CC BY
10ÇiN HALK CUMHURlYETÎ'NÎN KÜLTÜREL DÎPLOMASÎSÎ: ORTA
ASYA ÜLKELERi ÖRNEGi
Bü^ra DOGAN
Doktora Ögrencisi, Kirgizistan-Türkiye Manas Üniversitesi, îktisat Anabilim Dali, Bi§kek, Kirgizistan;
Ögretim Görevlisi,
Kirgizistan Uluslararasi Kantörö §aripoviç Toktomamatov Üniversitesi,
îçletme Bölümü, Celalabad, Kirgizistan. https://doi.org/10.5281/zenodo.11173693
Bir topluma ait olan din, dil, irk, gelenek ve görenekler, o toplumun egitim, bilim, sanat ve siyasette ürettigi her türlü deger kültürünü yansitmaktadir. Türk Dil Kurumu'na göre kültür: "tarihsel, toplumsal geli§me süreci içinde yaratilan bütün maddi ve manevi degerler ile bunlari yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanilan, insanin dogal ve toplumsal çevresine egemenliginin ôlçûsûnû gösteren araçlarin bütünü"dür [Tûrkçe Sözlük, 2005: 1282].
Diplomasi: "Devletlerin yöneticileri arasinda meydana gelen uluslararasi ileti§im sürecidir" (Arslan, 2014: 24). Kültürel diplomasi; bilim, egitim, sanat, teknik gibi kültürel faktörlerin, devletlerin itibarlarini artirmak ve ortakliklar kurmak maksadiyla sunumu olarak tanimlanmaktadir. Kamu diplomasisinin temel çaliçma alanlarindan biri olan kültürel diplomasi, ülkelerin kullandigi yumuçak g^lerden bir tanesidir. Tarihsel açidan bakildiginda teori çok eskilere dayanmaktadir. En eski örnegi hediye verme ve almadir. Kültürel diplomasinin amaçlari çunlardir [ScottSmith 2016: 178-187].
1. Ekonomik çikar saglamak,
2. Siyasal taninmayi saglamak,
3. Diger uluslarla diyalog geliçtirmek,
4. Diger uluslarla güven in§a etmek,
5. Ulusal kültürün sayginligini arttirmak,
6. Önyargilari ortadan kaldirmak,
7. Ulusal kültürle ilgili olu§mu§ olumsuz dü§üncelerle mücadele etmek,
8. îleride gerçekleçtirilebilecek ortakliklara zemin hazirlamak,
9. Belirli ideolojilere dayanan bir dünya görü§ü oluçturmaktir.
Kültürün pek çok yönü kamu diplomasisinde kullanilmaktadir. Çaliçmalarda kültürel diplomasinin birçok ülke örnegi diçinda çeçitli yönleriyle de ele alinmaktadir. Üniversite egitimi, degiçim programlari, kültür enstitüleri, dil egitimi, dans, müzik, sinema, spor, dizi ve kurum, kültürel diplomasi baçliginda yer alan öncelikli konulardir [Mulcahy 1999 ; Vaughan 2005 ; Cherbo 2009 ; Paschalidis
2009 ; Erickson 2012 ; Ismayilov 2012 ; Cha 2013 ; Rousselin 2013 ; Yildinm 2015 ; Moutinho & Filho 2015 ; Zanardi 2016 ; Yilmaz 2017 ; Wilcox 2017 ; Gautam & Droogan 2018].
Eski Yunan doneminden bu yana diplomasi kullanilmaktadir. Genellikle gizli yurutulen pazarliklar §eklinde algilanan diplomasi kavrami, 20. yuzyil itibariyle nitelik ile yontem afisindan degi§meye ba§lami§tir. Ozellikle United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization'in kurulmasi hem uluslararasi ili§kilere yeni bir perspektif hem de kulturel diplomasi anlayi§ini getirmi§tir [Purta§, 2013: 3].
