Научная статья на тему 'Инглиз тилини ўқитишда замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиш'

Инглиз тилини ўқитишда замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиш Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
2525
463
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
аспект / фантазия / интерактив / лингвистик қисм / психологик қисм / методик қисм. / fantasy / issues / interactive / linguistic part / psychological part / methodical part.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Арипова М., Носирова Ш.

Мақолада замонавий педагогик технологиялардан фойдаланган ҳолда талабаларни инглиз тилига ўргатишнинг йўллари ҳақида фикр юритилган. Асосий эътибор тинглаб тушуниш, уйда мутолаа килиш каби аспектларга қаратилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPLEMENTATION OF PROGRESSIVE INNOVATION TECHOLOGIES IN ENGLISH TEACHING

The article refers to the methods of using modern methods of pedagogical resources in teaching English for students. It focuses on aspects such as home reading and listening.

Текст научной работы на тему «Инглиз тилини ўқитишда замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиш»

Арипова М.,

Узбекистон давлат жах,он тиллари университети

доценти;

Носирова Ш.,

Узбекистон давлат жах,он тиллари университети ук,итувчиси

АРИПОВА М., НОСИРОВА Ш. ИНГЛИЗ ТИЛИНИ УЦИТИШДА ЗАМОНАВИИ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОИДАЛАНИШ

Маколада замонавий педагогик технологиялардан фойдаланган х,олда талабаларни инглиз тилига ургатишнинг йуллари х,акида фикр юритилган. Асосий эътибор тинглаб тушуниш, уйда мутолаа килиш каби аспектларга каратилган.

Таянч иборалар: аспект, фантазия, интерактив, лингвистик кисм, психологик кисм, методик кисм.

АРИПОВА М., НОСИРОВА Ш. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПРОГРЕССИВНЫХ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ТЕХНОЛОГИИ В ПРЕПОДАВАНИИ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА

В статье идет речь о методах использования современных педагогических технологий при обучении студентов английскому языку. Основное внимание уделяется таким аспектам, как домашнее чтение и аудирование.

Ключевые слова: аспект, фантазия, интерактив, лингвистическая часть, психологическая часть, методическая часть.

ARIPOVA M., NOSIROVA SH. IMPLEMENTATION OF PROGRESSIVE INNOVATION TECHOLOGIES IN ENGLISH TEACHING

The article refers to the methods of using modern methods of pedagogical resources in teaching English for students. It focuses on aspects such as home reading and listening.

Keywords: fantasy, issues, interactive, linguistic part, psychological part, methodical part.

Бугунги таълим муассасаларида замонавий педагогик технологиялардан фойдаланган цолда уцитишнинг илтор услу-бларини цуллаб, чет тилларига уцитиш, шу тилларда эркин сузлаша оладиган мутахассисларни тайёрлаш учун кенг им-кониятлар яратилган.

Одатда, укитувчи хорижий тилни ургатиш, укитиш усулини узи танлайди. Укитишнинг мазмуни деярли узгармайди, аммо уни талабаларга етказиш усули узгариши мумкин.

Укитишнинг бир канча усуллари мавжуд. Дарс жараёнида куйидаги укитиш усулларидан фойдаланиш мумкин. Масалан:

Маъруза.

Мисол келтириш.

Намойиш килиш.

Бах,с-мунозара.

Савол-жавоблар.

Бу усуллар талабалар билан мулокот килиш, шунингдек, куйилган максадга йуналтирилган фикрларни ёритиш усули ёки шаклидир.

Укитувчи муайян вазият ёки дарс учун мос усулни танлай билиши керак. Укитишнинг мос ва самарали усулини танлаш учун бир канча омилларни х,исобга олиш зарур.

Талабаларнинг сони.

Муайян вазият.

Усулнинг куйилган максадга мос келиши.

Агар бирор матн мух,окама килинса, талабаларни кичик гурух,ларга булиб, жамоа йули билан бах,с-мунозара утказиш максадга мувофикдир. Бу усулда техник восита - аудио-ёзувлардан фойдаланиш мумкин. Усулларни куллаганда вактни доимо х,исобга олиш зарур.

Аклий х,ужум (Brain storming) усули. Ушбу усул талабаларнинг фаол иштироки х,амда

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 2

уларнинг билим савиялари даражасини намоён килади. Бу талабаларни Fоялар уйлаб топишга ундайди, эркин мулокотда булиш имконини беради ва натижада анча фикрлар тупланади. Укитувчи эса жараён мобайнида назоратчи х,исобланади. Талабаларнинг Fоя-лари унчалик муваффакиятли булмаса-да, укитувчи уларни танкид килиши мумкин эмас. Аксинча, талабаларнинг ижодий тафаккури раFбатлантириб борилиши зарур. Дарс тез берилган жавобларни раFбатлантириш, уларни тулдириш, талабаларни бах,олаш билан якунланади.

