CC BY
0ILM-FAN SOHASIDA RAQAMLI TA'LIM RESURSLARINI TASHKIL ETISH
Mamataliyeva Mohinur Ilhorn qizi
"TIQXMMI" Milliy tadqiqot universiteti tayanch dooktoranti https://doi.org/10.5281/zenodo.10659342
Annotatsiya. Mamlakatimizda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 15.10.2020-yildagi "Raqamli O'zbekiston -2030" strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora tadbirlari to'g'risida" PF-6079-sonli farmoni ijrosini ta'minlash bo'yicha raqamli iqtisodiyotni faol rivojlantirish, barcha tarmoqlar va sohalarda, eng avvalo, davlat boshqaruvi, ta'lim, sog'liqni saqlash va qishloq xo'jaligida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini kengjoriy etish bo'yicha kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Bundan tashqari O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024-yil 1-fevral kuni "Raqamlashtirish sohasida malakali mutaxassislar tayyorlash faoliyatini qo'llab-quvvatlash bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida"gi PQ-51-son qarori qabul qilindi. Asosiy maqsad raqamli texnologiyalar sohasida zamonaviy bilimlar olishni rag'batlantirish, ushbu yo'nalishda faoliyat yurituvchi yosh kadrlarning xorijiy tillarni bilish ko'nikmalarini oshirish, mehnat bozorida IT-xizmatlar eksporti sohasida talab yuqori bo'lgan kasblarga o'qitish, shuningdek, mazkur yo'nalishdagi nodavlat ta'lim tashkilotlari faoliyatini qo'llab-quvvatlash hisoblanadi.
Raqamli ta'limni rivojlantirish bo'yicha: 2021-yil 1-yanvardan boshlab fuqarolar tomonidan tizim boshqaruvi, ma'lumotlar bazasi va "bulutli" platformani boshqarish, axborot xavfsizligini ta'minlash va boshqa talab yuqori bo'lgan yo'nalishlarda xalqaro IT-sertifikatlarni olish xarajatlarining 50 foizgacha bo'lgan qismini qoplash tizimi joriy etildi; 2021-yil 1-sentabrga qadar har bir tuman va shaharda mavjud infratuzilma obyektlari negizida keng aholi qatlamlari, ayniqsa yoshlar va ayollar uchun raqamli texnologiyalar o'quv markazlari ochildi; 2023-yil yakuniga qadar barcha tuman va shaharlarda o'quvchilarning ijodiy rivojlanishi va kompyuter dasturlash asoslarini o'rganishi uchun mavjud ta'lim muassasalari negizida 200 dan ortiq informatika va axborot texnologiyalarini chuqurlashtirib o'qitishga ixtisoslashtirilgan maktablar bosqichma-bosqich tashkil etish ishlari olib borilmoqda. Xususan, elektron hukumat tizimini takomillashtirish, dasturiy mahsulotlar va axborot texnologiyalarining mahalliy bozorini yanada rivojlantirish, respublikaning barcha hududlarida IT-parklarni tashkil etish, shuningdek, sohani malakali kadrlar bilan ta'minlashni ko'zda tutuvchi 220 dan ortiq ustuvor loyihalarni amalga oshirish boshlangan.
