Implementation of the Behavioural Observation Programme as Part of the Work Safety Strategy Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

Aneta Kutakowskaa), Ewa Frankowskaa)*, Beata Sadzinskaa)

a The Main School of Fire Service / Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej * Corresponding author / Autor korespondencyjny: efrankowska@sgsp.edu.pl

Implementation of the Behavioural Observation Programme as Part of the Work Safety Strategy

Wdrazanie programu obserwacji behawioralnych jako element strategii bezpieczenstwa pracy

ABSTRACT

Introduction: Occupational safety includes technical, organisational and economic measures to protect employees against threats that may occur in the work environment. Popularisation of the subject of occupational health and safety and action in the field of accident prevention is one of the obligations of the employer and employees of the occupational health and safety service (OHS).

Purpose: The purpose of this article is to present the implementation of the behavioural observation programme in a large manufacturing company belonging to a global concern in the household appliances industry. The purpose of the programme was to increase the awareness of the employees regarding the risks and health and safety rules. This awareness helps to minimize the number of accidents and potential accidents. Design and methods: The research used the method of covert observation of employees' behaviour while performing work at particular positions and moving around the plant. The research tool was a free interview.

Results: The results of the conducted research made it possible to answer the question how behavioural observation programmes improve work safety. As a result of the analysis of the collected data, it can be concluded that the implementation of the behavioural observation programme increased the level of operational safety, increased safety culture in the organisation and raised the number of safe behaviours among employees. The results of behavioural observations constitute the source of data and the basis for taking further corrective actions in the area of occupational health and safety. Conclusions: In case of the workplace described in the article, it would be advisable to extend the programme to other locations of the factory, including laboratories, maintenance area and offices. Behaviour-based safety (BBS) could also be used in other areas of the organisation's activities, e.g., during exercises of the factory rescue staff (fire protection and evacuation) or audits in the field of quality and environmental protection. Keywords: behaviourism, occupational health and safety, work safety culture, behavioural observation programmes, operational safety Type of article: original scientific article

Received: 26.06.2020; Reviewed: 24.08.2020; Accepted: 10.09.2020;

Authors" ORCID IDs: A. Kutakowska - 0000-0003-1829-568X; E. Frankowska - 0000-0002-0185-0635; B. Sadzinska-0000-0003-1205-7111; The authors contributed equally to this article;

Please cite as: SFT Vol. 56 Issue 2, 2020, pp. 156-175, https://doi.org/10.12845/sft.56.2.2020.10;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRAKT

Wprowadzenie: Bezpieczenstwo pracy obejmuje dzialania techniczne, organizacyjne i ekonomiczne ukierunkowane na ochronç pracowniköw przed zagrozeniami, jakie mogq wystqpic w srodowisku pracy. Popularyzacja tematyki bezpieczenstwa i higieny pracy oraz dzialanie w zakresie profilaktyki wypadkowej jest jednym z elementöw nalezqcych do obowiqzköw pracodawcy oraz pracowniköw sluzby bezpieczenstwa i higieny pracy (BHP). Cel: Celem niniejszego artykulu jest prezentacja wdrozenia programu obserwacji behawioralnych w duzym przedsiçbiorstwie produkcyjnym, nalezqcym do swiatowego koncernu w branzy AGD. Zadaniem programu bylo zwiçkszenie swiadomosci pracowniköw na temat zagrozen oraz zasad BHP. Swiado-mosc ta wplywa na minimalizacjç liczby zdarzen wypadkowych i potencjalnie wypadkowych.

Projekt i metody: W badaniach wykorzystano metodç niejawnych obserwacji zachowan pracowniköw podczas wykonywania pracy na poszczegölnych stanowiskach oraz przemieszczania siç po terenie zakladu. Narzçdziem badawczym byl swobodny wywiad.

Wyniki: Wyniki przeprowadzonych badan umozliwily uzyskanie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposöb programy obserwacji behawioralnych wplywajq na poprawç bezpieczenstwa pracy. W wyniku analizy zebranych danych mozna wywnioskowac, ze wdrozenie programu obserwacji behawioralnych wplynçlo na zwiçkszenie poziomu bezpieczenstwa operacyjnego, wzrost kultury bezpieczenstwa w organizacji oraz wzrost liczby bezpiecznych zachowan wsröd pracowniköw. Wyniki obserwacji behawioralnych stanowiq zrödlo danych i podstawç do podejmowania kolejnych dzialan korygujqcych w obszarze bezpieczenstwa i higieny pracy.

Wnioski: W przypadku zakladu pracy opisanego w artykule wskazane byloby rozszerzenie dzialania programu na pozostale lokalizacje fabryki, m.in. laboratoria, obszar utrzymania ruchu i biura. Podejscie oparte na obserwacji zachowan (BBS) mogloby zostac wykorzystane takze w innych zakresach dzialan organizacji, np. podczas cwiczen zakladowej kadry ratowniczej (ochrona przeciwpozarowa i ewakuacja) lub audytow z zakresu jakosci i ochrony srodowiska.

Stowa kluczowe: behawioryzm, bezpieczenstwo i higiena pracy, kultura bezpieczenstwa pracy, programy obserwacji behawioralnych, bezpieczenstwo operacyjne

Typ artykutu: oryginalny artykul naukowy

Przyjçty: 26.06.2020; Zrecenzowany: 24.08.2020; Zaakceptowany: 10.09.2020;

Identyfikatory ORCID autorow: A. Kulakowska - 0000-0003-1829-568X; E. Frankowska - 0000-0002-0185-0635; B. Sadzinska - 0000-0003-1205-7111; Autorzy wniesli rowny wklad merytoryczny w opracowanie artykulu;

Proszç cytowac: SFT Vol. 56 Issue 2, 2020, pp. 156-175, https://doi.org/10.12845/sft.56.2.2020.10; Artykul udostçpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

Introduction

The legal and social obligation of every employer and entrepreneur is to ensure health and safety at work for people working on the premises of the plant he or she runs. Employers and entrepreneurs who consciously and reliably invest in health and safety at work know that this way they not only prevent accidents and diseases that may occur in the work environment, but also build a positive image of the organisation, which is the basic factor of the company's success. This type of investment brings specific benefits to the employer and employees. The priority goal of the employer is to recognise real problems related to health and safety, find appropriate and effective solutions, as well as motivate and educate employees in terms of improving work safety conditions. The complexity of the issue of work safety requires the involvement of all interested parties in taking joint actions to improve safety in the workplace - employees and their representatives, managers, entrepreneurs and owners. Bearing in mind the above, both employers and employees are responsible for health and safety at work. The responsibilities of the employers include preventing risks to employees by implementing effective preventive actions including safe methods and means of work, safe equipment, appropriate personal protective equipment, as well as important information, instructions and training. Aware and trained employees in the field of occupational health and safety promote appropriate behaviours and undertakings. These multilateral activities contribute to minimising risks in the workplace, and thus to improving safe working conditions.

Wprowadzenie

Obowiqzkiem prawnym i spotecznym kazdego pracodawcy i przedsiçbiorcy jest zapewnienie bezpieczenstwa i higieny pracy osobom swiadczqcym pracç na terenie prowadzonego przez niego zaktadu. Pracodawcy i przedsiçbiorcy, ktorzy swiadomie i rzetelnie inwestujq w bezpieczenstwo i higienç pracy wiedzq, ze w ten spo-sob nie tylko zapobiegajq wypadkom i chorobom, ktore mogq zaist-niec w srodowisku pracy, ale rowniez budujq pozytywny wizerunek organizacji, stanowiqcy podstawowy czynnik sukcesu przedsiçbior-stwa. Ten rodzaj inwestycji przynosi okreslone korzysci, zarowno pracodawcom, jak i pracownikom. Priorytetowym celem pracodawcy jest rozpoznanie realnych problemow zwiqzanych z BHP znajdowanie wtasciwych i skutecznych rozwiqzan oraz moty-wowanie i uswiadamianie pracownikow w zakresie podnoszenia warunkow bezpieczenstwa pracy. Ztozonosc problematyki bezpie-czenstwa pracy wymaga zaangazowania w podejmowanie wspol-nych dziatan poprawiajqcych bezpieczenstwo w zaktadzie pracy wszystkich zainteresowanych stron - pracownikow i ich przedsta-wicieli, menedzerow, przedsiçbiorcôw i wtascicieli. Majqc na uwa-dze powyzsze, odpowiedzialnosc za bezpieczenstwo i higienç pracy ponoszq zarowno pracodawcy, jak i pracownicy. Do zakresu obo-wiqzkôw pracodawcow zalicza siç m.in. zapobieganie zagrozeniom dla pracownikow poprzez wdrazanie skutecznych dziatan prewen-cyjnych obejmujqcych bezpieczne metody i srodki pracy, bezpieczny sprzçt, odpowiednie srodki ochrony indywidualnej, a takze wazne informacje, instrukcje i szkolenia. Swiadomi i przeszkoleni pracownicy w zakresie bezpieczenstwa i higieny pracy propagujq odpowiednie zachowania i przedsiçwziçcia. Te wielostronne dziatania przyczyniajq siç do minimalizacji zagrozen w zaktadzie pracy, a tym samym do poprawiania bezpiecznych warunkow pracy.

The role of behaviourism in aspects of work safety

In the literature on the subject, modern definitions define security as a state of peace, certainty, no threat. The word security corresponds to the Latin securitasi. This term is difficult

Rola behawioryzmu w aspektach bezpieczenstwa pracy

W literaturze przedmiotu wspotczesne definicje okreslajq bezpieczenstwo jako stan spokoju, pewnosci, braku zagrozenia. Stowo „bezpieczenstwo" odpowiada tacinskiemu securitas i angielskiemu

to define unequivocally. There is no doubt, however, that security is one of the most important human needs. Safety science is interdisciplinary. Using the achievements of other scientific disciplines, i.e. management and economics. J. Szlqzak and N. Szlqzak understand work safety as "a set of conditions that should be maintained in a workplace so that employees can perform their tasks safely and without harm to health. Work safety includes all technical, organisational and economic activities aimed at preventing the risk of accidents, as well as reducing the number of accidents occurring despite preventive actions" [1]. Security management means "undertaking such activities that ensure the safety of persons and property and are consistent with the applicable law, in particular with the constitutional principles of human and citizen freedoms, rights and obligations" [2]. Part of the entire organisation management system is the occupational health and safety management system. Occupational health and safety (OHS) is the state of work conditions and organisation, as well as the behaviour of the employees, ensuring the required level of health and life protection against hazards in the work environment. This system includes organisational structure, planning, rules of conduct, responsibilities, processes, procedures and resources needed to develop, implement, execute, review and maintain an occupational health and safety policy. It is used to ensure working conditions in accordance with the legal requirements concerning health and safety at work.