Савол-жавоблар ва расмли уйинлар (Discussion) усули дарсларни янада мазмунли ва кизикарли утишга имкон беради. Талаба хато килишдан куркмай, эркин уз фикрини айта олиши керак. Бундай мух,ит дарсда х,осил килиниши лозим. Уйин оркали укитишнинг технологиясида талабанинг вазифалари куйи-дагилардан иборат:

1. Кутиладиган жавоблар ва эътирозларни уйлаш.

2. Уз билимига ишониш.

Уйиннинг ах,амияти шундаки, укитувчида талабаларни улар эркин х,олда фаолият курсатаётган пайтда кузатиш имконияти булади. Натижада талабаларнинг фаоллиги, фантазиялари, ижодий кобилиятлари, ишчан-ликлари, жамоада узини тутишлари х,акида купрок маълумотга эга булиш мумкин. Талабалар бир нечта гурух,ларга булинадилар. Гурух,ларнинг х,ар бир аъзоси уз вазифаларини аник билишлари керак. Уйиннинг вакти чекланган булиши, у якунлангач эса уйин натижалари тах,лил килиниши лозим. Уйин оркали укитиш технологиялари х,ам укув-тарбиявий жараёнда талабаларнинг чукур билим олишига кенг имкониятлар яратиб беради. Инглиз тилини ургатишда талабаларни кизиктириб укитиш ва билимларни тулик узлаштиришларига эришиш замонавий педагогик технологияларнинг асосий максад-ларидан бири х,исобланади.

Инглиз тилини укитиш усулларидан яна бири - замонавий интерактив усулидир. Усул мазмунига кура, дарсда янги грамматик мавзу эълон килиниб, укитувчи уни турли йуллар, яъни доскага х,ар хил чизмалар чизиш, х,аракатлар билан курсатиш, аввалги утилган мавзу билан таккослаш билан

тушунтириши, мустах,камловчи саволлар билан талабаларни фикрлашга жалб этиши лозим. Фонетик машFулотларда эса, асосан, аудиоматндаги киска сух,батлар тингланиб, ушбу аудиоматндаги сух,батга айнан мос булган, сузлари тушириб колдирилган ^оздаги матн тулдирилади. Талабага берилган матн билан аудиоматндаги сух,бат бир хил булади. Матн ута зийраклик билан тингланиб, янги ибораларни ёдда саклаб колгандагина, талаба шартни муваффакиятли бажариши мумкин. Бунда тинглаб тушуниш оркали оFзаки нутк, куникма ва малакалар шаклланиб боради. Тинглаб тушуниш укиш жараёни билан чамбарчас боFликдир. Тингловчи укиган сузларини яхши эслаб колади ва тинглаганида яхши тушунади. Тинглаб тушунишни ургатишнинг мазмунини Г.В.Рогова уч кисмга булади:

1. Лингвистик кисм. Бунга тил ва нутк материали киради.

2. Психологик кисм. Бу овозли нуткни тинглаш, тушуниш малака ва куникмасини х,осил килишдир.

3. Методик кисм. Тингловчиларга тинглаш усулларини ургатиш х,амда тинглаб тушуниш технологияси оркаликонун-коида,тамойиллар, методлар, воситалар оркали ургатиш амалга оширилади.

Укитиш жараёнида тинглаб тушуниш устида ишлаганда, кундалик янгиликлар, тили урганилаётган мамлакат халклари х,аёти, маданияти, тарихи х,акида матнларнинг булиши тингловчиларнинг кизикишларини янада орттиради. Укитувчи тинглаб тушунишни ургатаётганида, яъни тингловчи нотаниш мазмундаги нуткни тинглаганида куйидагиларга эътибор бериши зарур:

1. Айрим сузларни, гапларни, жумлаларни тушуниш (fragmenting comprehension).

2. Хамма далил-фикрларни тулик тушуниш (comprehension in details).

3. Асосий далил-фикрларни юзаки тушуниш (overall comprehension).

4. Танкидий тушуниш (critical comprehension).

Укитувчи эшиттириш учун матн танлаганида,

тингловчиларнинг ёши, билим даражаси, узлаштиришларини х,исобга олиши зарур. Мисол учун, бирор нотаниш матн танланади. Матндаги нотаниш сузлар, иборалар матн сарлавх,аси доскага ёзилади. Матн юзасидан савол-жавоблар х,ам утказилиши мумкин.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 2

Тинглаб тушунишга ургатиш жараёни куйидаги боскичлар оркали амалга оширилади:

Activity:

1. Before listening.

Матн сарлавхаси ва саволлар доскага ёзилади.

