Научная статья на тему 'Иқтисодий тараққиёт стратегияси ва реал натижалар'

Иқтисодий тараққиёт стратегияси ва реал натижалар Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
2539
189
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТАРМОқ ТУЗИЛИШИ / ТАРКИБИЙ ўЗГАРИШЛАР / ТАРКИБИЙ СИЁСАТ / МУЛКЧИЛИК / ХУСУСИЙЛАШТИРИШ / МУЛКНИ ДАВЛАТ ТАСАРРУФИДАН ЧИқАРИШ / ОТРАСЛЕВАЯ СТРУКТУРА / BRANCH STRUCTURE / СТРУКТУРНЫЕ ИЗМЕНЕНИЯ / STRUCTURAL CHANGES / СТРУКТУРНАЯ ПОЛИТИКА / СОБСТВЕННОСТЬ / PROPERTY / ПРИВАТИЗАЦИЯ / РАЗГОСУДАРСТВЛЕНИЕ / PRIVATIZATION / STRUCTURAL POLICIES / DENATIONALIZATION

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Зияев Турғун Муслимович, Исроилова Шоира Турғуновна

Мақолада мустақиллик йилларида мамлакатимизда олиб борилган иқтисодий ислоҳотлар, таркибий ўзгаришлар, мулкчилик муносабатларини такомиллаштириш ҳамда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ривожланиш жараёнлари ўрганилган.В статье рассматриваются экономические реформы, осуществленные за годы независимости, структурные изменения, совершенствование отношений собственности, а также представлен процесс развития малого бизнеса и частного предпринимательства.The article deals with the economic reforms carried out during the years of independence, structural changes, improvement of relations of the property and explored the development of small business and private entrepreneurship.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Зияев Турғун Муслимович, Исроилова Шоира Турғуновна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Иқтисодий тараққиёт стратегияси ва реал натижалар»

Зияев Т.,

Тошкент Давлат иктисодиёт университети «Иктисодиёт назарияси» кафедраси доценти, иктисод фанлари номзоди; Исроилова Ш.Т.,

Тошкент Давлат иктисодиёт университети «Иктисодиёт назарияси» кафедраси доценти, иктисод фанлари номзоди

ИКТИСОДИЙ ТАРАККИЁТ СТРАТЕГИЯСИ ВА РЕАЛ НАТИЖАЛАР

ЗИЯЕВ Т., ИСРОИЛОВА Ш.Т. ИЦТИСОДИЙ ТАРАЦЦИЁТ СТРАТЕГИЯСИ ВА РЕАЛ НАТИЖАЛАР

Маколада мустак,иллик йилларида мамлакатимизда олиб борилган ик,тисодий ислох,отлар, таркибий узгаришлар, мулкчилик муносабатларини такомиллаштириш х,амда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ривожланиш жараёнлари урганилган.

Таянч иборалар: тармок, тузилиши, таркибий узгаришлар, таркибий сиёсат, мулкчилик, хусусийлаштириш, мулкни давлат тасарруфидан чик,ариш.

ЗИЯЕВ Т., ИСРОИЛОВА Ш. СТРАТЕГИЯ ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ И РЕАЛЬНЫЕ ИТОГИ

В статье рассматриваются экономические реформы, осуществленные за годы независимости, структурные изменения, совершенствование отношений собственности, а также представлен процесс развития малого бизнеса и частного предпринимательства.

Ключевые слова: отраслевая структура, структурные изменения, структурная политика, собственность, приватизация, разгосударствление.

ZIYAEV T. ISROILOVA SH. STRATEGY OF ECONOMIC DEVELOPMENT AND REAL RESULTS

The article deals with the economic reforms carried out during the years of independence, structural changes, improvement of relations of the property and explored the development of small business and private entrepreneurship.

Keywords: branch structure, structural changes, structural policies, property, privatization, denationalization.

Маълумки, мустабид тузум даврида Узбекистон умумиттифоц мех,нат тацсимотида хом ашё базаси вази-фасини бажарар эди.

