CC BY
1ОШ МАМЛЕКЕТТИК УНИВЕРСИТЕТИНИН ЖАРЧЫСЫ
ВЕСТНИК ОШСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА BULLETIN OF OSH STATE UNIVERSITY
ISSN: 1694-7452 e-ISSN: 1694-8610
№3/2024, 96-106
ИНФОРМАТИКА
УДК: 372.8
DOI: 10.52754/16948610 2024 3 9
ИЛЛЮСТРАЦИЯЛАНГАН YЙРeТКYЧТeРДY КОЛДОНУУ ЖАНА АЛАРДЫН ЗАМАНБАП САНАРИПТИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАГЫ РОЛУ
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИЛЛЮСТРИРОВАННЫХ САМОУЧИТЕЛЕЙ И ИХ РОЛЬ В СОВРЕМЕННЫХ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЯХ
THE USE OF ILLUSTRATED TUTORIALS AND THEIR ROLE IN MODERN DIGITAL
TECHNOLOGIES
Аркабаев Нуркасым Кылычбекович
Аркабаев Нуркасым Кылычбекович Arkabayev Nurkasym Kilychbekovich
ф.-м.и.к., доцент, Ош мамлекеттик университети
к.ф.-м.н., доцент, Ошский государственный университет Candidate of Physico-Mathematical Sciences, Associate Professor, Osh State University
_ORCID: 0009-0000-1912-2225_
Назарбек кызы Тансулуу
Назарбек кызы Тацсулуу Nazarbek kyzy Tangsuluu
магистрант, Ош мамлекеттик университети
магистрант, Ошский государственный университет Master's student, Osh State University [email protected]
_ORCID: 0009-0007-8077-4709_
Орозбаева Айгерим Сарыбаевна Орозбаева Айгерим Сарыбаевна Orozbaeva Aigerim Sarybaevna
магистрант, Ош мамлекеттик университети
магистрант, Ошский государственный университет Master's student, Osh State University [email protected] ORCID: 0009-0006-2376-243X
ИЛЛЮСТРАЦИЯЛАНГАН YЙРeТКYЧТeРДY КОЛДОНУУ ЖАНА АЛАРДЫН ЗАМАНБАП САНАРИПТИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАГЫ РОЛУ
Аннотация
Бул макала иллюстрацияланган YЙрвткYчтврдYн заманбап санариптик технологиялардагы ролун жана колдонулушун изилдейт. Иллюстрацияланган YЙрвткYчтврдYн тарыхый внYГYYCY, алардын тYрлврY жана взгвчвлYктврY каралат. Макалада заманбап технологиялардын, анын ичинде кецейтилген реалдуулук (AR), виртуалдык реалдуулук (VR), жасалма интеллект (AI) жана булуттук эсептввлврдYн иллюстрацияланган YЙрвткYчтвргв тийгизген таасири талкууланат. Окуу процессин интерактивдYY жана жекелештирYY YЧYн бул технологиялардын колдонулушу кврсвтYлвт. Иллюстрацияланган окутуучу программаларга коюлуучу талаптар жана алардын билим беруу мекемелериндеги артыкчылыктары CYрвттвлвт. Макала иллюстрацияланган YЙрвткYчтврдYн заманбап билим беруу системасындагы маанилYYЛYГYн жана келечектеги потенциалын баса белгилейт. Ошондой эле, иллюстрацияланган YЙрвткYчтврдYн ар кандай предметтерди окутууда колдонулушу, алардын окуучулардын жетишкендиктерине тийгизген таасири жана мугалимдердин ишин жецилдетуудв^ ролу талданат. Изилдвв ыкмалары жана жыйынтыктары берилип, келечектеги изилдввлвр YЧYн сунуштар келтирилет.
Ачкыч свздвр: Иллюстрацияланган YЙрвткYчтвр, санариптик технологиялар, Augmented Reality, Virtual Reality, Artificial Intelligence, интерактивдуу окутуу, жекелештирилген билим берYY.
