Научная статья на тему 'ИНДУСТРИЯ ОБРАЗОВАНИЯ: СУЩНОСТЬ И МЕХАНИЗМЫ ЕГО РАЗВИТИЯ'

ИНДУСТРИЯ ОБРАЗОВАНИЯ: СУЩНОСТЬ И МЕХАНИЗМЫ ЕГО РАЗВИТИЯ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
28
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИНДУСТРИЯ / ИНДУСТРИАЛЬНОЕ ОБЩЕСТВО / ИНДУСТРИЯ ОБРАЗОВАНИЯ / ИНДУСТРИАЛЬНО-ИННОВАЦИОННАЯ ЭКОНОМИКА / ТВОРЧЕСКАЯ ИНДУСТРИЯ / ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЙ ПРОДУКТ / МАТЕРИАЛЬНО-ТЕХНИЧЕСКАЯ БАЗА / ИНФРАСТРУКТУРА / ОРГАНИЗАЦИОННЫЕ И ЭКОНОМИЧЕСКИЕ МЕХАНИЗМЫ И ТД

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мирсаидов Аброр Бобоевич, Ёров Акмал, Саидов Фуркат Нозимович

В статье внесены уточнение в понятие индустрии и индустриальное общество. Индустрия образования рассмотрена как функциональная многоотраслевая подсистема, пронизывающий всех сфер социально-экономической системы страны и выражает, в первую очередь его взаимосвязь, взаимодействие со сопряжённых с ним отраслей и сфер деятельности, которые связан с обеспечением человеческого развития и национального человеческого капитала. В статье индустрии образование анализирован я в двух направлениях - как процесс обеспечения сферы образования соответствующего материально-технического обеспечения современного типа, а также как процесс широкого внедрение достижения науки и техники, увеличением доли высококвалифицированного труда и формирование творческого кластера, производящих интеллектуальных продуктов.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EDUCATION INDUSTRY: CONTENTS AND MECHANISMS DEVELOPMENT

The article clarifies the concept of industry and industrial society, education industry as the leading subsystem of the industrial and innovative economy. Education industry is considered as a functional diversified subsystem that permeates all areas of the country's socio-economic system and expresses, first of all, its interconnection, interaction with related industries and fields of activity that are associated with ensuring human development and national human capital. In the industry article, I analyzed education in two directions - as a process of ensuring the sphere of education of the corresponding material and technical support of a modern type, as well as a process of widespread introduction of the achievement of science and technology, an increase in the share of highly skilled.

Текст научной работы на тему «ИНДУСТРИЯ ОБРАЗОВАНИЯ: СУЩНОСТЬ И МЕХАНИЗМЫ ЕГО РАЗВИТИЯ»

илм\ои щтисодй / экономические науки

индустрияи маориф: мо^ият ва механизмхои рушди он

Мирсаидов А.Б., Саидов Ф.

Институти ицтисодиёт ва демографи АМИЦТ Ёров А.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Дар кисмати мукаддимавии Стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон дар давши то соли 2030 аз чониби Асосгузори сулху Вахдати миллй-Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон кайд гардидааст, ки "Мо рушди устувори минбаъдаи кишварро дар шакли индустриалй пешбинй намуда, ба баланд бардоштани самаранокии истифодаи захирахо ва имкониятхо дар хамаи сохахои хаёти ичтимоию иктисодй саъю кушиш менамоем..." Г1.21. Рушди минбаъдаи чумхурй дар шакли индустриалию инноватсионй ба сатхи рушди индустриалии сохахои бахши иктисодиёт, дар навбати аввал ба фаъолияти рушди сохаи маориф вобаста мебошад. Чунон ки олими машхури Россия Капитса С. П. гуфтааст: «Маориф фаъолиятест, ки ба оянда нигаронида шудааст». Аз ин лихоз, максади маколаи мазкур муайян кардани мундарича ва шакли фаъолияти сохаи маориф ва механизмхои рушди он дар шароити муосир мебошад. Ин хеле мухим аст, зеро саноатикунонии босуръат хадафи чоруми миллй ва стратегияи кишвар эълон гардидааст.

Кабл аз хама, мафхуми индустрия ва чомеаи индустриалиро, ки чараёни минбаъда ва мантики пажухиши моро дар сохаи фаъолияти бахши маориф муайян менамояд, дакик менамоем. Дар лугати Ушаков ва Энсиклопедияи калони Шуравй дарч гардидааст, ки вожаи индустрия аз калимаи лотинии - industria гирифта шуда, ба забони русй чун фаъолият, саъю кушиши маънидод мегардад. Дар лугати Дал кайд шудааст, ки мафхуми индустрия аз калимаи фаронсавй иктибос гардида, чун мехнатдустй, санъати хунармандй шарху тавзех дода шудаст. Дар мачмуъ, зимни омузиши адабиёти энсиклопедй чунин натичагирй мешавад, ки индустрия иборат аз сохаи истехсолот ё фаъолияте мебошад, ки бо техника ва технологияи муосир тачхизонида шудааст.

Дар натичаи рушди шаклхои индустриалии фаъолият ва истехсолот чамъияти индустриалй хамчун намуди рушди чамъиятие ташаккул меёбад, ки ба тагйири босуръати мухити зист, шаклхои муносибати чамъиятй ва хар фард ё аъзои чомеа асоснок гардидааст. Раванди бебозгашти рушди чомеаи индустриалй на танхо ба вусъат ёфтани доираи мухити хаётан мухим ё фаъолияти хаётии одам, пайдоиши инкилоби саноатй, балки ба тагйироти худи асоси он, тагйири назарраси арзишхои анъанапарастй ва манфиатхои хаётии аъзоёни чомеа асоснок гардидааст.

Аз ин чо маълум аст, ки табиати чомеаи индустриалй тахти таъсири донишхои нав ва дар натичаи рушду ривочи сохаи маориф ташаккул ва рушд меёбад. Аз ин лихоз, рушди сохаи маориф ва фаъолияти (индустрияи) он шарт ва омили муайянкунандаи рушди чомеаи индустриалй ва рушди индустриалии иктисодиёти хар гуна кишвар махсуб меёбад.