1990 йилда Собик иттифокда ишлаб чикариладиган пахта толасининг 62,4 фои-зи Узбекистон х,иссасига тyFри келарди х,амда етиштирилган пахтанинг 7 фоизиги-на республикада кайта ишланар эди1.

Совет х,окимияти йилларида пахта хом ашёсини етиштириш асосан уни экстенсив-лаш, яъни экин майдонларини кенгайти-риш х,исобига 9,7 баравар купайди. Дон етиштириш эса муттасил камайиб борди. 1913 йилда у 1019 минг тоннани, 1950 йилда 425 минг тоннани ташкил к,илди (2,4 баравар камайди), 1975 йилда эса 1079 минг тонна булди (ах,оли сони шиддат билан усгани х,олда 5,6 фоиз купайди). Умуман, Собик иттифок даврида Узбекистон Респуб-ликасининг донга булган эх,тиёжи уз дони х,исобига факат 25 фоиз таъминланди, кол-ганини Россия, K1озиFистон, АКШдан келти-ришга мажбур булди.

Узбекистон ах,оли жон бошига мах,сулот етиштириш ва истеъмол килишда бошка республикалардан анча оркада колганди. Масалан, 1955 йилда республикада ах,оли жон бошига 14 кг гушт, 62 кг сут, 29 кг саб-завот етиштирилган, умуман Собик иттифок буйича бу ракамлар мос равишда 32 кг, 215 кг, 71 кг ни ташкил этган.

Хуллас, Узбекистонга тоталитар тузумдан заиф, бир ёклама ривожланган, хом ашёга ихтисослашган пахта якках,окимлигига асосланган иктисодиёт мерос булиб колди. Табиий ва минерал хом ашё захираларидан нотyFри фойдаланиш, ишлаб чикарувчи кучларни ривожлантириш ва жойлашти-ришдаги, нарх белгилашдаги, ах,олининг истеъмол таркибидаги бузилишлар туфай-ли вужудга келган Fоят кескин муаммолар-ни якка узи х,ал килишга мажбур булди. Республиканинг барча иктисодий ресурс-

1 Тухлиев Н., Таксанов А. Национальная экономическая модель Узбекистана. - Т.: «Укитувчи», 2000. -С. 31-32.

лари пахта комплекси деб аталган мажмуа-га йуналтирилиб, хужаликнинг бошка сох,а-лари эътибордан четда колди. Ах,олини озик-овкат мах,сулотлари билан таъмин-лашда жиддий кийинчиликлар вужудга келди. Пахта якках,окимлиги окибатида ил-мий жих,атдан асосланган алмашлаб экиш тизими бузилди. Натижада шур босган туп-рок эрозиясига учраган майдонлар улуши купайди, ер уз х,осилдорлигини йукота борди, сув ресурсларининг етишмовчилиги ку-чайди.

Мустакилликнинг дастлабки йилларида мамлакатимизда Fалла такчиллиги жиддий муаммога айланган эди. Юртимизда атиги 12-15 кунга етадиган Fалла захираси колган ута калтис ва тахликали кунларни х,ам бо-шимиздан кечиришга тyFри келди.

Ана шундай мураккаб бир шароитда Узбекистон Республикаси биринчи Прези-денти Ислом Каримов катъият билан иш юритиб, тез кунлар ичида Россиядан 100 минг ва Украинадан 50 тонна дон келти-ришга эришди. Шу тарика юз бериши мукаррар булган дон танкислиги муаммоси бартараф этилди. Шундан сунг юртбоши-миз Fалла мустакиллиги х,акидаги масалани кун тартибига катъий килиб куйди. Fалла мустакиллигига эришиш юзасидан ишлар бошлаб юборилди ва атиги ун йил ичида бу вазифа муваффакиятли адо этилди.

Ракамларга эътибор каратадиган булсак, мамлакатимизда 1990 йилда 1 миллион тоннадан зиёдрок Fалла х,осили олинган булса, 2000 йилда 4,1 миллион тонна, 2012 йилда 7,2 миллион тонна, 2015 йилда эса 7,5 миллион тоннадан ортик дон етишти-рилди.