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИЛЛЮСТРИРОВАННЫХ САМОУЧИТЕЛЕЙ И ИХ РОЛЬ В СОВРЕМЕННЫЕ ЦИФРОВЫ1Х ТЕХНОЛОГИЯХ
Аннотация
Данная статья исследует роль и применение иллюстрированных самоучителей в современных цифровых технологиях. Рассматривается
историческое развитие иллюстрированных самоучителей, их виды и особенности. В статье обсуждается влияние современных технологий, включая дополненную реальность (А^), виртуальную реальность (У^), искусственный интеллект (А1) и облачные вычисления, на иллюстрированные самоучители. Демонстрируется использование этих технологий для интерактивности и персонализации учебного процесса. Описываются требования к иллюстрированным обучающим программам и их преимущества в образовательных учреждениях. Статья подчеркивает важность иллюстрированных самоучителей в современной системе образования и их потенциал в будущем. Также анализируется применение иллюстрированных самоучителей в преподавании различных предметов, их влияние на успеваемость учащихся и роль в облегчении работы учителей. Представлены методы исследования и результаты, а также даны рекомендации для будущих исследований.
THE USE OF ILLUSTRATED TUTORIALS AND THEIR ROLE IN MODERN DIGITAL TECHNOLOGIES
Abstract
This article explores the role and application of illustrated tutorials in modern digital technologies. It examines the historical development of illustrated tutorials, their types, and characteristics. The paper discusses the impact of modern technologies, including Augmented Reality (AR), Virtual Reality (VR), Artificial Intelligence (AI), and cloud computing, on illustrated tutorials. It demonstrates the use of these technologies for interactivity and personalization of the learning process. The requirements for illustrated learning programs and their advantages in educational institutions are described. The article emphasizes the importance of illustrated tutorials in the modern education system and their potential for the future. Additionally, it analyzes the use of illustrated tutorials in teaching various subjects, their impact on student achievement, and their role in facilitating teachers' work. Research methods and results are presented, along with recommendations for future studies.
Ключевые слова: Иллюстрированные самоучители, цифровые технологии, Augmented Reality, Virtual Reality, Artificial Intelligence, интерактивное обучение, персонализированное образование.
Keywords: Illustrated tutorials, digital technologies, Augmented Reality, Virtual Reality, Artificial Intelligence, interactive learning, personalized education.
Киришуу
БYГYнкY кYндeгY окуучулар санариптик технологиялардын eнYГYY ДYЙнeдe eсYп чоцоюшууда жана алар кYHYмдYк жашоосунда жана окуусунда гаджеттерди колдонгонду кeндYмгe айлантып алышты. Статистикалык маалыматтарга Караганда 6 жаштан 14 жашка чейинки балдардын 60-70% электрондук гаджеттерди жана Интернетти колдонушат. ИзилдeeлeрдYн жыйынтыктары кeрсeткeндeй, мектепте технологияларга жетYY мYмкYнчYЛYГY жок окуучулар окууга болгон кызыгуусунун тeмeндeшYн башынан eткeрYШY мYмкYн (Бейшеналиева, Орозбаева, Иманкасымова, 2021; Карацыз: Цифровые технологии в образовании: как современные инструменты помогают учителям).
0з кезегинде, класста технологияларды колдонуу мугалимдерге окуу процессин кeбYрeeк кызыктуу кылууга жардам бере алат. Мисалы, класста онлайн-викториналарды eткeрYYДe окуучулардан классташтарынан мурда туура жоопту табуу YЧYн ^^л буруу жана топтолуу талап кылынат. Изилдeeлeр кeрсeткeндeй, дал ушундай сабактар окуучулардын предметке болгон кызыгуусун жогорулатат.
Санариптик технологиялардын жардамы менен мугалимдер окуучулардын билим децгээлин жана муктаждыктарын эске алуу менен жекече окутуу программаларын тYзe алышат. Натыйжада, ар бир окуучунун потенциалын максималдуу тYPдe ачууга мYмкYнчYЛYк тYЗYлeт (Бодряков, 2023).
Окуу процессин адаптивдYY кылган кeптeгeн "акылдуу" электрондук окуу китептери жана иллюстрацияланган YЙрeткYчтeр бар. Мында ар бир окуучу учурдагы билим децгээлине ылайык келген тапшырмалар жана темалар менен иштейт. Окуучу конкретщуу теманы eздeштYргeн сайын, санариптик окуу китептерин, иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдY же жацы тапшырмаларды YЙрeнYY жана бышыктоо YЧYн ачат, же учурдагы тема боюнча тапшырмалардын татаалдыгын жогорулатат.