Effective OHS management is inseparable from strategic activities aimed at increasing competitiveness [3]. It is the primary deciding factor about the dynamic and successful development of all types of socio-economic activities. There is a connection between human activity and human safety. Maintaining a high level of safety should be a priority for any organisation, as it is associated with direct protection of life and health of the staff and all customers. More and more enterprises are interested in taking systematic actions to improve health and safety at work. L. F. Korzeniowski understands security as "the subject's ability to be creative, which means a holistic and dynamic objective situation, consisting in the lack of threat, perceived subjectively by individuals or social groups" [4]. A comprehensive approach to occupational health and safety in an enterprise requires the implementation of actions that respond to the needs of each of the safety segments: technical, systemic and behavioural. As part of the latter, activities leading to changes in the behaviour of the employees are important in order to eliminate risky ones that may cause accidents at work. The above activities should be used as a complement to basic tools in the field of occupational health and safety [5]. Behaviourism (or behaviour) is a field of psychology that emerged in the 20th century. Occupational health and safety is closely related to the human factor, which is the most common cause of accidents in Polish organisations, as confirmed by the data from the Central Statistical Office in Poland. In 2015-2017, 521,837 number of all causes of accidents were defined, of which 356,045 were causes related to human activity. The events included in the statistics were most often caused by inappropriate behaviour of employees and arbitrary decisions about not using or improper

security. Termin ten jest trudny do jednoznacznego zdefiniowania. Nie ulega jednak wqtpliwosci, ze bezpieczenstwo jest jednq z naj-wazniejszych potrzeb cztowieka. Nauka o bezpieczenstwie ma Charakter interdyscyplinarny. Wykorzystujqce dorobek innych dyscyplin naukowych, tj. zarzqdzania i ekonomii, J. Szlqzak i N. Szlqzak przez bezpieczenstwo pracy rozumiejq „zespöt warunköw, ktöre powinny bye zachowane w zaktadzie pracy, aby pracownicy mogli wykony-wae swoje zadania bezpiecznie i bez szkody dla zdrowia. Bezpieczenstwo pracy obejmuje wszelkie dziatania techniczne, organiza-cyjne i ekonomiczne, ktörych celem jest zapobieganie zagrozeniu wypadkowemu, a takze zmniejszenie liczby wypadköw zaistniatych mimo dziatan zapobiegawczych" [1]. Zarzqdzanie bezpieczenstwem oznacza „podejmowanie takich dziatan, ktöre stuzq zapewnieniu bezpieczenstwa osöb i mienia oraz sq zgodne z obowiqzujqcym prawem, a zwtaszcza z konstytucyjnymi zasadami wolnosci, praw i obowiqzköw cztowieka i obywatela" [2]. Czçsciq catego systemu zarzqdzania organizacjq jest system zarzqdzania bezpieczenstwem oraz higienq pracy. Bezpieczenstwo i higiena pracy (BHP) to stan warunköw oraz organizacji pracy, a takze zachowan pracowniköw, zapewniajqcy wymagany poziom ochrony zdrowia oraz zycia przed zagrozeniami wystçpujqcymi w srodowisku pracy. System ten obejmuje struktur? organizacyjnq, planowanie, zasady postçpowania, odpowiedzialnose, procesy, procedury i zasoby potrzebne do opra-cowania, wdrazania, realizowania, przeglqdu oraz utrzymywania polityki bezpieczenstwa i higieny pracy. Stuzy zapewnieniu warunköw pracy zgodnie z prawnymi wymaganiami dotyczqcymi bezpieczenstwa i higieny pracy.

Skuteczne zarzqdzanie BHP jest nieroztqcznie zwiqzane ze stra-tegicznymi dziataniami na rzecz wzrostu konkurencyjnosci [3]. Sta-nowi podstawowy czynnik decydujqcy o dynamicznym i pomyslnym rozwoju wszystkich rodzajöw dziatalnosci spoteczno-gospodar-czych. Istnieje bowiem zwiqzek pomiçdzy dziatalnosciq cztowieka a jego bezpieczenstwem. Utrzymanie bezpieczenstwa na wysokim poziomie powinno bye sprawq priorytetowq kazdej organizacji, gdyz wiqze si? to z bezposredniq ochronq zycia i zdrowia personelu oraz wszystkich klientöw. Coraz wiçcej przedsiçbiorstw jest zaintereso-wanych podejmowaniem systematycznych dziatan na rzecz poprawy stanu bezpieczenstwa oraz higieny pracy. L. F. Korzeniowski pod pojçciem bezpieczenstwa rozumie „zdolnose do kreatywnej aktywnosci podmiotu, co oznacza holistycznq i dynamicznq sytuacj? obiektywnq, polegajqcq na braku zagrozenia, odczuwanq subiektyw-nie przez jednostki lub grupy spoteczne" [4]. Kompleksowe podejscie do bezpieczenstwa i higieny pracy w przedsiçbiorstwie wymaga wdrazania dziatan odpowiadajqcych na potrzeby kazdego z segmentöw bezpieczenstwa: technicznego, systemowego i behawioralnego. W ramach tego ostatniego istotne sq dziatania prowadzqce do zmiany zachowan pracowniköw firmy w celu wyeliminowania tych ryzykownych, ktöre mogq bye przyczynq wypadköw przy pracy. Powyzsze dziatania powinny bye wykorzystywane jako uzupetnienie podstawowych narzçdzi z zakresu bezpieczenstwa i higieny pracy [5]. Behawioryzm (ang. behaviour, czyli zachowanie) to powstaty w XX wieku kierunek w psychologii. Bezpieczenstwo i higiena pracy sq scisle zwiqzane z czynnikiem ludzkim, ktöry jest najczçstszq przyczynq wypadköw wystçpujqcych w polskich organizacjach, co potwierdzajq dane GUS w Polsce. W latach 2015-2017 zdefinio-wano 521 837 wszystkich przyczyn wypadköw, z czego az

use of protective equipment. This type of behaviour accounted for 68% of all causes included in the statistics [6]. Therefore, in addition to controlling the existing working environment conditions, the course of processes and health and safety at work, one should also observe the behaviour of employees. They are a source of knowledge on compliance with health and safety regulations in the organisation. According to the instrumental conditioning model, each reaction of the employees should be appropriately enhanced. As shown in Figure 1, the effects of behaviour have an impact on taking further actions and behaviours, especially risky ones that may cause an accident at work [7].

356 045 to przyczyny zwiqzane z dziataniem cztowieka. Zdarzenia uj?te w statystyce byty powodowane najcz?sciej nieprawidtowym zachowaniem pracownikow oraz samowolnymi decyzjami o nieuzy-waniu lub niewtasciwym uzyciu sprz?tu ochronnego. Tego typu zachowania stanowity 68% wszystkich uj?tych w statystyce przy-czyn [6]. Dlatego, oprocz kontroli istniejqcych warunkow srodowiska pracy, przebiegu procesow i stanu BHR nalezy takze obserwowac zachowania pracownikow. Sq one zrodtem wiedzy na temat prze-strzegania przepisow BHP funkcjonujqcych w organizacji. Zgodnie z modelem warunkowania instrumentalnego kazda z reakcji pracow-nika powinna zostac odpowiednio wzmocniona. Jak przedstawia rycina 1, skutki zachowania majq wptyw na podejmowanie kolejnych dziatan i zachowan, w szczegolnosci tych ryzykownych, mogqcych byc przyczynq wypadku przy pracy [7].

The impact of consequences on subsequent behaviours / Wptyw konsekwencji na kolejne zachowania

Figure 1. Behavioural model of behaviour analysis Rycina 1. Behawioralny model analizy zachowan

Source: Own elaboration based on A. Szczygielska, Bezpieczenstwo behawioralne a postawy pracownikow wobec bezpieczenstwa pracy, "Humanizacja pracy" 2015, 1, 217-237 [7].

Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie A. Szczygielska, Bezpieczenstwo behawioralne a postawy pracownikow wobec bezpieczenstwa pracy, „Humanizacja Pracy" 2015, 1, 217-237 [7].

Generally speaking, if the behaviour of the employee is appropriate, they should be praised or rewarded for it. This way, the likelihood of the desired action being repeated is increased. However, behaviour that is inappropriate or inconsistent with the applicable health and safety regulations should not be tolerated. In Polish organisations, the system of penalties, e.g. in the form of reminders and tickets, or resignation from paying a bonus, is most often used as part of negative reinforcement. However, such tools are not good at changing behaviour and cause dissatisfaction and even aggression among employees. As a result, inappropriate behaviour is only suppressed for a while, but may repeat itself again in the future. Hence the need to use various behavioural methods of improving safety.

Using behavioural tools, the employer has a real impact on changing the behaviour of employees and their way of thinking. Thus, it may lead to a change in their attitudes into appropriate and compliant with OHS regulations, and these in the future may contribute to an increase in the level of safety culture in the company [8].

Najogolniej rzecz ujmujqc, jezeli zachowanie pracownika jest wta-sciwe, to nalezy go za nie pochwalic lub nagrodzic. W ten sposob zwi?k-sza si? prawdopodobienstwo powtarzalnosci pozqdanego dziatania. Natomiast zachowanie nieodpowiednie lub niezgodne z obowiqzujq-cymi regulacjami BHP nie powinno byc tolerowane. W polskich orga-nizacjach najcz?sciej w ramach wzmocnien ujemnych stosowany jest system kar, np. w postaci upomnien i mandatow, ewentualnie rezygna-cji z wyptacenia premii. Takie narz?dzia nie wptywajq jednak dobrze na zmian? zachowania. Wywotujq wsrod pracownikow niezadowolenie, a nawet agresj?. W wyniku ich zastosowania nieodpowiednie zachowania bywajq jedynie ttumione na pewien czas, ale w przysztosci ponow-nie mogq si? powtorzyc. Stqd potrzeba wykorzystania zroznicowanych behawioralnych metod poprawy bezpieczenstwa.

Pracodawca przy pomocy narz?dzi behawioralnych ma realny wptyw na zmian? zachowania pracownikow, ich sposobu myslenia. Tym samym moze doprowadzic do zmiany ich postaw na wtasciwe i zgodne z przepisami BHP a te w przysztosci mogq przyczynic si? do wzrostu poziomu kultury bezpieczenstwa w firmie [8].

Behavioural methods and tools for improving work safety

Pursuant to § 2. Art. 207 of the Labor Code, "the employer is obliged to protect the health and life of employees by ensuring safe and hygienic working conditions with appropriate use of the achievements of science and technology". In particular, the employer is obliged to "(...)ensure the development of a coherent policy to prevent accidents at work and occupational diseases, taking into account technical issues, work organisation, working conditions, social relations and the influence of working environment factors" [9]. At the same time, Art. 236 states that "[e]mployer is obliged to systematically analyze the causes of accidents at work, occupational diseases and other diseases related to the conditions of the working environment and, on the basis of the results of these analyzes, apply appropriate preventive measures" [10].

Another of the employer's obligations is to provide occupational health and safety services in the workplace. This, in turn, in addition to performing basic tasks, i.e. risk assessment at workplaces, performing health and safety checks, preparing post-accident documentation, he/she should initiate and develop various forms of popularizing the subject of occupational safety and health, as well as ergonomics in the workplace [11]. One such form may be behavioural methods of improving health and safety at work.

Referring to the literature and previously presented data, the use of behavioural methods of improving health and safety condition is a response to the most common cause of accidents - the human factor. These methods can be used as a means of preventing the occurrence of dangerous behaviour of employees, accidents at work, occupational diseases, as well as an element of the development of the company's policy and operational safety prioritisation strategy. Unfortunately, they often involve additional costs for the employer, which is why they are mainly chosen for medium and large enterprises.

