CC BY
0УДК: 619:616.98:579.852.11
ИНФЕКЦИЯЛЫЦ АНАРОБТЫ ЭНТЕРОТОКСЕМИЯ БОЙЫНША ЕЛ АУМАГЫН АУДАНДАСТЫРУ ЖЭНЕ АЙМАЦТАРГА Б0ЛУ
МУСАЕВА АСИЯ КЫБЛАШЕВНА
Биология гылымдарыныц докторы, кауымдастырылган профессор, «^азак гылыми-зерттеу ветеринария институты» ЖШС, Алматы к;., ^азакстан
0ЗБЕКБАЙ НАЗЕРКЕ БАУЫРЖАНЦЫЗЫ
Ветеринария гылымдарыныц магистрi, «^азак гылыми-зерттеу ветеринария институты» ЖШС, Алматы, ^азакстан
Алматы к., ^азакстан
ЕГОРОВА НАТАЛЬЯ НИКОЛАЕВНА
Ветеринария гылымдарыныц кандидаты, «^азак гылыми-зерттеу ветеринария институты» ЖШС, Алматы, ^азакстан
Алматы к., ^азакстан
Ацдатпа: Инфекциялыц анаэробты энтеротоксемия - биологиялыц цаугпсгздгк тургысынан алганда вте цаутт1 ауру. Ауру вте жт1, ж1т1 жэне созылмалы втед1. Аурудыц цоздыргышы Clostridium perfingens спора тYзетiн анаэроб болып табылады. р цара малдыц анаэробты энтеротоксемия цоздыргыштары Cl.perfringens барлыгы 5 тYрi (А, В, С, Д, Е типтерi) болып табылады. Койлар мен сиырлар Cl.perfringens А титмен ауырып, цатерлi iciK дамиды. Катерлi iciK цоздыргышы Cl.perfringens А типтi адамга да эсер етт, газды гангрена тудырады.
Ел аумагын анаэробты энтеротоксемия бойынша аудандастыру кезтде таралу дэрежест багалау ЖYргiзiледi. Аудандастыру Yшiн ел аумагыныц белгш бiр бвлтне эпизоотологиялыц мониторингтж зерттеу ЖYргiзiледi жэне оган цатысты спецификалыц цадагалау, бацылау, алдын алу жэне биоцаутЫздт шаралары ЖYзеге асырылады.
Спецификалыц цадагалау, бацылау, алдын алу жэне биоцаутЫздт шараларын юке асыру мацсатында ауруды жуцтырып алуга бешм малдарды, эЫресе цойлар мен сиырларды, кей жерлерде тYйелердi инфекциялыц анаэробты энтеротоксемияга царсы вакцинациялау жолга цойылган.
Елiмiздiц территориясын бYкiл республика квлемтде "РЭКО" РММресми тiркелген анаэробты энтеротоксемия жагдайлары бойынша аудандастыру жэне аймацтарга бвлу мацсатында эпизоотологиялыц сипаттамалар ауруга цатысты эпизоотиялыц жагдайдыц царцындылыц дэрежест белгшеу статистикалыц деректерт талдау арцылы аныцталды, жэне де мал турган цоралардан алынган биосынамалар, цоршаган ортадан алынган сынамалар бактериологиялыц эд^пен зерттелдi.
Инфекциялыц анаэробты энтеротоксемия эпизоотологиялыц жэне эпидемиологиялыц цаут твндiретiнiне байланысты елiмiздiц территориясын анаэробты энтеротоксемияга цолайлылыгы жвтнен аудандастыру жэне аймацтарга бвлу нэтижелерi бойынша ауруга царсы ветеринариялыц w-шараларды ЖYзеге асырудыц тшмдшк сипаттамалары цолайсыз аймацтарга жацадан цосылган облыстардыц саны квбеюiне сэйкес взгердi, ауруга царсы кYреcтiц тшмдшгт арттыру мацсатында ветеринариялыц-санитариялыц w-шараларга цосымшалар усынылды.
