Научная статья на тему 'Бошланғич синф ўқувчиларига чет тили ўргатишнинг психологик хусусиятлари'

Бошланғич синф ўқувчиларига чет тили ўргатишнинг психологик хусусиятлари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1184
197
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жиҳат / хусусият / ўқувчининг ёш хусусияти / сезги ва идрокни ривожлантириш / психологик ёндашув / нутқ турлари / психологик аспект / aspect / peculiarity / age peculiarity of student / improving a sense and a possession / psychological approach / speech forms / psychological approach

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Рузметова М. Ш.

Мақолада чет тилларни бошланғич синфларда ўргатиш жараёнини самарали ташкил қилиш масалалари ёритилган. Унда психологиянинг муҳим жиҳатлари ҳамда руҳий жараёнларнинг бошланғич синфларда чет тилларни ўргатишга таъсири хусусида сўз боради. Жумладан, чет тил ўрганиш методикасида нутқни ўстириш, актив, пассив, аралаш, продуктив ва репродуктив нутқ турлари ҳамда билим, малака ва кўникмаларнинг чет тилни ўрганишдаги аҳамияти батафсил ёритилган. Бошланғич даражада инглиз тилини белгиланган талаблар асосида эгаллашда ўқитувчилар билиши лозим бўлган муҳим психологик хусусиятлар ҳақида маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PSYCHOLOGICAL ASPECT OF FOREIGN LANGUAGES TEACHING ЕРУ STUDENTS AT THE PRIMARY GRADES

In this article is described about effective organizing of training foreign languages at the primary grades. There are discussed about the main psychological peculiarities, and psychological processes influencing to foreign language learning. There is paid special attention to improving speech in learning foreign languages, active, passive, mixed, productive and reproductive speech forms. There is summarized knowledge, skill and habit’s features in learning foreign languages. As well, there are noted what teachers should to take into consideration teaching English on initial stage.

Текст научной работы на тему «Бошланғич синф ўқувчиларига чет тили ўргатишнинг психологик хусусиятлари»

Рузметова М.Ш.,

Т.Н.К,ори-Ниёзий номидаги Узбекистан педагогика фанлари илмий тадкикот институти катта илмий ходим изланувчиси

БОШЛАНМЧ СИНФ ЦУВЧИЛАРИГА ЧЕТ ТИЛИ УРГАТИШНИНГ ПСИХОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

РУЗМЕТОВА М.Ш. БОШЛАНГИЧ СИНФ УЦУВЧИЛАРИГА ЧЕТ ТИЛ УРГАТИШНИНГ ПСИХОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

Маколада чет тилларни бошланFич синфларда ургатиш жараёнини самарали ташкил килиш масалалари ёритилган. Унда психологиянинг мух,им жих,атлари х,амда рух,ий жараёнларнинг бошланFич синфларда чет тилларни ургатишга таъсири хусусида суз боради. Жумладан, чет тил урганиш методикасида нуткни устириш, актив, пассив, аралаш, продуктив ва репродуктив нутк турлари х,амда билим, малака ва куникмаларнинг чет тилни урганишдаги ах,амияти батаф-сил ёритилган. БошланFич даражада инглиз тилини белгиланган талаблар асосида эгаллашда укитувчилар билиши лозим булган мух,им психологик хусусиятлар х,акида маълумотлар келти-рилган.

Таянч суз ва тушунчалар: жих,ат, хусусият, укувчининг ёш хусусияти, сезги ва идрокни ривож-лантириш, психологик ёндашув, нутк турлари, психологик аспект.

РУЗМЕТОВА М.Ш. ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ОБУЧЕНИЯ ИНОСТРАННОМУ ЯЗЫКУ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ

В данной статье освещены вопросы эффективной организации процесса обучения иностранным языкам в начальных классах, раскрыты особенности влияния психических процессов на изучение иностранного языка. Особое внимание в методике обучения иностранным языкам автором уделено характеристике видов речи - активной, пассивной, смешанной, продуктивной и репродуктивной, а также раскрытию значения овладения знаниями, умениями и навыками. В статье подчеркнута необходимость овладения учителем методикой обучения иностранному языку на начальном этапе образования.