Among the most popular behavioural methods of improving occupational safety are:

- a system of penalties and rewards based on the registration of the employees' activity both in terms of compliance and breach of applicable health and safety regulations. Unfortunately, more often than not, employers only introduce a system of penalties which does not bring about as good a result as the use of positive forms of behavioural reinforcement by setting individual or group health and safety objectives rewarded by, for example, bonuses or promotions. Of course, many organisations use both forms of behaviour enhancement in parallel;

- recording of near miss incidents is one of the best-known tools used to improve work safety. According to the theory of the American precursor of industrial safety, Herbert Heinrich, accidents at work are most often caused by inappropriate behaviour of employees [11]. Figure 2 shows the so-called Heinrich's pyramid, according to which the reactions of the employees to perceived dangers, understood as the number of recorded near misses, have an impact on the occurrence of accidents at work.

Behawioralne metody i narzçdzia poprawy bezpieczenstwa pracy

Zgodnie z § 2. Art. 207 Kodeksu Pracy „pracodawca jest obo-wiqzany chronic zdrowie i zycie pracownikow przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunkow pracy przy odpowied-nim wykorzystaniu osiqgniçc nauki i techniki. W szczegolnosci, pracodawca jest obowiqzany (...) „zapewnic rozwoj spojnej poli-tyki zapobiegajqcej wypadkom przy pracy i chorobom zawodo-wym uwzglçdniajqcej zagadnienia techniczne, organizacjç pracy, warunki pracy, stosunki spoteczne oraz wptyw czynnikow srodo-wiska pracy" [9]. Jednoczesnie art. 236 warunkuje, ze „[pracodawca jest obowiqzany systematycznie analizowac przyczyny wypadkow przy pracy, chorob zawodowych i innych chorob zwiq-zanych z warunkami srodowiska pracy i na podstawie wynikow tych analiz stosowac wtasciwe srodki zapobiegawcze" [10].

Kolejnym z obowiqzkow pracodawcy jest zapewnienie w zakta-dzie pracy stuzby bezpieczenstwa i higieny pracy. Ta z kolei, oprocz wykonywania podstawowych zadan, tj. oceny ryzyka na stanowi-skach pracy, wykonywania kontroli stanu BHP sporzqdzania doku-mentacji powypadkowej, powinna inicjowac i rozwijac w zaktadzie pracy rozne formy popularyzacji tematyki bezpieczenstwa i higieny pracy, a takze ergonomii [11]. Jednq z takich form mogq byc behawioralne metody poprawy stanu BHP.

Nawiqzujqc do literatury oraz wczesniej przedstawionych danych, stosowanie behawioralnych metod poprawy stanu BHP jest odpowiedziq na najczçsciej wystçpujqcq przyczynç wypad-kow - czynnik ludzki. Metody te mogq byc stosowane jako sro-dek zapobiegajqcy wystçpowaniu niebezpiecznych zachowan pracownikow, wypadkow przy pracy, chorob zawodowych, jak rowniez jako element rozwoju polityki firmy oraz strategii priory-tetyzacji bezpieczenstwa operacyjnego. Niestety, czçsto wiqzq siç z dodatkowymi kosztami dla pracodawcy, dlatego decydujq siç na nie gtownie srednie i duze przedsiçbiorstwa

Wsrod najbardziej popularnych behawioralnych metod poprawy bezpieczenstwa pracy wyroznia siç:

- system kar i nagrod oparty na rejestracji aktywnosci pracownikow zarowno w zakresie przestrzegania, jak i tama-nia obowiqzujqcych przepisow BHP Niestety, zdecydowa-nie czçsciej pracodawcy wprowadzajq jedynie system kar, ktory nie przynosi tak dobrych korzysci jak stosowa-nie pozytywnych form wzmacniania zachowan poprzez wyznaczanie indywidualnych lub grupowych celow w zakresie BHP nagradzanych np. premiq lub awansem. Oczywiscie w wielu organizacjach stosowane sq rowno-legle obydwie formy wzmacniania zachowan;

- rejestracja zdarzen potencjalnie wypadkowych (z jçz. angielskiego near miss) to jedno z najbardziej znanych narzçdzi wykorzystywanych w celu poprawy stanu bezpieczenstwa pracy. Zgodnie z teoriq amerykanskiego prekur-sora bezpieczenstwa przemystowego, Herberta Heinricha, wypadki przy pracy najczçsciej spowodowane sq niewtasciwym zachowaniem pracownikow [11]. Rycina 2 przed-stawia tzw. piramidç Heinricha, wedtug ktorej reakcje pra-cownikow na zauwazane niebezpieczenstwa rozumiane poprzez liczbç zarejestrowanych zdarzen potencjalnie

Initially, the greater the number of reported hazardous events, the better. This increases the chance of reducing the number of light and heavy accidents and eliminating fatal accidents. At a later stage, the goal is to reduce or completely eliminate near misses [11].

wypadkowych, majq wptyw na wystçpowanie wypadkow przy pracy. Poczqtkowo im wiçksza liczba zgtoszonych zdarzen niebezpiecznych, tym lepiej. Zwiçksza to szansç na zmniejszenie liczby wypadkow o charakterze lekkim i ciçzkim oraz wyeliminowanie wypadkow smiertelnych. W pozniejszym etapie dqzy siç do zmniejszenia lub catko-witej eliminacji zdarzen potencjalnie wypadkowych [11].

1 fatal accident / wypadek smiertelny

400 severe accidents / ciçzkich wypadkow

20 000 minor accidents / lekkich wypadkow

240 000 near misses / zdarzen potencjalnie wypadkowych

2 000 000 dangerous behaviours / niebezpiecznych zachowan

Figure 2. Heinrich accident events pyramid Rycina 2. Piramida zdarzen wypadkowych Heinricha

Source: Own elaboration based on M. Ziçtek, Zdarzenia potencjalnie wypadkowe w budownictwie, referat wygtoszony na konferencji pt. „Bezpieczna budowa - profilaktyka wypadkowa", OSPS BHP, Kielce 2017 [11].

Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie M. Ziçtek, Zdarzenia potencjalnie wypadkowe w budownictwie, referat wygtoszony na konferencji pt. „Bezpieczna budowa - profilaktyka wypadkowa", OSPS BHP, Kielce 2017 [11].

- safety assessment cards, on which each employee makes an individual assessment of the condition or sense of security that accompanied him on a given working day. They can be used to conduct periodic conversations and team discussions on this subject between employees and the supervisor. If the employee has no comments and feels safe, he confirms it with green, when he noticed a risky situation - yellow, and with red - an accident;

- health and safety boards and boards with current information on accidents and the number of days since the last accident at work (see Figure 3);

- karty oceny stanu bezpieczenstwa, na ktorych kazdy pra-cownik dokonuje indywidualnej oceny stanu lub poczu-cia bezpieczenstwa, jakie towarzyszyto mu danego dnia pracy. Mogq one postuzyc do prowadzenia cyklicznych rozmow i dyskusji zespotowych na ten temat pomiçdzy pracownikami a przetozonym. Jesli pracownik nie ma uwag i czut siç bezpiecznie, potwierdza to kolorem zie-lonym, gdy zauwazyt ryzykownq sytuacjç - zottym, nato-miast kolorem czerwonym - zdarzenie wypadkowe;

- tablice BHP i tablice z aktualnymi informacjami dotyczq-cymi wypadkow oraz liczbq dni, jaka minçta od ostat-niego wypadku przy pracy (zob. ryc. 3);

Figure 3. An array of days without an accident Rycina 3. Tablica dni bez wypadku Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

Dotychczasowy najlepszy wynik ..

Previous best result »•

Liczba dni bez wypadku

Days without an accident

thematic training in the field of health and safety (internal or external). Examples of topics of additional OHS training are presented in Figure 4;

- szkolenia tematyczne z zakresu BHP (wewnçtrzne lub zewnçtrzne). Przyktady tematow dodatkowych szkolen z zakresu BHP przedstawia rycina 4;

Figure 4. Modules of additional OHS training Rycina 4. Moduty dodatkowych szkolen z zakresu BHP Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

- prioritisation of health and safety issues at every company meeting;

- educational programmes and campaigns in the field of occupational health and safety in the form of educational materials, such as: posters, leaflets, articles, presentations or films. Their task is to provide employees with the applicable rules and methods of behaviour contributing to the growth of safety culture. A poster on the issues of safe use of chemicals is presented below (see Figure 5).

- priorytetyzacja problematyki z zakresu BHP na kazdym firmowym spotkaniu;

- programy i akcje edukacyjne w zakresie bezpieczenstwa i higieny pracy w postaci materiatow edukacyjnych, takich jak: plakaty, ulotki, artykuty, prezentacje lub filmy. Ich zadaniem jest przekazanie pracownikom obowiqzu-jqcych zasad i sposobow zachowan wptywajqcych na wzrost kultury bezpieczenstwa. Ponizej przedstawiono plakat dotyczqcy problematyki bezpiecznego uzytkowa-nia substancji chemicznych (zob. ryc. 5).

Figure 5. A poster promoting OHS issues Rycina 5. Plakat promujgcy problematyki BHP Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

- "one minute for safety" as a form filled in by an employee performing non-standard work, e.g. service or repair of machines. The purpose of this tool is to make the employee reflect on his preparation for work and appropriate protection against threats in the position held. An example is shown in Figure 6.

A MINUTE FOR SAFETY

Name and surname:

Position:

Workplace:

Date:

QUESTIONS YES NO

Have you fenced off and marked the workplace? X

Have you disconnected the instalations and power suply of the machine? к

Have you read the documents of the machine? к

Did you use the LOTO system? к

Have you equipped yourself with the nessesary personal protection gear? к

Figure 6. "One minute for security" form Rycina 6. Formularz „Minuta dla bezpieczenstwa" Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

- behavioural observation programmes, i.e. the behaviour of employees at the time of work without assessing the technical conditions of the position. The most important element of observation is a conversation with the employee and positive reinforcement leading to a change in behaviour and encouraging the interlocutor to adopt a safe attitude [18].

- „minuta dla bezpieczenstwa" w postaci formularza wypetnianego przez pracownika wykonujqcego niestan-dardowe prace, np. serwis lub naprawç maszyn. Celem tego narzçdzia jest sktonienie pracownika do refleksji na temat jego przygotowania do pracy i odpowiedniego zabezpieczenia siç przed zagrozeniami na zajmowanym stanowisku. Przyktad przedstawia rycina 6;

MINUTA DLA BEZPIECZENSTWA

Imiç i nazwisko:

Stanowisko:

Miejsce wykonywania pracy:

Data:

PYTANIA ТАК NIE

Czy wygrodzites i oznakowates miejsce wykonywania prac? К

Czy odtgczytes instalacje i wytqczytes zasilanie maszyny? К

Czy zapoznates siç z dokumentacjg maszyny? к

Czy wykorzystates system LOTO? к

Czy wyposazytes siç w niezbçdne SOI? к

- programy obserwacji behawioralnych, czyli zachowan pracownikow w momencie wykonywania pracy z pomi-niçciem oceny warunkow technicznych stanowiska. Naj-wazniejszym elementem obserwacji jest rozmowa z pra-cownikiem oraz pozytywne wzmocnienie prowadzqce do zmiany zachowania i zachçcenia rozmowcy do przyjmo-wania bezpiecznej postawy [18].

Purpose, method of implementing behavioural observation programmes and the benefits of their functioning in the organisation

As already mentioned, in the comprehensive approach to OHS, the company implements activities that meet the needs of each of the security segments, i.e. technical, system and behavioural. A behavioural system is any action related to changing the behaviour of employees. These include the implementation of behaviour modification programmes, which are used in the organisation as an additional tool [13].

