Научная статья на тему 'ИЛЛЮСТРАТИВ МАТЕРИАЛЛАР ВОСИТАСИДА ЎҚУВЧИЛАРДА PIRLS ХАЛҚАРО БАҲОЛАШ ТИЗИМИГА ОИД ЎҚИШ МАЛАКАСИНИ МУСТАҲКАМЛАШ ОМИЛЛАРИ'

ИЛЛЮСТРАТИВ МАТЕРИАЛЛАР ВОСИТАСИДА ЎҚУВЧИЛАРДА PIRLS ХАЛҚАРО БАҲОЛАШ ТИЗИМИГА ОИД ЎҚИШ МАЛАКАСИНИ МУСТАҲКАМЛАШ ОМИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
30
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТАҲЛИЛ / ТАСАВВУР / ИЛЛЮСТРАЦИЯ / қОБИЛИЯТ

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Темирова М.Б.

Тадқиқотимизда биз иллюстратив матнларни ўқиш кўникмасини бир неча усулларда таҳлил қилиб, бошланғич синф ўқувчиларининг матн устида ишлаш, маълумотларни умумлаштириш ва хулоса чиқариш каби қобилиятларини мисолларда кўрсатиб беришга ҳаракат қилдик.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FACTORS FOR STRENGTHENING STUDENTS' READING SKILLS RELATED TO THE INTERNATIONAL ASSESSMENT SYSTEM PIRLS THROUGH ILLUSTRATIVE MATERIALS

In our study, we analyzed the ability to read illustrative texts in several ways and tried to demonstrate in examples the abilities of primary school students to work on text, summarize data, and draw conclusions.

Текст научной работы на тему «ИЛЛЮСТРАТИВ МАТЕРИАЛЛАР ВОСИТАСИДА ЎҚУВЧИЛАРДА PIRLS ХАЛҚАРО БАҲОЛАШ ТИЗИМИГА ОИД ЎҚИШ МАЛАКАСИНИ МУСТАҲКАМЛАШ ОМИЛЛАРИ»

Темирова М.Б.

Тошкент ша^ар Сергели тумани Мактабгача таълим булими мудири

ИЛЛЮСТРАТИВ МАТЕРИАЛЛАР ВОСИТАСИДА УЦУВЧИЛАРДА PIRLS ХАЛ^АРО БА^ОЛАШ ТИЗИМИГА ОИД У^ИШ МАЛАКАСИНИ МУСТА^КАМЛАШ ОМИЛЛАРИ

Аннотация: Тадцицотимизда биз иллюстратив матнларни уциш куникмасини бир неча усулларда таулил цилиб, бошланзич синф уцувчиларининг матн устида ишлаш, маълумотларни умумлаштириш ва хулоса чицариш каби цобилиятларини мисолларда курсатиб беришга уаракат цилдик.

Калит сузлар: PIRLS, таулил, тасаввур, иллюстрация, цобилият.

Temirova M.B. head of preschool education department Sergeli district of Tashkent city

FACTORS FOR STRENGTHENING STUDENTS' READING SKILLS RELATED TO THE INTERNATIONAL ASSESSMENT SYSTEM PIRLS THROUGH ILLUSTRATIVE MATERIALS

Annotation: In our study, we analyzed the ability to read illustrative texts in several ways and tried to demonstrate in examples the abilities of primary school students to work on text, summarize data, and draw conclusions.

Key words: PIRLS, analysis, imagination, illustration, ability.

PIRLS (Pogress in International Reading and Literacy Study) -

халкаро бахолаш тизими бошлангич 4 синф битирувчиларининг укиш саводхонлиги даражасини урганади.

Тадкикот жараёнида ёзувда акс эттирилган турли шаклдаги матнларни англаш ва тахлил килиш кобилиятини аниклайди.Укиш саводхонлигинингхалкаро концепцияси укиш жараёнида икки хил максадни аниклайди: яъни маълумотга эга булиш учун укиш ёки вактни мазмунли утказиш учун укишдир. Шунга биноан PIRLS илмий ва бадиий матнларни укиб тушуниш даражасини урганади. Ахборотга эга матнлар ва бадиий иллюстратив матнларни укиш жараёнида бошланич синф укувчиларининг укиш махорати турт хил йуналишда бахоланади: берилган матнда маълумот топиш, матн борасидаги хулосаларни шакллантириш, маълумотларни умумлаштириш ва тахлил килиш,хамда матнни бахолашдир.

БошлaнFич синфлaрдa мaтнлaр yстидa ишлaшнинг зaмонaвий методикaси юкорида кyрсaтилгaн турт йунолишни бир xилдa ривожлaнтиришгa M^am^ra^ Ук;yвчидa берилгaн мaтнни онгли рaвишдa тушуниш кyникмaси ривождaнгaндa унинг укдшга булган кизикиши орттиши мумкин. БошлaнFич синфлaрдa укиш сифaтини оширишдaиллюстрaтив мaтериaдлaр aдохидa урин тyтaди, сaбaби укувчи мaтндa бaён килинган BO^ea - ходисaни тyлaк;онли aнглaши, хaёлидa вок;eaдaр ривожини, кeтмa кетлигини тaсaввyр килиши мумкин. Шу билaн биргa aкд 3a^Bara, тaсaввyр олaмини бойитaди.