Статистик тупламларда2 чоп килинган маълумотлар ва бизнинг х,исоб-китобимиз

2 Государства бывшего Советского Союза. 1993 год. Статсборник. - Вашингтон, Всемирный Банк, 1994. -С. 6.

натижаси шуни курсатадики1, иктисодий ислох,отлар арафасида 1990 йилда Узбекистан МДХ, давлатлари ичида ЯИМ х,ажми буйича Россия, Украина, Белоруссия, К,озотистондан кейин 5-уринни эгалла-ган ёки ах,оли жон бошига ЯИМ ишлаб чикариш Узбекистон Республикасига нис-батан Россияда 2,5 баробар, Украинада 2 баробар, Белоруссияда 2,3 баробар куп булган.

Бундай салбий куринишлар ва Узбекис-тоннинг жах,он бозорига ракобатбардош мах,сулотлар билан киришини тезрок таъ-минлаш максади Узбекистонда амалга оши-рилаётган иктисодий ислох,отларнинг даст-лабки давридаёк халк хужалиги тармок ту-зилишини тубдан узгартиришни зарурат килиб куйди.

Узбекистон Республикаси биринчи Пре-зиденти Ислом Каримов таъкидлагандек, «Устувор х,исобланган етакчи тармоклар белгилаб олинмаса, бозор муносабатлари шароитида уларнинг шаклланишига ёрдам курсатилмаса, иктисодий стратегия бой бе-рилади... утиш даврида давлат уз иктисодий сиёсатини ишлаб чикиш ва амалга ошириш чотида шуни эътиборда тутиш керакки, у устувор катта истикболга эга булган тармоклар ва ишлаб чикаришларни х,ар то-монлама ратбатлантириши, яъни энг мух,им бутинларни аниклаши (нефть-нефть муста-киллиги, энергетика-энергетика мустакилл-иги, дон^алла мустакиллиги, пахтани кайта ишлаш саноати ва х,оказо) ва шу оркали иктисодиётни таркибан кайта ташкил ки-лиш буйича изчил сиёсат утказиши керак»2.

Таркибий силжишлар йулидан бориб республикада энергетика ва озик-овкат мустакиллигини таъминловчи тармокларни жадал ривожлантириш х,амда минерал ва кишлок хужалик хом ашё ресурсларидан тайёр ракобатбардош мах,сулот ишлаб чикаришни таъминлайдиган узаро ботлик

1 «Вопросы экономики», 1997, №10. -С. 143.

2 Каримов И.А. Узбекистон иктисодий ислох,от-ларни чукурлаштириш йулида. - Т.: «Узбекистон», 1995.-200-201-б.

тармоклар ва корхоналар имкониятини оширишдан иборат вазифалар х,ам белги-ланди. Шунингдек, республикамизнинг анъанавий ихтисослашувидаги ишлаб чикариш тармоклари ва корхоналарни за-монавий технологиялар билан кайта курол-лантириш йули билан ривожлантириш назарда тутилди.

Узбекистонда саноат мах,сулотлари таркибий тузилишида маълум ижобий узга-ришлар юз бермокда. ЁкилFи-энергетика, кимё ва нефть-кимё саноати, машинасоз-лик ва металлни кайта ишлаш саноатининг улуши ортиб бормокда.

Иктисодиётда юз бераётган жиддий таркибий узгаришлар ва сифат узгаришлари шуни курсатадики, 2000 йилда мамлакати-миз ялпи ички мах,сулотини шаклланти-ришда саноат ишлаб чикаришининг улуши 14,2 фоизни ташкил этган булса, 2015 йилда бу курсаткич 24 фоизга етди. Саноат мах,сулоти умумий усишининг карийб 70 фоизга юкори кушимча кийматларга эга булган тайёр мах,сулотлар ишлаб чикаришга йуналтирилган сох,алар мах,сулотининг усиши х,исобига эришилди.