Raqamli ta'lim resursi -ta'lim berishda kompyuterni talab qiladigan mahsulotidir. Raqamli ta'lim resursidan foydalanish ta'lim jarayoni samaradorligini oshirish uchun prinsipial jihatdan yangi imkoniyatlar yaratadi. Raqamli ta'lim resursi - bu o'qitishda vizualizatsiyaning tezkor vositasi, talabalarning amaliy ko'nikmalarini rivojlantirishda, maktab o'quvchilarining so'rovi va monitoringini tashkil etish va o'tkazishda, shuningdek uy vazifalarini kuzatish va baholashda, diagrammalar, jadvallar, grafiklar, belgilar bilan ishlashda yordamchi, matnlarni tahrirlash va talabalarning ijodiy ishlari xatolarni tuzatishda operativ vosita hisoblanadi. Dasturlashtirilgan o'qitishning o'ziga xos xususiyati - bu o'quv jarayonini faollashtirishga yordam beradigan bosqichma-bosqich mustaqil faoliyat, shuningdek, o'qitishni individuallashtirish va differentsiallashtirish mumkin bo'lgan tezkor aloqaning mavjudligidir. Ta'lim sohasida raqamli ta'lim resursidan foydalanish o'qituvchilarga o'qitishninng metodini, tashkiliy shaklini va mazmunini sifatli o'zgartirish imkonini beradi. Pedagogik faoliyat vositalari takomillashtirilmoqda, o'qitish sifati va samaradorligi ortib bormoqda. Raqamli ta'lim resursi
an'anaviy o'qitish vositalariga nisbatan juda ko'p afzalliklarga ega. Raqamli ta'lim resurslarining maqsadi axborot jamiyatida o'quvchilarning intellektual imkoniyatlarini mustahkamlash, shuningdek, ta'lim tizimining barcha bosqichlarida ta'lim sifatini oshirishdan iborat. Raqamli ta'lim resursidan foydalanishning quyidagi asosiy pedagogik maqsadlarini ajratib ko'rsatish mumkin:
- zamonaviy axborot texnologiyalarini qo'llash orqali o'quv jarayonining barcha darajalarini faollashtirish (o'quv jarayonining samaradorligi va sifatini oshirish; fanlararo aloqalarni chuqurlashtirish; kerakli ma'lumotlarni qidirish hajmini oshirish va optimallashtirish; kognitiv faoliyat faolligini oshirish);
- o'quvchi shaxsini rivojlantirish, shaxsni axborot jamiyatida qulay hayotga tayyorlash (har xil fikrlash turlarini rivojlantirish; kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirish; kompyuter grafikasi, multimedia texnologiyasidan foydalanish orqali estetik tarbiya; axborot madaniyatini shakllantirish, axborotni qayta ishlash qobiliyati).
Dars bosqichlarida, asosiy o'qitish ta'siri va nazorati kompyuterga o'tkazilganda, o'qituvchi o'quvchilar kuzatish imkoniyatiga ega bo'ladi. Bu o'qituvchiga o'z boshqaruv faoliyatini loyihalash va o'quvchilarning bilim olishga ijodiy munosabatini bosqichma-bosqich rivojlantirish imkonini beradi. Raqamli ta'lim resursi imkoniyatlarini o'quvchilarning qobiliyatlarini aniqlash va rivojlantirishga, ko'nikma va o'rganish istagini shakllantirishga yordam berishi mumkin. O'quv jarayonida Raqamli ta'lim resursini qo'llash maqsadlari va ularning imkoniyatlariga ko'ra, Raqamli ta'lim resursining quyidagi turlari ajratiladi: Elektron kutubxona - elektron hujjatlarning turli xil to'plamlarini ( ma'lumotnomalar va boshqalarni o'z ichiga olgan elektron nashrlar) ishonchli saqlash va samarali ishlatish imkonini beruvchi taqsimlangan axborot tizimi.
- elektron ko'rgazmali qurollar kutubxonasi - ma'lum bir mavzu sohasidagi ob'ektlar, jarayonlar, hodisalarni aks ettiruvchi multimedia komponentlari to'plamidan foydalangan holda mazmuni uzatiladigan qo'llanma.
- elektron ensiklopediya - bilimning ma'lum sohalarini qamrab oluvchi turli yo'nalishlar bo'yicha juda katta hajmdagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan qo'llanma. Nashrlar ko'plab illyustratsiyalar, video va audio fragmentlar, animatsiyalar va uch o'lchovli modellar bilan ta'minlangan.
- Repetitorlar, trenajyorlar, praktikumlar- darslarga, imtihonlarga mustaqil tayyorgarlik ko'rish, bilimingizni xolisona baholash imkonini beruvchi o'quv-uslubiy majmualardir.
- Multimedia darsliklari - kompyuter yordamida mustaqil yoki o'qituvchi ishtirokida o'quv kursini yoki uning katta qismini o'zlashtirish imkoniyatini beruvchi dasturiy-uslubiy majmuadir.
- Virtual laboratoriyalar - o'quv majmuasi bo'lib, u ob'ektli tajribalarni, jumladan, maktab sharoitida o'tkazish qiyin, qo'shimcha jihozlarni talab qiladigan yoki juda qimmatga tushadigan tajribalarni o'tkazish imkonini beradi.