Krnmmi свздер: инфекциялыц анаэробты энтеротоксемия, эпизоотологиялыц цаут, эпидемиологиялыц цаут, аудандастыру, аймацтарга бвлу
Ж^кпалы анаэробты энтеротоксемия - жт, жалпы бактериемия жэне токсемиямен сипатталатын ауру. Ауылшаруашыльщ жануарларыньщ барльщ дерлш турлер1 зардап шегед1.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Ауру ете жт, жт жэне созылмалы етедь Анаэробты энтеротоксемия кезiнде ете жт жэне жiтi агымында клиникалык белriлерi пайда болып Yлгермейдi, кенеттен пайда болады, жануар бiрнеше сагат шшде еледi. Бiрнеше сагаттан кейiн елген койларды патологиялык сойып зерттеу кезшде бiр немесе екi бYЙректiц езше тэн жумсаруы аныкталады. Аурудыц коздыргышы - D типтi Clostridium perfringens (Bac.ovitoxicus). ^ойлардыц геморрагиялык энтеротоксемиясын C типт Clostridium perfingens тудырады. Аурудыц коздыргышы C жэне D типт Clostridium perfingens спора тYзетiн анаэроб болып табылады. Cl.perfringens негiзгi токсиндерi С типте -а жэне -ß - токсиндер, D типте - -а жэне -8 токсиндерь
tyi кара малдыц анаэробты энтеротоксемия коздыргыштары Cl.perfringens барлыгы 5 тYрi (А, В, С, Д, Е типтер^ болып табылады. ^ойлар мен сиырларда Cl.perfringens А типiмен ауырып, катерлi iсiк дамиды. ^атерлi iсiну коздыргышы Cl.perfringens А типт адамга да эсер етш, газды гангрена тудырады [1-6].
Ел аумагын анаэробты энтеротоксемия бойынша аудандастыру кезiнде таралу дэрежесш багалау - жануарлардыц камтылган субпопуляциясы анаэробты энтеротоксемияга катысты накты санитарлык жагдайга ие ел аумагыныц белгш бiр белiгiне эпизоотологиялык зерттеу жYргiзiледi, оган катысты спецификалык кадагалау, бакылау, алдын алу жэне биокауiпсiздiк шаралары жYзеге асырылады [7].
Аудандастыруды жYргiзу кезiнде республиканыц жекелеген аймактарында анаэробты энтеротоксемия бойынша жануарлардыц субпопуляциясыныц мэртебес аныкталады. Аймактыц мэртебесi коздыргыштыц болуымен, вакцинацияны колданумен жэне коздыргышты енпзу каупiмен аныкталады, бул керсеткiштер бiр-бiрiнен тэуелсiз аныкталады. ^аушаз аймакка оныц шегiнен тыс анаэробты энтеротоксемияныц (оныц коздыргышыныц) таралуын болдырмауга багытталган тшсп эпизоотияга карсы iс-шаралар жYргiзiлетiн алып тастау аймагы кiредi [8-11].
Зерттеу материалдары мен эд1стер1 Эпизоотиялык жагдайды аныктау бойынша мониторингтiк зерттеулер - анаэробты энтеротоксемияныц таралуын аныктау Yшiн бактериологиялык зерттеулерге сынамалар алу аркылы жYргiзiлдi; Эпизоотологиялык сипаттамалар ауруга катысты эпизоотиялык жагдайдыц каркындылык дэрежесiн белгшеу "РЭ^О" РММ статистикалык деректерiн талдау аркылы аныкталды, ягни бYкiл республика келемшде тiркелген анаэробты энтеротоксемия жагдайлары бойынша, оныц кемегiмен ^азакстан Республикасыныц аумагын анаэробты энтеротоксемия бойынша аймактарга белу жэне аудандастыру жYргiзiлдi.
2021-2023 жылдарга арналган мониторингтiк зерттеулердiц нэтижесшде жобада жукпалы емес топырак инфекцияларына, атап айтканда анаэробты энтеротоксемияга катысты кездейсок тацдалган аумактарда, ауылдык округтарда жэне эпизотологиялык бiрлiктер бойынша сынама алу эдiсi эзiрлендi.