Ключевые слова и понятия: аспект, особенность, возрастные особенности учащихся, развитие ощущений и восприятия, психологический подход, виды речи, психологический аспект.

RUZMETOVA М.Ш. PSYCHOLOGICAL ASPECT OF FOREIGN LANGUAGES TEACHING ЕРУ STUDENTS AT THE PRIMARY GRADES

In this article is described about effective organizing of training foreign languages at the primary grades. There are discussed about the main psychological peculiarities, and psychological processes influencing to foreign language learning. There is paid special attention to improving speech in learning foreign languages, active, passive, mixed, productive and reproductive speech forms. There is summarized knowledge, skill and habit's features in learning foreign languages. As well, there are noted what teachers should to take into consideration teaching English on initial stage.

Keywords: aspect, peculiarity, age peculiarity of student, improving a sense and a possession, psychological approach, speech forms, psychological approach.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 9

Мамлакатимизда чет тилларни уцитишга берила-

ётган эътибор ушбу соцада амалга оширилаётган туб ислоцотларнинг амалий тасдитида уз исботини курсатиб бормоцда.

Таълим сох,асига оид мух,им х,ужжатлар каторида Узбекистон Республикаси Пре-зидентининг 2012 йил 10 декабрдаги «Чет тилларни урганиш тизимини янада такомил-лаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-1875-сонли карори укитишнинг янгича ёндашувларини талаб килади. Хусусан, чет тилларни ургатишга компетенцияли ёнда-шувнинг татбик этилиши шулар жумласидан-дир. Компетенциявий ёндашув чет тилларни урганаётган укувчи учун алох,ида ах,амиятга эга булиб, унда укувчи чет тилни эгаллаш жа-раёнида коммуникант х,амда когнезант (ах-борот сох,иби) макомига эга булиши талаб килинади. Ушбу талаблар асосида чет тилни эгаллаган укувчи келажакда урганаётган хо-рижий тилда мулокот юритувчи х,амда тили урганилаётган мамлакатлар х,акида муай-ян маълумотларга эга булган билим, малака х,амда куникмаларни узлаштирган баркамол шахс булиб етишади.

Чет тил укув предмети хусусиятига кура бир канча фанлар билан узвий боFлик х,олда ургатилади. Чет тил укув предметининг асо-сини ушбу фанлар билан узаро муносабати ташкил килади. Фалсафа, антропология, лингвистика, психология, психолингвистика ва педагогика шулар каторига киради. Замонавий чет тил укитиш методикасида эса лингвокуль-турология, концептология, когнетология янги фан тармоклари бугунги кунда ривожланган-лиги Давлат таълим стандартида кайд этилган.

Чет тил укитиш методикаси фалсафа билан муносабати натижасида чет тил урганаётган укувчининг дунёкарашининг шаклланиши кузатилган. Антропология фани билан муно-сабатларда бошланFич даражада чет тилини урганувчи уни урганиш жараёнида теварак-атрофдаги вокеа-х,одисалар х,амда турли то-ифадаги инсонларга онгли муносабат бил-дириб, улFайиш жараёнида ижтимоийлашиб

боради1. Бу жараён одатда укувчи ёш хусуси-ятларидан келиб чикиб, унинг 4-8 ёш даврла-рига туFри келади. Айнан мана шу ёшда шах-сда бирор-бир чет тилни эгаллашга булган мотивацияни шакллантириш мумкин. Мазкур ёшда киска муддатли хотира ривожланган булиб, курув, эшитув сезгилари х,ам такомил-лашиб боради. Булар х,акида куйида батафсил фикрлар баён килинади.

Чет тилларни ургатиш методикасида психик жараёнлар - сезги, диккат, идрок, хотира ва тафаккурнинг роли катта. Ушбу психик жараёнлар укувчининг ёш хусусиятларидан келиб чикиб, чет тил укув предметидаги психологик аспектни илмий жих,атдан татбик килиб беради.