Мустакиллик йилларида Узбекистонда иктисодиётнинг таркибий тузилишида чу-кур узгартиришлар амалга оширилиши окибатида республиканинг ёкилFи-энерге-тика захираларига булган эх,тиёжи уз х,исо-бидан тула таъминланди х,амда Fалла им-портига карамлик бардам топиб, Fалла мустакиллиги карор топди.

Мустакиллик йилларида мамлакатимиз-да иктисодиётни таркибий узгартириш дои-расидаги жуда куплаб замонавий, юкори технологияларга асосланган лойих,алар амалга оширилди. Жумладан, Бухоро нефт-ни кайта ишлаш заводи, Шуртан газ-кимё мажмуаси, КУнFирот сода заводи, Дех,кон-обод калийли уFитлар заводи, унлаб замонавий тукимачилик мажмуалари ана шулар жумласидандир.

Бугунги кунда СурFил кони базасида Жа-нубий Кореянинг етакчи компаниялари би-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 9

лан х,амкорликда барпо этилган, умумий киймати 4 миллиард 200 миллион долларга тенг булган Устюрт газ-кимё мажмуаси х,ам мух,им ах,амиятга эгадир. Ушбу мажмуанинг ишга туширилиши йилига 83 минг тонна ноёб полипропилен мах,сулотларини иш-лаб чикариш имконини беради. Илгари бу мах,сулот мамлакатимизга четдан катта валюта х,исобига олиб келинар эди.

Шуни алох,ида таъкидлаш лозимки, мустакиллик йилларида мамлакатимизда автомобилсозлик, нефть-газ кимё саноати, нефть-газ машинасозлиги, замонавий кури-лиш материаллари саноати, темир йул машинасозлиги, маиший электротехника, фармацевтика, замонавий озик-овкат саноати ва енгил саноат каби бир катор мутлако янги саноат тармоклари яратилди.

Шунингдек, республика учун тамомила янги булган автомобилсозлик саноатининг вужудга келтирилиши окибатида мамлакат иктисодиётининг индустриал сох,алари янги ривожланиш йулига кирди.

Мамлакатимиз аграр сох,асида амалга оширилаётган туб иктисодий ислох,отлар ва таркибий узгаришлар натижасида киш-лок хужалигининг асосий иктисодий кур-саткичлари усиб бормокда.

Амалга оширилган узгаришлар асноси, энг аввало пахта экиладиган ерларни опти-маллаштириш ва бошокли дон экинлари, сабзавотчилик, боFдорчилик, узумчилик учун ажратилган майдонларни кенгайти-риш х,исобидан экин майдонлари таркиби-да узгаришлар килинди. Республиканинг бир канча туманларида пахта экиш майдонлари кискартирилди, айрим туманларда пахта экишдан бутунлай воз кечилди. Пахта экишдан бушаган ерларда дон экинлари, сабзавот, картошка етиштириш йулга куйилди, боF ва узумзорлар барпо этилди. Натижада 2012-2014 йилларда пахта етиштириш х,ажми сакланган х,олда, сабзавот етиштириш 16,3 фоиз, полиз экинлари 16,6

ва мева етиштириш карийб 21 фоизга усди1.

Юртимиз ах,олисининг озик-овкат товар-лари, аввало, дон, картошка, гушт, сут ва кандолат мах,сулотларига булган эх,тиёжи 1990 йилда импорт х,исобидан копланган булса, х,озирги вактда уларнинг 96 фоизи мамлакатимизда ишлаб чикарилмокда. Утган давр мобайнида ах,оли жон бошига гушт истеъмоли 1,4 баробар, сут ва сут мах,сулотлари - 1,5 карра, картошка - 1,9 марта, сабзавот 2,6 баробардан ортик, мева 6,3 марта купайган.

Маълумотларга кура, шу кунгача респуб-ликамизда етиштирилган 1 миллион 270 минг тоннадан ортик хул мева ва кайта иш-ланган кишлок хужалик мах,сулотларини ташки бозорга сотиш буйича хорижий дав-латлар х,амда тайёрлов корхоналари билан 176 та узок ва киска муддатли шартнома-лар тузилган.