Анаэробты энтеротоксемия бойынша мониторингпк зерттеулер Yшiн жануарлардан (непзшен кой мен iрi кара малдан) биоматериал (ки), топырак, шеп, жем, су сынамаларын iрiктеу жYргiзiлдi. Биоматериал жэне коршаган орта Yлгiлерi жануарлардыц анаэробты энтеротоксемиямен жэне жалпы клостридиозбен жуктыру кездерi болып табылады. ЭртYрлi аймактардан алынган Yлгiлердiц мониторингпк зерттеулерi бактериологиялык эдiстi колданып, ЕПББ жэне Цейслер глюкоза-кан ортасына себiндi жасау, зертханалык жануарларга биосынама жасау жэне Clostridium perfingens таза культурасын белш алу аркылы жYргiзiлдi.
Ел аумагыныц эпизоотологиялык сипаттамаларына CYЙене отырып, анаэробты энтеротоксемия бойынша эпизоотиялык жагдайдыц каркындылыгына карай республика аумагын аймактарга белу жэне аудандастыру жYргiзiлдi.
Анаэробты энтеротоксемияныц жукпалы еместiгiн, бiрак сонымен бiрге коздыргыш спораларыныц сырткы ортада узак сакталуын, республиканыц эртYрлi аймактарындагы инфекциялык жэне жануарлар ауруларыныц маусымдылыгын ескере отырып, аудандастыру Кеден одагыныц шешiмi (18.06.2010 ж. № 317), 2013 жылдан 2022 жылга дешнп кезецде осы
аурудьщ пркелген эпизоотиялык ошактарыныц саны бойынша ХЭБ усынымдары (13.01.2022 ж.) ережелерiне сэйкес жYргiзiлдi.
Зерттеу нэтижелер1 Ж^кпалы анаэробты энтеротоксемияныц, жалпы клостридиоздыц таралуына мониторингпк зерттеулер жYргiзу барысында бiз мынадай корытындыга келдiк: кой багу кезшдеп эртYрлi табиги жагдайлар - батпакты жайылымдарда клостридиоздыц коздыргыштары, оныц шшде анаэробты энтеротоксемия коздыргыштары, жер бетше калкып шыгады жэне жануарлар спораларды шеппен, сумен бiрге жуту аркылы ж^ктырады. Анаэробты энтеротоксемия кезiнде аурудыц маусымдык керiнiсiнiц сипаттамасы мен ерекшелiктерi аурудыц негiзiнен кектем-жаз мезгiлiнде байкалады, бiрак ауру жылдыц кез келген уакытында тiркеледi; республиканыц салыстырмалы жылы оцтYCтiк аймактары (Кызылорда, ТYркiстан, Жамбыл), оцтYCтiк-шыFыс (Алматы, Жетiсу) жэне шыгыс (Шыгыс ^азакстан) облыстары, Батыс ^азакстан облыстарында (МацFыстау, Актебе) жыл сайын сол сэтсiз облыстарда аурудыц пайда болуы; кезецдiк кайталануы аурудыц ошаFы бар екенiн керсетедi. Аурудыц ошактылы^ы анаэробты энтеротоксемиядаFы эпизоотиялык процестiц каркындылык дэрежесiн баFалауFа мYмкiндiк бередi; жануарлардыц эртYрлi тYрлерiнiц пайызына назар аудара отырып, инфекция ошактарыныц к¥рылымы - непзшен койлар ауырады, бiрак iрi кара, тYЙелер, жылкылар да, сонымен катар адамдар да ауырады. Эр тYрлi жастаFы жануарлар арасындаFы аурудыц ершушщ аракатынасы-жасына карамастан, барлыFы ауырады [1-6].
