Научная статья на тему 'ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА ТИЗИМЛИЛИКНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ'

ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА ТИЗИМЛИЛИКНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Физика»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
тафаккурнинг тизимлилиги ва изчиллиги / фикрлашнинг аниқлиги.

Аннотация научной статьи по физике, автор научной работы — Олимов Б.А.

Инклюзив таълим муҳитида физика фанини ўқитишда тизимлиликнинг ўрнини ва унинг аҳамияти муҳокама қилинади. Физика фанини ўқитишда тизимлиликнинг муҳимлиги ва унинг инклюзив таълимнинг барча талабалари учун қандай аҳамиятга эга бўлиши кўриб чиқилади. Бу эссай физика фанини инклюзив таълимнинг кўрсатилиш ва ўқитиш жараёнида қандай муҳим аҳамиятга эга эканлигини тасдиқлайди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА ТИЗИМЛИЛИКНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ»

"INKLYUZIV TA'LIMDAN INKLYUZIV JAMIYAT SARI: STRATEGIYALAR, TAJRIBALAR VA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI

2024-YIL 17-MAY

ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ФИЗИКА ФАНИНИ УЦИТИШДА ТИЗИМЛИЛИКНИНГ УРНИ ВА АХДМИЯТИ

Олимов Б.А.

^.Ниёзий номидаги УзПФИТИ ф.-м.ф.н. в.в. профессор https://doi.org/10.5281/zenodo.11183236

Аннотатция. Инклюзив таълим мущтида физика фанини уцитишда тизимлиликнинг урнини ва унинг ауамияти мууокама цилинади. Физика фанини уцитишда тизимлиликнинг мууимлиги ва унинг инклюзив таълимнинг барча талабалари учун цандай ауамиятга эга булиши куриб чицилади. Бу эссай физика фанини инклюзив таълимнинг курсатилиш ва уцитиш жараёнида цандай мущм ауамиятга эга эканлигини тасдицлайди.

Калит сузлар: тафаккурнинг тизимлилиги ва изчиллиги, фикрлашнинг аницлиги.

Бугунги кунда таълим тизимида замонавий узулуксиз таълим олдига таълим ва тарбия сифатини ошириш, фан асосларини пухта укитишнинг юкори илмий даражасини таъминлаш вазифаси куйилган. Ушбу вазифа укитиш усулларини такомиллаштириш оркали укувчиларнинг фанларга оид билимларини ривожлантиришни хдмда узлаштирган билимларни айникса лаборатория ва амалий машгулотларда уринли фойдаланиш куникмаларини интенсив шакллантиришни кузда тутади. Х,ар кандай педагогик жараён таълим олувчининг шахсий ва ижтимоий эх,тиёжлари кулами даражасида ташкил этилсагина, у сифатли таълим мезонларига асосланган х,исобланади. Сифатли таълим мезонлари умумий урта таълимга канчалик хос булса, тулик маънода инклюзив таълимга х,ам дах,лдордир.

Бугунги кунда аксарият умумтаълим мактабларида ривожланишида муаммолари булган болаларнинг мавжудлиги сир эмас. Бу каби болалар билан индивидуал ишлаш фидоий укитувчилар зиммасига юкланиб, "Инклюзив таълимнинг долзарб масалалари: муаммолар ва уларнинг ечимлари аникланиб келинмокда. Шу боис 2021-2022 укув йилида режалаштирилаётган инклюзив синфларининг очилишига оид маълумотлар биз укитувчиларнинг амалиётда эришган ютукларимизни оммалаштиришга эх,тиёжни юзага келтирди. ^уйида укувчиларга физика фанини укитишга оид методик курсатмалар келтирилган. Бизнинг амалиётимизда турли тоифадаги укувчиларнинг физика фаолияти болалар томонидан табиий ва ижтимоий олам манзарасини фаол, аввалдан хох,лаб, онгли узлаштириш йули билан физик тажрибани шакллантириш ва узгартиришга каратилган фаолият сифатида куриб чикилади. Дарс давомида укувчиларнинг бу фаолияти предметли-амалий, уйин, мех,нат, нуткий фаолиятга, шунингдек укув фаолиятига асосланади. Физика материалдан фойдаланишга айникса амалий машгулотларда асосланган фаолият, бошка предметларга асосланган материалга нисбатан, номаълумнинг ва олинган натижанинг купрок даражада аниклиги билан ажралиб туриши тажриба асосида исботланади.