Шуни алох,ида таъкидлаш лозимки, мамлакатимиз кайта ишлаш корхоналарини хом ашё ресурслари билан мунтазам таъ-минлаш, ички истеъмол бозорини йил да-вомида сабзавотлар, картошка, мева ва полиз мах,сулотлари билан баркарор тулдириш, шунингдек, ташки бозорларда харидоргир ва ракобатбардош булган х,ул мева ва кайта ишланган мева-сабзавот мах,сулотларини экспорт килиш х,ажмини купайтириш ва турларини кенгайтириш учун уларни етиштириш, ишлаб чикариш ва харид килиш буйича ягона тизимни шакллантириш максадида кабул килинган Узбекистан Республикаси Президентининг 2016 йил 12 апрелдаги «Мева-сабзавот,

1 Каримов И.А. 2015 йилда иктисодиётимизда туб таркибий узгаришларни амалга ошириш, модернизация ва диверсификация жараёнларини изчил давом эттириш х,исобидан хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликка кенг йул очиб бериш - устувор вазифамиздир. / Узбекистон Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2014 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2015 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мух,им устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Мах,камасининг мажлиси-даги маърузаси. // «Халк сузи», 2015 йил 17 январь.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 9

картошка ва полиз мах,сулотларини харид килиш ва улардан фойдаланиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари туFри-сида»ги карори мух,им ах,амият касб этади.

Биринчи Президентимиз таъкидлаганла-ридек, 2020 йилгача пахта хом ашёсини етиштириш ва уни давлат томонидан харид килиш х,ажмини 3 миллион 350 минг тон-надан 3 миллион тоннага боскичма-боскич кискартириш мулжалланган. Натижада 170 минг 500 гектар суFориладиган ер пахтадан бушайди. Ана шу пахтадан бушаган экин майдонларида, аввало, сабзавот ва картошка, шулар каторида озука экинлари, ёF-мой олинадиган ва бошка усимликлар эки-лади, боF ва узумзорлар барпо этилади.

Экин майдонларининг оптималлаштири-лиши ва замонавий агротехнологияларнинг жорий этилиши натижасида 2020 йилда бошокли дон етиштиришни 16,4 фоизга ошириб, унинг х,ажмини 8 миллион 500 минг тоннага етказиш, картошка етишти-ришни 35 фоизга, сабзавотни 30 фоиз, мева ва узумни 21,5 фоиз, гушт етиштиришни 26,2 фоиз, сутни 47,3 фоиз, тухумни 74,5 фоизга купайтириш, балик етиштиришни 2,5 мартага ошириш кузда тутилмокда1.

Иктисодиётдаги таркибий узгаришлар хизмат курсатиш сох,асини жадал ривож-лантиришни х,ам такозо этади. Бугунги кун-да хизмат курсатиш сох,асида ялпи ички мах,сулотнинг 54,5 фоиздан зиёди яратил-мокда, унда иктисодиётда банд булган мех,натга лаёкатли ах,олининг карийб 60 фоизи фаолият юритмокда. 1991 йилда ялпи ички мах,сулот таркибида хизмат

1 Узбекистон Республикаси Президентининг «Мева-сабзавот, картошка ва полиз мах,сулот-ларини харид килиш ва улардан фойдаланиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги карори. 2016 йил 12 апрель. // «Халк сузи», 2016 йил 13 апрель.

курсатиш сох,аларининг улуши 25,9 фоиз, 2010 йилда эса 49,0 фоиз эди, холос2.

Кейинги йилларда мамлакатимизда ки-чик бизнес, тадбиркорликни куллаб-кув-ватлаш ва раFбатлантириш борасида х,укумат томонидан амалга оширилаётган изчил чора-тадбирлар, хизмат сох,асидаги алох,ида олинган тармокларни ривожлан-тириш буйича кабул килинаётган катор дастурий йуналишлар хизмат курсатиш ва сервис сох,асини, шунингдек, маиший хизмат курсатиш сох,асининг юкори суръатлар билан ривожланишига олиб келди.