"РЭ^О" РММ статистикалык деректерi бойынша ^Р-да соцFы 10 жылда (2013-2022 жж.) сэтсiз вакцинацияланатын облыстарда жэне республиканыц бiр вакцинацияланбайтын облысында жануарлардыц анаэробты энтеротоксемиямен ауруыныц жекелеген жаFдайлары байкалды. Анаэробты энтеротоксемия бойынша ел аумаFыныц соцFы 10 жылдаFы эпизоотиялык сипаттамасы аныкталды. Анаэробты энтеротоксемия бойынша эпизоотиялык жаFдайды зерттеу нэтижелерi 1-кестеде келтiрiлген.
1-кесте - 2013-2022 жылдардагы анаэробты энтеротоксемия бойынша ^азакстан _ Республикасы аумагыныц эпизоотиялык сипаттамасы._
Облыс атауы Жылдар
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 Барл ыгы
Акмола
Алматы 2 2
Жетiсу 2 2
Атырау 3 3
Актебе 1 1 2
Шъ^ыс ^азакстан 1 1
Абай -
Жамбыл 4-1 4 3 7 1 7 2 6 33
Батыс ^азакстан -
^араFанды -
¥лытау -
^останай -
^ызылорда 2 2
СолтYCтiк ^азакстан -
МацFыстау 1 1 2
Павлодар -
ТYркiстан -
БАРЛЫГЫ:
Республика бойынша барлыгы 10 жылда 4 4 6 - 7 2 8 - 5 11 47
Жалпы 47 жагдай тiркелдi
1 - кестенщ деректерi бойынша 10 жыл шшде (2013 - 2022жж) анаэробты энтеротоксемия бойынша 47 жагдай тсркелдг оныц iшiнде Жамбыл облысында 33 жагдай, Алматы облысында - 2 жагдай, Мацгыстау облысында - 2 жагдай, Атырау облысында - 3 жагдай, Жетюу облысында - 2 жагдай, Актебе облысында - 2 жагдай, ^ызылорда облысында - 2 жагдай, Ш^О-1 жагдай ауру жагдайы.
10 жыл iшiнде (2013-2022) анаэробты энтеротоксемия бойынша тсркелген жагдайлардыц саны 1-диаграммада графикалык тYPде керсетiлген.
Количество неблагополучных очагов по анаэробной энтеротоксемии за 2013-2022 гг по республике
ВКО; 1
1-сурет- жануарларды анаэробты энтеротоксемияга карсы вакцинацияланатын республиканыц облыстары бойынша тiркелген анаэробты энтеротоксемия жагдайларыньщ
аракатынасы
1-диаграмма деректерiне сэйкес, ^Р 6 вакцинацияланатын облысында сэтсiз 9 облыстыц iшiнде (Алматы, Жетiсу, Актебе, ^ызылорда, Мацгыстау, Шыгыс ^азакстан) соцгы 10 жылда 1-3 жагдай тсркелд^ бул вакцинация аркылы анаэробты энтеротоксемия бойынша осы облыстардыц шартты эл - аукатын керсетедi. Жетiншi вакцинацияланатын облыста -Жамбыл облысында анаэробты энтеротоксемия жагдайлары жылына 1 - ден 7-ге дейiн, барлыгы 10 жыл шшде-33 ауру жагдайы тсркелдь Екi облыста (ТYркiстан, Абай) 10 жылда анаэробты энтеротоксемия тсркелмеген, бiрак вакцинацияланатын аймактарга жатады.
2021-2023 жылдары анаэробты энтеротоксемиясыныц коздыргышын Clostridium perfringens аныктау Yшiн 1339 сынамага бактериологиялык зерттеулер жYргiзiлдi [12].