Индустрияи маориф зернизоми пешбари иктисодиёти индустриалию инноватсионй мебошад. Аз ин ру, фаъолияти маорифро метавон чун зернизоми функсионалии серсоха барасй намуд, ки ба хамаи сохахои низоми ичтимоию иктисодии кишвар таъсиргузор буда, дар навбати аввал, робитахои дутарафаи он ва сохаи фаъолиятеро, ки ба таъмини рушди инсон ва сармояи миллии инсон алокаманд аст, инъикос менамояд. Индустрияи маориф ба истифодаи технологияхои муосир, равобити технологй ва функсионалии ба таври назаррас вусъатёбандаи сохаи маориф бо сохахои дигари иктисодиёти миллй асоснок мегардад.

Фаъолияти маориф чун зернизоми иктисодиёти миллй дар шароити низоми иктисодии бозорй рушди серсоха ва амики худро пайдо намудааст. Зеро дигар кардани шакли сохаи маориф дар шароити бозаргонй, фаъолияти муассисахои он дар асоси муносибат ва механизмхои бозорй ба чалби бештар пурраи сохаи мазкур дар гардиши иктисодй мусоидат намуд.

Дар асархои илмй индустрияи маориф дар ду самт тавзех дода мешавад. Самти якум -таъмини сохаи маориф бо маводи моддию техникии дахлдори навъи муосир, таъсиси механизмхои рушди он ва мукаммалгардонй. Барои таъмини рушди самти мазкур таъсиси сохаи пуриктидору мобилии илмию саноатй такозо мегардад, ки техника, технология ва ашёи тахсилотии муосирро барои кудакистонхо, муассисахои таълимй, коллечхо, макотиби олй, донишкадахои такмили ихтисос ва муассисахои дигари сохаи маориф ва илм истехсол менамояд.

Муассисахои хозиоазамони сохаи маооиф тачхизоти муосиои озмоишгоххои физика, кимиё, биология, хучоахои оиёзй, чугоофия, забонхо, толоохои ваозиш, накшахои шабакахои коопооативии иттилоотй баоои низоми маооиф, гизохои калтсийи ганигаодонида ва f. - оо такозо менамояд. Ба самти мазкуо инчунин инфрасохтори фаъолияти маооиф шомил мешавад, ки фондхои асосй, наклиёт, алока, таъминоти моддию техникй, тайёо каодани ашёи хом, савдо, хизматоасонихои таомимию техникиоо дао бао мегиоад.

Ба самти дуюми индустоияи маооиф татбики васеи дастоваодхои илму техника, якбооа боло оафтани сатхи маблаFгузоой, афзудани хиссаи мехнати баландихтисос хос мебошад. Дао асл, тахсилот, махсусан, сохаи тахсилоти олии тахассусй ба сохаи технологияи сатхи баланд тааллук дооад. Зеоо дао шаооити муосио мафхуми «сохаи технологияи сатхи баланд» вусъат пайдо каодааст ва хайати коомандони муассисахо ё сохахоеоо, ки ба НИОКР машFул мебошанд, чун омили мухим кайд каодан заоуо аст. Гайо аз ин истифодаи Амалии натичахо, масалан, афзудани шумооаит мутахассисони баландихтисос, Рушду оивочи хамкооихои илм ва истехсолот, сахми илму маъоифат дао афзойиш ёфтани махсулоти инноватсионй ба назао гиоифта мешавад.

Ба асоси истехсолот махсулоти зеоин шомиланд- тафаккуои кавй, дониши амик, тачоиба, назаоияи илмй, иттилоот; истифодаи васоити муосиотаоини истехсолот ва маводхо. Г4.561 Аз ин лихоз, индустоияи маооиф чун намуди тамоман нави истехсоли неъматхои тахсилотй баооасй гаодида, ба индустоияи эчодй асоснок гаодидааст. Фаъолияти эчодй - сохаи фаъолиятест, ки махсулоти зехнии талабот меофаоад, яъне ба эчоди «махсулоти тахсилотии зехнй» машFул аст.

Консепсияи «фаъолияти эчодй» дао Англия, аз чониби депаотаменти фаоханг, васоити ахбоои умум ва ваозиши хукумати кишваои зикогаодида пайдо гаодида, фаъолияти эчодй чунин шаох дода шудааст: «фаъолияте, ки асоси он ба чанбаи эчодии инфиоодй, махооат ё истедод маобут буда, аозиши иловагй ва чойхои коооо тавассути истехсол ва бахоабаодооии моликияти зехнй таъсис дода метавонад». Г2.1

Айни замон дао хамаи кишваохои чахон фаъолияти мазкуо ба сиёсати маооиф шомил каода шудааст. Дао Стоатегияи миллии оушди Чумхуоии Точикистон дао давоаи то соли 2030, дао сохаи маооиф ва фаоханг, инчунин ташаккули кластеои коеативй, таъсис ва дастгиоии сохтоохои хамгиооии илмию таълимй, мучтамахои макотибию донишгохй, ки ба татбики бевоситаи чанбаи эчодй, махооат ё истеъдоди хайати поофессооону омузгооон ва донишчуён мусоидат менамонд, пешбинй гаодидааст. Г 1.601 Ба сохтоои фаъолияти эчодй махсули назаоии таълимй (меъмоой, дизайн) ва аудионазаоии сабт (медиа, филмхо ва м.и.), китобхо, куосхои лексия, муаооифй ва f. шомиланд.

Дао самти амалй ба кластеои эчодй метавон устоди синф бо хонандагон, таълими фосилавй, паокхои технологй, мучтамахои таълимию истехсолй, кластеохои таълимию эчодй ва F.-оо шомил намуд. Дао чаоаёни татбики фаъолияти эчодй дао низоми тахсилот, хонандагон, донишчуён, на танхо иштиооокдоои бевоситаи фаъолияти мазкуо ва истеъмолкунанда мегаоданд, балки дао оаванди мазкуо дао онхо тафаккуо ва оафтоои эчодию индустоиалй ташаккул меёбад. Хамин таоик, оушди фаъолияти эчодй дао бахши тахсилот инноватсия дао сохаи мазкуо махсуб меёбад ва бояд чун технологиячи инноватсионй ба баооасй гиоифта шавад. Гайо аз ин оушди фаъолияти эчодй баоои гаодигши нави оушди технологияи инноватсионй дао бахши тахсилот замина фаоохам меооад. Зеоо он ибооат аст аз:

- технологияи наве, ки максади стоатегй- истехсол ва пешниходи махсули зехнй ё илмталабии таълимй дооад;

- оаванди идооашаванда- ба конеъ гаодонидани талаботи истеъмолкунандагон, хам истифодаи инфиоодй ва хам дастачамъй оавона гаодида, ба истехсол ва пешниходи хизматоасонихои нави таълимй асос ёфтааст;

- самаонокй, чунон ки зико гаодид, хонанда чун иштиоокдоо ва чун истеъмолкунандаи фаъолияти эчодй баоомад каода, хамзамон оавандхои худташкил ва худмусоидатии таълимиоо созмон медихад, ки ба оушди шахсият ва сифати тахассусии у мусоидат менамояд;

- Дао оаванди татбики фаъолияти эчодй ба хонадагон ва истеъмолгаоон хисси эхтиоом ба эчодиёти онхо пайдо мегаодад, ки он боиси хавасмандй ва такоооёбии устувоои оаванди мазкуо мешавад.