Soguk Sava§ doneminde ve akabinde etkin bir §ekilde kulturel diplomasi kullanilmi§tir. Kulturel diplomasinin Soguk Sava§'in bitmesinde, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi'nin (SSCB) dagilmasinda ve kazanan tarafin Bati bloku olmasinda yadsinamaz bir rolu bulunmaktadir [Purta§, 2013: 3]. Gunumuzde kulturel diplomasinin onemi kureselle§meyle beraber daha da artmi§, geleneksel diplomasi kanallarinda farkli alanlar a?mi§tir. Guncel haliyle diplomasi sadece hukumetlerin ileti§imlerinden olu§mayip, farkli kamuoylariyla kurdugu etkile§im ve ileti§imi de kapsamaktadir [Bayraktar, 2012: 184]. Gunumuz dunyasinda kulturel diplomasi uluslararasi alanda toplumlari etkilemekte ve yonlendirmektedir [Kalin, 2011: 8].
£in Halk Cumhuriyeti'nin Kulturel Diplomasisi: Orta Asya Ulkeleri Ornegi. Qin Halk Cumhuriyeti'nde son donemlerde kamu diplomasisine agirlik verilmi§ gibi gorunse de faaliyetlerin kokenleri fok eski donemlere dayanmaktadir. Tang Hanedanligi doneminde ulke sinirlarini tehdit eden du§manlar ile ittifak kurmasi maksadiyla gonderilen prensesler yani diplomat gelinler bu durumun guzel bir ornegidir [Lejli, 2011: 5].
Qin Halk Cumhuriyeti (QHC), kapali bir toplum olarak algilansa da daima di§ dunyayla ileti§im halinde olmu§tur. Ayrica dunya bari§ini korumak ve devletler ile kurdugu i§ birliklerini geli§tirmek ifin faba sarf etmektedir. Ulkenin if politikasi degi§mi§tir ancak di§ politikasi fok fazla degi§memi§tir. Politikanin temelinde "geligmekte olan ulkelerle dayam§mamn guglendirilmesi, emperyalizm ile somurgecilige kar§i durmak, ortak bir ilerleme saglayabilmek igin geli§mi§ ulkelerle ili§kileri geli§tirmek, Qn 'in butunlugunu saglamak veyine dunya bari§ini korumak" amaflanmi§tir [Lejli, 2011: 4].
SSCB'nin dagilmasiyla beraber QHC Orta Asya Bolgesi'nde etkinligini arttirmi§tir. Bolgede Rusya oyun kurucu iken, QHC, ABD'nin etkisinin azalmasinda etkin bir guf olarak gorulmekte idi. Orta Asya, QHC'nin hemen yani ba§inda, dogal kaynaklar olarak oldukfa zengin bir bolge gorunumdedir. Dogu ile batiyi birbirine entegre eden, eski ipek yolu uzerinde bulunan bu bolge, stratejik onemi bakimindan
ÇHC için vazgeçilmez bir konumdadir. Ayrica ÇHC'nin yeni projesi olan îpek Yolu Ekonomik Kuçagi'nin da (Ku§ak Yol Projesi) kalbini oluçturmaktadir [Li Hak & Zhenxu, 2009: 6].
ÇHC, Orta Asya Bölgesi'ne ayri, birer birer bölge ülkelerine ayri politikalar izlemektedir. Örnegin Kazakistan'in bazi bölgelerinde sinofobi her geçen gün artmaktadir. Çin, konunun araçtirilmasi için 2013 senesinde Xinjiang'ta 5 adet araçtirma merkezi açilmiçtir. Bu merkezlerin her birinde Orta Asya ülkeleriyle ilgili çaliçmalar yapilmakta, fonu ise Çin tarafindan saglanmaktadir. Ayrica bölge ülkelerinin bürokratlariyla, parlamenterler birbirlerinin baçkentlerine ziyaretler gerçekleçtirerek, çeçitli programlar düzenlemektedir. Bu sayede ÇHC'in yönetim anlayiçini ülkelerin benimsemeleri hedeflenmektedir [Gurbanmyradova, 2015: 37].