Behavioural observation programmes are based on the BBS approach, which means safety based on behaviour observation [7]. It is a set of techniques and activities used to encourage employees to adopt safe postures during operational activities and discourage them from engaging in risky behaviour. Consequently, they are to lead to the prevention of accidents at work and occupational

Cel, sposob wdrazania programow obserwacji behawioralnych oraz korzysci ptyngce z ich funkcjonowania w organizacji

Jak juz wczesniej wspomniano, w kompleksowym podejsciu do BHP w firmie wdraza siç dziatania odpowiadajqce potrzebom kazdego z segmentow bezpieczenstwa, tj. technicznego, sys-temowego i behawioralnego. System behawioralny to wszelkie dziatania zwiqzane ze zmianq zachowan pracownikow. Nalezy do nich wdrazanie programow modyfikacji zachowan, ktore w organizacji wykorzystuje siç jako narzçdzie dodatkowe [13].

Programy obserwacji behawioralnych bazujq na podejsciu BBS (z jçz. angielskiego behaviour-based safety) co oznacza bezpieczenstwo opierajqce siç na obserwacjach zachowan [7]. Jest to zbior technik i dziatan wykorzystywanych w celu zachçcania pracowni-kow do przyjmowania bezpiecznych postaw podczas dziatan opera-cyjnych i zniechçcania ich do podejmowania ryzykownych zachowan.

diseases. Their main element is the observation of employees, followed by a conversation, which is primarily to provide the observed person with feedback. The assumptions of the programmes are confirmed by the theory of the American sociologist Georg Homans, according to which, if a certain behaviour is accompanied by success, eg in the form of praise, then the probability that the behaviour will be fixed and repeated [14] increases. Due to the fact that these programmes cover practically most of the area of workplaces and are implemented in large research groups with various specificities of work, they have a real impact on increasing awareness among employees about the risks in the workplace and the prevention applied in this area. Both the observations and the data collected on their basis are the source of knowledge about the causes of dangerous behaviour. They come directly from the observed employees, therefore they constitute reliable information. Thanks to them, the employer, in cooperation with the OHS service, can take appropriate corrective and preventive actions, leading to an increase in the level of safety culture in the organisation.

An additional objective of implementing behavioural observation programmes is to involve employees at all levels, including top management, in activities in the field of occupational health and safety. Thus, the aim is to sensitize employees to risky behaviours undertaken, both by themselves and their colleagues, and to make them aware that dangerous behaviours are not tolerated [15]. It should be emphasized that the implementation of a behavioural observation programme is a long and complex process in which many employees from the organisation, and even representatives of external companies, who have experience in introducing such tools, should be involved. In order to ensure the efficiency and best results of the programme, practitioners divide its implementation into two stages. The first is the design phase in which the planning team takes action. The second phase is the execution phase, in which programme leaders and representatives of the executive team (including the planning team) participate. In both steps, the oversight role is performed by the management team, which is usually made up of representatives of the organisation's top management (see Figure 7).

Both the planning and executive teams should include employees from various departments and sections of the organisation where the observations will take place. Thanks to their comprehensive knowledge and experience, these people make a valuable contribution to the analysis of known processes and associated risky events. Their presence also increases the effectiveness of the observations themselves. On the other hand, the roles of leaders are usually assumed by representatives of the OHS service, who supervise the implementation of the programme as part of health and safety management in the organisation.

Starting work in teams should be preceded by an analysis of the current health and safety at the plant and a review of documentation of accidents and potentially dangerous incidents. This will be the starting point for the design, implementation and orientation of the programme. It is also necessary to determine measures that will allow verification of the effectiveness of the implemented programme in the future. Among them, the most common are indicators of dangerous behaviour and accidents and indicators of the level of the existing safety culture.

W konsekwencji majq one prowadzic do zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym. Ich gtownym elementem jest obser-wacja pracownikow zakonczona rozmowq, ktora ma stuzyc przede wszystkim przekazaniu osobie obserwowanej informacji zwrotnej. Zatozenia programow potwierdza teoria amerykanskiego socjologa Georga Homansa, zgodnie z ktorq jesli pewnemu zachowaniu towa-rzyszy sukces, np. w postaci pochwaty, wowczas wzrasta praw-dopodobienstwo, ze zachowanie to zostanie utrwalone i bçdzie powtarzane [14]. Dziçki temu, ze programy te obejmujq praktycznie wiçkszosc obszaru zaktadow pracy i sq realizowane w duzych gru-pach badawczych o roznorodnej specyfice pracy, majq realny wptyw na zwiçkszenie swiadomosci wsrod pracownikow nt. zagrozen wystç-pujqcych w zaktadzie pracy oraz stosowanej w tym zakresie profi-laktyki. Zarowno obserwacje, jak rowniez zbierane na ich podstawie dane, sq zrodtem wiedzy na temat przyczyn podejmowania niebezpiecznych zachowan. Pochodzq one wprost od obserwowanych pracownikow, zatem stanowiq rzetelne informacje. Dziçki nim praco-dawca we wspotpracy ze stuzbq BHP moze podjqc odpowiednie dzia-tania korygujqce i zapobiegawcze, prowadzqce do wzrostu poziomu kultury bezpieczenstwa w organizacji.

Dodatkowym celem wdrazania programow obserwacji zachowan jest zaangazowanie pracownikow wszystkich szczebli, w tym najwyz-szego kierownictwa, w dziatania z zakresu bezpieczenstwa i higieny pracy. Tym samym dqzy siç do uwrazliwienia pracownikow na podej-mowane ryzykowne zachowania, zarowno przez nich samych, jak i kolegow oraz uswiadomienia im, ze niebezpieczne zachowania nie sq tolerowane [15]. Nalezy podkreslic, ze wdrazanie programu obserwacji behawioralnych to dtugi i ztozony proces, w ktory nalezy zaanga-zowac wielu pracownikow z organizacji, a nawet przedstawicieli firm zewnçtrznych, majqcych doswiadczenie we wprowadzaniu tego typu narzçdzi. Zeby zapewnic sprawnosc i jak najlepsze efekty programu, praktycy dzielq jego wdrozenie na dwa etapy. Pierwszym z nich jest faza projektowania, w ktorej dziatania podejmuje zespot planujqcy. Drugim z etapow jest faza wykonania, w ktorej uczestniczq liderzy programu oraz przedstawiciele zespotu wykonawczego (w tym rowniez zespot planujqcy). W obu krokach rolç nadzorujqcq sprawuje zespot zarzqdzajqcy sktadajqcy siç najczçsciej z przedstawicieli kierownic-twa najwyzszego szczebla organizacji (zob. ryc. 7).

Zarowno w zespole planujqcym, jak i wykonawczym powinni znajdowac siç pracownicy z roznych dziatow i sekcji organizacji, w ktorych bçdq odbywaty siç obserwacje. Dziçki wszechstronnej wiedzy i doswiadczeniu osoby te wnoszq cenny wktad w analizç znanych im procesow i zwiqzanych z nimi ryzykownych zdarzen. Ich obecnosc zwiçksza rowniez efektywnosc samych obserwacji. Z kolei role liderow przyjmujq zazwyczaj przedstawiciele stuzby BHP ktorzy w ramach zarzqdzania bezpieczenstwem i higienq pracy w organizacji nadzorujq realizacjç programu.

Rozpoczçcie pracy w zespotach powinno byc poprzedzone wyko-naniem analizy obecnego stanu BHP w zaktadzie oraz przeglqd doku-mentacji zdarzen wypadkowych i potencjalnie niebezpiecznych. Bçdzie to stanowic punkt wyjscia w fazie projektowania oraz wdrazania programu i ukierunkowania jego dziatania. Niezbçdne rowniez jest wyznaczenie miernikow, ktore w przysztosci pozwolq zweryfi-kowac skutecznosc wdrozonego programu. Wsrod nich najczçsciej wyroznia siç wskazniki niebezpiecznych zachowan i zdarzen wypadkowych oraz wskazniki poziomu istniejqcej kultury bezpieczenstwa.

IMPLEMENTATION OF THE BBS / SYSTEM WDRAZANIE PROGRAMU BBS

PHASE I/FAZAI PLANNING / PROJEKTOWANIA PHASE II / FAZA I EXECUTION / WYKONANIA

Management team / Zespót zarz$dzaj$cy V

r Management team / Zespót zarz$dzaj$cy V r Program leaders / Liderzy programu V

r Program leaders / Liderzy programu r Executive team (including the planning team) / Zespót wykonawczy (w tym zespót planuj^cy) v ^

Figure 7. Phases of implementation of the BBS program with the participation of teams Rycina 7. Fazy wdrazania programu BBS wraz z udziatem zespotow

Source: Own elaboration based on T.E McSween, The values-based safety process improving your safety culture with behaviour-based safety. Ed. II, NJ: John Wiley & Sons, Hoboken, 2003, 304 [19].

Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie T.E McSween, The values-based safety process improving your safety culture with behavior-based safety. Wyd. II, NJ: John Wiley & Sons, Hoboken, 2003, 304 [19].

The first step, the design phase, is the stage in which the organisation is being prepared sationto start implementing behavioural observations. Here, the activities focus mainly on technical aspects, such as: preparation of procedures, cards or reports on inspection, setting the observation schedule, creating a database for recording the observation results. It is also necessary to develop materials and slogans communicating to employees the assumptions of the programme, aimed at its promotion among employees and site visitors, and encouraging their involvement in the programme [16]. At this stage, it is also necessary to select employees to perform the observations, i.e. future observers according to appropriate criteria. From all areas of work, and who occupied various positions in the company's hierarchy, ranging from the management and top management, through lower-level managers and coordinators, to rank and file employees. It is recommended that the group of observers include people who are active and involved in the life of the organisation, including those related to health and safety at work [17].

The next step is to conduct training for all employees selected as observers on the purpose and assumptions of the programme, types of dangerous behaviour, and methods of observation. Particular attention is paid to the ability of observers to develop the ability to strengthen appropriate behaviour while conducting observations and providing feedback. When providing feedback, it is important that the observer first indicates the things that the employee did well, and then verifies what caused the employee to engage in risky behaviour [18]. In order to encourage only safe behaviour, employees should be presented with the potential consequences of the risks taken, rather than being judged or frightened. Organizing pilot observations is the time to verify the created process and, to some extent, assess the skills of the observers, as well as indicate comments and refine the programme. After that, executing proper observations according to the agreed schedule can begin. It is worth remembering about an important aspect, which is the control of observations made according to the plan and the constant motivation of the observers.

Pierwszy krok, czyli faza projektowania, to etap, w którym nalezy przygotowac organizacjç do rozpoczçcia realizacji obserwa-cji behawioralnych. Tu dziatania skupiajq siç gtównie na aspektach technicznych, takich jak: przygotowanie procedur, kart lub raportów z kontroli, ustalenie harmonogramu obserwacji, utworzenie bazy do rejestrowania wyników obserwacji. Niezbçdne jest takze opracowanie materiatów i haset komunikujqcych pracownikom zatoze-nia programu, majqce na celu jego promocjç wsród pracowników i odwiedzajqcych zaktad oraz zachçcanie ich do zaangazowa-nia w program [16]. Na tym etapie konieczny jest tez wybór pracowników wykonujqcych obserwacje, czyli tzw. przysztych obser-watorów, dokonany wedtug odpowiednich kryteriów. Wszystkimi obszarami pracy, a takze zajmowaty rózne stanowiska w hierarchii firmy, poczqwszy od dyrekcji i kierownictwa najwyzszego szczebla, poprzez kierowników i koordynatorów nizszej rangi, az po szerego-wych pracowników. Zaleca siç, aby w grupie obserwatorów znala-zty siç osoby aktywne i zaangazowane w zycie organizacji, w tym takze w projekty zwiqzane z BHP [17].

Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie szkolen dla wszyst-kich pracowników wybranych na obserwatorów na temat celu i zatozen programu, rodzajów niebezpiecznych zachowan, a takze metod obserwacji. Szczególnq uwagç poswiçca siç wypraco-waniu przez obserwatorów umiejçtnosci wzmacniania wtasci-wych zachowan podczas przeprowadzania obserwacji oraz udzielania feedbacku. Istotne jest, aby przy przekazywaniu infor-macji zwrotnej obserwator w pierwszej kolejnosci wskazat rze-czy, które pracownik zrobit dobrze, a dopiero pózniej zweryfiko-wat, co spowodowato, ze podjqt on ryzykowne zachowanie [18]. Aby zachçcic pracowników do jedynie bezpiecznych zachowan, nalezy przedstawic im potencjalne konsekwencje wynikajqce z podej-mowanego ryzyka, a nie oceniac ich lub straszyc. Zorganizowanie pilotazowych obserwacji to czas na weryfikacjç utworzonego procesu i niejako ocenç umiejçtnosci obserwatorów oraz wskazanie uwag i dopracowanie programu. Po nim mozna rozpoczqc realizacjç wtasci-wych obserwacji zgodnie z ustalonym harmonogramem. Warto przy tym pamiçtac o waznym aspekcie, jakim jest kontrola wykonywania obserwacji zgodnie z planem oraz ciqgta motywacja obserwatorów.

An extremely important element of the execution phase is the analysis of data collected on the basis of observation reports. It is performed most often with measures that were used during the health and safety analysis in the company before the implementation of the behaviour change programme. It is recommended that the data analysis be performed periodically (monthly, quarterly, etc.), and its results discussed among the observers and management staff.

This way, the collected data make it possible to evaluate the effectiveness of the implemented programme, its impact on changing employee behaviour and the involvement of observers. At the same time, on their basis, it is possible to isolate the main problem and an area or process where no improvement is visible, and then implement additional corrective actions. It is also important to present the obtained results to all employees of the plant in order to motivate them to appropriate behaviour and spread the safety culture [7].

The above-mentioned stages of introducing a behavioural observation programme are presented in a diagram presented in Figure 8.

Niezwykle istotnym elementem fazy wykonawczej jest analiza danych zebranych na podstawie raportów z obserwacji. Do jej wykonania wykorzystuje siç najczçsciej mierniki, które zasto-sowano podczas analizy stanu BHP w firmie przed wdrozeniem programu zmiany zachowan. Zaleca siç, aby analiza danych byta wykonywana cyklicznie (miesiçcznie, kwartalnie itp.), a jej wyniki omawiane w gronie obserwatorów oraz kadry zarzqdzajqcej.

W ten sposób zebrane dane umozliwiajq ocenç skutecznosci wdrozonego programu, jego wptywu na zmianç zachowan pra-cowników oraz zaangazowanie obserwatorów. Jednoczesnie, na ich podstawie, mozna wyodrçbnic gtówny problem oraz obszar lub proces, w którym nie widac poprawy, a nastçpnie wdrozyc dodatkowe dziatania korygujqce. Istotne jest tez, aby uzyskane wyniki prezentowac wszystkim pracownikom zaktadu w celu motywacji do wtasciwych zachowan i szerzenia kultury bezpie-czenstwa [7].

Wyzej wymienione etapy wprowadzania programu obserwacji behawioralnych przedstawia schemat zaprezentowany na rycinie 8.

Figure 8. The process of implementing behavioural observation program Rycina 8. Proces wdrazania programu obserwacji behawioralnych

Source: Own study based on M. Pçcitto, Skutecznoscprogramowmodyfikacjizachowan niebezpiecznych - doswiadczenia zagranicznychprzedsiçbiorstw, „Bezpieczenstwo pracy - Nauka ipraktyk"2010, 11, 16-19 [5].

Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie M. Pçcitto, Skutecznosc programow modyfikacji zachowan niebezpiecznych - doswiadczenia zagranicznych przedsiçbiorstw, „Bezpieczenstwo pracy - Nauka i praktyk" 2010, 11, 16-19 [5].

The implementation of any behaviour change programme is based on the following main components: safety culture analysis, technical preparation, team training, observation implementation and analysis of the results. However, this project should always be tailored to the individual needs of the organisation. Therefore, the time of programme implementation and its details may differ, due to many factors resulting from the functioning and specificity of a given enterprise.

A comprehensive behavioural observation programme brings many benefits in the workplace, both at the strategic and

Wdrazanie kazdego programu zmiany zachowan oparte jest na nastçpujqcych gtównych elementach: analiza kultury bezpieczenstwa, przygotowanie techniczne, szkolenie zespotów, reali-zacja obserwacji oraz analiza wyników. Zawsze jednak przedsiç-wziçcie to powinno byc dostosowane do indywidualnych potrzeb organizacji. W zwiqzku z tym czas wdrazania programu i jego szczegóty mogq siç róznic, ze wzglçdu na wiele czynników wyni-kajqcych z funkcjonowania i specyfiki danego przedsiçbiorstwa.

Kompleksowo funkcjonujqcy program obserwacji behawioralnych, przynosi w zaktadzie pracy wiele korzysci zarówno na

operational level. The effects are felt by the employer and the employees themselves. First of all, due to the involvement of people from individual areas of the organisation, including line employees, there is an increase in awareness of threats and preventive measures. Employees begin to react to their own and their colleagues' inappropriate behaviour, thus promoting safe behaviour. As shown in Figure 9, it influences the growth of safety culture in the organisation and the prioritisation of health and safety issues. The elimination of accidents at work and occupational diseases (in line with the assumptions of the work safety policy) makes the employer attractive on the labor market and among consumers.

ELIMINATION OF ACCIDENT EVENTS / ELIMINACJA ZDARZEÑ WYPADKOWYCH

\__y

Figure 9. Benefits of implementing the BBS program Rycina 9. Korzysci wynikajgce z wdrozenia programu BBS Source: Own elaboration. Zródto: Opracowanie wtasne.

Among other benefits of implementing a behaviour change programme in the organisation, the following are distinguished:

- increasing the number of safe behaviours and elimination of errors among employees during operational activities;

- limiting the occurrence of risky behaviour and the human factor as the cause of accidents;

- making employees more sensitive to dangerous behaviour (their own and colleagues);

- involvement of top management and improvement of

poziomie strategicznym, jak i operacyjnym. Efekty odczuwalne sq przez pracodawcç oraz samych pracowników. Przede wszystkim, ze wzglçdu na zaangazowanie osób z poszczególnych obsza-rów organizacji, w tym pracowników liniowych, nastçpuje wzrost swiadomosci na temat zagrozen i srodków profilaktycznych. Pra-cownicy zaczynajq reagowac na nieodpowiednie zachowania, swoje i swoich kolegów, propagujqc tym samym zachowania bez-pieczne. Jak przedstawiono na rycinie 9, wptywa to na wzrost kul-tury bezpieczenstwa w organizacji oraz priorytetyzacjç problema-tyki BHP Eliminacja wypadków przy pracy i chorób zawodowych (zgodnie z zatozeniami polityki bezpieczenstwa pracy) czyni pra-codawcç atrakcyjnym na rynku pracy i wsród konsumentów.

OPERATIONAL LEVEL У POZIOM OPERACYJNY

STRATEGIC LEVEL У POZIOM STRATEGICZNY

INCREASE OF THE EMPLOYER'S POSITION IN THE LABOR AND CONSUMER MARKET / WZROST POZYCJI PRACODAWCY NA RYNKU

PRACY I KONSUMENTOW

\___/

Wsród innych korzysci wynikajqcych z wdrozenia w organizacji programu zmiany zachowan wyróznia siç:

- zwiçkszenie liczby bezpiecznych zachowan i elimi-nacjç bt^dów wsród pracowników podczas dziatan operacyjnych;

- ograniczenie wystçpowania ryzykownych zachowan oraz czynnika ludzkiego jako przyczyny zdarzen wypadkowych;

- uwrazliwienie pracowników na niebezpieczne zachowa-nia (swoje i kolegów);

communication related to safety at work throughout the organisation;

- popularisation of health and safety issues;

- enhancement of the importance of additional OHS training and workplace training;

- setting new goals in terms of improving safety [17].

An equally important argument in favor of behaviour modification programmes is the fact that it only requires creating an instruction or procedure for action, training of observers and, above all, systematic and consistent implementation of observations. It is worth remembering, however, that behaviour change programmes are long-term processes, and therefore you have to wait for their effects, not forgetting about continuous control and improvement of the process [12].

- zaangazowanie kadr kierowniczych najwyzszego szcze-bla i poprawç komunikacji zwiqzanej z bezpieczenstwem pracy w catej organizacji;

- popularyzacjç tematyki BHP;

- umocnienie rangi dodatkowych szkolen w zakresie BHP i instruktazy stanowiskowych;

- wyznaczanie nowych celów w aspekcie poprawy bezpieczenstwa [17].

Równie waznym argumentem przemawiajqcym na korzysc programów modyfikacji zachowan jest fakt, ze wymaga ono jedy-nie utworzenia instrukcji lub procedury dziatania, przeszkolenia obserwatorów oraz przede wszystkim systematycznosci i kon-sekwencji w realizacji obserwacji. Warto jednak pamiçtac, ze programy zmiany zachowan to dtugotrwate procesy, w zwiqzku z czym na ich efekty trzeba poczekac, nie zapominajqc przy tym o ciqgtej kontroli i doskonaleniu procesu [12].