Вале бояд хотионишон каод, ки фаъолияти эчодй сатхи заоуоии оушдоо танхо дао он суоат сохиб мешавад, ки агао заминаи моддию техникии муассисахои сохаи маооиф бо суоъати афзалиятнок оушд ёфта, созмондихии механизмхо, оушд ва такмили онхооо таъмин каода тавонад. Рушду оивочи фаъолияти сохаи маооиф на танхо ба оушди тамоми сохахои

иктисодиёти кишвар, балки ба ташаккул ва рушди самараи мусбати берунй барои тамоми чомеа, кабл аз хама ба ташаккул ва рушди фарханги инноватсионии мардум такони чиддй мебахшад. Зеро дар сохаи маорифи чумхурй кисми сохибмаърифати ахолй ё иктидори зехнии чомеа фаъолият мебаранд.

Чадвали 1.

Динамикаи таъминот бо кор дар сохаи маори Ш Чумху рии Точикистон ( хазор нафар)

Нишондихандахо 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Афзо йиш,%

Хамагй, таъм. бо кор дар иктисодиёт 2291,5 2307,3 2325,4 2379,7 2385,3 2407,0 2425,5 105,8

Дар бахши хизматрасонй 606,5 624,6 642,8 675,7 690,5 721,7 733,9 121,0

Аз чумла:

Маориф 193,0 201,3 203,9 209,3 220,5 231,5 237,0 122,8

Бо % ба хама 8,42 8,72 8,76 8,79 9,24 9,61 9,77 1,35 пп

Бо % ба бахши хизм-й 31,8 32,2 31,7 31,0 31,9 32,1 32,3 0,5 пп

Манбаъ: Нашрияи харсолаи омории Чумхурии Точикистон, соли 2019, сах. 85

Чунон ки аз чадвали 1 маълум мегардад, дар давраи солхои 2012-2018 шумораи таъминот бо кор дар сохаи маорифи Чумхурии Точикистон аз 193,0 то 237, 0 хазор одам афзудааст. Афзойиш 121%-ро ташкил медихад, ки коэффитсиенти суръати афзалиятнокии афзойиш нисбат ба суръати афзойиши чамъи таъминот бо кор дар иктисодиёт - 1,15 (1,22/1,058)-ро ташкил додааст. Маълум мегардад, ки афзойиши шумораи хамаи шуглхо дар иктисодиёти кишвар асосан, аз хисоби афзойиши шумораи таъминот бо кор дар сохаи маориф ба амал омадааст.

Зеро вазни киёсии таъминот бо кор дар сохаи маориф нисбат ба чамъи шугл дар иктисодиёти кишвар аз 8,42 то 9,77% ё ба 1,35 банди фоиз зиёд гардидааст. Дар давраи тахлилшаванда афзойиши шумораи шугл дар бахши хизматрасонй, ки 121%-ро ташкил медихад, аз хисоби зиёд гардидани шугл дар сохаи маориф низ ба амал омадааст. Вазни киёсии таъминот бо кор дар сохаи маориф нисбат ба чамъи шумораи шугл дар бахши хизматрасонй 0,5 банди фоиз афзудааст.

Дар солхои сохибистиклолй Хукумати кишвар ба тармим ва сохтмони мактабхои нав диккати махсус дод. Дар давраи солхои 2000-2018 теъдоди муассисахои тахсилоти умумй аз 3604 то 3877 адад афзуд, яъне 273 адад зиёд гардид, ки ба хисоби миёна ба хар сол 62 адад рост меояд (Чадвали 2). Дар давраи солхои 2012-2018 64 адад зиёд гардид, ки ба хар сол 3,8 адад рост меояд. Агар соли 2012 шумораи хонандагон дар хар мактаб ба 450 нафар рост ояд, дар соли 2018 нишондихандаи мазкур 508 нафарро ташкил медихад. Ин нишондиханда дар соли 2019 410 нафар ва соли 2000 422 нафарро ташкил медод.

Дар мачмуъ Хукумати кишвар саъй намуд, ки теъдоди муносиби хонандагонро ба хисоби миёна дар як муассисаи тахсилоти умумй нигох дорад. Агар ба муассисахои кухнаи амалкунандаи тахсилоти умумй (мактабхо) назар андозем, дар як синф беш аз 40 нафар чой дода мешуданд, ки ба талабот ва стандартхои низоми тахсилоти умумии замони муосир чавобгу намебошанд. Норасоии озмоишгоххо (лабораторияхо) ва хучрахои фаннй ба назар мерасанд, ки дар ин самт корхои зиёдеро ба сомон расонидан зарур аст.

Чунон ки аз маълумоти чадвали 2 бармеояд, тайи муддати солхои 2012-2018 шумораи муаллимон аз 97,7 ба 123,1 хаз. нафар зиёд шудааст, ки афзойиш 125,9%ро ташкил медихад. Дар ин муддат хиссаи омузгорони сохиби тахсилоти олй ба 6,2 банди фоизй зиёд шуда, афзойиши шумораи нафарони дорои тахсилоти олии нопурра ба андозаи 1,3 банди фоизист. Тамоили мусбати кохиш ёфтани хиссаи муаллимон бо тахсилоти миёнаи умумй ба мушохида мерасад - хиссаи онхо аз 4,6 то ба 1,8% кам шудааст. Холати мазкур аз болоравии дарачаи таъмини муассисахои тахсилоти умумй бо кадрхои сохибтахассуси омузгорй дарак медихад. Дар ин муддат хиссаи муаллимони тахсилоти миёнаи касбй ва миёнаи омузгорй дошта аз 30,4 то 19,9 % поин рафта, беш аз 10,5 банди фоизй кам шудааст. Ба назари мо, дар холати мазкур таносуби муътадили байни тахсилоти олй ва тахсилоти миёнаи касбй вайрон шудааст.

