CC BY
64Cilt: 3, Sayi: 2, 2020
Vol: 3, Issue: 2, 2020
Sayfa - Page: 145-159
E-ISSN: 2667-4262
¡Thenticate-
X. Professional Plagiarism Prevention
TEKSTiL TARiHi BAGLAMINDA HiNT GELENEKSEL GiYSiSi SAREE (SARi)
UZERiNE KULTUREL BiR ANALiZ*
A CULTURAL ANALYSIS ON INDIAN TRADITIONAL DRESS SAREE (SARI) IN THE
CONTEXT OF TEXTILE HISTORY
Nazan OSKAY**
MAKALE BlLGlSl OZET
$\Geli§: 11.07.2020 s/Kabul: 26.10.2020 Toplumlarin kulturel kimlik ozelliklerinin yansimasinda en genij verileri barindiran uretim alanlarindan bin tekstil olmujtur. Tekstil ijlevsel amajli uretilirken, ureten toplumun kulturel ozellikleri dokuma malzemesine, motiflerine, rengine ve kullanim formuna yansimijtir. Veriler genij bir analizle anlamlandirildiginda, insanligin tarih boyunca kendisini tekstil malzemesinde ifade ettigi kolayca fark edilmektedir. Arajtirmanin veri analizinde, uzun tarihsel gejmije dayanan tekstil uretim ve tasarimlariyla, tarih boyunca jok sayida toplumun ilgisini uzerinde toplayip, onlari etkileyen Hint Uygarligi sejilmijtir. Zengin bir tekstil gelenegine sahip olan Hindistan, geleneksel giysisi saree (sari) uretim surejleri ve urun baglaminda kulturel kimlik kodlarinin kaydedildigi veri alani olarak kabul edilmijtir. Gunumuzde de kulturel gejmijin izlerini tajimasi bakimindan orijinalligini korumayi bajarmij olan saree gelenegi, pamuk ve ipek ipliklerin cografyaya ozgu tekniklerle dokunmasinda elde edilen olagan ustu estetik bajarisini, ozel anlamlar yuklenmij renk ilijkileri ve desenler ile butunleyerek kulturel degerini yapilandirmijtir. Hindistan tekstil tarihini ve dokuma orneklerini ijeren literatur arajtirmasi sonucu elde edilen verilerin, kulturel kimlik baglaminda yorumlanmasini kapsayan bu jalijmada tum tarihsel donemlere deginme olanagi bulunamadigi ijin gunumuze ulajan uretimi ve tasarimi surdurulen orneklerin ele alinmasi amajlanmijtir.
Anahtar Kelimeler: Tekstil Tarihi, Hint Tekstil Kulturu, Kulturel Kimlik, Saree (Sari).
Aragttrma Makalesi
ARTICLE INFO ABSTRACT
Received: 11.07.2020 VAccepted: 26.10.2020 Textile is one of the production areas incorporating the most extensive data in reflecting the cultural identity characteristics of a society. While textiles are produced for functional purposes, the cultural characteristics of the society are reflected in the weaving material, patterns, color and form of use. Interpreting the data through a broad analysis, it is easily noticed that humanity has expressed itself in textile material throughout history. Indian Civilization was preferred for the data analysis of the research, since it attracted the attention of numerous societies throughout history with textile production and designs based on a long historical past. Saree, the traditional dress of India which has a rich textile tradition, was seen as a data field where cultural identity codes are recorded concerning the production processes and product itself. Preserving its originality since it bears the traces of the past in terms of cultural authenticity today, saree has structured its cultural value by integrating color relationships with special meanings, patterns and its extraordinary aesthetic success in weaving the cotton and silk yarns through techniques particular to its geography. In this study, which covers the interpretation of the data obtained as a result of literature research involving the history of Indian textiles and weaving examples in the context of cultural identity, it is aimed to address the examples that have survived to the present day, as it is not possible to refer to all historical periods.
Keywords: Textile History, Indian Textile Culture, Cultural Identity, Saree (Sari).
Research Article
* Bu jalijma, 7-10 Aralik 2017 tarihlerinde Mardin'de gerfeklejtirilen I. Uluslararasi Kultur ve Medeniyet Kongre'sinde sozlu bildiri olarak sunulmuj, daha sonra genijletilerek makaleye donujturulmujtur.
** Dr. Ogr. Uyesi, Vail Yiizimcu Yil Universitesi, Giizel Sanatlar Fakiiltesi, Vail / Tiirkiye, E-mail: nazan_oskay(S>hotmail.com ORCID © https://orcid.org/0000-0002-3704-5945.
Bu makaleyi ju jekilde kaynak gosterebilirsiniz / To cite this article (APA):
Oskay, Nazan (2020). "Tekstil Tarihi Baglaminda Hint Geleneksel Giysisi Saree (Sari) Uzerine Kulturel Bir Analiz". Uluslararasi Dil, Edebiyat ve Kultur Ara^tirmalari Dergisi (UDEKAD), 3 (2): 145-159. DOI: http://dx.doi.org/10.37999/udekad.768110.
Extended Abstract
Textile has been a fundamental part of human life as a requirement since the beginning of the civilization. Examining its history, textile has more of a functional utilitarian role than an aesthetic concern. However, in our day, people live in a world of textile surrounded by objects that can be both useful and aesthetic beyond the requirement aspect of dressing. In this context, the significance of textile in human life is undeniable.
Textile, which is the most basic requirement of humanity throughout history, has been an important cultural bearer besides its functionality. Each society has produced its own textile products in parallel with the way they live. Therefore, textiles and clothing in particular contain effective messages about the political/social/cultural existence and senses of belonging of individuals.
Textile, which is a part of the cultural identity of societies, is also like a language of all nations. From this point of view, one of the nations that attract attention is India with its society and dress culture, particularly remarkable with the colors. The rand known as saree, which is especially noted for its fabric, style and color, has been the most important identity bearer in this culture. Considering the historical documents that can be obtained and the examples that have reached today, saree, which incorporates cultural norms, is the product of a fairly rich tradition.
Considered to be the oldest type of clothing in the world and a cultural icon of India, saree has a fairly ancient history. It is known that in the years around 3000 B.C., people, who lived in the Indus Valley Civilization, used clothing similar to modern-day saree with a material consisting only of fabric, whose name is mentioned in the Vedas that are considered sacred in Hinduism.
In this sense, the saree tradition, which has managed to preserve its authenticity in terms of bearing traces of the cultural past, incorporates elements of Indian society such as tradition and belief and retains its artistic feature with its characteristic structure.
Conveying the cultural characteristics of Indian society in its historical adventure, saree is regionally diverse in India. This diversity has developed based on the socio-economic and socio-cultural differences of the society. Geographical conditions affecting this situation, the type of material used are also among the elements that affect this diversity.