Иктисодиётдаги таркибий узгаришлар унинг баркарор усишига, жамият иктисодий салох,ияти ортишига, кишлок хужалигида мавжуд ортикча ме^нат ресурсларини бошка сох,аларга самарали таксимлашга, янги иш жойлари купайтирилишига ва ах,оли даромадлари оширилиб, улар фаро-вонлиги янада яхшиланишига олиб келади.

Иктисодий муносабатларнинг мох,ияти-ни белгиловчи ук илдиз - бу мулкчилик-нинг хилма-хил шакллари тулик етилганлик даражасидир, яъни мулклар тулик етилган булиши керак. Мулкчилик масаласини ^ал килиш биринчи Президентимиз таъбири билан айтганда, бозорни вужудга келти-ришга каратилган бутун тадбирлар тизими-нинг тамал тоши булиб хизмат килади. Шу-нинг учун ^ам иктисодий муносабатларнинг мух,им вазифаси мулкий муносабат-ларни тубдан узгартириш ^исобланади. Унинг туб мох,ияти мулкни ^акикий эгалари кулига беришни тезлаштириш, тадбиркор-

2 Каримов И.А. Бош максадимиз - мавжуд ки-йинчиликларга карамасдан, олиб бораётган ислох,отларни, иктисодиётимизда таркибий узгаришларни изчил давом эттириш, хусусий мулкчилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йул очиб бериш х,исобидан олдинга юришдир. / Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мух,им устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Ма^камаси мажлисидаги маърузаси. // «Халк сузи» газетаси, 2016 йил 16 январь.

лик учун кенг йул очиб бериш ва янги мулк эгаси хиссини тарбиялашдан иборатдир.

Ушбу вазифаларни амалга ошириш мак-садида республикамизда хусусийлаштириш-нинг миллий модели ишлаб чикилган. Бу моделга асосан давлат мулкини бошка мулк шаклига узгартириш факатгина уни янги мулкдорларга сотиш воситасида амалга оширилади, бу боскичма-боскич булиши назарда тутилган. Хусусийлаштиришни амалга ошириш жараёнида мулкчиликнинг давлатга карашли ва карашли булмаган шакллари юзага келди. Мулкчиликнинг аралашган шакли хам мавжуд.

Хусусийлаштиришда эътибор дастлабки йиллар купрок микдор курсаткичларига, яъни канча корхона мулк шаклини узгар-тирганига каратилган булса, кейинчалик хусусийлаштиришнинг сифат курсаткичлари асосий мезон булиб колди.

Кайд этилган жихатларнинг тулик эъти-борга олиниши хусусийлаштиришда аха-миятли курсаткичларга эришилишини таъ-минлади. Республикамизда 1994-2014 йиллар мобайнида 31279 та давлат корхонаси ва объекти хусусийлаштирилди. Биргина 2000-2014 йиллар мобайнида эса 9737 та давлат тасарруфидаги корхона ва объект-лар хусусийлаштирилиб, улар асосида 600 дан ортик акционерлик жамиятлари, 1200 дан ортик масъулияти чекланган жа-миятлар, 5000 дан ортик хусусий корхона-лар ташкил этилди. Бу даврда хусусийлаш-тиришдан тушган пул маблаFлари х,ажми 870,0 миллиард сумдан ошиб кетди.

Ислохотлар муваффакиятини таъмин-лашнинг мухим жихати шунда эдики, маз-кур маблаFларнинг барчаси яна корхона-ларнинг моддий-техника базасини мустах,-камлаш, уларни техник жихатдан кайта куроллантириш ва модернизациялаш, иш-лаб чикариш инфратузилмасини такомил-лаштириш каби тадбирларга йуналтирилди. Х,озирги кунда республикамиз буйича 1 минг 100 дан ортик акциядорлик жамия-ти фаолият юритаётган булса, уларнинг

умумий устав капитали 11 триллион 700 миллиард сумдан зиёдни ташкил этмокда. Бу курсаткич сунгги ун йил ичида 5,3 баро-бар усган.