At the party:

(Amy Smith and Mike Thompson)

1. Where did Mike meet Amy?

2. When was last time they met?

3. What was his job then?

4. What does he do?

5. What is he studying at the moment?

2. While listening.

Сухбат(диалог) эшиттирилади. Тингловчилар доскага ёзилган саволларга матндан жавоб топадилар. Агар зарурият булса, матн яна 1-2 марта кайта эшиттирилиши мумкин.

Answers:

1. They met at the party.

2. It was two years ago.

3. He was a pizza delivery man then.

4. He is a steward.

5. He is studying to be a pilot.

After listening.

Тингловчилар саволларга жавоб берадилар. Улар тушунмаган суз ва иборалар доскага ёзилади ва таржимаси тушунтирилади. Тинг-ловчиларнинг жавоблари бир-бирлариники билан таккосланади. ТуFри жавоблар доскага ёзилиши мумкин.

Яна шуни хам айтиш жоизки, инглиз тилини укитиш давомида уйда укиш (home reading) машFулоти хам олиб борилади. Уйда укиш талабаларни турли хил мавзуларда чет тилида сузлашиш жараёнига беихтиёр жалб килиш учун кулай ва бой манба хисобланади. Таълим олувчиларнинг суз бойлиги ва фикрлаш кобилиятлари кенгаяди. Оригинал адабиётни укиш боскичма-боскич амалга оширилади. Масалан: "Jane Eyre" асари мисолида куйидаги машклар бажарилиши мумкин:

I. Нотаниш сузлар устида ишлаш.

Тингловчилар учун нотаниш булган куйидаги сузлар ва иборалар доскага ёзилади х,амда уларнинг талаффуз килиниши тингловчиларга тушунтирилади:

Lovable - ёкимтой.

An orphan - етим.

To shake with fear (shook, shaken) - куркув билан кимирлатиш.

Without doubt - иккиланишсиз.

To earn one's living - яшаш учун пул топмок.

II. Мавзу юзасидан савол-жавоблар:

1. Why was Jane living with the Reed family?

2. Where did Jane go?

3. How did Jane live in Lowood?

4. Whom did she meet there?

5. Why do you think Jane didn't wish to be noticed by Mr. Rochester's guest?

III. Предлог куйиш машклари:

1. There I found a book ... pictures.

2.The two girls never played ... me.

3. Then one day I looked . . my window.

4. One dark night a week latter, I arrived ... Lowood.

IV. Сузларни жой-жойига куйиб гаплар тузиш:

1. Explain, someday, I, shall, you, to.

2. Two, at, young, around, women, sat, table.

3. He, ask, did, to, marry, him, you.

4. Where, the, fire, Mr. Rochester, after, go, did.

Бундан ташкари, тингловчиларни уй укиши жараёнида иншо ёзишга хам ургатиш мумкин. Улар иншо мавзулари билан танишгач, хох,-лаган мавзуни танлаб уйда иншо ёзишлари мумкин.

Масалан:

1. Сиз ёктирган асар кахрамони.

2. Асардаги салбий ва ижобий образларга характеристика беринг.

3. Жейн Эйрнинг болалик даври.

4. Асарнинг асосий кахрамони хакида фикр-мулохазаларингиз ва хоказо.

Бунда лексик-грамматик кийинчиликлар вужудга келади. Талабаларни уз фикрларини билдиришга ундаш, матн мавзусини ёритишга кисман укитувчининг узи хам ёрдам бериб туриши керак.

Кейинги услуб кичик грамматик тестларни топшириш булиб, у икки гурухга булинган холда олиб борилади. Биринчи гурух вакили бирор (уйга вазифа килиб берилган) сузни узбек тилида айтади. Иккинчи гурух вакили доскага чикиб, дастлаб сузнинг инглизча таржимасини айтади, кейин сузни харф ва транскрипциядаги шаклини ёзиб курсатади. Бу жараён шу тарика

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 2

давом этади. Дарс них,оясида доскада бехато ёза олган талабалар раFбатлантирилади. Шуни айтиш жоизки, укитувчи дарс давомида вактни туFри таксимлай олиши; дарс бошида утилган мавзуларни мустах,камлаши; х,ар бир дарсда янги усулларни куллаши; х,ар бир дарс учун мос таркатма материаллардан фойдаланиши максадга мувофикдир.

Хулоса килиб айтганда, инглиз тилини укитиш жараёнида педагогик технологиялар-дан фойдаланиш талабаларнинг оFзаки нутк, тинглаб тушуниш, ёзув, укиш куникмаларини устиришга ва эркин мулокот килишларига амалий ёрдам беради.

Адабиётлар:

1. Хошимов У., Ёкубов И.. Инглиз тили укитиш методикаси. - Т.: "Шарк", 2003.

2. Charlotte Bronte. Jane Eyre. London, 1992. -P. 93-95.

3. Рогова Г.В., Верещагина И.Н.. Методика обучения английскому языку на начальном этапе средней школы. - М., 1988.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 2

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.