ÇHC, Xi Jinping'den önceki dönemlerde, Orta Asya Bölgesi ülkelerine karçi net bir politika izlememekteydi. Bölge ülkeleri Çin hakkinda olumsuz dü§üncelere sahipti. Xi Jinping, bu dü§ünceleri degiçtirmek adina, bölge ülkeleriyle bariççi ve içbirlikçi iliçkiler kurmaya çali§mi§, bu minvalde Ekim 2013'te yakin gelecekte ÇHC'nin, çevre ülkelerle olan di§ iliçkilerinin genel çerçevesini ve bu iliçkilerin stratejik amaçlarini belirlemek adina bölgesel diplomasi konferansini dûzenlemiçtir [Gurbanmyradova, 2015: 28]. Diplomasilerinin temelini dört temel kavram üzerine kurmuçtur: güvenilir olmak, yakin olmak, kapsayici olmak ve yarar saglamak (Yildirim, 2017: 18). Bu minvalde bölge ülkeleriyle kültürel iliçkilerini geliçtirmesi gereken ÇHC, Orta Asya Bölgesi'ne yumuçak güç uygulamaktadir. Xi Jinping'in, bölge ülkelerine bu amaçla gerçekleçtirdigi ziyaretlerin baçariya ulaçtigini söyleyebiliriz [Ranade, 2014].
Tarihi geçmiçi ve köklü kültürel degerleri ile bilhassa Asya ülkeleri arasinda ÇHC bir adim öne çikmaktadir. Konfuçyanizm söylemleri ülkeyi oldukça öne taçimiçtir. Komçular ile bari§ içinde ya§ama, onlara refah getirme, onlarin güvenligini saglama ve uyumlu dünya söylemleri bu dü§ünceden gelmektedir. "Bariççil Yükseli§" ilkesinin temellerini oluçturan Konfuçyanizmin söylemleri, ülkenin yumuçak gücüne katkida bulunmaktadir [Young Nam vd., 2008: 471].
ÇHC'nin yumuçak güç unsurlarindan bir tanesi kültürel mirastir. Çin kültürü diger ülkeler ile iliçki kurma hususundan önce de dünyanin diger bölgelerine yayilmiçti. Örnegin "ipek, kâgit, porselen ve silah Bati'dan önce Asya'da kullanilmakta idi. Ya da eski Çin felsefesi, hat ve resim sanatlari, geleneksel ilaçlar, dövü§ sanatlari, diplomatlar ve tüccarlar tarafindan dünyaya tanitilmiçtir. 1978 reformlari ile birlikte hizla büyüyen ÇHC, ekonomiyi de yumuçak güç olarak kullanmaktadir. Benzer bir yönetim çeklini benimseyen Vietnam, Kamboçya gibi geliçmekte olan ülkeler açisindan ÇHC örnek teçkil etmektedir [Young Nam vd., 2008: 480-488].
QHC di§arida kendisini tanitmak ifin gerek geleneksel medya faaliyetleri gerekse interneti etkili bir bifimde kullanmaktadir. Bu minvalde 4 temel medya organizasyonu kurulmu§tur: China Central Television, China Daily, China Radio International ve Xinhua. Ayrica dijital teknolojiyi yakindan takip etmektedir. 1994 senesinde kurulan internet sitesinde Qincenin yani sira ingilizce ve 2010 senesi itibariyle Fransizca yayin da yapilmaktadir. Bunun di§inda ulkede birfok bakana facebook ve twitter uzerinden ula§mak mumkundur [Li Shi, 2013: 4-6]. Ayrica Qin sinemasi incelenecek olursa hem film fekimlerinin gerfekle§tigi mekanlar hem de oyuncularin geleneksel kiyafetleriyle ulke kulturu dunyaya tanitilmaktadir [Sancar, 2012: 194].