АдаптивдYY окутуу eзгeчe муктаждыктары бар окуучулар менен иштeeдe да жардам берет. Эксперименталдык изилдeeлeр кeрсeткeндeй, иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдY колдонуу мындай окуучулардын кызыгуусун жана жетишYYCYн жогорулатат. Мисалы, мобилдик тиркемелерди жана иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдY колдонгон мугалимдер ден соолугунун мYмкYнчYЛYктeрY чектелген окуучулардын эсептee техникасына жана инженердик сабактарга болгон кызыгуусун ушундайча стимулдашкан.
Иллюстрация адамзат тарыхында маалымат берYYHYн жана билим таратуунун эц маанилYY каражаттарынын бири болуп келген. Байыркы доордон баштап эле адамдар татаал тYШYHYктeрдY жана идеяларды жеткирYY YЧYн визуалдык элементтерди колдонуп келишкен. БYГYнкY кYндe, санариптик технологиялардын eнYГYYCY менен, иллюстрациянын ролу жана мааниси олуттуу тYPдe eзгeрдY жана кецейди.
Биз иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдYн эволюциясын жана алардын заманбап билим берYY процессиндеги ордун карап чыгабыз. Биз иллюстрациянын салттуу формаларынан баштап, азыркы интерактивдYY санариптик окутуу куралдарына чейинки жолун изилдейбиз. 0згeчe ^нул иллюстрацияланган окутуучу программаларга жана алардын билим берYY чeйрeсYндeгY колдонулушуна бурулат. Андан сырткары иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдYн заманбап билим берYY системасындагы маанисин жана потенциалын ачып кeрсeтYYгe аракет
кылабыз. Ошондой эле, алардын келечектеги eнYГYY багыттарын жана мYмкYнчYЛYктeрYн талкуулайбыз.
Иллюстрацияланган уйреткуч деген эмне?
Иллюстрация (латынча illustratio - кeрсeтмeлYY кылып CYрeттee, CYрeттeр жазуу) -негизинен кeркeм графикада текстти кeркeм тYШYндYPYYчY, кээ бир учурда толуктап туруучу кeркeм eнeрдYн бир TYPY. Адабий чыгарманын маанилYY eзгeчeлYктeрY менен мазмунунун шартталышын аныктап, газета, журнал, китепти ^р^м кооздоодо тикеден-тике катышы иллюстрациянын eзгeчe касиеттерине кирет. Эт^н замандын кeрYHYктYY CYрeткерлери Г.Гольбейн, А.Дюрер, П.Рубенс, Э. Делакруа, А.Менцель жана И.Репиндер иллюстрация менен иштeeгe ^п ^нул бурушкан. XIX кылымдагы орус реалисттик китептик иллюстрациянын ири чеберлеринен болуп А.А.Агин, К.А.Трутовский, П.М.Боклевский, П.П.Соколов жана башкалар эсептелет. Советтик иллюстрация XIX кылымдын иллюстрациясынын мыкты традицияларын eзYнe негиз кылып алуу менен жана eнYГYY жолунун биринчи жылдары эстетикалык жактан чектелген жана формализмден турган, революция болор алдындагы иллюстрациянын «^р^м искусство ДYЙнeсY» деп аталган чeйрeсYн туруктуулук менен жецип чыгып, азыр бийик идеялык жана ^р^м децгээлге жетишти (Карацыз: Википеди - Иллюстрация).
Иллюстрация ^р^м чыгарманын эмоциялык атмосферасын берYY YчYн, китепте жазылган каармандарды белгилeeдe жана ошондой эле андагы обьекттерди кeрсeтYYДe техникалык документтердин нурскамаларын чагылдыруудагы кадамдарын (техникалык иллюстрация) кeрсeтYп берYY YЧYн пайдаланылат.
Мисалы "Алиса в Стране Чудеса" китебиндеги Джон Тенниел тарткан Ак коендун иллюстрациясын карайлы. Окуяда "Алиса муну eзгeчe бир окуя катары кабыл албайт. Бирок коён костюмунун чeнтeгYнeн саатын чыгарып, ага карап, андан ары качып кеткенде гана, Алиса тац калуу менен ордунан секирип туруп, анын артынан жeнeйт. Ал коёндун ийинине кирип, ошол жерден Алисанын кереметтер eлкeсYHYн укмуштуудай дYЙнeсYнe CYЦГYп кириши башталат. Экинчи жолу Алиса Коён менен жолукканда, ал аны eзYHYн Мэри-Энн аттуу кызматчысы менен алмаштырып алат. Алиса "Мени же" деген жазуусу бар токочторду жеп, eтe чоц eлчeмгe чейин чоцоюп кеткендиктен, Ак Коёндун YЙYндe камалып калат". Демек бул окуяда Ак коендун иллюстрациясы окуяны тYШYHYктYY тез кабыл алууга тYртYк берип жатат (Карацыз: Википеди - Белый Кролик).