2-кесте-топырак, ки, жем жэне шеп, су сынамаларыныц саны бойынша жиынтык ____ деректер__
Жылдар Облы Район ЭБ !рштелген сынамалар саны Барлык
стар дар Топырак ^и Жем Су сынамалар саны
шеп
2021 5 14 41 119 88 86 31 324
2022 7 23 107 382 51 144 +85 75 737
2023 6 13 53 173 34 43 28 278
БАРЛЫЕЫ 17 50 201 674 173 358 134 1339
2 - кестенщ деректерi бойынша 2021-2023 жж Yшiн коршаган ортадан, жемшеп пен биоматериалдан 1339 сынама алынып, бактериологиялык эдiспен зерттелдi (2021 жылы - 324 сынама, 2022 жылы - 737 сынама, 2023 жылы - 278 сынама, оньщ шшде 674 топырак сынамасы, 173 ки сынамасы, 358 жем-шеп сынамасы, 134 су сынамасы. Клостридиоздар тiркелген елдщ ощуспк, ощуспк-шыгыс, шыгыс жэне батыс 8 ещршщ (Кызылорда, ТYркiстан, Жамбыл, Алматы, Жепсу, Шыгыс Казакстан, Мацгыстау, Актебе) вакцинацияланатын облыстарыныц жэне елдщ 5 сэтп ещршен: БКО, СКО, Акмола, Караганды жэне Костанай облыстарынан мал шаруашылыгы шаруашылыктарынан сынамалар алынды.
Анаэробты энтеротоксемияныц пайда болуы мен таралу кауш децгейi бойынша ел аумагын аймактандыру жYргiзiлдi. Облысты аймактандырудыц негiзгi кагидаттарына сэйкес: коздыргыштыц болуы бойынша; - вакцинацияны колдану бойынша; - аурудыц (оныц коздыргышыныц) ену каупi децгей бойынша белiнедi.
Аймактандырудыц негiзгi кагидаттарына сэйкес:
- коздыргыштыц болуы бойынша ещрлер колайлы ецiрге белiнедi (КР 7 облысы, вакцинациясыз - Акмола, БКО, Караганды, ¥лытау облысы, Костанай, Павлодар, СКО); сэтсiз ецiрлер: 7 облыс, вакцинацияланатын колайсыз - Кызылорда, Жамбыл, Алматы, Жетiсу, Актебе, Мацгыстау жэне ТТТКО облысы; вакцинацияланатын колайлы облыстар-ТYркiстан жэне Абай облыстары. Ал Атырау облысы колайсыз аймакка 2022 жылдан бастап жаткызыла бастады.
- вакцинацияны колдану бойынша аймактар белiнедi: вакцинациясыз аймак (батыс, солтуспк жэне орталык облыстардыц 7 облысы); вакцинацияланатын аймак (ощуспк, ощуспк-шыгыс, шыгыс жэне батыс облыстардыц 10 облысы)
- ауруды (оныц коздыргышын) енгiзу каупiнiц децгейi бойынша аймактар белшедк жогары тэуекел аймагы - республикада жок; орташа тэуекелдi аймак - Казакстан Республикасыныц 1 облысы жатады - Жамбыл; темен тэуекел аймагы - республиканыц 9 облысын камтиды (Кызылорда, Атырау, ТYркiстан, Алматы, Жетiсу облысы, Актебе, Мацгыстау облыстары, Шыгыс Казакстан жэне Абай облысы; елеуаз тэуекел аймагы -Казакстан Республикасыныц колайлы 7 ещрш - Акмола, Батыс Казакстан, Солтуспк Казакстан, Караганды, ¥лытау, Костанай жэне Павлодар облыстарын камтиды.
Талкьшау КР профилактикалык iс-шаралар жоспарына сэйкес (КР АШМ ВКжБК 2020 жылгы 10 карашадагы № 273 буйрыгы) 2021 жылы 5 облыстыц (Кызылорда, ТYркiстан, Жамбыл, Алматы, Мацгыстау) сэтаз ошактарынан жануарлар анаэробты энтеротоксемияга карсы вакцинацияланды. КР-ныц 2021 жылгы 2022 жылга арналган профилактикалык ю-шаралар жоспарына сэйкес профилактикалык iс-шаралар КР-ныц 7 облысында: Кызылорда, ТYркiстан, Жамбыл, Алматы, Мацгыстау, Актебе жэне Шыгыс Казакстан облыстарында еткiзiлдi. 2021 жылга дешн 9 облыс (Акмола, БКО, Караганды, Костанай, Павлодар, СКО, Атырау, Актебе жэне Шыгыс Казакстан) вакцинацияланбаган, 2021 жылы ШКО-дя 1 ауру жагдайы тiркелдi; 2022 жылы вакцинацияланатын колайсыз ещрлерге 2 облыс: Актебе жэне Шыгыс Казакстан облыстары кешп. 2022 жыл iшiнде Атырау облысында анаэробты энтеротоксемия ауруыныц 3 жагдайы пркелд^ облыс колайсыз болып калды.
