CC BY
15KLASTERLI YONDASHUV ASOSIDA INNOVATSION TA'LIM TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH.
Atoyev Fazliddin Sayfiddinovich
Buxoro muhandislik-texnologiya instituti, Mustaqil izlanuvchisi. https://doi org/10.5281/zenodo. 8049626 Annotatsiya. Ushbu maqolada klasterli yondashuv asosida elektron ta'lim resuruslarini yaratish texnologiyalari va ularning o'quv jarayonlarini takomillashtirishdagi tadbig'i keltirilgan. O'quv materialini kamchiliklarini tezda tuzatish, zarur o'zgartirishlar kiritish imkonining borligi, materialni kompyuter yordamida turli ko'rinishda tayyorlash mumkinligi, rangli tasvirlardan foydalanish, ularni jonlantirish va harakatlantirish imkoniyatini yaratishda elektron taqdimotning afzalligi yoritilgan. O'quvchilarda badiiy salohiyatni rivojlantirish muammosining pedagogik-psixologik adabiyotlarda o'rganilishi, pedagogik-psixologik xususiyatlari, texnologiyasi, o'quvchilarda badiiy estetiklikni rivojlantirish samaradorligini oshirishga yordam beradi
.Kalit so'zlar: Elektron o'qitish, klasterli yondashuv, masofadan o'qitish, aralash o'rganish, axborot texnologiyalari, zamonaviy ta'lim vositalari, zamonaviy o'qitish usullari.
Bugungi kunda ta'limda deyarli barcha dasturlar elektron ta'lim resurslari elementga ega va faqat onlayn ta'lim uchun yaratilgan kurslar tobora ko'payib bormoqda. Ommaviy Onlayn Ochiq Kurslar (MOOC) imkoniyatlaridan ham kengroq foydalanilmoqda, bu esa tanlagan kurs yoki mutaxassislikni olishni xohlovchilar uchun klasterli yondashuv asosida oliy ma'lumot olish imkoniyatini ochadi. Onlayn ta'limning keng qo'llanilishi individuallashtirilgan ta'limni chuqurlashtirishga olib keldi. Tadqiqotchilarning ta'kidlashicha, hatto bosma darslik ham 1) o'quvchining o'qituvchiga nisbatan ma'lum bir mustaqilligi va avtonomiyasini 2) bir sur'atda o'rganish imkoniyatini, shaxs uchun xarakterni rivojlantiruvchi xususiyatga ega. Biroq, bosma darslik zamonaviy jamiyat sharoitlariga moslashish uchun yetarlicha moslashuvchanlikka ega. Elektron kitoblar afzalliklarga ega, chunki u tabiiy ravishda media-kontentni birlashtiradi, o'zgaruvchanlikka ega va yangi bilim yoki ta'lim talablariga tezda moslashtirilishi mumkin; o'qituvchining ijodkorligini cheklamaydi; talabaga yangi mazmunni o'quv jarayoniga mustaqil ravishda kiritish imkonini beradi. Bundan tashqari, tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, eng maqbul bo'lgan bosma materiallarni o'qitishning elektron shakllari va ta'lim mazmuni kombinatsiyasi hisoblanadi. Elektron ta'limning eng dolzarb masalalari har bir talabaning shaxsiy ta'lim strategiyasiga muvofiq, Internetdagi juda ko'p sonli resurslardan foydalanish imkoniyatiga ega bo'lgan o'quv materiallarini tanlash, tartiblash va bog'lash tizimlarini ishlab chiqishdir. Muayyan kurs uchun ma'lumotni tanlashning boshlang'ich modellari va o'quv jarayonida materialni moslashuvchan modellari va talabaning bilimi va ehtiyojlari qanday o'zgarishiga mos ravishda taqdim etilgan. Elektron ta'lim samaradorligi doimiy raqamli muhit davrida tug'ilgan odamlarning avlodlari uchun ushbu usulning katta moslashuvchanligi bilan belgilanadi. Elektron ta'lim texnologiyalari yanada qoniqarli, barqaror motivatsiyani rivojlantiradi va ko'plab talabalarni bitirishga yordam beradi, chunki ba'zilari boshqa sharoitlarda buni qila olmaydi. Elektron ta'limning aksariyat tadqiqotchilari elektron ta'limga yangi nazariy va klasterli yondashuv zarur deb hisoblashadi, chunki u shaxsiy aloqani o'z ichiga olgan an'anaviy ta'lim bilan ijobiy taqqoslanadi. Elektron ta'lim resursini o'quv quroli sifatida ko'rib, hozirgi vaqtda u asosan asosiy darsga qo'shimcha, yordamchi material sifatida yoki talabalarning