Sarees obtained by weaving are designed using various yarns. Saree, which in the past was mostly woven with silk or cotton yarn, has gained richness with different kinds of yarns. Mainly produced on hand-woven looms in rural areas, this garment may differ in design based on the status of the user. For wealthy families, there are certain samples of saree that are often woven with colored silk with rich patterns (geometric, figurative or herbal), as well as the brocade-woven ones that are made of metal threads (gold, silver), or the sarees produced through painted warp and weft yarns using the ikat design. Furthermore, woven saree can be decorated with colored silk threads that is called as the Resham process, as well as various embroideries called Zardozi embroidery using pearls and precious stones along with gold-silver threads. As per the middle-class or low-income people, they prefer saree with no decorative elements, just printed ones or those containing plain weaving.
One of the most conspicuous examples of cultural identity, the saree is a strip of fabric that is draped around the entire body with a length ranging between 4-6 and 8-9 meters and a width of 1,2 meters. The actual length and width of the saree vary according to the region and the quality. A good quality saree made from expensive fabrics such as dense silk and cotton is long and wide. Other kinds of saree are for those with lower income levels. Cheaper types of saree worn by peasants and poor people living in the cities have always been short to make it easier to move. An exposed ankle indicates that the woman is working and her income level is low.
Saree is folded in different styles, particularly in Nivi style. This garment, which was mostly draped around the body alone in ancient times, began to be worn with a blouse called Choli and a Petticoat, which ensured that the saree was fixed at the waist.
Indian civilization was preferred for the data analysis of the research, since it attracted the attention of numerous societies throughout history with textile production and designs based on a long historical background. Saree, the traditional dress of India which has a rich textile tradition, was accepted as a data field where cultural identity codes are recorded concerning the production processes and product itself. Preserving its originality since it bears the traces of the past in terms of cultural authenticity today, saree has structured its cultural value by
integrating color relationships with special meanings, patterns and its extraordinary aesthetic success in weaving the cotton and silk yarns through techniques particular to its geography.
As a conclusion of the data obtained from the literature of the Indian textile history and saree samples, certain findings were reached that there have been changes in cultural identity of the saree tradition in both design and materials used, concluding that saree, the traditional garment of India, has adapted to its internal dynamics and has preserved its cultural characteristics even during the process of globalization in the post-industrial society.
1. Giri§
Tekstil; insanlik tarihi boyunca i§levsel, kültürel, geleneksel anlamda önce insani giyinik kilan, sonra da 9evresini süsleyen bir unsur olarak uygarlik tarihi boyunca var olmu§tur. Bu nedenle tekstil; bir tür kültür tarihidir (Oskay-Durna 2014: 226).
Kültürün önemli bir bi^mlendiricisi olan tekstil, tarih boyunca temel ya§amsal ihtiya9lara cevap vermiß, bireysel ya da toplumsal kimlik algilarini düzenleyen önemli bir olgu olmu§tur. Toplumlarin kültürel özelliklerinin belirlenmesinde ba§vurulan tekstil metodunun kökeni, M.Ö. 5. yüzyil tarih?isi Herodot'a kadar uzanmaktadir (Schick 2003: 86).
Topluma dair önemli bir kültür aktaricisi olan tekstil, Hint toplumunun da kültürel kimliginin belirleyicisi olmu§tur. Özellikle kuma§i, tarzi ve rengi ile dikkat 9eken saree olarak bilinen kuma§ §eridi bu kültürün en önemli kimlik ta§iyicisi olmu§tur. Geleneksel bir giysi türü olan saree günümüz teknolojik geli§melerden payini almi§ olsa da kültürel hafizanin korunmasinda önemli bir rol oynamaktadir. Schick'e (2003: 86) göre;
"Bireyin kimligini tanimlamak igin gevre ve kiyafet betimlemelerine bagvurulmasi, Herodot'un Tarihler adli eserinde bahsettigi insan topluluklarini birbirinden ayirmak igin, toplumlari evrensel olarak tanimladigi yedi farkli kültürel kategori iginde analiz ederek, dil, beslenme aligkanliklari, yerlegim, savunma yöntemleri, diger toplumlar arasindaki yerleri, dogal gevre ve giyinme bigimleri alt bagliklarina bagvurmasi kiyafetlerin kültür igindeki yerinin önemini göstermektedir".
Schick'inde ifade ettigi gibi, ilkel toplumlardan 9agda§ topluma kadar önemli kültürel özellikler barindiran giysi, toplumlarin gerek §ekilsel gerekse kültürel özelliklerini yansitmada önemli bir role sahiptir. Bu baglamda saree, Hint kültüründeki kullanimi ve sembolik anlami ile ge9mi§ten günümüze önemli bir kültürel unsur olmu§tur.
Bu 9ali§mada, Hindistan'in tekstil tarihi üzerinden saree'nin kültürel kimlik boyutlarina deginilmektedir. Ayrica 9ali§ma boyunca kullanilan "saree" sözcügü kuma§, giysi ve kimlige dair bir tanimlama olarak okunmalidir.
2. Tekstil-Kimlik Ili^kisinin Kültürel Boyutlari
Kültür Kavrami, "bir milletin asirlar boyunca olu§turdugu ya§am tarzlarinin kodlarini i9ine alan hafiza gibidir. Kültür, milletin yüzyillar boyunca ilgi, algi, tutum ve davrani§larla tezahür eden ya§am bi9imi, maddi ve manevi degerler toplami olup (§eriati 1995: 48), bunlari yaratmada, sonraki ku§aklara iletmede kullanilan, insanin dogal ve toplumsal 9evresine egemenliginin öl9üsünü gösteren ara9lar bütünüdür (Besli 2012:401) ifadeleri ile a9iklanmi§, toplum bilimlerin önemle üzerinde durdugu bir terim olmu§tur.
Bir milletin tarihten ba§layarak bugüne kadar gelen ya§am bi9imlerinin özünü yansitan kültür, medeniyetlerin olu§masina önemli katki saglayan bir olgudur. Bir toplumun degerler bütününü olu§turan bu olgu; din, dil, örf ve ädetler (gelenek ve görenekler), dünya görü§ü,
yajama bijimi, tarih, sanat, edebiyat, cografya... vb. unsurlar olarak karjimiza jikmaktadir (Gojer 2012: 52). Bu unsurlarin en onemlilerinden biri de tekstil ve tekstil ozelinde giysidir.