1-CYрeт. Ак коендун иллюстрациясы
Тексттерге иллюстрацияны байыркы замандан бери эле колдонулуп келишет. Иоганн Гутенберг жыгач тактайларын пайдаланып жогорку децгээлдеги китеп басып чыгаруу ыкмасын ойлоп тапкан жана ал тексттерге CYрeттeрдY кошо баштаган. Китептерди басып чыгарууда гравюра иллюстрацияны кошуу YЧYн негизги ыкма болуп эсептелинген, кийин XVIII кылымда ал литографияга алмаштырылган (Карацыз: Иоганн Гутенберг: книга как искусство и технология).
Иллюстрациянын алтын доору газета, массалык журналдар жана иллюстрацияланган китептер маалыматтын негизги булагы боло башталган. Басып чыгаруучу технологиялардын eнYГYШY менен техникага жана тусшрге болгон чектeeлeрдY алып ташташкан, бул учурда ^ш^ген иллюстраторлор ийгиликтерге жетишишкен. Иллюстрация жацы маалымат каражаттарынын пайда болушу менен eзYHYн алдыцкы позициясын жоготту, бирок ошого карабастан мурдагыдай эле актуалдуу болуп калууда.
Иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдYн тарыхы байыркы замандарга барып такалат. Байыркы египеттиктер иероглифтерди колдонушкан, ал эми орто кылымдарда манускрипттер кeркeм миниатюралар менен кооздолгон. XV кылымда басма станогунун ойлоп табылышы менен иллюстрацияланган китептер кецири жайыла баштаган. XX кылымда фотография жана компьютердик графиканын eнYГYШY иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдYн мYмкYнчYЛYктeрYн кецейткен.
Иллюстрацияланган YЙрeткYч - бул окуу материалын же маалыматты визуалдык элементтер менен коштолгон тYPдe берген окутуу куралы. Мындай YЙрeткYчтeр тeмeнкY eзгeчeлYктeргe ээ:
- Визуалдык элементтер: СYрeттeр, диаграммалар, графиктер, инфографикалар жана башка кeрсeтмe материалдар текст менен бирге колдонулат.
- Тушунуктуулук: Татаал тYШYHYктeр жана процесстер визуалдык жол менен жецил тYШYндYPYлeт.
- Кадам-кадам керсетмелер: КeбYнчe процесстер же тапшырмалар этап-этабы менен, ар бир кадамга тиешелуу иллюстрациялар менен тYШYндYPYлeт.
- Интерактивдуулук: Заманбап санариптик иллюстрацияланган YЙрeткYчтeр k66yh46 интерактивдYY элементтерди камтыйт.
- Ар турдуу форматтар: Басылма китептерден баштап, онлайн курстарга жана мобилдик тиркемелерге чейин ар кандай форматта болушу mym^h.
- 0з алдынча окуу мумкунчулугу: Адатта, окуучу материалды ез алдынча eздeштYрe алгыдай тYЗYлeт.
Иллюстрацияланган YЙрeткYчтeр ар кандай тармактарда колдонулат: техникалык кeндYмдeрдY YЙрeтYYДe, тил YЙрeнYYДe, илимий тYШYHYктeрдY тYШYндYPYYДe, жана башка кeптeгeн чeйрeлeрдe. Алар окуу процессин кызыктуу жана натыйжалуу кылууга жардам берет, анткени кeпчYЛYк адамдар визуалдык маалыматты тексттен жакшыраак кабыл алышат жана эстеп калышат.
Иллюстрациянын турлеру
1. Шартсыз предметтик мYнeздeгY иллюстрациялар
Сурет - кeпчYЛYк учурда натурадан тартылган (сYрeттYк элеске) карата колдонулат. Ал эми башка учурларда башка тактагыч маанидеги терминология пайдаланылат. СYрeт тартуу мYмкYнчYЛYктeрYнe жана техникалык каражаттарга негизделген адр^м графиканын бир TYPY. Живопистен айырмаланып CYрeт кeп учурда катуу боёочу нерселер менен (карандаш, кeмYP, сангина жана башкалар) аткарылат. Мунун баары эреже катары, штрихтин жана линиянын жардамы менен TYCTYH кошумчаланышы аркылуу ишке ашырылат. Мындай CYрeт натурадан тез тартылган зарисовка (сYрeттYк элес) же толук бYткeн графикалык композиция, ал эми тYп нускада иллюстрация, карикатура жана плакат болушу mym^h.