Qin kulturunun tanitilmasinda sik ba§vurulan araflardan bir tanesi de Konfufyus Enstituleri'dir. Diger devletlerle iyi ili§kiler kurmak, kuresel fapta Qin kulturunun anla§ilmasini ve Qincenin yayginla§masini saglamak adina kurulmu§tur. ilki Kasim 2004'te afilan enstitulerin sayisi gunumuzde bini gefmi§tir [Confucius]. Enstitu, QHC'nin kuresel faptaki "baskici ve antidemokratik ulke" algisini degi§tirme fabasindadir. Bu durum kulturel diplomasi fali§anlar tarafindan oldukfa ele§tirilmektedir. Ayrica enstituler, bulundugu ulkelerde QHC'nin gizli siyasetini gerfekle§tirmek maksadiyla fali§an kurumlar olarak algilanmaktadir. Enstitulerin ba§indaki yonetim ise bu ele§tirileri reddetmektedir [Benavides, 2012 ; Zaharna vd., 2014: 9].
QHC kulturel diplomasi kapsaminda her sene hem fok sayida ogrenciyi farkli ulkelere gondermekte hem de fok sayida ogrenciyi ulkesine kabul etmektedir. Yurtdi§inda egitim alan ogrencilerin sayisi 1992 senesinde 6.540 iken bu rakam 2002 senesinde 125.179'a gunumuzde ise yakla§ik iki milyona yukselmi§tir. Ulke 2011 senesinde 290.000 yabanci ogrenciye egitim verirken bu rakam gunumuzde be§ yuz bini gefmi§tir. Gelen yabanci ogrenciler fogunlukla Guney Kore, Hindistan, ABD, Rusya, Japonya ve Endonezya'dandir [Rawnsley Gary, 2013: 288].
QHC'nin kullandigi bir diger onemli araf ise Pekin Ki§ Olimpiyatlari, Asya Oyunlari ve BM Uluslararasi Kadinlar Konferansi, 2008 Olimpiyatlari, Chinese Culture Weeks gibi Qin'de duzenlenen organizasyonlardir [Lee, 2009: 13 ; Lishi, 2013: 4-6]. 2022 Pekin Ki§ Olimpiyatlari dolayisiyla devlet ba§kani Xi Jinping, Orta Asya Bolge ulkelerinin liderleri ile bir araya gelmi§tir. Goru§me esnasinda i§ birligi, bolge guvenligi ve istikrarinin saglanmasi konulari vurgulanmi§tir [Aytekin, 2022]. Qinli sporcularin ulkelerinin di§inda duzenlenen platformlarda gostermi§ olduklari bireysel ba§arilar da kulturlerini tanitmada onemli bir husustur. Ornegin Houston Rockets'ta forma giyen Yao Ming adeta yeni bir Michael Jordan'dir [Nye, 2005: 91]. Dunyanin birfok yerinde afilan Qin restoranlari, kulturun tanitilmasinda muhim
bir yere sahiptir. Batida açilan restoranlarda geleneksel yemeklere yöresel kiyafetler giyen Çinliler ve Çin müzikleri eçlik etmektedir [Nye, 2005: 91].
SONUÇ. Çin, ekonomik dürtülerle yaklaçtigi Orta Asya Bölgesi'nde, son yillarda politikalarini degi§tirmi§, yatirimlarini arttirmiç, bölgede kabul görme arayiçina girmiçtir. Ancak bölgede sinofobinin hizla artmasi sonucu gerek bölgeyi anlamak gerek kaliciligini me§rula§tirmak gerekse politikalarini uygularken karçilaçtigi zorluklari azaltmak adina di§ politikasinda degiçikler yapmiçtir. Bu minvalde yumuçak gûç ile hedeflerine daha hizli ve kolay ulaçacagini dü§ünen Çin, yeni araçlar, kaynaklar ve çeçitli politikalar geliçtirmiçtir. Kuçak Yol Projesi bu duruma güzel bir örnektir. Avrupa'ya kadar uzanan koridor Orta Asya'dan geçtigi için milyonlarca yerel insana kolaylikla ulaçilmaktadir. Bu sayede Çin'in bölgedeki kötü imaji silinecek, i§ birligini önceledigi gösterilecektir.