Бояд хотирнишон гардад, ки зиёда аз 60% хонандагони муассисахои тахсилоти миёнаи касбй хатмкардахои муассисахои тахсилоти миёнаи махалхои дехоти чумхурй буда, барои шомил шудан ба мактабхои олй (махсусан, дар шароити зиёд гаштани хиссаи тахсилоти пулакй - беш аз 65% донишчуён ба тахсили шартномавй фаро гирифта шудаанд) имкони пайдо кардани маблаги кофиро надоранд ва низ мухлати тахсил, тулонй (4-6 сол) буда, харочоти зиёдеро талаб менамояд. Сатхи миёнаи тахсилоти омузгории кормандони маориф анъанаи ру ба амалияю тачриба доштаи фаъолиятро инъикос намуда, дар чараёни татбики

амалии маxсvли индvстDияи эчодй аxамияти мvxим дооад. Бинобао ин танoсvби динамикй ва мvнoсиби шvмoDаи омУзгооони дооои таxсилoти миëнаи касбй ва таxсилoти олии касбй дар сoxаи маориф яке аз василаxoи рvшд маxсуб меëбад.

Чадвали 2. Динамикаи муассисахои тахсилоти умумИ ва муаллимони онхо дар

Чум^урии Точикистон

Нишондихандахо 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Рушд,%

Tеъдoди муассисаxoи таxсилoти умумй 3813 3836 3845 3855 3874 3879 3877 101,6

Шумoраи хонандагон, xазoр нафар 1713,8 1717,0 1742,8 1785,8 1838,8 1907,7 1970,9 115,0

Шумoраи муаллимoн, xаз. нафар 97,7 100,6 103,7 109,9 116,5 120,2 123,1 125,9

Аз чумла, бо таxсилoти олй,%: 66,1 67,1 67,9 68,7 67,9 85,3 72,3 6,2

Tаxсилoти олии нoпурра 4,7 4,4 4,5 5,4 4,5 7,4 6,0 1,3

Tаxсилoти мданаи касбй ва миëнаи омузгорй 30,4 23,9 23,4 22,6 23,4 25,0 19,9 -10,5

Tаxсилoти миëнаи умумй е 4,6 4,6 4,3 3,4 4,2 24 1,8 -2,8

Шумoраи хонандагон ба як нафар муаллим 17,5 17,1 16,8 16,2 15,8 15,9 16,0 -1,5

Манбаъ: Нашрияи харсолаи омории Чумхурии Точикистон, соли 2019. с. 44-47

Индvстрияи маооиф, инчvнин омили иктисодй бахши молияи чомеа маxсvб меëбад. Ба xамин мvнoсибат гvнoгvнй ва тавсеаи доиоаи хизматDасoниxoи таълимии мvтахассисoни дооои таxсилoти миëнаи касбй ва миëнаи омУзгоой дао сoxаи техникаю технология ва инфрасохтоо (хизматоасонии технологии мoшинxo ва тачxизoти паDкxoи технологй, мvчтамаъxoи таълимй-истеxсoлй, технoлoгияxoи иттилоотй, техникаи xисoббаDODй ва гайоа) такозои замони мvoсир дар самти рvшди инноватсионии мvассисаxoи сoxаи маориф мебошад.

Дао давоаи сoлxoи 2G12-2G19 дао чvмxvDй теъдоди мvассисаxoи таxсилoти миëнаи касбй ба 2G вoxид афзvда, шvмoDаи хонандагони oнxo аз 42,8 xаз. то 86,5 xаз. нафао (2G2,1%) зиëд гашта, ба xаD 1GGGGG нафао аxoлй аз 54 то 96 нафао беш гаодидааст. Tамoили Dvшди vстvвoDи талаботи аxoлй ба таxсилoти мтенаи касбй аëн аст, ки, агао, аз як чониб, аз даоки аxoлй бобати доштани таxсилoти касбй чvн шаоти заDVDии таъмин шvдан ба коо, инчvнин василаи даDëфти даоомад саочашма бигиоад, аз чониби дигао, саъю кУшиши ба даст оваодани чvнин сатxи таxсилoти касбй даоак аз даоачаи пасти вазъи моддии oнxo медиxад. Дао мvддати мавоиди баооасй шvмoDаи мvтахассисoни хатмкаодаи мvассисаxoи бахши таxсилoти миëна аз 1G,2 то 2G,8 xаз. оасида, зиëда аз 2 маоотиба афзvд. Ба xаD 1GGGG нафаои аxoлй афзойиш аз 13 то ба 23 нафао оасид. Чvнин нишoндиxанда дао мукоиса ба хатми мvтахассисoни дооои таxсилoти олй ба xаD 1GGGG нафаои иаxoлй нисбат ба 3,4 маротибаи соли 2G12 то 2,3 маротиба поин фvрoмада, тафoвут камтар шvдааст.

Чадвали 3.

Динамикаи муассисахои сохаи тахсилоти ^ миёна ва олии касби ва мухассилини онхо

Нишондихандахо 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Рушд,%

Tеъдoди муассисаxoи

таxсилoти мжнаи касбй , 50 51 59 66 67 67 70 140,0

box.

Шумораи хонандагон, xазoр. нафар 42,8 48,0 57,7 68,9 76,7 82,4 86,5 202,1

- ба 1GGGG нафари аxoлй 54 59 69 81 88 92 96 177,7

Шумораи дoнишчyëни кабулшуда 15,2 18,0 22,7 24,6 24,1 25,3 27,0 177,6

Мутахассисони хатмкарда 10,2 10,7 12,4 11,7 14,0 17,8 20,8 203,9

-ба 1GGGG нафари аxoлй, вожид 13 13 15 14 16 20 23 176,9

Tеъдoди муассисаxoи таx-силоти олии касбй 34 34 38 38 39 39 39 114,7

Шумораи дoнишyëн, xаз. наф. 150,1 159,4 165,3 176,5 186,9 195,7 209,8 139,7

- ба 1GGGG нафари аxoлй 188 195 198 206 214 219 232 123,4

- дoнишчyëни кабулшуда 38,0 40,9 31,4 38,5 42,7 46,6 51,4 135,2

Мутахассисони хатмкарда 36,2 29,1 30,2 29,5 33,2 38,5 44,6 123,2

-ба 1GGGG нафари аxoлй 45 36 36 35 38 43 49 108,8

Ma^a^ Hampimii xapeoлaи owopnn Ч,yмxypии To^^cro^ 2019. c.51- 5Э

Даp мyддати мавpиди баppасй теъдоди муассисахои тахсилоти олии касбй аз 34 то ба 39 вохид афзyда, шyмоpаи донишчуён аз 150,1 то 209,8 хаз. нафаp зиёд гашта, афзойиш ба хаp 10000 нафаpи ахолй 23,2 %pо ташкил дод. Соли 2018 кабули донишчуён ба 51,4 хаз. нафаp pасида, нисбат ба соли 2012 35,2% pyшд каpдааст. Даp давpаи солхои 2012-2018 шyмоpаи мутахассисони хатмкаpда аз 36,2 то 44,6 хаз. нафаp боло pафта, мутаносибан ба хаp 10000 нафаpи ахолй аз 45 то ба 49 нафаp зиёд гаpдидааст.