Мустакиллик йилларда хусусийлашти-риш борасида амалга оширилган чора-тадбирлар натижасида купгина тармоклар, хусусан, кишлок хужалиги, савдо, хизмат курсатишнинг барча тури мулкдорлар их-тиёрига тулик берилди. Тукимачилик, озик-овкат, фармацевтика, мебелсозлик, чарм-пойабзал ишлаб чикариш саноати хамда уй-жой секторида давлат улуши кескин ка-майтирилди. 2015 йил 1 январь холатига кура, руйхатга олинган корхоналарнинг умумий сонида нодавлат мулк корхонала-рининг улуши 85,6 фоизга етди. Бунда 33,1 фоизни хусусий корхоналар, 1,8 фоизини чет эл сармояси иштирокидаги корхоналар 50,7 фоизни бошка мулкчилик шакллари-даги корхоналар ташкил этди1.

Агар 1990 йилда республика ЯИМ умумий хажмининг атиги 38,1 фоизи икти-содиётнинг нодавлат секторида ишлаб чикарилган булса, бу курсаткич 1998 йилда 67,7 фоизни, 2006 йилда 77,8 фоизни, 2008 йилда 79,4 фоизни, 2009 йилда 81,3 фоиз-ни, 2010 йилда 81,7 фоизни, 2011 йилда 82,5 фоизни, 2014 йилда эса 82,9 фоизни ташкил этди2. Айникса, кишлок хужалиги махсулоти ишлаб чикариш хажми ва чака-на савдо айланмаси энг юкори салмок -99,9 фоизга етди.

Тадбиркорлик, урта ва кичик бизнесга кенг йул берилгани натижасида мамлака-тимизда 1996 йилдан бошлаб иктисодий усиш таъминланиб, унинг суръатлари 20012003 йилларда уртача 4 фоиздан, 20042006 йилларда 7 фоиздан, 2007 йилдан

1 Зияев Т., Ярашев О. Иктисодий ислохотлар стратегияси ва реал натижалар. // «Ишонч», 2016 йил 11 июнь.

2Узбекистон Республикаси Давлат статистика кумитаси маълумотлари асосида хисобланган.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 9

буён уртача 8 фоиздан юкори булиб келмокда1.

Жумладан, 2015 йилда ялпи ички мах,-сулот 8 фоизга, саноат махсулотлари ишлаб чикариш 8 фоиз, кишлок хужалиги махсулотлари етиштириш 7 фоиз, чакана савдо айланмаси 15 фоиз, истеъмол товарларини ишлаб чикариш 7 фоиз, ахолига пуллик хизматлар курсатиш 10,8 фоизга усди ва ахолининг реал даромадлари 9,6 фоизга ошди2.

Бугунги кунда мамлакатимиз иктисодиё-тида давлат иштироки улушини камайти-риш, монополияга карши тартиботларни самарали юритиш, ишлаб чикарилаётган махсулотлар ракобатбардошлигини оши-риш, саноат тармокларини модернизация килиш, ишлаб чикаришни техник ва техно-логик кайта жихозлаш жараёнида, биринчи навбатда, паст рентабелли хамда зарар ку-риб ишлаётган корхоналарни соFломлаш-тиришга алохида эътибор каратилмокда.

Бу борада биринчи Президентимиз та-шаббуси билан ташкил этилган Хусусий-лаштириш, монополиядан чикариш ва ра-кобатни ривожлантириш давлат кумитаси томонидан куплаб ижобий ишлар амалга оширилмокда. Жумладан, хозирги пайтда худудлардаги кам кувватли корхоналарни, курилиши тугалланмаган ва буш турган объектларни аниклаш буйича муайян ишлар олиб борилмокда. Бунинг самараси уларок, ушбу кумита маълумотларига кура3 республикамиз буйича 10 мингга якин шун-дай корхона ва объектлар негизида ишлаб чикаришни тиклаш буйича таклифлар тайёрланди. Шундан 8 мингдан ортик корхона ва объектларни молиявий соFлом-лаштириш кузда тутилган. Бундан ташкари, буш турган 290 та давлат объектини хусу-

1 Узбекистан Республикаси Давлат статистика кумитаси маълумотлари асосида хисобланган.