Физик ривожланиш давомида, нафакат муайян тасаввурлар ва тушунчалар шаклланади, балки тушиниш, тушинтиришлар х,ам шаклланади. Шунинг учун аклий ривожланиш жараёнига нисбатан ёндашувларни аниклаштириб, унинг бош йуналишларини ажратиб олиш гоят мух,им. Тажрибалар шуни курсатадики укувчиларнинг аклий ривожланишига оид турли назариялар ва тадкикот дастурларини урганиб чикдик ва бу бизга мазкур психологик-педагогик х,одисани замонавий ёндашувлар нуктаи назаридан

"INKLYUZIV TA'LIMDAN INKLYUZIV JAMIYAT SARI: STRATEGIYALAR, TAJRIBALAR VA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR" MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI

2024-YIL 17-MAY

англаш, бошлангич синфларда турли имкониятли укувчиларга физика укитиш йулларини аниклаб олиш имконини берди. Физикани укитиш жараёнида вазифаларнинг муваффакиятли бажарилиши масала шартига ёки лаборатория тажрибасига киритилган барча бажарилиши шарт булган х,олатларни х,исобга олиш зарурлиги билан боглик. Билиш фаолияти болаларнинг физик таълимида етакчи урин тутади. Бунда таълим ва билиш жараёнлари узаро ажралмас эканлигига эътибор каратиш лозим. Билиш фаолияти предметли фаолиятдан натижасининг узига хослиги билан ажралиб туради, яъни бунда объект, унинг хусусиятлари, унинг асл борлиги, мох,ияти (объектнинг узи узгармаган х,олда) уз аксини топади. Илмий билишда объект модификацияси объектнинг мух,им хусусиятларини англашнинг асосий шартидир. Бу жараён билим олишнинг уз воситаларига эга булган предметли-билиш фаолиятида амалга оширилади. Янги билимларни олишга булган эх,тиёж бундай фаолиятга туртки берувчи мотив вазифасини утайди. Янги билимларни олишга булган эх,тиёж эса бошка фаолият (мех,нат, уйин ва х,ок.) эх,тиёжлари эвазига рагбатлантирилади. Билиш фаолияти компонентларининг шаклланишини тах,лил килиш шуни "Инклюзив таълимнинг долзарб масалалари: муаммолар ва уларнинг ечимлари курсатадики, укувчиларда билиш мотиви ва билиш жараёнининг йуналганлиги предметли фаолият эх,тиёжларига богликдир. Юкори синф укувчиларида билиш фаолияти мустакил максад куйиш жараёни сифатида ажралиб чикади. Шундай килиб, биз ногиронлиги булган болалар ривожланишининг цензитив даврида физика таълими накадар катта ва алох,ида урин тутади деб х,исоблаймиз. Боланинг физика ибтидолари тугрисидаги тасаввурлари унинг атроф мух,ит билан, катталар ва тенгдошлари билан узаро мулокоти жараёнида оладиган тизимли билимлари асосида шаклланади.

Юкоида келтирилганлардан укитишнинг вазифаларига боглаш мумкин:

1) тафаккурнинг тизимлилиги ва изчиллиги;

2) фикрлашнинг аниклиги;

3) узлаштирилган физик билимлар ва хдёт х,одисалари уртасида алока урната олиш;

4) физик формулаларни эслаб колиш.

5) лаборатория ва намойиш тажрибаларни эркин бажара олиши.

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, энг мух,ими укитувчилар х,ар бир болани севиши, унинг имкониятларини пайкаши ва албатта, манбаларни урганган х,олда инклюзив мух,итда дарсларни самарали ташкил этишни уз олдига максад килиб куйиши лозим.

АДАБИЁТЛАР

1. Тожибоева Х.М. "Укувчи-ёшлар ижтимоий фаоллигини оширишнинг педагогик тизими" дисс. 2018 й.

2. Джамилова Н. Педагогика олий таълим муассасалари талабаларида ташаббускорликни ривожлантиришнинг педагогик механизмлари.: Автореф. дис.пед.DSc. - Т.,2019 й. - 1314.

3. ^уронбоев "Талабаларнинг маънавий - ижтимоий фаолликларини ривожлантиришнинг педагогик асослари (Ёшлар ташкилотлари мисолида)": п.ф.н..дисс. - Т.: УзПФИТИ, 2000 й.

4. Шермухдммадов Б.Ш. Ёшлар орасида миллий гоя таргиботи самарадорлигини ошириш. Дис. ... пед. фан. док. - Т., 2016. - 37 - 53 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.