Ел аумагын аудандастыру жYргiзiлдi: вакцинациямен колайлы аймак (ТYркiстан, Абай); вакцинацияланатын колайсыз аймактар (Кызылорда, Жамбыл, Алматы, Жепсу, Мацгыстау, Актебе жэне Шыгыс Казакстан); вакцинациясыз колайсыз аймак (2022 жылга Атырау облысы); республиканыц 17 облысыныц шшде 7 облыс вакцинациясыз колайлы аймактар (Акмола, Батыс Казакстан, Караганды, Костанай, ¥лытау, Павлодар, Солтуспк Казакстан).
Вакцинацияны есепке ала отырып, анаэробты энтеротоксемияныц пркелген эпизоотиялык ошактарыныц саны бойынша ел аумагын аудандастыру 3-кестеде керсетшген.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
3-кесте - 2013-2022 жылдар аралыгындагы вакцинацияны ескере отырып, тiркелген анаэробты энтеротоксемия эпизоотиялык ошактарыныц саны бойынша ел аумагын
№ Облыстар
р/с
Вакцинацияланатын колайлы аймактар
1 ТYркiстан
2 Абай
Вакцинацияланатын колайсыз аймактар
1 Жамбыл
2 Алматы
3 Жетюу
4 Актебе
5 Мацгыстау
6 ^ызылорда
7 Шыгыс ^азакстан
Вакцинациясыз колайсыз аймак
1 Атырау (2022 жылдан бастап)
Вакцинациясыз колайлы аймак
1 Акмола
2 Батыс ^азакстан
3 Караганды
4 ¥лытау
5 ^останай
6 СолтYCтiк ^азакстан
7 Павлодар
БАРЛЫГЫ 17 облыс
3-кестенiц деректерiне сэйкес ею облыс (ТYркiстан, Абай) вакцинацияланатын колайлы аймактарга жатады; 7 облыс (Шыгыс ^азакстан, ^ызылорда, Мацгыстау, Актебе, Жетюу, Алматы, Жамбыл) - вакцинацияланатын колайсыз аймактарга; 7 облыс (Павлодар СолтYCтiк ^азакстан ^останай, ¥лытау, Караганды, Батыс-Казакстан, Акмола) - соцгы 10 жылда вакцинациясыз колайлы аймактарга (2013-2022 жж.); 2021 жылга дейiн колайлы аймактарга жататын 1 облыс (Атырау) 2022 жылы анаэробты энтеротоксемияныц 3 жагдайы тiркелуiне байланысты колайсыз аймактарга жаткызыла бастады.
Осылайша, республикада вакцинацияланатын облыстар 9; оныц iшiнде 6 облыста: Алматы, Жет1су, Актебе, ^ызылорда, Мацгыстау, Шыгыс ^азакстан облыстарында соцгы 10 жылда аурудыц 1-3 жагдайы тсркелд^ бул вакцинация аркылы анаэробты энтеротоксемия бойынша осы облыстардыц шартты колайлылыгын, ал ТYркiстан жэне Абай облыстарыныц колайлы екендiгiн керсетедi.
9-шы вакцинацияланатын облыста - Жамбыл облысында анаэробты энтеротоксемия жагдайлары соцгы 10 жылда жылына 1 - ден 7-ге дейiн, барлыгы 2013-2022 жылдары - 33 аурудыц жагдайы тсркелдь Атырау облысы 2013 жылдан бастап 2021 жылга дейiн, вакцинациясыз колайлы аймактарга жаткызылды, 2022 жылы аурудыц 3 жагдайы тсркелуше байланысты Атырау облысыныц мэртебесi- колайсыз болып езгердi. КР-ныц калган 7 облысы (Акмола, Б^О, Караганды, ¥лытау, ^останай, С^О, Павлодар) анаэробты энтеротоксемия бойынша вакцинациясыз сэтп, жануарлар вакцинацияланбайды. Эпизоотологиялык сипаттамасына байланысты республика аумагын аймактандыру картасы 2-суретте керсетiлген.