Implementing a behavioural observation programme in a service company as an element of a work safety strategy - empirical research

The manufacturing company in which the study was conducted has been operating on the market since 2005. It is located in the Special Economic Zone in tódz and employs 615 full-time and 375 temporary employees. Employees who perform manual work in shifts constitute 79% of the employed, while the remaining employees occupy administrative and office positions. The plant manufactures household appliances of a well-known brand, which are sold both on the Polish and foreign markets (Europe, Asia, America). The organisation has implemented an integrated quality, environment and work safety management system compliant with the ISO 9001, ISO 14001 and OHSAS 18001 standards. A separate health and safety department reporting directly to the director has been established in it. Its role is to support the employer in complying with health and safety regulations. The manager is responsible for the work of the department, who also acts as the plenipotentiary for the labor protection management system. OHS department employs five specialists, including three supervising individual factories and two responsible for the company's warehouse processes. In the plant, as part of the occupational risk assessment, many threats were identified related to the specificity of production, organisation and location of the workplaces in the production cycle, internal transport, use of raw materials and materials, equipment operation, storage, etc. All these hazards were included in the occupational risk assessment cards created for individual sites that were to be observed. 1209 risks were defined in the organisation, 689 of which were classified as "C" level. This is the highest level of risk present in the establishment. Most, as many as 318 threats, are related to internal transport. It is therefore the greatest threat to employees. The company implements projects improving the state of safety, i.e. selection of innovative means of collective or individual protection, introduction of new safety signs, registration of potentially accidental events using the Near Miss application

Wdrazanie programu obserwacji behawioralnych w przedsiçbiorstwie ustugowym jako element strategii bezpieczenstwa pracy - badania empiryczne

Przedsiçbiorstwo produkcyjne, w ktorym przeprowadzono badanie, istnieje na rynku od 2005 roku. Znajduje siç na terenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej w todzi i zatrudnia 615 pracow-nikow etatowych oraz 375 pracownikow tymczasowych. Pracow-nicy wykonujqcy pracç fizycznq w trybie zmianowym stanowiq 79% zatrudnionych, natomiast pozostali pracownicy zajmujq sta-nowiska administracyjno-biurowe. Zaktad produkuje urzqdzenia AGD znanej marki. Sq one sprzedawane zarowno na rynku polskim, jak i zagranicznym (Europa, Azja, Ameryka). W organizacji wdrozono zintegrowany system zarzqdzania jakosciq, srodowi-skiem i bezpieczenstwem pracy zgodny z normami ISO 9001, ISO 14001 oraz OHSAS 18001. Utworzono w nim osobny dziat BHP podlegty bezposrednio dyrektorowi. Jego rolq jest wspieranie pra-codawcy w przestrzeganiu przepisow dotyczqcych bezpieczenstwa i higieny pracy. Za pracç dziatu odpowiada kierownik, ktory petni tez funkcjç petnomocnika ds. systemu zarzqdzania ochronq pracy. Dziat BHP zatrudnia piçciu specjalistow, w tym trzech nad-zorujqcych poszczegolne fabryki i dwoch odpowiadajqcych za procesy magazynowe firmy. W zaktadzie, w ramach przeprowa-dzania oceny ryzyka zawodowego, zidentyfikowano wiele zagro-zen zwiqzanych ze specyfikq produkcji, organizacjq i miejscem stanowisk pracy w cyklu produkcyjnym, wewnçtrznym transpor-tem, uzytkowaniem surowcow i materiatow, obstugq urzqdzen, magazynowaniem itp. Wszystkie te zagrozenia uwzglçdniono w kartach oceny ryzyka zawodowego utworzonych dla poszcze-golnych stanowisk, ktore miaty podlegac obserwacjom. W organizacji zdefiniowano 1209 ryzyk, z czego az 689 zostato zakwa-lifikowanych do poziomu „C". Jest to najwyzszy poziom ryzyka wystçpujqcego w zaktadzie. Najwiçcej, bo az 318 zagrozen ma zwiqzek z transportem wewnqtrzzaktadowym. Stanowi on zatem najwiçksze zagrozenie dla pracownikow. W firmie realizowane sq projekty poprawiajqce stan bezpieczenstwa, tj.: dobor innowacyj-nych srodkow ochrony zbiorowej lub indywidualnej, wprowadzenie

- Accident Risk, registration of defects that may cause a threat at the workplace using the application F-Tag, reorganisation of the workplace or work procedures, promotion of health and safety topics, creating training materials using the One Point Lesson tool and many more. In accordance with the applicable law, the organisation stores accident documentation and keeps a register of accidents at work. In the years 2015-2017, 43 accident events were registered, of which 21 were considered accidents at work. Most of them, 11 cases, concerned internal transport workers (52%), while 8 workers were injured in the production department. As part of determining the circumstances of accidents at work, accident teams defined 65 causes (46 - human factor, 15 - organisational, 4 - technical). The human factor, accounting for 70.8% of all causes, is usually low concentration at work, insufficient knowledge of procedures or disregard for risks at the workplace. Therefore, among the recommended preventive measures determined by accident teams, the most frequently indicated needs were:

- informing all employees about the occurrence of the event - its causes and effects;

- remind employees of the applicable safety rules that were not applied during the accident, e.g. by means of One Point Lesson;

- replacement or use of additional personal protective equipment, e.g. sleeves, special gloves, hearing protection;

- job reorganisation.

In the conducted research, the observed research group was narrowed down to 486 employees working in the production hall and in the warehouse section, which constitutes 70% of the people employed in it. 77 observers were selected to perform behavioural observations under the implemented BBS programme. The research used the method of covert observation of the bahaviour of the employees behaviourwhile performing work at particular positions and moving around the plant. The research tool was a free interview. The behaviour of superiors responsible for managing employees, such as reacting to violations of health and safety regulations or praise for safe behaviour, was also taken into account. The hidden form of observation allowed the analysis of only the natural behaviour of employees and to exclude those inauthentic ones, adopted for the duration of the study.

The process of implementing the behavioural observation programme was carried out in 2018 in one of the company's factories.

It was divided into two stages:

- preparation stage - Q1 2018;

- implementation stage - Q2, III and IV 2018.

The research began with the analysis of health and safety in the organisation and verification of statistical data on accidents. The legitimacy of introducing the employee behaviour change programme into the organisation was confirmed by the results of health and safety analysis at the plant. Over 70% of all registered accidents at work were caused by the human factor. This was the main reason for the decision to add the behavioural tool to the technical and organisational solutions used in the company. The area of the production hall and the warehouse part were selected

nowych znaków bezpieczenstwa, rejestracja zdarzen potencjal-nie wypadkowych z wykorzystaniem aplikacji Near Miss - Ryzyko Wypadku, rejestracja usterek mogqcych spowodowac zagrozenie w miejscu wykonywania pracy za pomocq aplikacji F-Tag, reorga-nizacja stanowiska pracy lub procedury wykonywania pracy, pro-mowanie tematyki BHR tworzenie materiatów doszkalajqcych przy uzyciu narzçdzia One Point Lesson i wiele innych. Zgodnie z obo-wiqzujqcymi przepisami prawa w organizacji przechowywana jest dokumentacja powypadkowa oraz prowadzony jest rejestr wypad-ków przy pracy. W latach 2015-2017 zarejestrowano 43 zdarze-nia wypadkowe, z których 21 uznano za wypadek przy pracy. Najwiçcej z nich, bo 11 przypadków, dotyczyto pracowników trans-portu wewnçtrznego (52%). W dziale produkcji poszkodowanych zostato 8 pracowników. W ramach ustalania okolicznosci wypad-ków przy pracy zespoty powypadkowe zdefiniowaty 65 przyczyn (46 - czynnik ludzki, 15 - organizacyjny, 4 - techniczny). Czynnik ludzki, stanowiqcy 70,8% wszystkich przyczyn, to zazwyczaj niska koncentracja przy pracy, niedostateczna znajomosc procedur lub lekcewazenie zagrozen na stanowisku pracy. Dlatego wsród zale-canych srodków profilaktycznych ustalanych przez zespoty powypadkowe najczçsciej wskazywano na potrzebç:

- poinformowania wszystkich pracowników o zaistnieniu zdarzenia - jego przyczynach i skutkach;

- przypominania pracownikom o obowiqzujqcych zasadach bezpieczenstwa, których nie zastosowano podczas zdarzenia wypadkowego, np. za pomocq One Point Lesson;

- wymiany albo zastosowania dodatkowych srodków ochrony indywidualnej, np. zarçkawki, specjalne rçka-wice, ochronniki stuchu;

- reorganizacji stanowiska pracy.

W przeprowadzonych badaniach zawçzono obserwowanq grupç badawczq do 486 pracowników zatrudnionych w hali pro-dukcyjnej i czçsci magazynowej, co stanowi 70% zatrudnionych w niej ludzi. Wybrano 77 obserwatorów wykonujqcych obserwacje behawioralne w ramach wdrazanego programu BBS. W badaniach wykorzystano metodç niejawnych obserwacji zachowan pracowników podczas wykonywania pracy na poszczególnych stanowi-skach oraz przemieszczania siç na terenie zaktadu. Narzçdziem badawczym byt swobodny wywiad. Brane byto pod uwagç takze zachowanie przetozonych odpowiedzialnych za kierowanie pra-cownikami, takie jak: reagowanie na tamanie przepisów BHP czy pochwaty za bezpieczne zachowania. Ukryta forma obserwacji pozwalata poddac analizie jedynie naturalne zachowania pracowników oraz wykluczyc te nieautentyczne, przyjçte na czas badania.

Proces wdrazania programu obserwacji behawioralnych realizowany byt w 2018 roku w jednej z fabryk nalezqcych do przedsiçbiorstwa.

Zostat on podzielony na dwa etapy:

- etap przygotowan - I kwartat 2018 roku;

- etap realizacji - kwartaty II, III i IV 2018 roku.

Badania rozpoczçto od wykonania analizy stanu BHP w organizacji oraz zweryfikowania danych statystycznych dotyczqcych wypadkowosci. Zasadnosc wprowadzenia do organizacji pro-gramu zmiany zachowan pracowników potwierdzity wyniki analizy stanu BHP w zaktadzie. Ponad 70% wszystkich zarejestro-wanych wypadków przy pracy byto spowodowanych czynnikiem

as the site of behavioural observations, which are the main element of the implemented behaviour change programme, because this is where the most accidents at work were recorded. An external company was engaged to implement the behavioural observation programme in the organisation and train the observers.

The members of the planning team, using the data collected in the health and safety department (occupational risk assessment cards for production employees and employees of the internal transport department and accident reports), designated three main categories of processes that pose the greatest threat to employees. These are: machines, in-house transport and walking on the ground. On the basis of these premises, the team identified eight main categories of behaviour that are subject to special observation:

A - personal protective equipment (PPE);

B - driving and maneuvering with forklifts;

C - activities affecting driving safety;

D - manual transport;

E - moving around;

F - operation of machines and devices;

G - employee attitude / approach;

H - other (including keeping order)

and several subcategories of behaviours for general observation, e.g. A1 - using PPE in accordance with the standard, A2

- undamaged PPE, B1 - driving in accordance with the rules, B2

- maneuvering the load, etc. In the form filled in during behavioural observation, observers assigned to them individual behaviours of the employees.

During the period April - December 2018, 761 observations in teams of two were planned. The areas and dates of the teams' work have been described in detail. Employees of various levels and specialisations were deliberately selected for the team. Forty of them were management staff, nineteen - blue collar workers, and eighteen - g office workers. It was agreed that the collected results will be reported to the planning and implementation team, as well as to all employees once a month. Once a quarter, detailed observation results were collected in order to summarize and work out further actions to improve the conditions of occupational safety and health.

When assessing the implementation of the behavioural observation programme in the selected enterprise, it can be concluded that all elements of the proposed project were successfully implemented.

The collected results of behavioural observations carried out in the selected enterprise show that the project brought the expected results. In the opinion of the authors, this was due to the involvement of a significant group of employees of various levels and specialisations in the project. A positive effect was also brought by the dissemination of knowledge about the risks and preventive measures to be applied during operational activities. The collected data may confirm the hypothesis that the implementation of the behavioural observation programme increases the number of safe behaviours and reduces the number of dangerous behaviours among employees. Over the course of individual quarters summarizing the results of the observations carried out, one can see an increase in the number of safe behaviours

ludzkim. Stanowito to gtówny powód podjçcia decyzji o dotq-czeniu narzçdzia behawioralnego do rozwiqzan technicznych i organizacyjnych stosowanych w firmie. Na miejsce wykonywa-nia obserwacji behawioralnych, bçdqcych gtównym elementem wdrazanego programu zmiany zachowan, wybrano obszar hali produkcyjnej oraz czçsc magazynowq, gdyz tam wtasnie zare-jestrowano najwiçcej wypadków przy pracy. Do wdrozenia programu obserwacji behawioralnych w organizacji i przeszkolenia obserwatorów zostata zaangazowana firma zewnçtrzna.