Чунон ки каблан зикp гаpдид, сypъатбахшй ва чоpй каpдани индyстpияи эчодй, даp умум, pyшди муассисахои сохаи маоpиф ба сатху сифати нepyи кадpй, хайати зехнй ё эчодии он вобаста мебошад. Айни замон даp кишваpхои пeшpафтаи саноатй муаллимони yнвондоp -номзадхо ва доктоpони илм, пpофeссоpхо на танхо даp коллечу донишгоххо, балки низ даp муассисахои сохаи тахсилоти умумй фаъолият каpда, даp ин чо мактаби илмии ибтидоии хyдpо ифтитох менамоянд. Зимнан, баpои мисол, даp Исpоил пpофeссоpхоe, ки аз таpики озмун даp литсей ва муассисахои дигаpи тахсилоти умумй ба коp кабул шудаанд, музди мехнати муносиб, хатто бeштаp аз коллечу донишгох мегвданд. Чунон ки аз маълумоти чадвали 4 баpмeояд, даp муассисахои сохаи тахсилоти касбии чyмхypй шyмоpаи муаллимони yнвондоp py ба афзойиш оваpда бошад хам, бо ин вучуд, даp вазъи Fайpиканоатбахш каpоp дошта, аз тамоили чахонй хеле кафо мемонад. Даp муассисахои тахсилоти миёнаи касбй даp муддати солхои 2012-2018 шyмоpаи номзадхои илм аз 50 ба 73 вохид pасида, зиёда аз 54% онхо ба тавpи мyштаpак фаъолият мeбаpанд. Шyмоpаи доктоpони илм аз 1 то ба 5 нафаp зиёд гашта, онхо хамкоp махсуб меёбанд. Даp чунин вазъ pyшди сифатию инноватсионии муассисахои сохаи мазкypи тахсилотpо интизоp шудан Fайpиимкон аст.

П^ДВЯЛИ 4.

tabcn(|)n chilarhm mepyn кaдpии мyaeeиea\oи coxan тaxeилoти мнёня ba oлии kac6n

Hиmoндиxaндaxo 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 ТaFЙиpoти (+, -)

Myaccica^oH coxai тaxcилoти миёмии кacби

Муаллимони yнвондоp

доктоpи илм, 1 1 2 2 3 4 5 4

номзади илм 50 53 55 58 64 70 73 23

Myaccncaxon coxan тaxcилoти oлии кacби

номзади илм 2040 2421 2119 2251 2847 2261 2409 369

ба % нисбат ба хайати умумии пpофeссоpонy муаллимон 20,51 28,98 24,9 25,85 32,14 25,9 26,58 6,07

доктоpи илм 511 501 561 547 683 645 627 116

ба % нисбат ба хайати умумии пpофeссоpонy муаллимон 5,13 5,99 6,59 6,28 7,72 7,31 6,91 1,78

Maнбaъ: МЯЧМУЯИ owopin coxaxoi waopnln Ч,yмxypии Тoчикиeтoн (KMCNH 2.) Дyшaнбе 2018-2019, c 125-213

Даp муддати мавpиди баppасй даp сохаи тахсилоти олии касбй шyмоpаи номзадхои илм аз 2040 то 2409 нафаp pасида, афзойиш 369 нафаppо ташкил дода, хиссаи онхо даp хайати пpофeссоpонy муаллимон аз 20,5 ба 26,6 % pасида, ё 6,07 банди фоизй зиёд гаштааст. Шyмоpаи докт^они илм 116 нафаp зиёд шудааст. Даp соли 2018 хиссаи докт^они илм даp хайати пpофeссоpонy муаллимон нисбат ба 5,13% соли 2012 6,9 %pо ташкил дод. Даp мачмуъ, таносуби киёсии муаллимони yнвондоp даp муассисахои тахсилоти олии чyмхypй соли 2018 нисбат ба 25,4% соли 2012 33,4%pо ташкил дод. Нишондихандаи мазкyp набояд аз 50%.кам бошад. Aгаp даp соли 2012 ба як нафаpи номзади илм 74,6 нафаp донишчу pост ояд, пас ин нишондод даp соли 2016 ба 85,6 нафаp баpобаp гашта, ба як нафаpи доктоpи илм бошад, хамчунин мутаносибан 314 ва 329 нафаp донишчу pост омадааст. Аз ин py, сypъати pyшдy афзойиши донишчуён аз чаpаёни таъмин шудан бо муаллимони yнвондоp пешдастй мекунад. Добили зи^ аст, ки бехбудии зиёд ёфтани хайати сифатии нepyи кадpй, яъне, тамоили афзойиши хиссаи кадpхои yнвондоp даp муассисахои сохаи тахсилоти касбй, пас аз соли 2014, аз лахзаи таъсиси Комиссияи олии аттестатсионии назди Пpeзидeнти Ч,yмхypии Точикистоан ва ифтитохи шабакахои дахлдоpи шypохои диссepтатсионии миллй ба амал омад. Аз ин py, метавон интизоp шуд, ки солхои наздиктаpин даp муассисахои сохаи

таxcилоти каcбй меъёри добили кабули таъмин шyдан бо олимон ба даст меояд. Аммо ин чо ма^алаи cифати таxкик;оти илмй ва cатxy cифати омодаcозии кадрxои баландиxтиcоcи илмию омузгорй ба миён меояд, ки мавзуи таxкик;и чудогона мебошад.