Илмий-назарий адабиётларни урганиш мобайнида шу нарсага амин булиндики, психолог назариётчи олимлар фикрига бино-ан, боланинг уз ривожланиш даври мавжуд. Илк тугилган даврдаги оддий сезишдан то мантикий фикрлашгача утадиган давр нисба-тан колган даврлар (илк болалик даври 1-3 ёш, мактабгача давр 3-7 ёш, мактаб даври 8-12 ёш)га караганда узок давом этади. Гудаклик даврида дастлабки дакикалардан сезги ор-ганлари уз фаолиятини бошлайди. Бирок боланинг тафаккури бир неча ойлар, х,атто йил-лар давомида шаклланади. Нутк, тафаккур ривожланишини амалга оширади. Бу х,олат ута мураккаб миссий билишдан мантикий та-факкурга утиш жараёни боскичини тах,лил этиш имконини беради. Укувчи шахсининг психикаси ва унинг ривожланиши усишнинг турли боскичларида амалиёт билан миссий билиш х,амда амалиёт билан тафаккур ораси-даги жуда мураккаб булган, узгарувчан аклий муносабатлар ва механизмларни ифодалай олади.

1 Гальскова Н.Д., Никитенко З.Н. Теория и практика обучения иностранным языкам. Начальная школа. Методическое пособие. - М.: Издательство «Айрис-Дидактика Пресс». 2004. -С. 239.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 9

Мамлакатимизда чет тилларни укитиш сох,асида амалга оширилган кенг камровли ислох,отларга асосан, жараённи янада сифат-ли ва самарали ташкил этиш асосида умум-таълим мактабларининг чет тил укув пред-метига психологик ёндашув концепциясини яратиш них,оятда долзарб х,исобланади. Чет тилларни урганишдаги укувчининг ёши, нуткий мулокотни амалга оширишда психик жараёнларнинг мух,имлиги, тил - ижтимоий х,одиса эканлиги х,акидаги назарий ва амалий маълумотларни фаншунослик нуктаи назари-дан урганиш, нуткнинг актив, пассив, ёзма ва оFзаки, рецептив х,амда репродуктив шаклла-ри мазкур концепцияда акс эттирилиши ке-рак. Психология фани уз мазмун-мох,иятидан келиб чикиб, чет тиллар укитиш методика-си билан бевосита боFлик эканлигини биз юкорида кайд этиб утган эдик.

Чет тил ургатиш методикасида нутк (speech) хусусидаги мух,им маълумотларни билиш ло-зим. Психология фаншунослиги нуктаи наза-ридан нутк, бир неча турларга ажратилади. Улар хусусида х,ар бир чет тил мутахассиси билиши лозим булган маълумотларни куйида баён килиб борамиз.

Чет тилни билиш турлари учта - актив, пассив ва аралаш х,олда булади1. Актив билиш жараёни чет тилни урганишдаги барча нутк фаолияти турларини уз она тилиси каби мукаммал эгаллаш билан амалга оширилади. Хорижий тилни пассив билиш оFзаки ва ёзма матнларнинг маъносини тушуна олиш х,амда аралаш билиш тил материаллари (талаффуз, грамматика, лексика, орфография)нинг баъ-зисини фаол, айримларини эса пассив тарз-да эгаллашдан иборат. Рецептив нутк турида тинглаб тушуниш ва укиш нутк фаолияти тури оркали ахборот олинади ёки инглиззабон мамлакат вакилининг нуткини идрок килиш билан амалга оширилади. Репродуктив нуткда эса укувчилар гапириш ва ёзма нутк фаолия-

ти тури оркали маълумот олади. Олдин нутк шифрланади, сунг баён килинади2.