Tekstil, ortunme ijgudusuyle bajlayan ve estetik kaygiyla devam eden bir surej olmujtur. Her toplum tekstil malzemesini yajam bijimi ile paralel olarak uretmijtir. Tekstil olgusu ve ozelde giyim, bireylerin siyasal/toplumsal/kulturel var olujlari ve aidiyet bijimlerine dair etkili mesajlar verdigi gibi, kajinilmaz bijimde kimliklejme surejlerine de etkili olmaktadir (Kose 2007: 460).
Zengin bir tekstil gelenegine sahip olan Hindistan, geleneksel giysisi saree uretim surejleri ve urun baglaminda, kulturel kimlik kodlarinin kaydedildigi, veri alani olarak kabul edilmijtir. Kulturel normlarin yuklendigi bu giysi, elde edilebilen tarihi belgeler ve gunumuze ulajan ornekler uzerinden incelendiginde, jajirtici oljude ujsuz bucaksiz bir zenginlik ile karjilajilmaktadir. Gunumuzde de kulturel gejmijin izlerini tajimasi ajisindan orijinalligini korumayi bajarmij olan saree gelenegi, Hindistan'da bolgesel jejitlilik gostermektedir. Bu jejitlilik; toplumun folklorik, sosyo-ekonomik yapisi, yajanilan cografya, kullanilan malzeme, iklim gibi etkenlerle olujmujtur.
3. Hint Tekstilinin Kisa Tarihi
Tekstil, insanin dij etkenlerden korunma ve ortunme ihtiyaci sonucunda ortaya jikmijtir. Tekstil, dar anlamda dokuma ve dokumacilik olarak (Ergur 2002: 265) ajiklansa da orme ve kejelejtirme gibi uretim yontemlerini de ijeren; elyaftan iplige, kumajtan giysiye kadar tum surejleri kapsayan genel bir kavramdir. Uygulamali bir sanat dali olan tekstil, zanaattan teknolojik gelijmelere, toplumsal olaylardan ekonomiye kadar farkli birjok alan ile siki ilijki ijindedir (Ustuner 2017: 49).
Tekstil, insanligin en temel gereksinimi olmasinin yani sira, kulturel ve ekonomik kojullarin jekillendirdigi muhim bir kulturel bijim ve ayni zamanda da kulturun tajiyicisi olmujtur (Erden 1998: 6'dan aktaran; Artun 2006: 1). ijlevsel amajli uretilirken, ureten toplumun kulturel kimlik ozelliklerini yansitmada en genij verileri barindiran tekstil, kujkusuz Hindistan'in da temel kultur bilejenlerinden biri olmujtur.
Zengin bir mirasa sahip Hint tekstilinin kokeni, insanlarin kumaj dokumak ijin saf pamuk kullandiklari indus Vadisi Medeniyetine kadar uzanmaktadir. Veda'nin en eskisi olan Rigveda, tekstiller hakkindaki edebi bilgileri ijermekte ve dokumayi ifade etmektedir. Sejkin Hint destanlari Ramayana ve Mahabharata, eski Hindistan'da jok jejitli kumajlarin varligindan soz etmektedir. Bu destanlar, aristokratlar tarafindan giyilen stilize kiyafetlere ve siradan insanlar tarafindan giyilen basit giysilere atifta bulunmaktadir (http://www.india-crafts.com/textile/textile-history.html).
Hindistan tekstil tarihi, gejmijten bugune kadar onemli geleneksel tekstil yapisi olan dokumalardan anlajilmaktadir. Farkli iplik (ipek, keten, pamuk, yun) ve tekniklerle dokunan bu kumajlar Hint kulturel kimligini yansitmaktadir.
Hindistan; eski jaglardan beri pamuklu dokuma merkezi olarak bilinmektedir. Eski ve Ortajag Hint tekstillerinin kayitlarina jogunlukla edebiyat ve heykelde rastlanmaktadir. indus Vadisi'ndeki Mohenjo-Daro'da yapilan arkeolojik kazilar M.O. 3000 yillarindan bu yana, pamugun varligini ortaya koymaktadir (Wilson 1979: 164). M.S 1. yuzyilda Hindistan, Gujarat'in verimli ovalarinda ve Tapti, Narbada irmaklarinin vadilerinde, kayda deger oranda
kaliteli kuma§larin dokundugu, Peri-Plus Maris Erythraeri'nin kayitlarindan anla§ilmaktadir (Harris 1995: 104).
Kahire'nin güneyinde yer alan, Orta9ag boyunca tüccarlar i9in bir kervansaray kenti olan Fustat'ta, Hint orijinli boyali kuma§ par9alari bulunmu§tur. Bu par9alar bazi kaynaklarda 8-15. yy. arasina tarihlendirilirken (Harris 1995: 104), bazi kaynaklara göre ise, M.S. 12-14. yüzyillara ait oldugu dü§ünülmektedir (Yagan 1978: 35).
Hindistan'da Müslümanlik dönemi yakla§ik olarak M.S. 1200 yilindan ingilizlerin Hindistan'da häkimiyeti ele ge9irdigi 1760 yilina kadar sürmü§tür. 13. yüzyilin ba§larinda Cengiz Han saldiriya ge9ip 14. yüzyilin sonlarinda Timur i§gal edene kadar, Hindistan'in büyük bölümü sultanlar tarafindan denetlenmi§tir. Marco Polo 13. yüzyilin sonlarinda Hindistan'in sahil bölgelerinde bulunan halk ve sanayiler hakkinda detayli raporlar birakmi§tir. Koromandel Sahilinde dünyanin en kaliteli ve en güzel kuma§ örümcek aglarinin dokularina benzeyen 9iri§li keten bezi gördügünden bahsetmi§ ve büyük tekstil merkezi Cambay'da 9ivit ile kuma§ boyandigini, Gujarat'ta ise pamuk egrildigini gözlemlemi§tir (Wilson 1979: 164-165).
Cengiz Han'in soyundan gelen Babür 1526 yilinda yeni ve önemli bir hanedanlik kurmu§tur. Hint tekstili hakkindaki en yararli raporlar Babür sarayina atanan Avrupali büyükel9iler tarafindan kaleme alinmi§tir. Giysi, yastik ve duvar halilarinin yani sira etkileyici at ve fil süslerinden bahsedilmi§tir. Döneme ait Banaras'tan gelen ve kimhabs veya kincobs olarak adlandirilan altin brokarlar mevcuttur (Wilson 1979: 164-165).
Hint tekstil tarihini incelendiginde, terimlerin tutarsiz §ekilde kullanildigi Erken Orta £ag Döneminden (M.S. 900-1200) günümüze az sayida güvenilir yazili belge ula§abilmi§tir. Bu nedenle kuma§ isimleri a9ik olarak dokunduklari yeri yansitmaktadir (Wilson 1979: 164165).