Мaтнни укиш жaрaёнидa yкyвчилaрнинг эхтиёжи хaм aхaмиятлидир. Укувчининг сaводxонлигиниоширгaн сaри унинг мaк;сaдлaри хaм yзгaрa бошлaйди. Олдин шyнчaки мaтнни укиган бyлсa, энди бу эхтиёж янaдa мyрaккaблaшaди, яъни к;aхрaмоннинг xaira - хaрaкaтлaрини aнглaб тушуниш, унинг мaк;сaдлaрини aникдaш Ba хдттоки кейинги хaрaкaтлaрини тaxмин килиш таби жaрaёнлaр юзaгa кeлaди. Укувчининг ёшини инобaтгa олгaн холдa иллюстртив мaтнлaрдaн фойдaдaниш укувчи тaсaввyрини бойитиш, рaсмлaр орк^и мaтн мaзмyн - мохиятини тез aнглaб олиш кaби ккобилияттарини янaдa яxшилaшгa, унинг кдзикдши орттиришга эришиш мумкин.

Укиш бeвоситa OFзaки нутк билaн боFлик; булиб, ифодaли укиш кyникмaсини шaкдлaнтиришгa, Укyвчилaр орaсидa мaтндaги мaълyмотлaрни yзaро мyхокaмa килиш, тaхлил килиш орк^и мулоккотга киришга ёрдaм бeрaди. БошлaнFич синфлaрдa мaнтикий фикрлaш кaттaдaрдaгидeк ривожлaнмaгaн шунинг учун yлaр купрок визyaд тaсaввyрни ишга солишaди. Мaтндa yчрaйдигaн нaрсa- буюм, хaйвонлaр ёки прeдмeтлaр xa«^a визyaл тyшyнчaгa эгa булиб, сyнгрa мyнтaзaм шyлaр xaH^a фикр юритиш оркдли yкyвчилaрлaрдa мaнтик;ий фикрлaш шaкдлaнa бошлaйди.

Укиш кyникмaсини ривожлaнтиришдa турт сифaтни кyздaн к;очирмaслик кeрaк: тyFри Ba xaTOcro укиш, рaвон укиш, aнглaб укиш Ba ифодaди укишдир.

ТyFри укиш дeгaндa суз мaънолaрини бyзмaсдaн, aдaбий нормaдaргa риоя килиб укишдир; рaвон yкишдa - мaтнни укиш тезлиги тyшyнилaди, одaтдa бир дaк;ик;aдa нeчтa суз укилиши нaзaрдa тyтилaди; aнглaб тушуниш - бу тингловчига мaтннинг aсосий мaзмyнини eткaзиб бериш Ba уз мyносaбaтини билдиришдир; ифодaли укиш - naysa Ba интонaциялaр билaн тиниш бeлгилaргa риоя килган холдa укишдир. Укyвчилaрдa aсaр кaхрaмонлaрини эмоционaд холaтлaрини нaмоён M^a олиш кобилияти, мyaйян бир хис тyЙFyни ифодaдaй олиш, мaсaдaн xaфa булиш, xyрсaнд булиш кaби холaтлaрни ифодaлaшдa кyргaзмaди кyроллaр, рaсмлaр жyдa гатта ёрдaм бeрaди. Эртaк кaхрaмонлaрининг холaти, хaтти -хaрaкaтлaрини yxшaтиш, топишмоктарни чaкконлик билaн топишлaри ёки

хикояларни укиганларида булган вокеадан таъсирланишлари хам укувчиларнинг эмоцианал холптига богликдир.

Яна бир кизикарли топшириклардан бири бу расмларда ифодаланган жараёнларни номлаш, шу жараёнлар кетма-кетлигида киска хикоялар тузишда визуал ёндашиш укувчига хам кизикарли, хам фойдали машгулот хисобланади. Бу метод укувчининг укишга булган кизикиши, яратувчанлик ёки ижодкорлик кобилиятини оширишга хизмат килади.Укиш куникмасини ривожлантиришда яна бир омил мухим урин тутади. Укувчига материал танлашда унинг физиологик ёши, тушуниш имконияти чегаралари, аклий салохиятини назарда тутиш керак. Агар укиш учун материал тугри танланган булса, укувчи уни зур кизикиш билан укийди ва узи учун зарур маълумотлар олади, ёки ижобий коникиш хосил килади.

Бошлангич синф укувчиларида укиш куникмаларини шакллантиршда куйидаги вазифалар амалга оширилади: овоз чикариб ёки овоз чикармасдан ифодали укишни шакллантирш; онгли равишда тушуниш; китиобхоннинг дунёкарашини кенгайтириш ва укишга булган кизикишини уйготиш; огзаки ва нутк малакасини ривожлантириш; бадиий матнларни узининг билим даражаси доирасида тахлил килишдир.

Купгина олимлар адабиёт дарсларида укиш куникмаларини мукаммалаштириш устида изланишлар олиб боришяпти. Ёш китобхонларнинг китобга, укишга булган мехрини ошириш асосий вазифа демакдир.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Sylvie LaRoche, Mark Joncas. Sample Design in PIRLS, 2016

2. Enemy Pie. Reading for literary experience. Sample PIRLS Passages, Questions, and Scoring Guides, 2016.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.