Чет тил ургатиш методикасида психик жараёнларнинг мух,имлиги билан бирга, би-лим, малака х,амда куникма каби психологик тушунчаларнинг ах,амиятини инобатга олиш керак. Чунки психологияда бошланFич синфларда чет тилни урганиш жараёнида укувчиларнинг куникма ва малакалари шакл-лантирилади. Айнан чет тил ургатиш мето-дикаси ушбу малака ва куникмаларни х,осил килиш билан шугулланади. Профессор Жа-мол Жалолов булар хусусида шундай таъриф келтиради. Куникма онгли х,олда бажарила-диган фаолиятнинг автоматлашган таркибий кисмидир. Онг иштирокисиз автоматлашган фаолият - малака, билим тушунчаси эса чет тилдаги нуткда лексика, грамматика ва талаффузни узлаштириш ва уларга оид сод-да коидаларни билишни ифодалайди3. Ушбу масалаларни бир канча хорижлик ва юрти-миз тадкикотчилари, чет тил методистлари урганган. Психологияда куникма х,амда ма-лакага оид фаолият турларини П.И.Иванов ва М.Е.Зуфарова4 уз тадкикотларида чукур тах,лил килишган.

Бизнинг «Умумтаълим мактаби укувчи-ларига инглиз тилини ургатишда компетен-цияларни шакллантириш технологиялари» номли докторлик илмий иши мавзусига оид булган тадкикоти объекти умумтаълим мактаби укувчиларидир. Бунда, яъни инглиз тилини бошланFич синфларга ургатиш жараёнидаги куникма ва малакалар инглиз тилининг турли уйинли х,аракатлари, технологиялари, оFзаки нутк дарслари оркали х,осил килинади. Бел-гиланган талабларга мувофик эгалланган билим, малака ва куникмалар укувчилар учун инглиз тилини урганишда вужудга келадиган

1 Жалолов Ж.Ж. Чет тил укитиш методикаси. Foreign language teaching methodology. - Т.: «Укитувчи», 2012. -28-б.

2 Хошимов У., Екубов И. Инглиз тили укитиш методикаси. - Т.: «Шарк», 2003. -21-б.

3 Жалолов Ж.Ж. Чет тил укитиш методикаси. Foreign language teaching methodology. - Т.: «Укитувчи», 2012 й. -29-б.

4 Ivanov P.I., Zufarova M.E. Umumiy psixologiya. Pedagogika va psixologiya bakalavriyat ta'lim yo'nalishi talabalari uchun darslik. - T.: «O'zbekiston faylasuflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2008.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 9

интерференция (кийинчилик)ларни бартараф килишга хизмат килиши керак.

Умумтаълим мактабларида инглиз тилини компетенциявий ёндашув асосида ургатишга оид тажриба-синов ишлари жараёнида, укув-чиларнинг чоп этилган дарсликлар асосида инглиз тилини урганиш мобайнида куйидаги интерференциялар кузатилди: содда ва киска матнларни тинглаб тушуниш, синфда кул-ланиладиган ибораларни тушуниш, кундалик х,аёт билан боFлик содда гаплар айта олиш, товушларни аудиоматнда фарклай олиш, х,арф, х,арф бирикмалари ва сузларни туFри укий олиш, хотирадаги сузларни туFри ёза олиш, шахсий маълумотларни ёзма ифодалаш, янги сузларнинг маъносини англаш учун дарслик лугати, расмли луFатлардан фойдалана олиш, лугат-диктант ёза олиш х,амда содда эълон ва хабарларни тушуниш. Ушбу кузатилган интерференциялар окибатларининг олдини олиш учун инглиз тилини самарали эгаллаш-га йуналтирилган мукаммал методикаларни яратиш х,амда дарсликлар муаллифлари, шу-нингдек, бошланFич синф укитувчилари ино-батга олиши лозим булган куйидаги тавсияла-римизни таклиф киламиз:

1. БошланFич синф укувчиларининг инглиз тилини самарали урганишга оид хо-рижий тажрибаларни чукур тах,лил килиш керак; Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2013 йил 8 майдаги «Узлук-сиз таълим тизимининг чет тиллар буйича давлат таълим стандартини тасдиклаш туFрисида»ги 124-сонли карори билан тасдикланган «Чет тиллари буйича таълим-нинг барча боскичлари битирувчиларининг тайёргарлик даражасига куйиладиган талаб-лар» номли Узбекистон Республикаси узлук-сиз таълим тизимининг давлат таълим стан-дартида берилган А1 даража учун Таълим мазмунида кайд килинган компетенциявий ёндашув х,амда А1 даража битирувчилари тайёргарлигига куйиладиган талабларга би-ноан укувчиларнинг билиш ва куллай олишга оид меъёрий билим, малака ва куникмаларни узлаштиришни инобатга олиш лозим.

2. Инглиз тилини урганишда А1 даражада тинглаб тушуниш ва гапиришга оид, содда ва

киска матнларни тинглаб тушуниш, синфда кулланиладиган ибораларни тушуниш, кундалик х,аёт билан боFлик содда гаплар айта олиш, товушларни аудиоматнда фарклай олишни самарали узлаштиришга ёрдам бе-рувчи такомиллашган машклар тизимини (comprehension tasks)ишлаб чикиш керак.

3. Ёзув нутк фаолиятини эгаллаш учун мулжалланган хотирадаги сузларни туFри ёза олиш куникмаси, турли мавзулар доирасида содда саволларга жавоб ёза олиш малака-си, узи ^акидаги барча маълумотларни ёзув-да эркин ифодалай олиш х,амда урганилган сузларни алифбо тартибида ёза олиш малака-сини мукаммал узлаштиришга оид методикаларни «Иш дафтари»ни (Шогк Ьоок) инобатга олган х,олда такомиллаштириш керак.

4. Чет тилни урганишга оид бошланFич синфлар учун чоп этилган «Kids' English» дарсликлар мавзуларидаги укувчилар диккатини тортувчи турли расмли тасвирлар билан ифо-даланган машкларни камайтириб, укиш нутк фаолият тури учун мулжалланган сузларни туFри укий олиш, мавзуларга оид содда матнларни тушуна олиш, таниш сузларни овоз чикариб укиш оркали товушларни ёзувдаги х,арфлар билан солиштира олиш малакасига оид такомиллашган машкларни ишлаб чикиш х,амда мавзуларга доир купрок кичик матнларни киритиш керак.

Мактаб ёшига етган укувчининг акл-идроки, сезгирлиги, кузатувчанлиги, укуви х,амда эсда саклаш кобилиятлари шаклланган булади. Шу билан бир вактда, таълим олиш жараёнида уларнинг билишга кизикиш им-кониятлари кенгайиб боради, ижодий изла-ниш кобилиятлари ривожланади, уларда та-факкурнинг фаоллиги х,амда ма^сулдорлиги ортиб боради ва них,оят идрок килиш оркали аклий фаолият билан шуFулланиш имконият-лари шаклланиб боради.

Тадкикотларга биноан, психология фанла-ри доктори, профессор Э^озиев кичик мактаб ёшидаги укувчиларда сезги, идрок, тафаккур каби билиш жараёнларининг узига хос хусу-сиятлари ва ривожланиш боскичлари хусу-сида шундай маълумотларни келтириб утади. «Мазкур ёшдаги болалар уз идрокларининг

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 9

аниклиги, равонлиги, софлиги, уткирлиги билан бошка ёш давридаги укувчилардан кескин фаркланади. Улар х,ар бир нарсага берилиб, ута синчковлик билан карашлари сабабли идрокнинг мух,им хусусиятлари-ни узлаштириш имкониятига эга булади»1. БошланFич синф укувчиси х,ар кандай объект, субъект ва вокеликдаги янгиликни яккол идрок килишга интилади. Бирок таълимнинг илк боскичида идрокнинг айрим заиф то-монлари кузга ташланади. Ушбу салбий хусу-сиятлар объектларни бир-биридан фарклаш х,амда инглиз тилини урганиш жараёнида сузларни талаффуз килишни чалкаштириш, айрим товушларнинг укилиши, яъни транс-крипцияга эътибор бермаслик ва чет тилда-ги исмларни эсдан чикариш кабилар шулар жумласидандир.