Cztonkowie zespotu planujqcego, korzystajqc z danych zgro-madzonych w dziale BHP (karty oceny ryzyka zawodowego dla pracowników produkcyjnych oraz pracowników dziatu trans-portu wewnçtrznego i raportów powypadkowych), wyznaczyli trzy gtówne kategorie procesów stanowiqcych najwiçksze zagrozenie dla pracowników. Sq to: maszyny, transport wewnqtrzzaktadowy oraz poruszanie siç pieszych po terenie. Na podstawie tych prze-stanek zespót wytypowat osiem gtównych kategorii zachowan podlegajqcych szczególnej obserwacji:

A - srodki ochrony indywidualnej (SOI);

B - jazda i manewry wózkami widtowymi;

C - czynnosci wptywajqce na bezpieczenstwo jazdy;

D - transport rçczny;

E - przemieszczanie siç;

F - obstuga maszyn i urzqdzen;

G - postawa/podejscie pracownika;

H - inne (w tym dbanie o porzqdek)

oraz po kilka podkategorii zachowan do obserwacji ogólnej, np. A1 - stosowanie SOI zgodnie ze standardem, A2 - nieznisz-czone SOI, B1 - jazda zgodna z zasadami, B2 - manewrowanie tadunkiem itd. W formularzu wypetnianym podczas obserwacji behawioralnej, obserwatorzy przypisywali do nich poszczególne zachowania pracowników.

W okresie IV-XII 2018 roku zaplanowano 761 obserwacji w dwuosobowych zespotach. Obszary i terminy pracy zespotów zostaty szczegótowo rozpisane. Celowo do zespotu wybrano pracowników róznego szczebla i róznej specjalnosci. Czterdziestu z nich stanowili pracownicy kadry zarzqdzajqcej, dziewiçtnastu -pracownicy robotniczy, a osiemnastu - pracownicy biurowi. Usta-lono, ze zbierane wyniki bçdq raportowane zarówno zespotowi planujqcemu, wdrozeniowemu, jak i wszystkim pracownikom raz w miesiqcu. Raz na kwartat zbierano szczegótowe wyniki obserwacji w celu podsumowania i wypracowania kolejnych dziatan poprawiajqcych warunki bezpieczenstwa i higieny pracy.

Oceniajqc przebieg wdrozenia programu obserwacji beha-wioralnych w wybranym przedsiçbiorstwie, mozna stwierdzic, ze wszystkie elementy zaproponowanego projektu zostaty wdro-zone pomyslnie.

Zebrane wyniki obserwacji behawioralnych przeprowadzo-nych w wybranym przedsiçbiorstwie wykazujq, ze projekt przy-nióst oczekiwane rezultaty. W opinii autorów, nastqpito to na skutek zaangazowania w projekt znacznej grupy pracowników róznych szczebli i specjalnosci. Pozytywny efekt przyniosto rów-niez szerzenie wiedzy dotyczqcej zagrozen oraz srodków profilak-tycznych, jakie nalezy stosowac podczas wykonywania czynnosci operacyjnych. Zebrane dane mogq potwierdzac postawionq hipotezç, ze wdrozenie programu obserwacji behawioralnych

and a reduction of inappropriate ones. Already after quarters II and III, a decrease in unsafe behaviour was registered in five out of eight main categories. The number of negative behaviours increased compared to the previous period in only two categories, and remained at the same level in one category.

wptywa na zwi^kszenie liczby bezpiecznych zachowan oraz redukj niebezpiecznych wsröd pracowniköw. Na przestrzeni poszczegölnych kwartatöw podsumowujqcych wyniki przeprowa-dzanych obserwacji, mozna dostrzec wzrost liczby bezpiecznych zachowan oraz redukj niewtasciwych. Juz po kwartatach II i III zarejestrowano spadek niebezpiecznych zachowan w pi^ciu spo-sröd osmiu gtöwnych kategorii. Liczba negatywnych zachowan wzrosta w stosunku do poprzedniego okresu tylko w dwöch kate-goriach, a pozostata na tym samym poziomie w jednej kategorii.

s ^

18% -=17%

16% - 15% 14% 12% 10%

2% 0%

m-*

16% 6% 6% 6% ^

■ 4% _ 4% 4%

I II ll ll IS .■

Categories / Kategorie

II Q / Kw

III Q / Kw

Figure 12. Comparison of the number of nonconformities recorded during the observations in the second and third quarter of 2018 Rycina 12. Porownanie liczby niezgodnosci zarejestrowanych podczas obserwacji w kwartatach II i III 2018 roku Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

After the fourth quarter, a downward trend was already registered in six categories. In turn, the number of dangerous behaviours remained the same in only two categories. However, no increase in hazardous events was recorded (see Figure 13).

Po czwartym kwartale tendenj spadkowq zarejestrowano juz w szesciu kategoriach. Z kolei liczba niebezpiecznych zachowan pozostata na tym samym poziomie jedynie w dwöch kategoriach. Nie zanotowano jednak zadnego wzrostu zdarzen niebezpiecznych (zob. ryc. 13).

s

▼ D II Q / Kw 6*6« ■ III Q / Kw

14% II'.', 14% 4% ^ _4* 1

I Hi Hi III ... ll. N.

IV Q / Kw

Categories / Kategorie

Figure 13. Comparison of the number of nonconformities recorded during the observations in the second, third and fourth quarters of 2018 Rycina 13. Porownanie liczby niezgodnosci zarejestrowanych podczas obserwacji w kwartatach II— IV 2018 roku

Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

The following data proves the interest in the programme and the involvement of observers in its implementation: 599 observations made out of 761 provided in the research schedule, which constitutes 79% of the assumed plan. It is also satisfactory that the implementation of observations in the following months (except for the holiday season) is estimated at an even level.

Moreover, the collected data show that among all the groups of behaviours assessed during the observation, there are several with the highest number of dangerous behaviours. Those are:

- pedestrian movement;

- driving and maneuvering carts;

- use of personal protective equipment;

- securing machines.

The collected results provided the observers, the OHS service and the management with information on the occurrence of the above-mentioned problems, and also showed the need for additional preventive and corrective measures for them. These measures include: increasing the frequency of health and safety checks on transport roads and communication routes, monitoring installations at the main intersections in the factory, conducting additional training in the use of individual and collective protective equipment while operating machinery. Thus, these actions with high probability confirm the validity of the statement contained in the hypothesis: using the results of behavioural observations and their analysis as a source of data to undertake preventive and corrective actions in the field of health and safety.

The effects of implementing a behavioural observation programme vary depending on the type of activity and the size of the organisation. The literature on the subject shows that as a result of implementing the programme, the number of safe behaviours observed among employees may increase by up to 35 percentage points. Unfortunately, it was not possible to find the results of behavioural research in an organisation of the same industry and size. In enterprises with other business profiles, the results differ significantly from those obtained in the described enterprise in the household appliances sector, where an increase in safe behaviour by 3 percentage points was recorded (see Fig. 14).

O zainteresowaniu programem i zaangazowaniu obserwato-rów w jego realizacj? swiadczq nast?pujqce dane: 599 wykona-nych obserwacji na 761 przewidzianych harmonogramem badan, co stanowi 79% zatozonego planu. Zadawalajqcy jest równiez fakt, ze realizacja obserwacji w kolejnych miesiqcach (z wyjqt-kiem sezonu wakacyjnego) szacuje si? na wyrównanym poziomie.

Ponadto z zebranych danych wynika, ze wsród wszystkich grup zachowan ocenianych podczas obserwacji jest kilka, w któ-rych wyst?puje najwi?ksza liczba niebezpiecznych zachowan. Sq to:

- poruszanie si? pieszych;

- jazda i manewrowanie wózkami;

- stosowanie srodków ochrony indywidualnej;

- zabezpieczenie maszyn.

Zebrane wyniki dostarczyty obserwatorom, stuzbie BHP oraz kadrze kierowniczej informacji na temat wyst?powania wyzej wymienionych problemów, a takze ukazaty potrzeb? zastosowania wobec nich dodatkowych srodków profilaktycznych oraz korygu-jqcych nieprawidtowe zachowania. Do srodków tych zaliczajq si?: zwi?kszenie cz?stotliwosci kontroli stanu BHP na drogach trans-portowych i ciqgach komunikacyjnych, instalacji monitoringu na gtównych skrzyzowaniach w fabryce, przeprowadzenie dodatkowych szkolen z zakresu uzytkowania srodków ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas obstugi maszyn. Tym samym dziatania te z wysokim prawdopodobienstwem potwierdzajq zasadnosc stwier-dzenia zawartego w postawionej hipotezie: wykorzystanie wyników obserwacji behawioralnych i ich analizy jako zródto danych do podej-mowania dziatan zapobiegawczych i korygujqcych w zakresie BHP

Efekty wdrozenia programu obserwacji behawioralnych sq zróznicowane ze wzgl?du na rodzaj dziatalnosci i wielkosc orga-nizacji. Literatura przedmiotu wykazuje, ze w wyniku wdrozenia programu liczba bezpiecznych zachowan obserwowanych wsród pracowników moze osiqgnqc wzrost nawet o 35 punktów procen-towych. Niestety nie udato si? dotrzec do wyników badan behawioralnych w organizacji z tej samej branzy i wielkosci. W przed-si?biorstwach o innych profilach dziatalnosci wyniki rózniq si? znacznie od tych otrzymanych w opisanym przedsi?biorstwie z branzy AGD, w którym zarejestrowano wzrost bezpiecznych zachowan o 3 punkty procentowe (zob. ryc. 14).

96%

33%

I I I

Figure 14. The number of safe behaviours by quarters in 2018

Rycina 14. Liczba bezpiecznych zachowan wedtug kwartatow w 2018 roku

Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

Several elements for improvement were noticed during the implementation of the programme, namely:

- failure to implement all planned observations;

- delays in the implementation of the observations planned according to the schedule;

- the lack of systematic recording of observation results, which made it difficult to regularly collect the results for analysis and present them to the employees.

The purpose of operational safety is, inter alia, to reduce the probability of risk of hazardous behaviour of employees as well as accidents and near misses. Creating safe working environment conditions and the impact on the behaviour and attitude of employees to comply with health and safety regulations during the performance of individual operations affect the quality of operational safety. In the examined company, operational security was prioritized by implementing a behavioural observation programme.

W trakcie realizacji programu dostrzezono kilka elementöw wymagajqcych poprawy. Byty to:

- brak realizacji wszystkich zaplanowanych obserwacji;

- opöznienia w realizacji zaplanowanych zgodnie z harmo-nogramem obserwacji;

- brak systematycznego rejestrowania wyniköw obserwacji, co utrudniato cykliczne zbieranie wyniköw stuzqcych analizie i prezentacji pracownikom.

Celem bezpieczenstwa operacyjnego jest miçdzy innymi zmniejszenie prawdopodobienstwa powstania ryzyka wystq-pienia niebezpiecznych zachowan pracowniköw oraz zdarzen wypadkowych i potencjalnie wypadkowych. Tworzenie bezpiecznych warunköw srodowiska pracy oraz wptyw na zachowanie i stosunek pracowniköw do przestrzegania przepisöw BHP podczas wykonywania poszczegölnych operacji wptywa na jakosc bezpieczenstwa operacyjnego. W badanym przedsiçbiorstwie dokonano priorytetyzacji bezpieczenstwa operacyjnego poprzez wdrozenie programu obserwacji behawioralnych.