15-19. yüzyillar arasinda; Hindistan'in farkli bölgelerinde, farkli tekniklerle dokunan birka9 dokuma 9e§idi vardir. Bu dokumalarin ba§inda Kalemkari ve Ke§mir bölgesinde dokunan §allar gelir ki, bunlardan Kalemkari; renklerinin güzelligi ve renklerinin solmalara kar§i dayanikli olmasi ile taninmaktadir. Bu dokumalari, ingilizler, Hollandalilar ve Fransizlar, yatak örtüleri ve örtü setleri i9in kendi modacilarina tasarlatmi§lardir. Özellikle 18. yüzyil boyunca böyle tasarimlar, karli bir ticaret geli§tirmi§tir. Ke§mir §allari da son derece zor bir teknikle, iplikleri (atki) birbirine baglayarak dokunmu§tur. Bu dokumalar farkli iplikler (ipek, keten, pamuk, yün) ile uygulanmi§ ve sonrasinda 9e§itli i§lemlerle tamamlanmi§tir (Harris 1995: 105).
4. Hint Kültüründe Saree
Bir toplulugun degerler bütününü olu§turan kültür, insanlarin sembolik temsil pratikleri yoluyla anlam in§a etmeye 9ali§tiklari bir ya§am düzeni (Tomlinson 2013: 35) ise tekstil de yüzyillar boyu kültürler arasindaki etkile§imde ön plana 9ikmi§, materyal, form, teknik ve tasarimsal boyutta yeniden yorumlanarak toplumlarin kültüre dair bellegin somut aktaricilari olarak dikkat 9ekmi§tir (Kozbek9i Ayranpinar 2018: 22).
Tekstil baglaminda kültürel farkliliklarin di§avurumu olan giysi de imgesel olarak dü§ünüldügünde, kolektif bellegin ta§iyicisidir ve bir toplumun kimlik kazanmasi sürecine aracilik etmektedir. Köse'ye (2007: 458) göre;
"Giyinmek, bir anlamda killer arasindaki simgesel sinirlarin belirlenmesinde i§lev gören bir "kimlikle§me " aracidir. Soysal statü ve sinif farkliliklarinin, görünü§e göre bir ayrim bigiminde somutla§masinda giysilerin kamusal alanda ifade ettikleri anlamlar, bu nedenle hem göstergebilimsel olarak ileti§imsel bir degere hem de kimligin siyasal/kültürel boyutlarina ili^kin birtakim önemli anlamlara da sahiptir ".
Köse'nin de ifade ettigi gibi, giyim maddi kültürün bir ögesi olup, toplumlarin ileti§imsel olgusunu olu§turmakla birlikte, imgesel olarak kültürel bellegi i9inde barindiran sinifsal algilamanin bir ürünüdür. "Giysiler en geni§ anlamda, ki§isel duygulariya da ruh hallerini di§a vurmak igin degil, toplumsal anlamlari aktarmak igin kullanilirlaf (Fiske 1999: 13). Giysiler araciligiyla cisimle§mi§ anlamsal aktarim bi^mleri (tarz, üslup, renk, süslemeler, kuma§in cinsi, kalitesi vb.) ayni zamanda toplumsal aidiyet izlerini ta§imaktadir (Köse 2007: 463).
Hint kültüründe tarihsel bir bellegi barindiran saree de bu anlamda Hint toplumunun gelenek ve inani§ gibi unsurlarini i^nde barindirmakta ve karakteristik yapiyla sanatsal özelligini korumaktadir.
Dünyanin en eski giysi türü olarak kabul edilen ve Hindistan'in kültürel simgesi durumuna gelen saree ile ilgili yapilan ara§tirmalarda M.Ö. 3000 yillarinda, Hinduizm'de kutsal kabul edilen Vedalarda isminin ge?tigi ve indus Vadisi Medeniyetinde ya§ayan insanlarin sadece kuma§tan olu§an bir malzemeyle günümüz saree'sine benzer bir giysi ile örtündükleri bilinmektedir (Pendergast-Pendergast 2003: 87).
Kökenlerinin belirsiz oldugu saree incelendiginde; kayitlardan da anla§ildigi üzere farkli dönemlerde vücutlarin etrafina sarilmi§, diki§siz farkli uzunluklarda kuma§ giyildigi görülmektedir. Farkli stillerde kar§imiza 9ikan bu kültürel giysi, M.Ö. 100 yilinda Kuzey Hindistan Yarimadasi'nda pantolon tarzinda tüm vücudun etrafini saran giysi bi9iminde tasvir edilmi§tir. Bu tarz saree modelinin antik zamanlarda Hint Yarimadasi'nin tapinak dans9ilari arasinda evrimle§mi§ olabilecegi dü§ünülmektedir (Kaikobad-Sultana vd. 2014:19).
Tüm vücudu saran saree; M.S. 1. bin yilin ba§inda ge§itli bölgesel ve etnik gruplar tarafindan giyilmi§tir. Özellikle Gandharan Uygarligina ait bir9ok heykelde ge§itli §ekillerde katlanmi§ saree (Res. 1) örneklerine rastlamak mümkündür (Lynton 2002: 10).
Resim 1. Gandharan Kabartmalan, Arthur M. Sackler Galleri, Washington, D.C., ABD
Buda'nin dogumunun kutlandigi sahnede, Buda'nin annesi olan Maya'nin saree giydigi görülmektedir.
Gandharan Uygarligi di§inda, M.S. 300-550 tarihleri arasinda, Dogu Hindistan'da hüküm sürmü§ Gupta Hanedani'na ait seramik par9alar da (Res.2) farkli bi9imlerde vücuda sarilmi§ saree örnekleri görülmektedir ( Lynton 2002: 10).
Resim 2. Gupta Hanedani'na ait seramik pargasi, Brooklyn Muzesi, New York, ABD
Hint kulturunun etnik giysisi olan saree, donemsel ya§anan farkliliklara bagli olarak degi§imler gostermektedir. Ozellikle Babur imparatorlugu (M.S.1600-1850)'nun kurulmasiyla birlikte tek ba§ina vucuda sarilan saree, Muslumanligin bir getirisi olarak, choli (bluz) ve petticoat (ig etek, astar) olarak bilinen iki yeni giysi (Res. 3) ile kombin edilmektedir (Kaur-Agrawal 2019: 300).
Resim 3. Babur Kostumleri
Tarih boyunca Hindistan'inin en belirgin kultur sembolizmi olarak kabul edilen bu etnik giysinin kullanimi ve evrimsel geli§imi heykellerden, minyatur el yazmalarindan ve gunumuz tasanmcilann koleksiyonlanndan anla§ilmaktadir (Res. 4).