Омили мyxими рушд кардани индycтрияи cоxаи маориф таквият ёфтани пойгоxи моддию теxникй ва объектxои инфраcоxтори cоxа маxcyб ёфта, таваccyти cармоягyзорй аз манбаъxои гуногун роxандозй карда мешавад. Дар шароити имруза бобати маблаггузории cоxаи маориф раванди гуногунии манбаъxои воридоти заxираxои молиявй ва гайри он ба мyшоxида мераcад. Дар чyмxyрй маориф cоxаи афзалиятноки икттооди миллй ба шумор омада, ба ин xотир маблаггузории давлатй ва ба ин cоxа равона кардани фармойишоти давлатй манбаи аолии рушд кардани он мебошад Г5.901. Соли 2018 xарочоти давлатй ба cоxаи таxcилоти олии каcбй ниcбат ба 232,1 млнхомонии cоли 2011 афзуда, 703,9 млн. cомониро ташкил дод. Афзойиш дар ин давра зиёда аз 3 маротиба аст. Харочоти умумии cоxаи маориф бошад, дар анчоми муддати мавриди таxлил нтобат ба 1607,8 млн. cомонии шли 2012 ба 4400,2 млн шмонй раcид, яъне, зиёда аз 2,3 маротиба афзуд. Харочоти давлатии cоxаи маорифи кишвар дар ниcбати ММД низ боло рафта, аз 4,5 ба 6,3 фоиз раотд, ки зиёда аз 1,8 банди фоизй мебошад. Хитеаи маблаггузории давлатй ба cоxаи маориф дар баxши xарочоти умумии бучети давлатй аз 15,5 ба 18,5 фоиз зиёд гашта, дар муддати мавриди таxлил кароргирифта зиёда аз 3 банди фоизй афзойиш ёфтааст. (ниг чадвали 5)

Чадвали 5.

Нишондиxандаxо 2012 2013 2014 2015 201б 2017 201S TаFЙир, %

Хамагй, млн. оомони 1607,S 2130,S 251б,9 291S,6 314б,2 35S1,1 4400,2 273,6

ММД: 4,5 5,1 5,2 5,5 5,5 б,1 б,3 1,8

Хамагй xарочоти бучети давлатй 15,5 17,3 17,S 1S,S 1б,9 1S,0 1S,5 3

Манбаъ: Мачмуаи oiviopnn сoхaхoи мaopифи Чумхуpии Тoчикистoн (кисми 2.) Душанбе 2018-2019, с. 125-213

Манбаи дигари мyxими рушди индустрияи cоxаи маориф маблаггузории xycycй маxcyб меёбад, яъне маблаггузории аxолй таваccyти меxанизмxои бозор, бозори xизматраcониxои маориф. Раванди бебозгашти афзойиши талаботи аxолй ба xизматраcониxои маориф ба рушди динамикии мyаccиcаxои cоxа аз xиcоби таквият додани тичоратигардонии фаъолият му^идат намуд. Tавре аз маълyмотxои чадвали 6 ба назар мераcад, дар давраи cолxои 2012 -2012 xизматраcониxои пулакй xамагй беш аз 40 % афзун гардиданд, xизматраcониxои пулакии таxcилот бошад, беш аз 2,1 маротиба зиёд шуд, коэффитcиенти афзалият 1,53 мебошад. Афзойиши xачми xизматраcониxои пулакй дар чyмxyрй аcоcан аз xиcоби афзойиши динамикии xачми xизматраcониxои пулакии маориф пайдо гардид.

Чадвали 6.

_Динамикаи талабрти ахрлй ба ^ xmмaтpaсoнихoи мaopиф_

2012

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2013

2014

2015

2016

2017

2018

ТaFЙ

npox,

%

Хамагй xизматраcониxои пулакй, млн. еомонй

8661,6

9558,5

10099,9

9615,8

10033,7

10884,0

12130,8

140,0

Хизматраcониxои пулакии маориф, млн. еомонй

732,5

829,2

903,4

990,2

1173,8

1354,8

1576,5

215,2

Tамоми

xизматраcониxои пулакй бо %

8,45

8,67

8,94

10,29

11,69

12,44

12,99

4,54 б.ф.

Манбаъ: Haшpияи хapсoлaи oмopии Чумхуpии Тoчикистoн. 2019. сах. 112.408

Дар давраи таxлилшаванда xачми xизматраcониxои пулакии маориф аз 732,5 то 1576,5 млн. шмонй зиёд шуда, вазни киёоти он аз 8,45 то 12,99 фоиз афзун гардид ё беш аз 4,45 банди фоизй боло оафт. Хамин тавр, аxолй дар xочагии оилавй талаботи xyдоо чиxати гирифтани таxcилот паc аз конеъ гаодонидани "талабот ба нон"пешниxод мегаодонад, аз ин лиxоз, xачми талаботи бозооии аxолй ба xизматоаcониxои маориф ба таври динамикй рушд меёбад, ки манбаи мyxимтарини рушди cоxаи маориф мегардад.

Айни замон баpои pyшди индyстpия ва такмили кобилияти инноватсионии сохаи маоpиф лоихахои инвеститсионй татбик мeгаpданд, ки аз чониби созмонхои чахонй ва кишваpхои хоpичй маблаFгyзоpй мешавад. Чунончи, даp давpаи солхои 2013-2016 Гpанти Фонди Катализ (тpанши чоpyм) даp хачми 16,2 млн. долл. татбик гаpдид, даp давpаи солхои 20142018 лоихаи «Баpкаpоpсозй баpои идома додани сохтмони муассисахои тахсилоти миёнаи умумй» (Mаpхалаи 3)- pо даp хачми 20,4 млн. долл. маблаFгyзоpй каpд. Бонки pyшди исломй даp давpаи солхои 2014-2017, Бонки pyшди Олмон лоихаpо ба ном «MаблаFхои иттиход баpои мусоидат каpдан ба pyшди тахсилоти заминавй ва инфpасохтоpи обшина» даp хачми

7.4 млн. долл., инчунин сохтмони мактаб ва инфpасохтоpи мyносибpо даp гypУхи нохияхои Рашт даp хачми 4,3 млн. долл. татбик намуд. Фонди pyшди Apабистони Саудй даp давpаи солхои 2015-2018 Коpхонаи давлатии Mаpкази Лоиха бобати татбики лоихаи «Сохтмон ва чихозонии мактабхо» даp хачми 25,75 млн. долл. мусоидат намуд. Бонки чахонй даp давpаи солхои 2016-2019 лоихаи «Рушди тахсилоти олй»- pо даp хачми 15 млн. долл. татбик намуд.