Summary

As a result of the analysis of the collected data, it can be assumed that the implementation of the behavioural observation programme had an impact on:

- improving the quality of operational safety,

- increasing the safety culture in the organisation,

- increasing the number of safe behaviours among employees from 93% to 96% of all observed behaviours;

- reducing the number of unsafe behaviours.

The results of behavioural observations can be a good source of data and the basis for taking further corrective actions in the area of OHS.

Looking to the future, on the basis of the research results collected in April - December 2018 (Q2 - Q4 2018) and the assumptions based on them, one can propose further actions aimed at improving the existing programme and improving its effectiveness by increasing:

- the number of observers in line with the slogan "we are all observers";

- the frequency of observations in areas where the highest number of unsafe behaviours was registered;

- control over systematic observation and reporting the results by observers.

In case of the workplace described in the above article, it would be advisable to extend the programme to other locations of the factory, including laboratories, the maintenance area and offices, and the use of the BBS tool in other areas of the organisation's activities, e.g. during exercises of the factory rescue staff (fire protection and evacuation) or as an enrichment of quality and environmental audits.

Podsumowanie

W wyniku analizy zebranych danych mozna przyjqc, ze wdrozenie programu obserwacji behawioralnych wptynçto na:

- poprawç jakosci bezpieczenstwa operacyjnego,

- wzrost kultury bezpieczenstwa w organizacji,

- wzrost liczby bezpiecznych zachowan wsröd pracowniköw z 93% na 96% z wszystkich zaobserwowanych zachowan;

- redukcjç liczby niebezpiecznych zachowan.

Wyniki obserwacji behawioralnych mogq stanowic dobre zrö-dto danych i podstawç do podejmowania kolejnych dziatan kory-gujqcych w obszarze BHP.

Wybiegajqc w przysztosc, na podstawie zebranych wyniköw badan w okresie kwiecien - grudzien 2018 roku (II - IV kwartat 2018) i wysnutych na ich podstawie zatozen, mozna zapropono-wac kolejne dziatania, majqce na celu doskonalenie istniejqcego programu oraz poprawç jego efektywnosci poprzez zwiçkszenie:

- liczby obserwatoröw w mysl hasta „wszyscy jestesmy obserwatorami";

- czçstotliwosci wykonywania obserwacji w obszarach, w ktörych zarejestrowano najwiçkszq liczbç niebezpiecz-nych zachowan;

- kontroli nad systematycznym wykonywaniem obserwacji i przekazywaniem wyniköw przez obserwatoröw.

W przypadku zaktadu pracy opisanego w powyzszym arty-kule wskazane bytoby rozszerzenie dziatania programu na pozo-state lokalizacje fabryki, m.in. laboratoria, obszar utrzymania ruchu i biura oraz wykorzystanie narzçdzia BBS w innych zakresach dziatan organizacji, np. podczas cwiczen zaktadowej kadry ratowni-czej (ochrona przeciwpozarowa i ewakuacja) lub jako wzbogacenie audytöw z zakresu jakosci i ochrony srodowiska.

Literature / Literatura

[1] Szlçzak J., Szlçzak N., Bezpieczenstwo i higiena pracy, Wydawnictwo Akademii Górniczo-Hutniczej, Kraków 2010, 11-15.

[2] Korzeniowski L. F., Securitologia. Nauka o bezpieczenstwie czhwieka i organizacji spofecznych, EAS, Kraków 2008, 49.

[3] Frankowska E., Kutakowska A., Kierowanie i przywództwo w zarzqdzaniu a organizacja bezpieczenstwa pracy, w: Miq-dzy wiedzq a wfadzq. Bezpieczenstwo w erze informacji, Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Miçdzynarodo-wych UJ, Kraków 2019, 161-163.

[4] Korzeniowski L.F., Podstawy nauk o bezpieczenstwie, DIFIN, Warszawa 2012, 79.

[5] Pçcitto M., Skutecznosc programów modyfikacji zachowan nie-bezpiecznych - doswiadczenia zagranicznych przedsiqbiorstw, „Bezpieczenstwo pracy - Nauka i praktyka" 2010, 11, 16-19.

[6] https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start

[7] Szczygielska A., Bezpieczenstwo behawioralne a postawy pracowników wobec bezpieczenstwa pracy, „Humanizacja pracy" 2015, 1, 217-237.

[8] Geller E. S., Behavior-Based Safety and Occupational Risk Management, "Behavior Modification" 2005, 29-3, 539-561, https://doi.org/10.1177/0145445504273287.

[9] Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dziat X (Dz.U. z 2018 r. poz. 917 z pózn. zm.).

[10] Rozporzqdzenie Rady Ministrów z dnia 2 wrzesnia 1997 r. w sprawie stuzby bezpieczenstwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 109 poz. 704 z pózn. zm.).

[11] Ziçtek M., Zdarzenia potencjalnie wypadkowe wbudownic-twie, konferencja pt. Bezpieczna budowa - profilaktyka wypadkowa, Kielce 2017.

[12] Znajmiecka-Sikora M., Behawioralne zarzqdzanie bezpie-czenstwem (Behavior-Based Safety (BBS) jako skuteczna metoda ograniczenia liczby wypadköw w organizacji, w: Wspötczesne standardy wzakresie zarzqdzania bezpieczen-stwem i higienq pracy: mozliwosci i zagrozenia, Lewandow-ski J., M. Znajmiecka-Sikora (red.), tom 2, Wydawnictwo Politechniki Lodzkiej, Lodz 2012, 47-63.

[13] Kozlik M., Kompleksowepodejscie do bezpieczenstwa pracy, „Przyjaciel przy pracy" 2008, 10, 28-29.

[14] Turner J. H., Podejscie behawiorystyczne - Homans, w: Struktura teorii socjologicznej. Wydanie Nowe, Manterys A., Woroniecka G. (red. nauk.), ttum. J. Szmatka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, 301-310.

[1 5] P^citto M., Programy modyfikacji zachowan niebezpiecz-nych - wyniki wdrazania w wybranych polskich przedsiqbior-stwach, „Bezpieczenstwo pracy - Nauka i praktyka" 2011, 5, 9-11.

[16] P^citto M., Szczygielska A., Pucuta P., Wdrazanieprogramu modyfikacji zachowan niebezpiecznych „PATRZ" w Grupie Ozaröw S.A., „Bezpieczenstwo pracy - Nauka i praktyka" 2017, 3, 15-17.

[17] Warchat M., BBS - podejscie behawioralne w praktyce stuzby BHP, „Promotor BHP" 2017, 6, 26-28.

[18] Znajmiecka-Sikora M., Boczkowska K., Behaviour-Based-Safety (BBS): program modyfikacji zachowan niebezpiecznych wprzedsiqbiorstwie, „Bezpieczenstwo Pracy - Nauka i Praktyka" 2017, 3, 10-14.

[19] McSween, T.E, The values-based safety process improving your safety culture with behavior-based safety. Wyd. II, NJ: John Wiley & Sons, Hoboken 2003, 304.

List of abbreviations / Wykaz skrótów

BBS - behaviour-based safety

OHS / BHP - occupational health and safety / bezpieczenstwo i higiena pracy

EWA FRANKOWSKA, PH.D. - completed doctoral studies at the International Institute of Organisation and Management in Industry "ORG-MASZ" in Warsaw. Since 2009, she has been an employee of the Main School of Fire Service in Warsaw at the Faculty of Safety and Civil Protection and holds the position of an assistant professor. Lecturer in the theory of organisation and management. Author of many pub -lications, including in "SGSP Scientific Journals", university script and external publications, monographs and articles in the field of management and organisation, controlling, organisation security, the profile of a contemporary manager, quality management and modern management concepts and methods.

JUNIOR BRIG. ANETA KUtAKOWSKA, PH.D - completed doctoral studies at the Institute of Risk Management at the Academy of Finance. Since 1999, she has been working at the Main School of Fire Service in Warsaw. She works as an assistant professor at the Faculty of Safety and Civil Protection Engineering. Lecturer in the theory of economics, security and economic security. Author of numerous publications in SGSP scientific journals as well as articles and monographs on organisational security, economic and financial security. The area of scientific interests is social sciences (security, economic security, economy) and management sciences.

BEATA SADZIÑSKA - a graduate of the Faculty of Occupational Safety Engineering at the Lodz University of Technology. She completed a master's degree in Fire Safety Engineering at the Main School of Fire Service in Warsaw. Currently, she works as a Health and Safety Specialist in one of the international corporations in the telecommunications industry. The main areas of professional activity are adjusting working conditions to legal requirements, machine commissioning, accident event analysis, and keeping health and safety documentation. In particular, however, she is interested in the subject of observing the behaviour of employees behaviour and their impact on work safety, as well as the popularisation of health and safety and fire protection in workplaces.

DR EWA FRANKOWSKA - ukonczyta studia doktoranckie w Miç-dzynarodowym Instytucie Organizacji i Zarzgdzania w Przemysle „ORGMASZ" w Warszawie. Od 2009 roku jest pracownikiem Szkoty Gtównej Stuzby Pozarniczej w Warszawie na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa i Ochrony Ludnosci i zajmuje stanowisko adiunkta. Wyktadowca teorii organizacji i zarzgdzania. Autorka wielu publikacji m.in. w „Zeszytach Naukowych SGSP", skryptu uczelnianego oraz publikacji zewnçtrznych, monografii i artykutów z zakresu zarzgdza -nia i organizacji, controllingu, bezpieczenstwa organizacji, sylwetki wspótczesnego menedzera, zarzgdzania jakoscig oraz nowocze-snych koncepcji i metod zarzgdzania.

ML. BRYG. DR ANETA KULAKOWSKA - ukonczyta studia doktoranc -kie w Instytucie Zarzgdzania ryzykiem na Akademii Finansów. Od 1999 roku jest pracownikiem Szkoty Gtównej Stuzby Pozarniczej w Warszawie. Zajmuje stanowisko adiunkta na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa i Ochrony Ludnosci. Wyktadowca teorii ekono-mii, bezpieczenstwa oraz bezpieczenstwa ekonomicznego. Autorka licznych publikacji w zeszytach naukowych SGSP oraz artykutów i monografii w zakresie bezpieczenstwa organizacji, bezpieczenstwa ekonomicznego i finansowego. Obszar zainteresowan naukowych to nauki spoteczne (bezpieczenstwo, bezpieczenstwo ekonomiczne, ekonomia) oraz nauki o zarzgdzaniu.

BEATA SADZIÑSKA - absolwentka Wydziatu Inzynierii Bezpieczen -stwa Pracy na Politechnice tódzkiej. Ukonczyta studia magisterskie o kierunku Inzynieria Bezpieczenstwa Pozarowego w Szkole Gtównej Stuzby Pozarniczej w Warszawie. Obecnie pracuje na stanowi-sku Specjalisty ds. BHP w jednej z miçdzynarodowych korporacji w branzy telekomunikacyjnej. Gtówne obszary zawodowych dziatan to dostosowywanie warunków pracy do wymagan prawnych, odbiory maszyn, analizy zdarzen wypadkowych, prowadzenie dokumenta-cji z zakresu BHP. W szczególnosci jednak interesuje siç tematykg obserwacji zachowan pracowników i ich wptywu na bezpieczenstwo pracy, a takze popularyzacjg tematyki BHP oraz ochrony przeciw-pozarowej w zaktadach pracy.