Resim 4. Saree'nin Donemsel Geli§imi 5. Saree'nin Tanimi ve Geleneksel Anlami
Toplumsal kimligin ayirt edici unsurlarindan biri olan giysi, gegmi§ten gunumuze ge§itli dogal, toplumsal, etik degerlerin etkisiyle bigim degi§iklikleri gostererek bugune kadar ula§mi§tir. Ancak Hint toplumunda sembolik ileti§im bigimi olan saree'nin degi§kenligi; ait oldugu bolge, kullanilan malzeme ve ki§isel tercihler gibi nedenlerle olmu§tur. Bu baglamda Hint geleneksel kultur kodlarini uzerinde ta§iyan saree'nin onemi yadsinamaz bir gergekliktedir.
Tarih boyunca geni§ bir kullanim alani bulan, Hindistan di§inda Banglade§, Nepal ve Sri Lanka gibi farkli ulkelerde de kulturel bir simge olarak kabul edilen saree, Sanskritge 'de kuma§ §eridi olarak tercume edilmektedir. Ara§tirmalar bu kelimenin kokeni Prakrit (Budist
döneminde konu§ulan bir dil) dilinde sattika sözcügünden türedigini göstermektedir. Sattika kelimesi Budist literatüründe, kadinlarin kiyafetleri anlamina gelmektedir (Kaur-Agrawal 2019: 300). Bu giyside kullanilan kuma§ boyutu genellikle 4-6 ila 8-9 metre uzunlugundadir.
Hint toplumunun, tarihsel serüveni iginde, kültürel özelliklerini aktaran saree, tasarimsal anlamda dönemsel degi§iklikler gösterse de gegmi§ten bugüne üzerinde sembolik bir anlamlar ta§imaktadir. Antik zamanlarda Hint geleneginde herhangi bir kuma§in dikilip, giysiye dönü§türülmesi ugursuzluk olarak kabul edilmi§tir. Bu nedenle Hinduizm inang sistemine göre §ekil alan saree, kuma§ §eridinin bedene sarilmasi ile form kazanmaktadir. Tek parga saree'nin ugurlu kabul edildigi Hinduizm dininin bir geregi olarak; dini ritüeller, dügünler, festivaller ve dogum kutlamalari gibi, birgok farkli etkinlikte giyilmi§tir. Güney Hindistan'da yakla§ik olarak M.S. 200 yillarinda yazilmi§ Natya Shastra (sahne sanatlari üzerine Sanskritge bir metin)'da bulunan ilk saree'nin özellikleri incelendiginde, genellikle göbek kisminin agik kaldigi ifade edilmektedir. £ünkü Hinduizm inancina göre, ya§am kaynagi olarak kabul edilen göbek ve diyafram agik (giplak) birakilmalidir (Kaur-Agrawal 2019: 302).
6. Saree'nin Tasarim Yapisi
Saree özel olarak kesimi yapilan bir elbise olmasa da kuma§in yapisal tasarimi ve tasarim ge§itliligi gok fazladir. Bunun nedeni, geleneksel olarak her bölgede, kadinin sosyal statüsü, ailevi durumu ve bölgesel kimligiyle farklilik göstermesidir.
Dokuma ile elde edilen saree'ler ge§itli iplikler kullanilarak tasarlanmaktadir. Gegmi§te gogunlukla ipek veya pamuk iplikle dokunan saree; günümüzde farkli iplik ge§itliligiyle zenginlik kazanmi§tir. gogunlukla kirsal bölgelerde el dokuma tezgahlarinda üretilen bu giysi, statüye göre tasarimsal farkliliklar gösterebilmektedir. Varlikli aileler igin genellikle renkli ipekle yapilan, zengin desenlere (geometrik, bitkisel veya figüratif) sahip örneklere rastlandigi gibi, metal iplikler kullanilarak (altin, gümü§) dokunmu§ brokar ya da önceden baglanip, boyanmi§ olan atki ve gözgü iplikleri kullanilarak dokunmu§ ikat desenli saree'ler de üretilmektedir. Ayrica saree, dokumadan sonra Resham i§i olarak isimlendirilen renkli ipek iplikler ile süslenebildigi gibi, altin-gümü§ ipliklerle birlikte inciler ve degerli ta§lar kullanilarak Zardozi naki§i olarak isimlendirilen ge§itli naki§larla da süslenmektedir (Kaikobad-Sultana vd. 2014: 22). Orta sinif ya da dar gelirli insanlar ise herhangi bir dekoratif unsurun kullanilmadigi, baskili ya da sadece düz dokumanin yapildigi saree'yi tercih etmektedir.
Günümüzde saree'ler ütü gerektirmeyen polyester, naylon veya suni ipek gibi ipliklerle mekanik tezgahlarda seri olarak üretilmekte olup, geleneksel üretim bigimleriyle gok az kar§ila§ilmaktadir.
7. Saree'nin Kullanimi
Giysiler toplumsal özellikleri ifade eden güglü bir aragtir. Gegmi§ten günümüze birbiriyle ticari ali§veri§ iginde olan uygarliklarda kültürel anlamda benzerlikler görülmesi kaginilmazdir. Bu baglamda kültürün önemli bir pargasi olan giysilerde de benzer durum olagandir. Ancak bazi uygarliklar her ne kadar kültürler arasi etkilerin izlerini ta§isa da kendi kültürel kodlarina bagli estetik ve form özelliklerini koruyarak, maddi kültürün güglü bir ifade araci olmu§ ve günümüze kadar varligini sürdürmeyi ba§armi§lardir (Himam 2013: 92-95).
Geleneksel Hint Giysisi saree de bu anlamda geçmi§ten günümüze varligini korumayi ba§armi§tir. Kendi içinde farkliliklar gösteren bu giysi türü, günlük yaçantidan çeçitli ritüellere kadar insanlarin kullanim aliçkanliklarina dönü§mü§tür.
Saree, çogunlukla Hint Yarimadasi'nin tamaminda gündelik giyim unsuru olarak kullanilmaktadir. Ancak bir kadinin etnik kökeni, sinifi veya sosyal geçmiçi genelde onun kuma§, renk ve desen seçimini etkilemektedir. Örnegin Kuzey Hindistan'da beyaz matemi simgelerken (Lynton 2002: 12), dügünlerde çogunlukla jorjet, ipek, §ifon saree'lerin kirmizi, bordo, mavi, mor, altin, ye§il gibi popüler renkleri tercih edilmektedir. Resmi davetlerde daha çok açik ve pastel pamuklu saree'ler giyilmektedir. Buna ek olarak farkli kutlamalarda ise, yine daha zarif lehnga, denizkizi tarzi saree'ler dikkat çekmektedir (Kaikobad-Sultana vd. 2014: 23). Kuzey Hindistanli kadinlarin ba§larini örtmeleri beklenmektedir. Bazi bilim adamlari bunu islamiyet'in hâkimiyetine yormakta ancak islamiyet'in kuruluçunun bin yili a§kin öncesinde bile, Mahabharata (M.S. 800 ve 700 yillari arasinda derlenen) gibi antik Sanskrit metinlerde, kadinlarin, yaçlilarin ve sosyal açidan üst düzey insanlarin önünde baçlarini örtmelerinin beklendigini i§aret etmektedir (Lynton 2002: 12).