- вакцинациясыз колайлы аймак;, инфекцияныц пайда болу rçayni елеуаз вакцинацияланатын колайсыз аймак, инфекцияныц пайда болу кауш темен - вакцинацияланатын колайсыз аймак, инфекцияныц пайда болу кауш орташа
Сурет - 2 Анаэробты энтеротоксемияныц пайда болуы мен таралу кауш децгей бойынша ел аумагын аймактандыру ¥сынылган картаныц деректерi бойынша (Сурет-2) анаэробты энтеротоксемия коздырушысыныц ену кауш децгеш бойынша республиканыц ешрлерг КР 7 облысыныц -Акмола, БКО, СКО, Караганды, Костанай, Павлодар жэне ¥лытау облыстарыныц елеуаз темен тэуекел аймагына; КР 9 облысыныц темен тэуекел аймагына-Кызылорда, ТYркiстан, Мацгыстау, ШКО, Алматы, Актебе, Атырау, Абай, Жетюу облыстары; орташа тэуекел аймагына-Жамбыл облысы; жогары тэуекел аймагы жок.
Анаэробты энтеротоксемияга карсы колданылатын вакциналар мен биопрепараттар: биологиялык салада койлардыц анаэробты энтеротоксемияга жэне брадзотка карсы Cl.perfingens B, C жэне D тYрлерi антигендерi бар «Брадзотка, инфекциялык энтеротоксемияга, катерлi iсiкке жэне козылардыц дизентериясына карсы поливалентп вакцина» (РФ). Cl. perfingens С жэне D ram^i негiзiндегi «Кой клостридиозына карсы поливаленттi анатоксин» (РФ).
^орытынды Жобаны орындау кезецiнде (2021-2023жж) бактериологиялык зерттеулермен жетi жагдайда топырак сынамасыныц анаэробты энтеротоксемия коздыргышымен ластануы аныкталды: 2 жагдай Алматы облысында (2021ж), 2 жагдай Жамбыл облысында (2022ж), ТYркiстан облысында 2 жагдай (2021ж, 2022ж), 1 жагдай Кызылорда облысында (2023ж), демек, топырак жануарларды коздыргышпен жуктырудыц ыктимал кезi болып табылады.
Топырак, су, коршаган орта (шеп, колайсыз жайылымдар мен жерлерден жиналган жем) жануарлардыц анаэробты энтеротоксемиямен жэне жалпы клостридиозбен ластануыныц ыктимал кездерi болып табылады.
Инфекциялык анаэробты энтеротоксемия эпизоотологиялык жэне эпидемиологиялык кауiп тендiредi, мониторингтiк зерттеулер жYргiзу, эпизоотологиялык болжауды ескере отырып, аурудыц таралу каутн аныктау, ветеринариялык профилактикалык ю-шараларды жоспарлау, сэтсiз аймактарда немесе кауш тенген аймактарда ветеринариялык-санитариялык ю-шараларды жYргiзу жэне олардыц кейiнгi ветеринариялык-санитариялык шаралардыц тиiмдiлiгiн талдау Yшiн статистикалык ецдеу, ауруды жою бойынша шаралар кабылдау эпизоотологиялык жэне элеуметтiк мэнге ие.
Осылайша, елiмiздiц территориясын анаэробты энтеротоксемияга саулыгы женiнен аймактарга белу жэне аудандастыру нэтижелерi бойынша ауруга карсы ветеринариялык ю-шараларды жYзеге асырудыц тиiмдiлiк сипаттамалары колайсыз аймактарга жацадан косылган облыстардыц саны кебеюше сэйкес езгердi, ауруга карсы ^рестщ тиiмдiлiгiн арттыру Yшiн ветеринариялык-санитариялык ю-шараларга косымшалар усынылды.