СYрeт деген тYШYHYк предметтик дYЙнeнY толук кайра чагылдыруунун, ага тиешелYY жактарын eз ичине камтыйт. Аларга кeлeмдYк жана мейкиндик моделдee туура пропорциялар, чыныгы экспрессия, ачык CYрeттeлгeн мYнeз жана башкалар кирет. Бул каалаган ыкмада жана техникалык каражаттар менен бизди курчап турган чындыкты реалдуу CYрeттeeнYн негизин тYзeт. Ал сeздYн мазмунун илимий жактан так жана кeрYHYктYY болушу YЧYн колдонулат.
2. Шартсыз мYнeзгe ээ иллюстрациялар:
Чийме - бул проекциялоо ыкмасы менен eлчeмY так алынган объекттин графикалык CYрeттeлYШY. Математикалык эсептeeнYн негизинде жYргYЗYлeт.
Схема - бул чиймеден айырмаланган сызыктуу CYрeттeлYш. Техникалык TYЗYЛYШTYH, системанын, процесстин TYЗYЛYШYH, иштee катарын шарттуу белгилердин негизинде жeнeкeйлeтYп, жалпылап кeрсeткeн чийме.
Карта - (гр. chartes - жазууга пайдалануучу папирус барагы же тYрмeгY) жер бетинин, жылдыздуу асмандын же алардын айрым бeлYктeрYHYн кичирейтилип, математикалык жактан аныкталып жана жалпыланып, шарттуу белгилер менен тегиздикке (кагазга жана башка нерселерге) TYШYPYЛYШY; маалыматтары картанын темасына жана милдетине жараша болот; мисалы, географиялык карталар, жылдыз карталары ж.б.у.с.
3. Абстрактуу мYнeзгe ээ иллюстрациялар
Графика - (гр. graphika, grapho — жазуу, чийуу, сурет тартуу) сурет енерунун туру. Буга сурет, гравюра, литография, монография жана башкалар кирет. Негизи сурет болгону менен, езуне таандык керкем каражаттары, мумкунчулуктеру бар. Графика енеру китеп, газета-журнал (иллюстрация, басма чыгармаларынын жасалгаланышы жана тузулушу), колдонмо, станоктук графика, плакат жанрларына белунет.
Иллюстрациянын маанисине жана байланышына жараша теменкудей кызматтарды аткарат:
- Иллюстрация изилдеенун объектиси катары (тексттин кереги жок, мисалы, атлас).
- Иллюстрация текстти толуктайт.
- Иллюстрация маалыматты кецейтет.
Иллюстрацияны даярдоо ыкмаларына жараша теменкудей болуп белунушет:
- Оригиналдуу иллюстрациялар (атайын адабияттар учун жаратылган).
- Документтик иллюстрацияр ( тарыхый маанидеги документ. Кебунче илимий жана популярдуу-илимий адабияттарда пайдаланылат).
Иллюстрацияланган окутуучу программалар
Заманбап санариптик чейреде иллюстрацияланган окутуучу программалардын саны жана ар турдуулугу тынымсыз есууде. Бул тенденция билим беруу технологияларынын енугушунун жана аларга болгон суроо-талаптын жогорулашынын натыйжасы болуп саналат.
Иллюстрацияланган окутуучу программалар ар кандай платформаларга ылайыкташтырылып иштелип чыгууда. Алардын арасында стационардык компьютерлер, ноутбуктар, планшеттер жана смартфондор учун тузулген версиялар бар. Бул ыкма окуу материалдарынын жеткиликтYYЛYГYн жогорулатып, окуучулардын ар кандай шарттарда жана жерлерде билим алуусуна мYмкYнчYЛYк тYзет (Аркабаев ж.б., 2024, с. 529).
Программалык камсыздоонун функционалдык мYмкYнчYЛYктерYне жараша, иллюстрацияланган окутуучу программаларды бир нече категорияга белууге болот:
1. Графикалык редакторлорду YЙретYYЧY программалар. Мисалы, "Иллюстрированный самоучитель по Photoshop", "Иллюстрированный самоучитель по Adobe Illustrator" ж.б.