Bir kadinin etnik kökeni, sinifi veya sosyal geçmiçi genelde onun kuma§, renk ve desen seçimini etkilemektedir. Sevinç, enerji ve evlenme arzusunu sembolize eden parlak renkler, özellikle kirmizi evlenecek olan kadinlar tarafindan tercih edilen renklerdir. Evlenmi§ daha olgun kadinlarin koyu mavi ve diger donuk tonlarda saree giymesi beklenmektedir. Dravid güneyinde ise bu tür renk kurallari geçersizdir (Lynton 2002: 12).
8. Saree'nin Ôlçûleri
Kültürel kimligin en belirgin örneklerinden olan saree, 4-6 ila 8-9 metre uzunlugunda (Singh 2017: 12; Chishti 2010; Lynton 2002: 12), 120 santimetre geniçliginde vücudun bütün çevresinde drape (katlanmiç) edilmiç bir kuma§ §erididir. Saree'nin gerçek uzunlugu ve geni§ligi bölgeye ve kaliteye göre degiçkenlik göstermektedir. Yogun ipek ve pamuk gibi pahali kumaçlardan yapilmiç iyi kalitede bir saree daha uzun ve geniçtir. Buna karçin, açikta kalmiç ayak bilegi, kadinin çaliçtiginin ve gelir düzeyinin dü§ük oldugunun göstergesi olmuçtur ve dink makinesi yapimi olan, köylüler ve çehirli yoksullar tarafindan giyilen daha ucuz saree'ler hareket etmeyi kolaylaçtirmak için her zaman kisa tercih edilmiçtir.
Geleneksel saree ölçüleri ayrica bölgesel ve toplumsal drape (katlama) tarzlarina bagli olarak da degiçkenlik göstermektedir. Örnegin Dravid güneyinde, pek çok yoksul alt sinif ve kabile kadininin yani sira muhafazakâr Ortodoks Brahmanlar da kendi toplumlarinin geleneklerine ait çeçitli pantolon benzeri çekillerde katlanmi§, 7 ile 9 metre uzunluklarinda saree'leri hala giymektedirler. Bu §ekilde katlanan saree'ler, günümüz çehirli orta siniflari tarafindan nadiren giyilir çünkü artik bu insanlar, geçen yüzyilda sadece Bati Deccan ve Dradiv Hindistani'nin bazi bölgelerinde giyilen, yaygin nivi tarzini benimsemiçlerdir.
9. Saree Drape Stilleri
Saree; farkli etnik köken, cografya, iklim ve Hindistan'da her bölge halkinin kültürel geleneklerine bagli olarak degiçiklik göstermektedir. Köse'nin de ifade ettigi gibi, "Giysiler, farkli kültürlerden insanlara göre degiçik anlamlar içerebilecegi gibi farkli sosyal statülere ve dünya görü§lerine mensup kiçiler açisindan da özel anlamsal kodlar ve mesajlar içerirler" (Köse 2007: 457). Bu baglamda toplumlarin giysileri ayni cografya üzerinde yaçiyor olmalarina
ragmen, bolgesel farkliliklar gosterebilmektedir. Bu nedenle Hint toplumunun milli degerlerinden biri olan saree'nin de çeçitli çekillerde karçimiza çikmasi olagandir.
Saree; yaygin olarak Nivi Stili olmak uzere farkli katlama stilleri içerisinde degerlendirilmektedir. Antik donemde çogunlukla tek baçina bedene drape edilen bu giysi, zamanla Choli olarak isimlendirilen bluz ve saree'nin belde sabitlenmesini saglayan Petticoat olarak bilinen Jupon ile giyilmeye baçlanmiçtir (Singh 2017: 12).
9.1. Nivi Stili
Nivi tarzi saree (Res. 5), sadece Hindistan'da degil, bu giysinin kullanildigi ulkelerde de en yaygin drape biçimdir. Kokenleri, Andhra Pradesh (Hindistan'in guneydogu kesiminde eyalet) 'e kadar uzanmiçtir. Tipik bir Nivi stilinde, saree'nin bir ucu juponun1 bel çizgisine siki§tirilmi§ olarak baçlar, daha sonra gobegin altinda duzgun pileler yapilarak bir kez daha juponun bel kismina iliçtirilmektedir. Kumaçin diger ucu olan pallu kismi arkadan one dogru getirilerek sol omuzun ustiinden açagiya dogru serbest birakilmaktadir.
fSi h"
1
Resim 5. Nivi Stili Saree
9.2. Maharashtra'nin Nauvari Stili
Nauvari2, kashta3 stili (Res. 6), olarak bilinir ve ozunde Hindistan'in Maharashtra eyaletindeki kadinlar tarafindan giyilen geleneksel bir saree tarzidir. Bu saree tarzinda, kumaç tam ortadan bel hizasinda baglanir, daha sonra pantolon goruntusu vermek için kumaç uçlari bacaklarin etrafina sarilarak, arka tarafta bel kismina drape yapilarak sabitlenir. Nivi stilinde oldugu gibi, kumaçin diger ucu pallu kismi arkadan one dogru getirilerek sol omuzun ustunden açagiya dogru serbest birakilmaktadir. Bu saree tarzinda yaklaçik 8 metre uzunlugundaki tek parça kumaç kullanildigi için jupon giyilmemektedir.
1 Oxford English Dictionary' ye gore, çu anki ingiliz ingilizcesinde, jupon "omuzdan veya belden sarkan hafif, gevçek bir iç çamaçirdir".
2 Dokuz Yarda anlamina gelmektedir.
3 Kashta kelimesi, saree'yi arkaya sikiçtirma (bel kismina) anlamina gelmektedir.
Resim 6. Nauvari, Kashta Stili Saree
9.3. Bengal'in Athpourey Stili
Bengali tarzi (Res. 7), en sik kar§ila§ilan saree örtme stillerinden biridir. Modern saree 'nin aksine, kuma§ §eridinin bir ucu herhangi bir pileye yer verilmeden, altta giyilmi§ jüponun bel kismina sokulur, kuma§in diger ucu ise önce sol omuz üzerinden ge9irilerek, sag omuzdan one gelecek §ekilde serbest birakilmakta ya da omuza bir igne yardimiyla sabitlenmektedir.