mustaqil ishlarini tashkil etish shakli sifatida qo'llanilishi qayd etilgan. An'anaviy modeldan o'qituvchi va talabaning pozitsiyasi o'zgarib turadigan yangi modelga o'tish vositasi sifatida an'anaviy va elektron ta'lim elementlarini birlashtirgan aralash ta'lim tizimidan foydalanishni taklif qiladi. Tadqiqotchilar elektron ta'lim resursining tasniflash xususiyatlariga, ularni o'quv jarayonida qo'llash maqsadlariga e'tibor berishadi. O'quv jarayoniga elektron ta'lim resursining faol tatbiq etilishi o'qituvchilarni ilmiy nashrlar sahifalarida o'z tajribasini nashr etishga rag'batlantirdi, bu nafaqat uslubiy tajribani umumlashtirish, balki tadqiqot doirasidan tashqarida qolayotgan muammolarni aniqlash imkonini beradi. Boshlang'ich sinflarda masofaviy texnologiyalarni joriy etish bo'yicha o'tkazilgan tajribalar o'qituvchi va o'quvchilar o'rtasida bevosita muloqot va klasterli yondashuv zarurligini ko'rsatdi. To'g'ri elektron ta'limning an'anaviy sinfda o'qitishdan ustunligi ko'plab tadqiqotchilar tomonidan isbotlangan.
Yangiliklar forumida elektron ta'lim resursi Communication tuzilmasi va vazifalari talabalarni joriy o'quv yilida elektron ta'lim resursi bilan ishlash qoidalari bilan tanishtirishni, kurs bo'limlaridagi yangiliklar va o'zgarishlarni, masalan. vazifalarni bajarish vaqtini o'zgartirish, manbalar va adabiyotlar ro'yxatida yangi nashrlarning paydo bo'lishi. Talabalar kurs mavzusi bo'yicha talabalar va o'qituvchilar tomonidan klasterli yondashuv asosida muhokama qilish uchun forumlarga kirish huquqiga ega. Bu yerda muammoli ta'lim qo'llaniladi. Muammoli ta'lim o'quvchining haqiqiy materialni tahlil qilish va undan mustaqil ravishda yangi ma'lumotlarni olish, o'z xulosalariga kelish uchun ishlash orqali fikrlash jarayonini faollashtirishga yordam beradi. Talaba allaqachon ma'lum bo'lgan bilimlarni qo'llashga muhtoj, ijodiy fikrlashni namoyon qiladi, bu tayyor xulosalarni idrok etishning jiddiy muammosini hal qiladi ("Evrika" forumi asosida). Talabalar bir-birlarining javoblarini ko'rishlari va fikr bildirish va konstruktiv muhokama qilish imkoniyatiga ega bo'lishlari uchun forumdagi muhokamalar ochiq shakilda. Turli xil kognitiv turdagi savollarni shakllantirish qobiliyatiga oid vazifalar taklif etiladi. Aniqlovchi savol; Amaliy savol; Baholash uchun savol; Savol-tarjima, Ijodiy savol. Talabalar uchun kurs bo'yicha mustaqil ravishda forum yaratish va ish uslublarini ishlab chiqish imkoniyati forum bilan ishlash variantlaridan biridir. Talabalarning nafaqat tanqidiy tafakkurini rivojlantiradi, balki ularni o'z nuqtai nazarini isbotlash uchun manbalar, o'quv va ilmiy adabiyotlarni faol ilmiy tahlil qilishga olib boradi. Munozaraning ochiqligi forumning shubhasiz afzalligi hisoblanadi. Talabalar o'z tengdosh talabalarning javoblarini ko'rib, birinchidan, aytilganlarni takrorlamaslikka harakat qiladilar, ikkinchidan, ular bildirilgan nuqtai nazarni to'ldirish yoki rad etish orqali ularga sharh berishlari mumkin. Xuddi shu forum ma'lum ko'nikmalarni olishga yordam beradi, masalan, ma'lum bir mavzu bo'yicha har xil