2. Офистик программаларды ездештурYYге багытталган окутуучу куралдар. Мисалы, "Иллюстрированный самоучитель по офисным пакетам", Иллюстрированный самоучитель по Office 2018 ж.б.
3. Математикалык жана инженердик программалык камсыздоону YЙретYYЧY тиркемелер. Мисалы "Иллюстрированный самоучитель по MathCAD 11", "Иллюстрированный самоучитель по 3D Studio Max 7 ж.б.
4. Веб-технологияларды YЙретYYЧY программалар. Мисалы, "Иллюстрированный самоучитель по Web-графике" ж.б.
5. Тил YЙренуYге арналган тиркемелер. Мисалы, "PONS иллюстрированный словарь", "Разговорник Русско Туристо" ж.б.
6. Табигый илимдер боюнча маалымдама программалар. Мисалы, "Мир грибов. Справочник", "Нормальная анатомия человека".
7. Программалоону yïïPOTyy4Y тиркемелер. Мисалы, "SoloLearn: Учимся программировать", "Языки программирования", "Уроки программирования Android", "Справочник по C/C++/C#", "Справочник IT" ж.б.у.с.
Бул программалардын ар бири eзYHYн тармагында терец билим берYYгe багытталган жана заманбап педагогикалык ыкмаларды колдонот. Алар визуалдык элементтерди, интерактивдYY кeнYГYYлeрдY жана ез алдынча YЙрeнYY YЧYн ыцгайлуу интерфейсти камтыйт.
Иллюстрацияланган окутуучу программалардын эффективдYYЛYГY алардын ар тYPДYY окуу стилдерине (визуалдык, аудиалдык, кинестетикалык) ылайыкташтырылгандыгында. Бул ыкма окуучулардын жеке eзгeчeлYктeрYн эске алуу менен, материалды натыйжалуу eздeштYPYYгe шарт тYзeт.
Келечекте иллюстрацияланган окутуучу программалардын андан ары eнYГYШY кYTYЛYYДe. Алар жасалма интеллект, виртуалдык жана кецейтилген реалдуулук технологияларын кецири колдонуу менен, окуу процессин дагы да интерактивдYY жана персонализацияланган кылууга багытталат (Аркабаев ж.б., 2024, с. 530).
Иллюстрацияланган окутуучу программага коюлуучу талаптар
Жасалуучу тиркеме колдонуучунун талабына жараша маалыматтарды кeрYYгe жана аны редактирлeeгe мYмкYн боло тургандай жасалуусу керек. Ал эми бул тиркеменин иштeeсYн кeзeмeлдee YЧYн администратору кызмат кылат.
Программанын администратору - бул мекеминин кызматкери. Ал информациялык системанын бYTYндYГYн камсыздоо YЧYн кызмат кылат.
Системага коюлуучу талаптар:
- программа толук кандуу Windows-тиркеме терезелик интерфейсте болуусу керек;
- программа мекеменин керектeeсYнe жараша кайра иштеп чыгуу YЧYн ийкемдYY настройкалоо мумкYнчYЛYктeрYнe ээ болуусу керек;
- программа мекеменин коопсуздук кепилдигин камсыздоосу керек.
Функционалдык талаптар:
Программа тeмeнкY справочниктер боюнча жалпы маалыматты кийирет:
- колдонуучулар;
- тесттер;
- лекциялар;
- колдонуучулар боюнча маалымат;
- колдонуучулардын жетишкендиктери.
Ал эми берилгендер базасын TYЗYY YЧYн таблицаларды талап кылынат:
- колдонуучуну каттоо;
- тесттер;
- лекциялар;
- жалпы жыйынтык
Иллюстрацияланган окутуучу программаны тYЗYY ар кандай окуу жайларда, окуу борборлорунда окуу процессин жYргузYY жана аны андан ары енуктYPYY YЧYн эффективдYY инструмент.
Иллюстрацияланган окутуучу программаны бул мекеменин жацы децгээлге чыгууга, конкуренцияга туруктуу болууга жана башка бир нече артыкчылыктарга жеткирет жана темен^дей жыйынтыкка ээ болот:
- убакытты Yнемдее менен эсеп-кысаптын жана башкаруучулуктун айкындуулугу жогорулайт;
- окуучу жана студенттердин билим децгээлин текшерYYHYн эффективдуулYГY жогорулайт;
- колдонуучулар боюнча маалымат тактоодо менеджерлердин ишмердYYЛYгу азаят.