Укувчи идрокини (perseption) такомил-лаштириш бевосита укитувчи ёрдамида амалга оширилади. Укитувчи бу жараёнда укувчиларга инглиз тилидаги материаллар-ни диккат билан урганиш, кузатиш, тах,лил килишни ургатиб боради. Буларни турли уйинли технологиялар, оFзаки нутк дарслари шаклида х,амда турли жисмоний х,аракатлар билан амалга ошириш идрокни устирадиган мух,им воситалардир.

Умумтаълим мактаби укувчисининг тизим-ли ва режали идрок килиш кобилияти бу ку-затувчанлик х,исобланади. Маълумки, х,ар бир укувчи кузата билиш кобилиятига эга. Бу эса дарс мавзусини самарали урганиш, жумла-дан чет тилдаги белгиланган укув материа-лини самарали узлаштиришга имкон беради. Психолог И.П.Павлов кузатувчанлик илмий билишнинг асосий шарти деб х,исобларди. К.Д.Ушинский кузатувчанликни устириш ва-зифасига катта ах,амият беради: «Агар таъ-лим болаларнинг аклини устирмокчи булса, уларда кузатувчанлик кобилиятини машк килдириш керак»2.

1 Fозиев Э.F. Психология. - Т.: «Укитувчи», 1994. -120-215-б.

2 Ivanov P.I., Zufarova M.E. Umumiy psixologiya. Pedagogika va psixologiya bakalavriyat ta'lim yo'nalishi talabalari uchun darslik. - Т.: «O'zbekiston faylasuflari milliy jamiyati», 2008. -101-480-b.

Психолог Н.Ф.Добринин3 кичик ёшдаги мактаб укувчиларида предметларни яхлит, аник идрок килиш кобилияти чегараланган-лигини уз тадкикотларида исботлаб утади. Шунинг учун бошланFич синф укувчиларига чет тил ургатиш жараёнида теварак-атрофни идрок этиш х,акидаги маълумотлар, турли расмлар, х,айвонлар тасвири ифодаланган кургазмали воситалар билан янада мукаммал укитишни ташкил килиш максадга мувофик. Масалан, янги мавзуни мустах,камлаш учун укувчиларга куйидаги саволлар билан му-рожаат килинса, уларнинг идрок килиш кобилиятлари янада ривожланади: «Find the differences into the pictures?», «What animal do you like?», «Do you keep domestic animals at home?».

Мазкур ёшдаги укувчининг идроки хатти-^аракатлар, уйинли х,аракатлар, ме^нат фао-лияти билан бевосита боFликдир. БошланFич синф укувчиси чет тили, хусусан, инглиз тилини урганиш жараёнида укитувчи курсатмаларини х,амда дарслик, мультимедиал восита, «Иш дафтари»даги берилган ранг-баранг тасвирли материаллар оркали тил урганишни амалга ошириб боради. Шунинг учун дарслик мате-риалларининг айнан ёркин ранглар, яккол тасвирлар билан ифодаланиши бу ёшдаги укувчи идрокининг ривожланишига асосий омил була олади. Бирок, машх,ур психолог ва физиолог олимлар Э.Н.Бойко, Э.Н.Соколов ва З.Фрейднинг таъкидлашича4, укувчининг эътиборини тортадиган меъёридан куп бул-ган ёркин тасвирлар, улар учун белгиланган билим, малака х,амда куникмаларни узлаштиришга тускинлик килади. Шу сабабли дарслик материалларининг жуда куп тасвирлар, суратлар билан безатилиши х,ам максадга мувофик эмас. 2-синфда инглиз тилини ама-лий урганишга куйиладиган талабларга бино-ан, укувчининг асосий эътибори тинглаб тушу-ниш ва гапириш максади, укиш ва ёзув оFзаки нуткда урганилган тил материалини такрор-лаш ва муста^камлаш воситаси макомида бе-рилиши керак.