9.4. Tamil Nadu'nun Madisar Stili
Geleneksel evli Brahmin kadinlar tarafindan kültürel olarak giyilen Madisar tarzi (Res. 8) örtünme bi9imi, bir semboldür. Madisaar farkli bir tarzda giyildiginden, dokuz metre bir saree gerektirmektedir. Yari erkek yari kadin anlamina gelen 'ardhanareeshwara' tarzindan esinlenilenMadisar Stili, alt tarafi Maharashtra 'nin Nauvari Stili gibi pantolon §eklinde vücuda sarilirken, üst kismi diger stillerde oldugu gibi kuma§ pileler halinde omuzlardan sarkitilip, bel 9evresine sarilmaktadir.
Altta jüpon gerektirmeyen Tamil Nadu'nun önemli bir giysi bi9imi olan Madisar stili, evlilikten ba§layarak bebek partisi, ölüm törenlerine kadar kültürlerinin 9ok önemli bir par9asidir.4
9.5. Kerala'nin Mundum Nariyathum Stili
Mundum Nariyathum stili (Res. 9), Güney Hindistan'in, Kerala eyaletindeki kadinlarin geleneksel giyim tarzidir. Bu geleneksel ve antik saree, Malyali kültürel mirasinda e§siz bir
4 https://www.indoindians.com/madisaar-9-yards-saree-draping-significance-by-shanthi-seshadari/
Resim 7. Bengal'in Athpourey Stili Saree
Resin 8. Tamil Nadu'nun Madisar Stili Saree
yere sahiptir. Günümüzde hem kültürel zenginligi ve tarihsel önemi hem de etnik modadaki diger herhangi bir giysi ile e§le§meyen görünümü nedeniyle oldukga tercih edilmektedir.5
Giyilmesi oldukga kari§ik görünen Mundum Nariyathum, kuma§ §eridinin bir tarafi pilelenerek Malayalam'da pavadi olarak da adlandirilan jüponun igerisine uygun bir §ekilde yerle§tirilir. Daha sonra kuma§in diger ucu sag kalga boyunca göbek üzerinden sol omuza dogru tüm vücut üzerine gapraz bir §ekilde yerle§tirilir. Kuma§in geri kalani pallu kismi, sol omuzda kolun ta§iyacagi bigimde serbest birakilir. Daha önce Mundum Nariyathum stili saree'nin altina bluz giyilmezken, günümüzde gogunlukla altin rengi olmak üzere ge§itli renklerde Choli olarak isimlendirilen bluz giyilmektedir.6
Resim 9. Mundum Nariyathum Stili Saree
9.6. Karnataka'nin Coorgi Stili
Coorgi Stili (Res. 10) Karnataka eyaletinden gelmekte olup, popüler bir tarzdir. Coorgi stili saree, adini bölgeden almakta ve kadinlara engebeli olan bölgede günlük ya§am pratiginde kolaylik saglayan giysi bigimi olarak tercih edilmektedir.
Resim 10. Karnataka'nin Coorgi Stili Saree
Bu stil saree'nin kullaniminda, digerlerinde oldugu gibi altta bir Petticoat olarak isimlendirilen jüpon giyilmektedir. Kuma§in bir ucu ayni §ekilde jüponun etrafina siki§tirildiktan sonra, bol kalan kisim pileler halinde arka taraftaki ayni bigimde yer alan ig astarin igine yerle§tirilmektedir. Pallu olarak adlandirilan kuma§in diger ucu ise gögüs üzerinden (pe§tamal gibi) sol omuzun altindan gegirilip, sag omuzun üstünden dolandirilip
5 https://blog.utsavfashion.com/ensembles/mundum-neriyathum-sarees.
6 https://blog.utsavfashion.com/ensembles/mundum-neriyathum-sarees.
/ V°,ume; 3, / Issue: 2, 2020
gögüs kisminda çengelli igne ile sabitlenmektedir. Bu saree ile birlikte, Coorg kadinlari baçlarina saree benzeri Vastra adli bir §al takmaktadirlar.7
Sonuç
Kültürel bellek, birey ve toplum için geçmi§ ve günümüz arasinda baglantiyi saglayan somut ve soyut degerlerden oluçmaktadir. Her toplumun, tarihsel süreci içinde, kültürel özelliklerini ve begenilerini aktaran, kendi millî bünyesine uygun olarak gelten maddi degerleri mevcuttur. Maddi kültür ögelerinin belki de en önemlilerinden biri olan tekstil, kendisine yüklenen anlamlarla toplumlarin kültürel kimlik özelliklerinin yansimasinda en geni§ verileri barindiran üretim alanlarindan biri olmuçtur.
Temelde insani di§ etkilerden korumak için üretilen tekstil, zamanla vücudu saran ve onunla bütünle§en bir yapiya dönü§mü§; cografi koçullar, iklim §artlari, cinsiyet, ya§, ekonomik durum, sosyal yapi, toplumsal statü, etnik ve kültürel etkilerle §ekillenmi§tir.
Kendi iç dinamiklerine uyum saglayan, kültürel geliçim ve ya§am sürecinde kökeninde koruma amaçli olmasina kar§in, s^eç içinde geni§ kültürel içlevler yüklenmi§ olan Hindistan geleneksel giysisi saree, sanayi sonrasi toplum ve küreselle§me sürecinde dahi kültürel özelliklerini koruyarak günümüze kadar ulaçmayi ba§armi§tir.
Kimligin kültürel yapisina iliçkin ipuçlari sunan saree, halen var olan, dünyanin en eski giysi türleri arasinda kabul edilmektedir. Kültürel zenginligiyle her bölgede farkli özellikler barindiran bu giysi, kullanildigi cografyada bozulmadan kalabilmi§, uluslararasi taninirlik kazanmi§tir. Renk özellikleri ile adeta bir cümbü§ü animsatmaktadir.
Günümüzde de kültürel geçmiçin izlerini taçimasi açisindan orijinalligini korumayi ba§armi§ olan saree gelenegi, antik bir gelenegin devami olsa da hiçbir çekilde popülaritesini kaybetmemiçtir. Hala her yerde, önde gelen defilelerde, Bollywood'da, kirsal ve kentsel Hindistan sokaklarinda ögrencilerin üzerinde dahi kimligi bozulmadan varligini sürdürmektedir. Bu baglamda bir toplumun kültürel özelliklerini yansitmasi açisindan böylesi bir gelenegin sürdürülüyor olmasi, günümüz §artlarinda önemli bir durumdur.
