз узингизнинг манзилингиздасиз, сиз узингизнинг манзилингизда энг бахтиёр, энг самимий, хурмат ва иззатга сазовор ва энг мамнун инсонсиз, барча сиздан мамнун ва сиз хам атрофдагиларингиздан мамнунсиз, хамма сизни тушунади ва сиз хам атрофдагиларингизни тушунасиз, барча алам ва хафагарчиликлар кечирилган ва унутилган. Юзингизда самимий табассум, сизнинг инсонийлигингиз хаммани мафтун этади. Сиз масъулиятли инсонсиз, сизда орзу ва максадларингизга эришиш учун шижоат ва куч бор, буни хис этинг! Максадлар орзулар сари доимо олга юринг! Албатта шу куч шу мамнуният хар вакт сизга ёр булсин!" 1-2 дакика тренер кутади ва нисбатан баланд овозда 3-2-1 деб санаб иштирокчиларга машгулот якунига етганини айтади. Х,амда шу машгулотни доим уйкудан олдин тез-тез мустакил такрорлаб туришни тавсия этади. Шунингдек, иштирокчилардан таассуротларини сурайди. Тажрибалар шуни курсатадики бу машгулот хар кандай инсонда ижобий хисларни шакллантириш ва рухий енгиллик хосил килишда самарали. Бу машгулотни психолог билан хар 3 та учрашувдан сунг кайтариб туриш хам мумкин.

"КЕЧИРИБ ЮБОРИШ" тренинг машFулоти

Машгулот тавсия этиладиган холатлар: гурухий психокоррекцион фаолиятда хамда индивидуал психокоррекцион фаолиятда кулланилиши мумкин булиб эмоционал-хиссий сохадаги бузилишларни, шахслар аро (гурухий, оилавий, ота-она ва фарзанд) муносабатларидаги бузилишларни коррекция килиш. Тренер сузи: Инсондаги ёпишкок ва ором бермас фикрлар - алам, ранжиш, нафрат, уч олиш хислари сабаблидир. Бундан кутулишнинг энг макбул йули бу барча-барчасини кечириб юбориб кайта эсламаслик. Кимнидир инсон кечира олмаса куйидаги машкдан фойдаланиши мумкин. Инсон кузларини юмади, кечиришни максад килиб куйган инсонини катта, ёруг сахнада тасаввур килади, 15-20 сония давомида хамма уша инсонга гуллар ва совгалар бераётганини хаёлан тасаввурда кузатади. Шундан сунг инсон уша сахнага ва уша холатга узини куяди ва узини хам шу тарзда 15-20 сония хаёлан тасаввурда кузатади. Бу машгулотни хар куни 1-2 маротаба 21 ёки 40 кун давомида бажариш керак...токи уша инсонни чиндан кечириб юбормагунча. Бу машгулотни тренер амалиётда бажариб куришни иштирокчиларга таклиф этади. "Агар нафратлансанг, демак сени устингдан галаба козонишди!" Конфуций. Юкоридаги хикматли сузни асосан хафагарчилик, айбдорлик хисси юкори булган усмирлар

билан бирга мухокама килиш ва уларга салбий хис туйгуларнинг салбий таъсирини тушунтириш керак. Шунингдек, агар гурухда булса, укувчилар билан Конфуцийнинг юкоридаги цитатаси асосида мухокама ёки дебат утказиш хам самара беради.

"ТЕЗКОР ЁЗУВ" тренинг машFулоти

Машгулот тавсия этиладиган холатлар: гурухий психокоррекцион фаолиятда хамда индивидуал психокоррекцион фаолиятда кулланилиши мумкин булиб эмоционал-хиссий сохадаги бузилишларни, кадриятлар тизимида юзага келган бузилишларни, характер акцентуациясини психокоррекция килишда, шунингдек, мотивацион сохани ривожлантиришда ва психологик ресурсларни шакллантиришда, шахслар аро (гурухий, оилавий, ота-она ва фарзанд) муносабатларидаги бузилишларни коррекция килишда. Бу машгулот иштирокчилардан масъулият ва жавобгарлик хисси билан ёндошув талаб килганлиги учун, тренер бунга усмирларни тайёрлаши хамда ундан аввал эмоцияларни кузгатувчи, кулгули машклар утказмагани маъкул. Иштирокчиларга куйидаги саволлар берилади ва уларнинг хар бирига 30 секунд давомида жавоб бериш суралади.

1. Х,аётда эришмокчи булган 3 та энг асосий максадингизни ёзинг? (30 секунд вакт берилади ёзишга)

2. Агар умрингиз тугашига 6 ой колганлигини билсангиз нималарни амалга оширган булар эдингиз? (30 секунд вакт берилади ёзишга)

3. Х,аётда сизни кийнайдиган 3 та муаммони ёзинг? (30 секунд вакт берилади ёзишга) Тренер: Х,озир сиз билан бирга "Тезкор ёзув" техникасидан фойдаландик. Унинг узига хослиги шундаки, инсон шошилганида онг фаолияти жадаллашади хамда энг керакли маълумотларни табиий тарзда юзага чикаради. Бунда инсоннинг хакикий кадрли ва мухим хаётий максад хамда кадриятлари ойдинлашади. Диккат: Бунда хар бир саволнинг жавобини тренер усмир билан мухокама килиши хамда керакли жойда мунтазам унга конструктив (бунёдкорона) йуналиш бериши керак.