Raqamli ta'lim resurslari zamonaviy ta'limning maqsadlari va vazifalarini amalga oshirishga qaratilgan grafik, matn, raqamli, nutq, musiqa, video, foto va boshqa ma'lumotlarni o'z ichiga olgan axborot manbai hisoblanadi. Bitta raqamli ta'lim resursida axborot (yoki axborot-ma'lumot) manbalari, axborotni yaratish va qayta ishlash vositalari, boshqaruv elementlari ajratilishi mumkin. Raqamli ta'lim resurslari o'quvchilarning mustaqil ishlashi uchun zarurdir,
- bosma o'quv adabiyotidan, materiallarni yetkazib berish usullaridan farqli ravishda o'rganilayotgan materialni tushunishni osonlashtiradi: eshitish va hissiy xotiraga ta'sir qilish;
- oquvchining ehtiyojlariga, tayyorgarlik darajasiga, intellektual qobiliyatlarga muvofiq moslashishga imkon beradi;
- ishning barcha bosqichlarida o'z-o'zini sinab ko'rish uchun keng imkoniyatlarni taqdim
eting;
- ishni chiroyli tarzda tashkil etish va o'qituvchiga fayl yoki bosma shaklda topshirish imkoniyatini beradi;
- cheksiz sabr-toqatli murabbiy bo'lib xizmat qiladi, deyarli cheksiz miqdordagi tushuntirishlar, takrorlashlar, maslahatlar va boshqalarni beradi.
Raqamli Texnologiya Resurslari maxsus auditoriyalarda amaliy mashg'ulotlarda foydalidir, chunki ular:
• ko'proq muammolarni hal qilish uchun kompyuterni qo'llab-quvvatlashga ruxsat berish, olingan echimlarni tahlil qilish va ularning grafik talqinini tahlil qilish uchun vaqtni ozod qilish;
• o'qituvchiga kompyuterlarda mustaqil ish shaklida dars berishga imkon beradi, bu esa rahbar va maslahatchi rolini qoldiradi;
• o'qituvchiga kompyuter yordamida o'quvchilarning bilimlarini tez va samarali nazorat qilish, nazorat tadbirining mazmuni va qiyinchilik darajasini belgilash imkonini beradi.
Raqamli ta'lim resurslaridan foydalanish bir qator afzalliklarga ega: axborot texnologiyalari o'quv ma'lumotlarini taqdim etish imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi. Rang, grafikalar, ovoz, video texnologiyasining barcha zamonaviy vositalaridan foydalanish faoliyatning haqiqiy muhitini yaratishga imkon beradi, kompyuter o'quvchilarni o'rganishga bo'lgan g'ayratini sezilarli darajada oshirishga imkon beradi. To'g'ri muammolarni hal qilishni etarli darajada rag'batlantirish orqali motivatsiya kuchayadi. XULOSA.
Ta'lim pog'onasining boshlang'ich bosqichida talabalarga raqamli texnologiyalarni taqdim etish orqali raqamli ko'nikmalarni o'zlashtirish uchun imkoniyatlar yaratish, tahliliy va tanqidiy fikrlashni rivojlantirish, kelajakda zarur bo'ladigan keng ko'lamli raqamli transformatsiya sharoitida yoshlarga bilim va ko'nikmalar berish; yagona masofaviy ta'lim platformasini kelajakda ta'limning barcha yo'nalishlarida tatbiq etish maqsadida yaratish va amalga oshirish; o'quvchilar uchun raqamli texnologiyalardan foydalanishning umumiy darajasini oshirish maqsadida umumta'lim maktablarining asosiy o'quv dasturlariga doimiy o'zgartirishlar kiritish zamonaviy talimni rivojlantishda asos bo'lib xizmat qilmoqda.
REFERENCES
1. 15.10.2020-yildagi "Raqamli O'zbekiston -2030" strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora tadbirlari to'g'risida" PF-6079-sonli farmoni
2. Ананьев И.И. Использование информационной системы для модульной организации образовательного процесса / И.И.Ана-ньев, П.И.Ананьев, А.В.Бобров // Измерение, контроль, информа-тизация. Барнаул, 2007.
3. Андреев А.А. Дидактические основы дистанционного обу-чения. URL: www.aqua.iefb.agtu.ru/dist/Biblio/Dissert/dissert_Andreev/ br/ogl-b.htm