3 Танланган асарлар, 6-том. - М.: ПФА, 1949 -267-б.

4 G'oziyev E.G'. Psixologiya. Kasb-hunar kollejlari uchun darslik. 2-nashri. - Т.: «O'qituvchi», 2008. -118-35-b.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 9

Шундай килиб биз юкорида чет тилни, ху-сусан инглиз тилини умумтаълим мактабла-рида бошланFич синфларга ургатиш жараёнида психологик жараёнлар, нутк турлари, чет тилни билиш турлари х,амда инглиз тилини ургатиш жараёнида малака, куникмаларни х,осил килиш мух,им эканлиги хусусида ба-тафсил фикрларимизни баён килдик. Шу-нингдек, инглиз тилини укитишни чоп этилган дарсликлар асосида такомиллаштиришга оид амалиётчи укитувчилар, дарслик муал-лифлари ва чет тил укитиш методистлари учун бир канча тавсиялар ишлаб чикилди. Ушбу жа-раённи самарали ташкил килиш учун психолог, педагог хорижлик ва юртимиз олимлари (Н.Д.Гальскова, З.Н.Никитенко, Ж.Ж.Жалолов,

У.Хошимов, И.Ёкубов, Э.F.Fозиев, И.П.Иванов, М.Э.Зуфарова) томонидан берилган назарий фикрлар, укувчининг ёш психологиясига оид карашлари, чет тил укитиш методикасидаги куникма, малакаларни х,осил килиш маса-лалари, нутк турлари тах,лил килинди х,амда уларга муайян аникликлар киритилди.

Хуллас, инглиз тилини укитишнинг мукаммал методикаларини яратиш, инглиз тилини ургатишга оид мавжуд дарсликларни такомил-лаштириш, миллий чет тил укитиш методика-сини яратиш максадида фаолият олиб бора-ётган инновацион грантлар самарадорлигини таъминлаш х,озирги кунда мутахассислар ол-дида турган долзарб вазифалардандир.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 10 декабрдаги «Чет тилларни урганиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-1875-сонли карори. // «Халк сузи» газетаси, 11.12.2012 й., 240 (5660)-сон.

2. Узбекистон Республикаси узлуксиз таълим тизимининг Давлат таълим стандарт-лари. Умумий урта таълим мактаблари учун чет тиллари укув дастури: инглиз тили. // «Халк таълими» илмий-методик журнали, 2013, 4-сон.

3. Гальскова Н.Д., Никитенко З.Н. Теория и практика обучения иностранным языкам. Начальная школа. Методическое пособие. - М.: «Айрис-Дидактика Пресс», 2004. -С. 239.

4. Жалолов Ж.Ж. Чет тил укитиш методикаси. Foreign language teaching methodology. Чет тиллар олий таълим муассасалари (факультетлари) талабалари учун дарслик. - Т.: «Укитувчи», 2012. -430-б.

5. Хошимов У., Ёкубов И. Инглиз тили укитиш методикаси. - Т.: «Шарк», 2003. -303-б.

6. Ivanov I.P., Zufarova M.E. Umumiy psixologiya. Pedagogika va psixologiya bakalavriyat ta'lim yo'nalishi talabalari uchun darslik. - T.: «O'zbekiston faylasuflari milliy jamiyati», 2008. -480-b.

7. Fозиев Э^. Психология. - Т.: «Укитувчи», 1994. -215-б.

8. G'oziyev E.G'. Psixologiya. Kasb-hunar kollejlari uchun darslik. 2-nashri. - Т.: «O'qituvchi», 2008. -351-b.

9. Xan S.S. va boshqalar. Kid's English. 1-sinf o'quvchilari uchun darslik. - Т.: «O'zbekiston»,

2013. -126-b.

10. Xan S.S. va boshqalar. Kid's English. 2-sinf o'quvchilari uchun darslik. - Т.: «O'zbekiston»,

2014. -128-b.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 9

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.