1-саволнинг жавобида келтирилган максадлар инсоннинг асл максадларидир. Инсон уша максадларга кура бошка максадларини куйиши макул. Сабаби булар инсоннинг чин дилдан истаган максадларидир. Асл максадлар сари интилган одам чарчамайди, кичик ютуклар хам унга завк багишлайд хамда мамнун ва бахтли килади. Мухими узини узи алдашига йул куймайди. Гохида инсон асл максад ва кадриятлар тизимига кирмайдиган муаммоларни куп уйлаб, ташвишланиб юради. Шундай пайтда инсон мухим булмаган нарсалар билан фикрини чалгитаётганини шу 30 сонияда ёзган максадларига киёсан англаб етиши хам мумкин.

2-саволнинг жавобида инсоннинг асл кадриятлари намоён булади. Инсон хар кандай холатда хам ушбу кадриятларини ёдда тутиши керак. Сабаби асл кадриятлар инсоннинг тулаконли хаётини таъминлайди, хиссий жихатдан баркарор килади, кувват манбаи булади... Мухими узини узи алдашига йул куймайди.

3-Инсон муаммосиз яшамайди, доим ва хаммада муаммо булган.. .инсоннинг ишончи, интилишлари, ирода кучи билан муаммоларни бартараф килади.. .бунданда аввал инсон шуни билиб олиши керакки "муаммо аслида муаммо эмас, муаммога булган муносабатнинг узи муаммодир". Х,ар кандай амалга оширмокчи булган тадбирингизда энг мухим омил бу-позиция ёки муносабатдир. Муносабатнинг нотугрилигидан нотугри хулосалар ва инсон истамаган натижалар юзага келади. Муносабат мисли фонар(чирок) у кизил булса каратилган нарса хам кизил булиб куринади... шундай экан инсон уз

муносабати билан бутун дунёни зулматга ёки нурга тулдириши мумкин. Тренер узининг билдирган фикрларига иштирокчилардан кайта алока сураши ва уларнинг муносабатларини билиши хамда улар билан бирга тахлил килиши керак. Агар, уларда бирор-бир деструктив фикр пайкаса, уни конструктив талкин ва тахлил килиш чорасини куриш жоиз.

"ХАЙР СТРЕСС" тренинг машFулоти

Машгулот тавсия этиладиган холатлар: гурухий психокоррекцион фаолиятда хамда индивидуал психокоррекцион фаолиятда кулланилиши мумкин булиб эмоционал-хиссий сохадаги бузилишларни психокоррекция килишда, иштирокчиларни психологик стресс ёки зурикишдан халос килиш, рухий енгилликни вужудга келтиришда. Тренер машгулот аввалида иштирокчиларга стресс (рухий зурикиш) узи нима ва у инсонда кандай кечади деган саволларга жавоб бериши лозим. Стрессларнинг инсонга фаоллаштирувчи ва пассивлаштирувчи ижобий хамда салбий таъсирларини тушунтириб утиши хам машгулот самарадорлигини оширади. Жараён: машгулот стулда утириб бажарилади. Иштирокчилар ушбу машкни бажаришдан олдин корни оч булмаслиги, жисмонан ута чарчамаган булиши, касал булмаслиги талаб этилади. Чунки, ушбу машк юкоридаги холларда ортикча жисмоний зурикиш, бош айланиши каби кушимча муаммоларни юзага келтириши мумкин, шунинг учун тренер бунга эътибор каратиши жоиз. Иштирокчилар стулда жойлашиб иложи борича узларини буш куйиб, эркин утириб олишлари керак булади.

Машк: иштирокчилар кулларини пастга тушириб мушт килиб олишади хамда иложи борича муштларини каттик сикишлари лозим, шундан сунг муштларини очиб юбормаган холда янада муштни каттик сикиб кулларини секин кутаришлари керак, мушт шундай каттик сикилиши яъни калтирайдиган даражада каттик сикилиши керак. куллар секин кутарилиб мушти кузлар тугрисигача келганда муштни каттик сикиб 4-5 секунд яна ушлаб турилади сунгра кулларни баланд кутариб муштлар секин очиб юборилади ва кафтларни секин кенг очиб куллар яна пастга туширилади. Бу машк 2-3 мартадан ортик бажарилиши мумкин эмас, чунки у жисмоний зурикишни пайдо килиши мумкин. Машкни тренер хам биргаликда иштирокчиларга намойиш этиб бажарса у янада самралирок чикади. Шунингдек, тренер ушбу машкни иккинчи маротаба бажартираётганида иштирокчиларда куйидаги установкаларни тасаввурда хосил килишни сураши хам тренингни янада самарадорлигини таъминлайди: Фараз килинг, хозир сиз барча чарчокаларингиз, тавшвиш ва муаммоларингизни барчасини кулингизга йигиб олаяпсиз хамда уларни кулингизга каттик ушлаб, сикиб олдиндиз (куллар паста мушт килинди); Энди бор кучингизни йигиб уларни кутараяпсиз (мушт янада каттик сикиб баландга секин кутарилади); Энди уларни каттик сикиб янчиб ташладингиз ва улар енгил парга айланиб гойиб булди (куз тугрисида мушт 4-5 секунд мушт калтирайдиган даражада каттик сикиб ушлаб турилади ва кафтларни кенг очиб куллар тепага кутарилиб секин пастга туширилади). Машгулот сунггида тренер иштирокчилардан таассуротлари ва фикрларини олиши керак, хамда уларга рухий зурикиш ва стрессни енгиш буйича кушимча тавсиялар бериши хам мумкин.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. А.Ш.Абдуллаев .Психокоррекцион тренинг машгулотлари. Тошкент 2017 й

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.