Заманбап технологиялардын иллюстрацияланган уйреткучтергв тийгизген таасири
Заманбап технологиялар иллюстрацияланган YЙреткYчтердYн енYгуYCYне олуттуу таасир этYYде. Алар окуу процессин интерактивдYY, жеке ылайыкташтырылган жана натыйжалуу кылууда.
Кецейтилген реалдуулук (AR) технологиясы реалдуу дYЙнеге санариптик элементтерди кошууга мYмкYндYк берет. Мисалы, медициналык окуу китебинде адам анатомиясын Yч елчемдYY моделде керсетYYге болот. Ал эми жана виртуалдык реалдуулук (VR) технологиясы толугу менен виртуалдык чейрену тYзет. Бул технология аркылуу окуучулар тарыхый окуяларды "жеке" башынан еткерYп, же татаал илимий концепцияларды виртуалдык лабораторияларда изилдей алышат. Мисал: "Anatomy 4D" тиркемеси AR технологиясын колдонуп, окуучуларга адам денесинин ички тYЗYЛYШYн интерактивдYY Yч елчемдYY моделде керYYге мYмкYнчYЛYк берет.
Ал эми интерактивдYY жана анимацияланган иллюстрацияларда статикалык CYреттердYн ордуна, заманбап YЙреткYчтер анимацияланган жана интерактивдYY иллюстрацияларды колдонот. Бул ыкма татаал процесстерди же концепцияларды керсетмелYY тYрде тYШYндYPYYге жардам берет.
Окуучулар иллюстрациялар менен ез ара аракеттенип, ар кандай параметрлерди езгертYп, натыйжаларын кере алышат. Мисалы, физика боюнча онлайн окуу куралында электр чынжырларын тYЗYYHY YЙретYYде, окуучулар виртуалдык компоненттерди колдонуп, ездерYнун чынжырларын тYзе алышат жана алардын иштешин реалдуу убакытта кеземелдей алышат.
Ошондой эле иллюстрацияланган YЙреткYчтердY тYЗYYде учурда жасалма интеллект (AI) жана машина окутуусу чец езгерYYлерге алып келууде. AI технологиялары окуучунун жендемдYYЛYГYне жана прогрессине жараша окуу материалдарын ылайыкташтырууга мYмкYндYк берет. Машина окутуусу алгоритмдери окуучунун окуу стилин жана темпин талдап, ага жараша материалдарды сунуштай алат. Ал эми AI чат-боттор окуучуларга суроолоруна жооп берип, кошумча тYШYндYрмелердY бере алат (Аркабаев жана Мурзакматова, 2024, с. 103).
Мисал: "Duolingo" тил YЙрeнYY тиркемеси А1ни колдонуп, ар бир колдонуучу YЧYн жеке окуу планын тYзeт жана анын прогрессине жараша сабактарды ылайыкташтырат.
Заманбап технологиялардын бири болгон булуттук технологиялар, булуттук сактоо жана эсептee технологиялары YЙрeткYчтeрдY ар кандай тYЗYЛYштeрдe жеткиликтYY кылуу мYмкYнчYЛYГYн жаратты. Тактап айтканда окуучулар eздeрYHYн прогрессин синхрондоштуруп, иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдY каалаган жерден жана каалаган убакта колдоно алышат. Мисал, "Google Classroom" сыяктуу платформалар мугалимдерге жана окуучуларга материалдарды бeлYШYYгe, тапшырмаларды берYYгe жана текшерYYгe мYмкYнчYЛYк берет, мында бардык маалыматтар https://drive.google.com/ булутунда сакталат.
Мобилдик технологиялардын дYркYрeп eнYГYШY жана мобилдик тYЗYЛYштeрдYн, смартфондордун жана планшеттердин ар бир окуучуда болушу иштелип чыгылган тиркемелерди окуу процессинде мобилдYY жана ьщгайлуу кылууга жарбам берди б.а. мобилдик технологиялар "убакытты YЗГYЛтYккe учуратпай окутуу" (microlearning) концепциясын ишке ашырууга мYмкYнчYЛYк берет. Мисал,"Coursera" жана "EdX" сыяктуу билим беруу платформалары мобилдик тиркемелери аркылуу окуучуларга каалаган жерден онлайн курстарды окууга мYмкYнчYЛYк тYзeт.