Даp натичаи афзойиши инвеститсияхо аз тамоми манбаъхо даp сохаи маоpифи чyмхypй хачми мавpиди амал каpоp гиpифтани фондхои асосй хамчун бандубасти индyстpии хамин соха зиёд гаpдид. Чунончи, даp хафт соли охвд хачми мавpиди амал каpоp гиpифтани фондхои асосй даp сохаи маоpиф аз 225,1 то 337,2 афзойиш ёфт, яъне каpиб 1,5 маpотиба боло pафт. Даp давpаи тахлилшаванда вазни киёсии он ба тамоми хачми мавpиди амал каpоp гиpифтани фондхои асосй даp иктисодиёти кишваp 7,9 фоизpо ташкил медихад ва даp хачми

1.05 банди фоизй зиёд гаpдид. (Чадвали 7.)

ЧЯДВЯЛИ 7.

Maвpиди aivia.i Kapop гиpифтaми фoмдxoи aeoeИ дap eoxaи мaopифи __ Чyмxypии Тoчикиeтoн ___

Нишонди- 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Афзо-йиш,

хандахо %

Хамагй даp 3842,0 4019,0 7615,9 4129,5 5406,6 6678,5 4859,3 126,4

иктисодиёти

кишваp, млн.

сомонй

Аз чумла даp

соха:

маоpиф 225,1 275,0 166,6 286,5 455,5 1231,1 337,2 149,8

бо % 5,85 6,84 2,22 6,93 8,42 18,4 6,9 1,05

МЯН6ЯЪ: Hampияи xapeoлaи oмopии Чyмxypии Тoчикиcтoн. 2019. c. 306;

MачмУан, даp чyмхypй, катъи назаp аз тамоюли мусбат, бобати pyшди индyстpияи маоpиф хануз як катоp масъалохо мавчуданд, ки бояд халли хyдpо пайдо намоянд. Myассисахои сохаи маоpиф бояд бо пойгоххои муосвди моддию техникии тамоми зинахо, яъне аз боFчахои бачагона гвдифта то муассисахои тахсилоти пасаздипломй ва иловагй кавй гаpданд. Бо вучуди ин, айни замон, чихозонии хyчpахо ва лабоpатоpияхо даp муассисахои тахсилоти умумй ба хисоби миёна 20-23 фоизи мeъёppо ташкил медихад. Даp аксаpи мактабхои худуди дехоти кишваp сатхи чихозонии хyчpаю лабоpатоpияхо нисбат ба мeъёp аз 3-6 фоиз зиёд нест. Даp мактабхои олии чyмхypй ба хисоби миёна ба хаp 100 донишчу 0,79 лабоpатоpиявy хyчpа, теъдоди компютep - 11,2.Г4.56] pост меояд.

Рушди индусами маоpиф тахти таъсиpи омилхои зиёд боз дошта шуда, номукаммалии механизмхои маблаFгyзоpии yстyвоp даp самти дастpас каpдани тачхизот ва ашёхои pаванди маоpиф, инчунин вучуд надоштани истехсоли онхо даp чyмхypй аз ин чумлаанд. Айни замон даp кишваp мутобики Kаpоpи Хукумати Чyмхypии Точикистон (аз 29 ноябpи соли 2017, №544) "Даp боpаи Баpномаи давлатии таъмини муассисахои тахсилоти умумии чyмхypй бо хyчpахои таълимй ва лабоpатоpияхои таълимии чихозонида даp солхои 2018-2020"асосхои ниходбунёдии «ташаккули тафаккypи табиию техникии хонандагони муассисахои тахсилоти умумии хамагонй» таъмин каpда шудааст. Бо вучуди ин, pаванди татбики каpоpи мазкyp «бинобаp даp чyмхypй мавчуд набудани сохтоpи махсусе, ки ба таъмини идоpахо, муассисахои илмй ва таълимй бо тачхизоти лабоpатоpй, peактивхои кимиёвй» Г3.] машFyл бошад, ба мушкилй мувочех аст. Mиёнаpавхо, субъектхои сeктоpи хусусй, кабл аз хама, ба сабаби надонистани таъиноти техникй, таpкиб, тачхизот, бозоpи махсулоти таълимй, инчунин ба сабаби камбуди захвдахои молиявии муассисахои сохаи маоpиф майлу pаFбати воpид каpдан ва тахвил додани чунин василахоpо надоpанд. Аз ин лихоз, такмил додани механизмхои фаъолияти ташкилию иктисодии сохтоpи махсус, ки ба таъмини муассисахои илмй ва таълимй бо тачхизоти лабоpатоpй, peактивхои кимиёвй ва воситахои дигаp машFyл аст, заpyp мебошад. Г6.]

Тавре дар боло кайд гардид, дао чумхурй иктидорхои кофии рушди индустрияи маориф мавчуд аст. Барои амалкарди бомуваффаконаи муассисахои сохаи маориф корбурди механизмхои бозор, кабл аз хама кобилияти пардохт доштани талабот аз чониби хочагии оилавй, корфармоён зарур буда, онхо боиси чалб гардидани захирахои иловагй мегарданд, ки ба нигох доштани раванди устувори маориф, тачдиди заминаи моддию техникй мусоидат менамоянд. Айни замон, хамон муассисахои таълимй, ки фаъолияти худро дар асоси фаъолияти тичоратй ташкил намуданд ва захираи молиявии кофй доранд, чихозонии лабораторияхои таълимиро бо тачхизот нисбат ба муассисахои сектори бючетй хеле бехтар созмон медихад.

Кайд кардан зарур аст, ки маблагхои бючет, ки барои таъмини рушди заминаи моддию техникии маориф чудо мегардад, бештар тарики транзит аз системыаи маориф ба фоидаи монополистон ё ташкилотхои миёнрав мегузаранд, хисобхои ношаффофи тарафайн дар раванди хариди трансаксия ё хариду фуруши махсулоти муассисахои таълимй дучор мегарданд. Ин боиси истифодаи бесамари маблагхои бючет ва беназорат мондан мегардад. Вобаста ба ин такмил додани механизмхои чойгиронии супориши давлатй дар сохаи маориф, инчунин механизмхои баргузории озмуни тендерй, инчунин назорати давлатй ва чамъиятй зарур аст. Харидхои давлатй танхо ба харидорй кардани тачхизоти нодири илмй ва таълимй берун аз худуди чумхурй самт дода мешаванд, аммо истехсоли сершумори тачхизот ва ашёхо барои сохаи маориф ба зиммаи истехсолкунандагони ватанй гузошта мешавад. Дар ин чанбаъ, истифода бурдани механизмхои хариди давлатй ва озмуни тендерй зарур мебошад.