ÇHC'nin kullandigi yumuçak gûç unsurlarinin temelini ise kültür oluçturmaktadir. Bu kapsamda eski Çin kültürünün ön plana çikarildigi yeni bir hikâye yazilmaktadir. Hitabeti yüksek olan akademisyen ve sanatçilar tarafindan anlatilan yeni Çin hikâyesi baçarili olmuçtur. Bunun diçinda Çincenin kapsamini geniçleterek kültür etkileçimi yaratan Konfüçyüs Enstitüleri de baçarili olan bir baçka politikadir.
Öte yandan yapilan harcamalara bakildiginda istenilen sonuçlara istendigi hizda ulaçilamadigi görülmektedir. Bu konudaki temel eleçtiri, uygulanan politikalarin devlet kontrolünde olmasi ve tek merkez tarafindan gerçekleçtirilmesidir.
Sonuç olarak, Orta Asya Bölgesi'nde her geçen gün nüfuzunu arttiran bir Çin görmekteyiz. Kültürel diplomasi etkinliklerine baktigimizda Konfüçyüs Enstitüsü gibi araçlarla ÇHC, bölgede gerek ekonomik gücünün gerekse kültürel gücünün altini çizmektedir.
Kaynakça:
1. Arslan, Y. (2014). ABD ve îngiltere'de Kamu Diplomasi Uygulamalarinin Kar§ila§tirmali Analizi. Uludag Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
2. Aytekin, E., (2022). Çin Devlet Ba§kam §i'nin Olimpiyat Diplomasisi. Eriçim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/cin-devlet-baskani-sinin-olimpiyat-diplomasisi/2496696
3. Bayraktar, Z. (2012). Türkiye'nin Balkanlardaki Yumu§ak Gücü Türk Kültürü, Karadeniz Araçtirmalari Dergisi, Sayi:35, 181-189.
4. Benavides, M., (2012j. When Soft Power is Too Soft: Confucius Institutes.
5. Cha, V. (2013). The Asian Games and Diplomacy in Asia: Korea-China-Russia , The International Journal of the History of Sport, 30:10, 1176-1187.
6. Cherbo, J. M. (2009). An Initiative to Facilitate International Cultural Exchanges: The RCCE Project, The Journal of Arts Management, Law, and Society, 39(4), 285-289.
7. Erickson, M. (2012). Cultural Diplomacy, Branding and the American Film Institute's Project: 20/20, Journal of Intercultural Communication Research, 41:2, 109-130.
8. Gautam, A. & Droogan, J. (2018). Yoga Soft Power: How Flexible is the Posture?, The Journal of International Communication, 24:1, 18-36.
9. Gurbanmyradova, D. (2015). The Sources of China's Soft Power In Central Asia: Cultural Diplomacy, Central European University, Departman of International Relations and European Studies, Budapest.
10. Ismayilov, M. (2012). State, Identity, and the Politics of Music: Eurovision and Nation-building in Azerbaijan, Nationalities Papers, 40:6, 833-851.
11. Kalin, Í. (2011). Soft Power and Public Diplomacy in Turkey, Perceptions Journal of International Relations, Vol:16, No:3, 1-5.
12. Lee, M. (2009). China's Public Diplomacy: A Useful Smart Power, An Working Paper Series No.10.
13. Lejli, H. A. (2011). Public Diplomacy of People's Republic of China.
14. Li Hak, Y., & Zhenxu, W. (2009). China's Advancements in Central Asia: Limitations Toward a Reginol Power, East Asian Policy, Cilt: 1, Sayi:4.