Жыйынтыктап айтканда, заманбап технологиялар иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдY интерактивдYY, ыцгайлаштырылган жана жеткиликтYY кылууда. Бул eзгeрYYлeр окуу процессин натыйжалуу жана кызыктуу кылып, окуучулардын катышуусун жана материалды eздeштYPYYCYн жогорулатууда.
Корутунду
Иллюстрацияланган YЙрeткYчтeр билим берYY процессинде маанилYY ролду ойнойт. Алар татаал тYШYHYктeрдY жецил тYШYндYPYYгe, окуучулардын кызыгуусун жогорулатууга жана маалыматты натыйжалуу eздeштYPYYгe жардам берет. Бул макалада иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдYн тарыхы, тYрлeрY жана заманбап билим берYYДeгY ролу каралды.
Иллюстрациялардын колдонулушу байыркы замандардан башталып, басма ыкмаларынын eнYГYШY менен кецири жайылган. Азыркы учурда, санариптик технологиялардын eнYГYШY менен, иллюстрацияланган YЙрeткYчтeр жацы децгээлге кeтeрYЛДY. Кецейтилген реалдуулук (AR), виртуалдык реалдуулук (VR), жасалма интеллект (AI) жана булуттук технологиялар сыяктуу инновациялар окуу процессин интерактивдYY жана жекелештирилген кылууда.
Иллюстрацияланган YЙрeткYчтeр ар кандай форматта болушу mym^h: басылма китептерден тартып, мобилдик тиркемелерге чейин. Алар окуучуларга материалды eз алдынча eздeштYPYYгe мYмкYнчYЛYк берет жана ар кандай окуу стилдерине ылайыкташтырылышы mym^H.
Жыйынтыктап айтканда, иллюстрацияланган YЙрeткYчтeр заманбап билим берYY системасында маанилYY орунду ээлейт. Алар окуу процессин кызыктуу жана натыйжалуу кылып, окуучулардын жетишкендиктерин жогорулатууга жардам берет. Келечекте технологиялардын андан ары eнYГYШY менен, иллюстрацияланган YЙрeткYчтeрдYн
мYмкYнчYЛYктeрY дагы да кецейип, билим 6epYY чeйрeсYндe алардын ролу кYчeй берет деп кYTYЛYYДe.
Адабияттар
1. Цифровые технологии в образовании: как современные инструменты помогают учителям https://ioe.hse.ru/digitalineducation (кайрылган датасы: 30.08.2024).
2. Википедия https://ш.wikipedia.org/wiki/Иллюстрация (кайрылган датасы: 30.08.2024)
3. Википедия https://ш.wikipedia.org/wiki/Белый Кролик (кайрылган датасы: 30.08.2024)
4. Иоганн Гутенберг: книга как искусство и технология https://germania-online.diplo.de/ru-dz-ru/wirtschaft/Erfindungen/gutenberg-buchdruck/1935128 (кайрылган датасы: 01.09.2024).
5. Аркабаев, Н.К., Мурзакматова, З. Ж. (2024). Применение искусственного интеллекта для измерению успеваемости учащихся. Вестник Иссык-Кульского университета, №56, сс. 98-108, https://doi.org/10.69722/1694-8211-2024-56-98-108.
6. Аркабаев, Н.К., Абдугулова, Г.С., Кудуев, А.Ж. (2024). Цифровизация обучения физике: использование компьютерных моделей и анимации. Бюллетень науки и практики, т. 10, № 3, сс. 520-532. https://doi.org/10.33619/2414-2948/100/68.
7. Бейшеналиева У.У., Орозбаева А.А., Иманкасымова Т.К. (2021). Мультимедиалык технологияларды окутуу процессинде колдонуунун багыттары. Вестник Ошского государственного университета, Vol. 2, No. 4. бб. 109-118. DOI: 10.52754/16947452_2021_2_4_109. EDN: GIFAMY.
8. Бодряков В.Ю. (2023). Цифровые лабораторные работы по математике как воплощение когнитивно-деятельностного подхода к обучению будущих учителей. Вестник Ошского государственного университета. Педагогика. Психология, №1(2). сс. 42-53. DOI: 10.52754/16948742_2023_1(2)_5. EDN: BKDFCN.