Хамин тарик, рушди индустрияи маориф дар доираи тахия ва татбики барномаи давлатии илмию техникй самтхои зеринро таъмин менамояд:

- то ба сатхи меъёру талабот бурдани вазъи заминаи моддию техникии сохаи маориф (техникаи таълимй барои тамоми сатхи сохаи маориф, асбобу тачхизоти таъиноти таълимию илмй, бунёди парки техникй, корхонахои таълимию истехсолй, марказхои илмию таълимии истифодаи коллективй ва г.).

- баланд бардоштани сатхи таъмини ичтимоии сохаи маориф (бехсозии фаъолиятмандии хайати эчодии неруи кадрй, таъмини ичтимоии хонандагон, таъмини гизои витаминдор, таквияти саломатй ва г.).

- такмил додани механизмхои идораи рушди инноватсионии муассисахои сохаи маориф, арзёбии сифати барномахои таълимии зехнй ва сертификатонии онхо;

- такмил додани механизмхои рушди таълими иттилоотии индустрияи маориф ва системаи идораи муассисахо ва сохаи маориф ба таври умум.

АДАБИЁТ

1. Национальная стратегия развития Республики Таджикистан на период до 2030 года. С.2.

2. Гнедовский М.Б. Творческие индустрии: политический вызов для России - http://www.strana-oz.ш/шmid=25&artide=П06

3. Курбанов А.Ш. Лидер нации - основатель государственной политики в сфере науки» - Народная газета, 14 ноября 2016 г. (№ 56(20172))

4. Мирсаидов А.Б. Бобиев А. Рыночная трансформации системы высшего образование в Таджикистане (механизмы повышения конкурентоспособности), монография, / А.Б. Мирсаидов, А. Бобиев Душанбе - 2017. -239 с.

5. Мирсаидов А.Б. Зокири Т. Фармоиши давлатй ва механизмхои ташкилию иктисодии идоракунии он (монография) - / А.Б. Мирсаидов, Т. Зокири - Душанбе, Дониш, 2019. - 190. - с.90

6. Мирсаидов А.Б., Наука занимает ведущее место в развитии современной составляющей функции государства - Народна газета, 11 января 2017 г.

7. Нашрияи солонаи омории Ч,умхурии Точикистон, Душанбе, 2019. 485с.

8. Статистический сборник отраслей образование Республики Таджикистан (часть 2) Душанбе 2018-2019, С. 125-213.

индустрия образования: сущность и механизмы его развития

В статье внесены уточнение в понятие индустрии и индустриальное общество. Индустрия образования рассмотрена как функциональная многоотраслевая подсистема, пронизывающий всех сфер социально-экономической системы страны и выражает, в первую очередь его взаимосвязь, взаимодействие со сопряжённых с ним отраслей и сфер деятельности, которые связан с обеспечением человеческого развития и национального человеческого капитала. В статье индустрии образование анализирован я в двух направлениях - как процесс обеспечения сферы образования соответствующего материально-технического обеспечения современного типа, а также как процесс широкого

внедрение достижения науки и техники, увеличением доли высококвалифицированного труда и формирование творческого кластера, производящих интеллектуальных продуктов.

Ключевые слова. Индустрия, индустриальное общество, индустрия образования, индустриально-инновационная экономика, творческая индустрия, образовательный продукт, материально-техническая база, инфраструктура, организационные и экономические механизмы и тд.

education industry: contents and mechanisms development

The article clarifies the concept of industry and industrial society, education industry as the leading subsystem of the industrial and innovative economy. Education industry is considered as a functional diversified subsystem that permeates all areas of the country's socio-economic system and expresses, first of all, its interconnection, interaction with related industries and fields of activity that are associated with ensuring human development and national human capital. In the industry article, I analyzed education in two directions - as a process of ensuring the sphere of education of the corresponding material and technical support of a modern type, as well as a process of widespread introduction of the achievement of science and technology, an increase in the share of highly skilled.

Keywords: Industry, industrial society, education industry, industrial-innovative economy, creative industry, human capital, intellectual product, educational product, material and technical base, infrastructure, organizational and economic mechanisms, etc.

Сведения об авторах:

Мирсаидов Аброр Бобоевич - доктор эканомических наук, профессор Институт экономический и демографии Национального академии наук Республики Таджикистана

Ёров Акмал - аспирант третьего курса кафедры общей педагогики Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни Саидов Фуркат Нозимович - докторант Институт экономический и демографии Национального академии наук Республики Таджикистана

About the authors:

Mirsaidov Abror Boboevich - Doctor of Economic sience, Professor, Deputy Director of IED NAS RT

Yorov Akmal - the graduate student of the third course pedagogical pulpit. Saidov Furkat - the graduate student of the third course of IED NAS RT

тду 334.72

фаъолияти сохибкории хурду миёна дар сохаи хизматрасонй хдмчун омили рушди щтисодй

Аюбов Д.М., Восиева Ф.К-

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номаи С.Айни

Дар чумхурии мо фаьолияти сохибкории хурд ва миёна хамчун асоси иктисодиёти мамлакат ба хисоб меравад.Фаъолияти сохибкорй дар чумхурии мо як падидаи нисбатан нав аст, ки надоштани сатхи муосири фарханги сохибкорй, сатхи мувофики дониш ва тачрибаи сохибкоронро, ки мачбуранд вокеан фаъолияти худро аз сифр огоз кунанд, шарх медихад. Хамзамон, дар мархилаи кунунии идоракунии иктисодиёт, сохаи хидматрасонй манбаи мухими сафарбаркунии потенсиали рушди иктисодй дар минтакахо, баланд бардоштани сифати зиндагии ахолй мебошад, ки зарурати рушди онро дар сохахои гуногуни хочагии хал; пешакй муайян мекунад.

Рушди корхонахои сохахои хидматрасонй ба рушди сохибкорй дар тамоми сохахои идоракунй бевосита алокаманд аст.

Фаъолияти сохибкорй хамчун ташаббус, фаъолияти мустакили шахрвандон, ки ба фоида ё даромади шахс нигаронида шудааст, дарк карда мешавад [11.

Маънии умумии сохибкорй дар сохаи хидмат ба огози тичорати шахсй такя мекунад, ки он дар навбати худ бо мавчудияти хохиш ва кобилияти машгул шудан ба фаъолияти сохибкорй муайян карда мешавад. Хамзамон, сохибкорй хузури хатмии чанбаи инноватсионй мебошад, ки ба мо имкон медихад онро аз нуктаи назари ду унсури асосй баррасй намоем:

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.