turdagi savollarni to'g'ri ishlab chiqish. Yaxshi ishlab chiqilgan savol muqobil javoblar imkoniyatini taklif qiladi. Shu bilan birga, talaba ma'lumotni mantiq nuqtai nazaridan tahlil qilishi va natijalarni nostandart vaziyatlarda qo'llashi kerak. Avtomatik ulanish filtri ma'lumotlar bazasining istalgan yozuvini kursda uchraydigan bir xil so'zlar yoki iboralar bilan avtomatik ravishda bog'lash imkonini beradi. O'qituvchi ma'lumotlar bazasi yozuvlarini sharhlash va to'ldirishga ruxsat berishi mumkin. Muayyan mavzu bo'yicha "Ilmiy maqolalar tahlili" elektron ta'lim resurslarida klasterli yondashuv talabalarga o'qish savodxonligini rivojlantirish kata hissa qo'shadi. Matnli ma'lumotlar kompyuter va smartfon ekranlariga o'tishi bilan axborot ta'minoti strukturasi o'zgardi. Shunday qilib, talabalar diqqat bilan o'qishda yangi kognitiv strategiyalarni ishlab chiqishlari kerak. Shuning uchun semantik o'qishdagi muvaffaqiyat endi matnni o'qish va tushunish qobiliyati bilan belgilanmasligi kerak. Qolaversa, matn bilan ishlash atamalarni to'g'ri
o'qib, matn mazmunini tushunib yetgan taqdirda ham murakkab fikrlash jarayonini shakillantiradi, elektron ta'lim resusrsi ushbu ko'nikmalarni rivojlantirishga qaratilgan. U eng qiziqarli ilmiy materiallarni yaratadigan jamoaviy ma'lumotlar bazasi sifatida amalga oshiriladi. Shu bilan birga, talabalar taklif qilingan mavzu bo'yicha o'zlarining izohlari va kalit so'zlarini yozishlari va u uchun amaliy ish yaratishlari taklif etiladi. Ma'ruza darsida klasterli yondashuv asosida elektron ta'lim resursi elementi faol o'qitish texnologiyasida amalga oshiriladi. "Ma'ruza" elementi o'qituvchiga tarkibni to'ldirish va u ustida ishlashning turli usullaridan foydalanish uchun ko'plab imkoniyatlarni beradi. Talabaga mavzu, ma'ruza rejasi bilan tanishgandan so'ng darhol ma'ruzaning barcha bo'limlarini bosqichma-bosqich o'rganish taklif etiladi. O'qituvchi talabaning nazariy materialni o'rganish bosqichlari va shartlarini mustaqil ravishda belgilaydi. Elektron ta'lim resursi bilan ishlashning ikkita usulini taklif qiladi: analitik va sintetik. Analitik usul tugallangan tahlil qilishdan iborat. Talabalar semantik korrelyatsiya bilan bog'liq bo'lgan turli elementlarini ko'rib chiqish imkoniyatiga ega. O'rganishning sintetik (yoki induktiv) usuli ko'proq ijodiydir, chunki u yaratish jarayonini takrorlaydi. O'qituvchining "o'tish" strategiyasiga qarab, talabalar boshqa sahifaga o'tishlari, oldingi sahifaga qaytishlari yoki boshqa yo'lga borishlari mumkin. Oldingi topshiriq uchun barcha turdagi topshiriqlar (testlar, tarixiy manba tahlili) bajarilgan taqdirdagina talaba keyingi nazariy savolga o'tish imkoniyatiga ega bo'ladi. Bu o'rganilayotgan materialni testlar orqali mustahkamlash, muammoli vazifalarni hal qilish, manbalarni tahlil qilish, elementlarga ega bo'lgan mavzuni izchil o'rganishni ta'minlaydi. Ma'ruzaning har bir bosqichi baholanadi. Bu kommunikativ topshiriqlarni qo'shish, talabalar loyihalarini to'plash, tahlil qilish va ular bo'yicha fikr bildirish imkonini beradi. Talabalarga taqdim etilgan "Elektron ta'lim resurslaridan o'quv jarayonida foydalanishning ijobiy va salbiy tomonlari" so'rovnomasining ushbu shaklida taqdim etildi. Javoblar tahlili o'quv jarayonida electron ta'lim resursidan amaliy foydalanish va uni takomillashtirish imkoniyatlari bo'yicha xulosalar chiqarish imkonini beradi.