15. Li Shi, (2013). Propagating China to the World: "Public Diplomacy through the Media" Strategy in the Age of Globalization. Eriçim adresi: https://gnovisiournal.georgetown.edu/iournal/propagating-china-to-the-world-chinas-public-diplomacy-through-media-strategy-in-the-age-of-globalization/
16. Moutinho, R. & Filho, J. C. (2015). The Role Of Language Teachers As Cultural Diplomats, Multicultural Education Review, 7(1-2), 85-98.
17. Mulcahy, K. V. (1999). Cultural Diplomacy and the Exchange Programs: 1938-1978, The Journal of Arts Management, Law, and Society, 29(1), 7-28.
18. Nye, J., (2005). Dünya Siyasetinde Ba§arinin Yolu Yumu§ak Gûç, Elips Kitap, Birinci Basim.
19. Paschalidis, G. (2009). Exporting National Culture: Histories of Cultural Institutes Abroad, International Journal of Cultural Policy, 15(3), 275-289.
20. Purtaç, F., (2013). Türk Di§ Politikasinin Yükselen Degeri: Kültürel Diplomasi, Akademik Baki§, Cilt:7, Sayi:13, 1-13.
21. Ranade, J. (2014). Centre for China Analysis and Strategy. Eriçim adresi: https://ccasindia.org/article details.php?aid=14
22. Rawnsley Gary, D. (2013). China Talks Back. Eriçim adresi: http://edition.cnn.com/2013/05/29/world/asia/china-soft-power-foreign-students
23. Rousselin, M. (2013). Turkish Soap Power: International Perspectives and Domestic Paradoxes, Online Journal of the Center for Governance and Culture in Europe, Euxenios, 10: 16-22.
24. Sancar, G. A. (2012). Kamu Diplomasisi ve Uluslararasi Halkla îli§kiler. Istanbul: BETA Yayinlari.
25. Scott-Smith, G. (2016). Cultural Diplomacy, Alison R. Holmes ve J. Simon Rofe (Eds.) Global Diplomacy, Westview Press, Bolder, 176-189.
26. Vaughan, J. R. (2005). "A Certain Idea of Britain": British Cultural Diplomacy in the Middle East, 1945-57, Contemporary British History, 19(2), 151168.
27. Wilcox, E. (2017). Performing Bandung: China's Dance Diplomacy with India, Indonesia, and Burma, 1953-1962, Inter-Asia Cultural Studies, 18(4), 518539.
28. Twkçe Sözlük, 10. Baski. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu.
29. Yildirim, G. (2015). Türkiye Kamu Diplomasi Koordinatörlügünde Faaliyetlerinin Kültürel Diplomasi Ba§liginda încelenmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi îletiçim Araçtirmalari Dergisi, 9(1), 2-23.
30. Yildirim, N. E. (2017). Çin Di§ Politikasinda îttifak Yapmama Prensibi: Akademik Tarti§malar, Savunma Bilimleri Dergisi, Cilt: 16, Sayi:2.
31. Yilmaz, D. (2017). Gelecegin Diplomatik în§asi: Kamu Diplomasisi Araci Olarak Türk Yüksekögretimi, Akademik Sosyal Araçtirmalar Dergisi, 57, 138-150.
32. Young Nam, C. & Jong Ho, J. (2008). China's Soft Power: Discussions, Resources and Prospercts, Asian Survey, Vol 48, No 3.
33. Zaharna, R.S. & Hubbert, J. & Hartig, F. (2014). Confucius Institutes and the Globalization of China's Soft Power, Figueroa Press, Los Angeles.
34. Zanardi, C. (2016). China's Soft Power with Chinese Characteristics: The Cases of Confucius Institutes and Chinese Naval Diplomacy, Journal of Political Power, 9:3, 431-447.
35. http://www.confucius.boun.edu.tr/?lang=tr