Geliçen teknoloji ile birlikte küreselle§en tek tip giysi biçimi, birçok toplumun kendi giysi kültürüne yabancilaçmasina sebep olmuçtur. Bu durumda toplumlarin kimlik kodlarinin kaydedildigi yöresel, otantik, sanat degeri yüksek tekstil özelindeki giysi biçimlerinin korunup, gelecek kuçaklara tarihi bir belge olarak birakilmasi kadar, güncellenerek yaçam içinde yer alan içlevsel giysiler olarak topluma kazandirilmasi önemsenmelidir.
Kaynakça
Alay, Okan (2019). "Kültürel Bellek Baglaminda Geleneksel 'Gej' Dokuma Sanati ve 'Harku§ta' Halk Dansi". Uluslararasi Sosyal Araçtirmalar Dergisi, 12 (64): 413-420.
Artun, Erman (2006). "Adana ve Osmaniye Halk Kültüründe Giyim-Ku§am Gelenegi". Halk Kültüründe Giyim-Ku§am ve Süslenme Uluslararasi Sempozyumu. Eskiçehir. 1-19.
Besli, Ertan (2012). "Eski TCrkçe Ve Eski Türk Kültürü Açisindan inanç Sistemlerine Bagli Kült isimleri". Batman Üniversitesi Ya§am Bilimleri Dergisi, 1(1):401-411.
Chishti, Rta Kapur (2010). Saris Tradition and Beyond. India: Roli Books.
7 https://www.utsavpedia.com/attires/coorgi-sari-the-kodagu-style/.
Erden, Attila (1998), Anadolu'da Giysi Kültürü, Ankara: Kültür Bakanligi Yayinlari.
Ergür, Atila (2002). Tekstil Terimleri Sözlügü. istanbul: Bogazi9i Yayinevi.
Fiske, John (1999). Popüler Kültürü Anlamak. £ev. Sülyaman irvan. Ankara: Ark Yayinevi.
Gö9er, Ali (2012). "Dil Kültür ili§kisi ve Etkile§imi Üzerine". Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 729: 50-57.
Güngör, Mahmut (2013). "Giyim Kültürü ve Giysiye Sahip Olma Arzulari: Giyim Mandalasi". Ekev Akademi Dergisi, 54: 205-211.
Gür Üstüner, Semra (2017). "Tekstil Tasarim Tarihine Genel Bir Baki§". Sanat-Tasarim Dergisi, 8: 49-56.
Harris, Jennifer (1995). 5000 Years of Textiles. London: British Museum Press.
Himam, F. Dilek (2013). "16. yüzyil Giysi Tarihi Yazimi Üzerine: Giysilerde Dogu-Bati Etkile§imi, Egzotizm ve Gü9". SosyalBilimler Dergisi, 29: 91-116.
Kaikobad, Najmul Kadir-Sultana, F Farhana vd. "Sari-The Most Draping Attire Of Indian Sub Continental Women: A Critical Study". Journal of Humanities And Social Science, 19 (12): 18-24.
Kaur, Koshalpreet-Agrawal, Anjali (2019! "Indian Saree: A Paradigm of Global Fashion Influence". International Journal of Home Science, 5(2): 299-306.
Kozbek9i Ayranpinar, Selda (2018). "Giyim Modasinda Kültürel Kimligin Örneklerinden; Mola Aplikeleri". Sanat ve Tasarim Dergisi, 8(2): 20-40.
Köse, Hüseyin (2007). "Kültürel/Siyasal Bir Kimlikle§me Araci Olarak Giyim-Ku§am Modasi". ICANAS-38, 38. Uluslararasi Asya ve Kuzey Afrika Qali§malari Kongresi. Ankara. 451-472.
Lynton, Linda (2002). The Sari: Styles, Patterns, History, Techniques. London: Thames and Hudson.
Oskay, Nazan-Durna, D. Meltem (2014). "20. yüzyil Türk Resim Sanatinda Tekstilin Görsel Eleman Olarak Kullanimi". Uluslararasi Türk Sanatlari, Tarihi ve Folkloru Kongresi/ Sanat Etkinlikleri, Bosna-Hersek: 225-233.
Pendergast, Sara-Pendergast, Tom (2003). Fashion, Costume, and Culture: Clothing, Headwear, Body Decorations, and Footwear Through the Ages. 5. ABD: UXL Press.
Schick, Leslie (2003). "Osmanli Kiyafet Albümleri". Toplumsal Tarih, 116: 115-120.
Singh, Anita (2017). "Glory of Traditional Sari Draping Styles of India". International Journal for Environmental Rehabilitation and Conservation, 8: 12-16.
§eriati, Ali (1995). Medeniyet ve Modernizm. £ev. Ahmet Yüksek. istanbul: Birle§ik Yayincilik.
Tezcan, Mahmut (1983). "Giyim Olgusuna Sosyo-Kültürel Baki§ ve Türklerde Giyim". Ankara Üniversitesi Egitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16 (1): 255-276.
Tomlinson, John (2013). Küreselle§me ve Kültür. istanbul: Ayrinti Yayinlari.
/ Volume; 3, / Issue; 2, 2020
Wilson, Kay (1979). A History of Textiles. Colorado: Westview Press.
Yagan, §ahin Yüksel (1978). Türk El Dokumaciligi Tarihi. istanbul: Türkiye i§ Bankasi Kültür Yayinlari.
Görsel Kaynaklar
Görsel 1-2:
Lynton, Linda (2002). The Sari: Styles, Patterns, History, Techniques. London: Thames and Hudson.
Görsel 3-4:
Kaur, Koshalpreet-Agrawal, Anjali (2019! "Indian Saree: A Paradigm of Global Fashion Influence". International Journal of Home Science, 5(2): 299-306.
Görsel 5:
https://www.utsavpedia.com/attires/nivi-style-saree/ [18.05.2020].
Görsel 6:
https://www.viveos.net/video/Y_wE-W5bt5c/how-to-wear-nauva.html [18.05.2020].
Görsel 7:
https://www.bestwebsite.in/2018/10/23/designer-saree-blouse-drapingbeautiful-wedding-sari-choli-stylist-drape/ [18.05.2020].
Görsel 8:
https://www.google.com/search?q=what+is+madisar&rlz=1C1CHZL_trTR748TR748&hl=tr &source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwj_id6_mr3pAhUPnxQKHblcA4IQ_AU oAXoECBUQAw&biw= 1745&bih=881#imgrc=nqaMIUzTiNjXjM [18.05.2020].
Görsel 9:
https://blog.utsavfashion.com/ensembles/mundum-neriyathum-sarees [18.05.2020].
Görsel 10:
http://www.indiamarks.com/how-to-wear-a-saree-in-coorgi-style/ [18.05.2020].
C'U / Volume; 3, / Issue; 2, 2020