Oliy ta'lim muassasasida fanlarni o'qitish bo'yicha klasterli yondashuv asosida elektron ta'lim resurslarining samarali amaliyotini hatto mikro darajada (bir yoki ikkita o'quv kursi) joriy etishda o'qitish tajribasini tahlil qilish o'quv kurslari dizaynini yanada yaxshilash va shuning uchun sifatni yaxshilash imkonini beradigan ma'lumotlarni olish imkonini beradi. talabalarni tayyorlash. Tadqiqot elektron ta'lim dasturlarini loyihalashda bir qator muammolarni ko'rsatadi, asosan o'z-o'zini o'rganish va kerakli va yetarli materialdan tashqari materialni o'z-o'zini qayta ishlash uchun yetarli motivatsiyaning yo'qligi. Talabalar, shuningdek, media-kontentga ko'proq jalb qilinadi, matn mazmuni esa eng foydali deb hisoblanadi. Shunday qilib, talabalar o'rtasida kognitiv dissonans mavjud. Shunday qilib, keyingi tadqiqot mavzusi mustaqillik uchun yetarli motivatsiyani yaratadigan va sifatli ta'lim uchun eng mos shaklda o'quv mazmunini ta'minlaydigan elektron ta'lim o'quv dasturlarini yaratish usullarini aniqlashga qaratilgan bo'lishi kerak. Demak, talabalarning bilim savodxonligini shakllantirish, ularni kurs matn dasturini o'zlashtirishga undash zarurati yaqqol ko'rinib turibdi.
REFERENCES
1. Атоев Ф. С. TA'LIMNI AXBOROTLASHTIRISH, O'QUV JARAYONI SAMARADORLIGINI OSHIRISH VOSITASI: Atoev Fazliddin Sayfiddinovich Buxoro muhandislik-texnologiya instituti. axborot kommunikatsiya texnologiyalari kafedrasi
assistenti //Образование и инновационные исследования международный научно -методический журнал. - 2022. - №. 3. - С. 127-133.
2. ATOYEV F. ELEKTRON TA'LIM RESURSLARI ORQALI TALABALARNING O'QUV JARAYONINI TASHKIL ETISH IMKONIYATLARI //EDAGOGIK AHORAT. - С. 226.
3. AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANIDA ELEKTRON TA'LIM RESURSLARIDAN FOYDALANISH VA RIVOJLANTIRISH MUAMMOLARI HAMDA UNING HUQUQIY JIHATLARI: Atoyev Fazliddin Sayfiddinovich, Orifov Muxammadamin Kotibjon o'g'li, Muhammadov Shohruh Samandar o'g'li // Journal of Integrated Education and Research 2023/4/20 Том 2 С. 23-28. https://buxdu.uz/media/jurnallar/pedagogik_mahorat_2022_2_son.pdf
4. Urinov U. Organizational structure of relations between technical higher education institutions and industrial enterprises and students. Current research journal of pedagogics. http://interscience.uz 133 https://doi.org/10.37547/pedagogics-crjp-02-12-11
5. Urinov U., Adizova S. Pedagogical conditions for the development of students in industrial practice. E3S Web of Conferences 284, 09017 (2021)