2 Узбекистан Республикаси 2015 йил статистика ахборотномаси асосида хисобланган.

3 Узбекистан Республикасининг Хусусийлаш-тириш, монополиядан чикариш ва ракобатни

ривожлантириш давлат кумитаси маълумотлари

асосида хисобланган.

сийлаштириш, 263 тасини инвестиция ки-ритиш ва иш уринлари яратиш шарти билан тадбиркорларга «ноль» кийматида со-тиш, 160 дан купроFини самарали фойдала-ниш максадида давлат ва нодавлат ташки-лотларига бериш, 138 тасида марказлашти-рилган маблаFлар хисобига курилиш ишла-рини якунлаш хамда 232 та объектни тадбиркорларга ижарага ажратиш таклифлари ишлаб чикилган4.

2015 йилда 245 та паст рентабелли ва фаолият курсатмаётган ташкилот тулик ту-гатилди, фойдаланилмаётган хамда курилиши тугалланмаган 353 та давлат мулки объекти бузилди. Бунинг хисобига бушаган 120 гектар ер майдонининг карийб 80 гек-тари тадбиркорларга замонавий корхона-лар ва хизмат курсатиш объектларини бу-нёд этишлари учун берилди5.

Умуман олганда, 2015 йил якуни буйича жами 506 та мулк комплекси танлов асосида инвестиция киритиш шарти билан «ноль» кийматида янги мулкдорларга со-тилди.

Хусусий мулкни куллаб-кувватлаш, тад-биркорлар учун кулай шарт-шароитлар яратиш мамлакатимизда амалга оширила-ётган ислохотларнинг устувор йуналиш-ларидан хисобланади.

Мустакилликка эришилган дастлабки кунлардан бошлаб жамиятда тадбиркорлик рухини карор топтириб, ривожлантириш ва шу асосда кишиларда мулкдорлик туй-Fусини уЙFотишга жиддий эътибор кара-тилди.

Х,еч бир муболаFасиз айтиш мумкинки, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик бугунги кунда ишчи кучи бандлигини таъмин-лайдиган ва унинг асосий даромад манбаи булган мухим буFинга айланмокда.

Масалан, 2000 йилда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик сохасида банд булган-лар сони 6737 минг киши булган булса,

4 Изчил ривожланиш кафолати. // «Халк сузи», 2013 йил, 6 июль.

5 Рахмонов С. Замонавий тенденциялар, халкаро стандартлар. // «Халк сузи», 2016 йил 24 февраль.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 9

2015 йилнинг 1 январь холатига кура, улар-нинг сони 9897,5 минг кишини ёки хозирги кунда мамлакатимиздаги иш билан банд ахолининг 77 фоизидан ортиFини ташкил этди.

Саноат махсулотларини етиштириш, ку-рилиш сохасида хам кескин узгаришлар юз берди. Амалга оширилаётган чора-тадбир-ларнинг самараси уларок, кейинги йиллар-да кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг ялпи ички махсулот хаж-мидаги улуши сезиларли равишда ортиб бормокда. Жумладан, 1992 йилда кичик бизнеснинг ЯИМ хажмидаги улуши атиги 1,5 фоиз даражасида булса, 2000 йилда 31 фоизга, 2007 йилда 45,7 фоизга, 2009 йилда эса 50,1 фоизга, 2010 йилда 52,5 фоизга, 2011 йилда 54,0 фоизга, 2012 йилда 54,6 фоизга, 2013 йилда 55,8 фоизга, 2014 йилда 56,1 фоизга, 2015 йилда эса 56,7 фоизга ет-ган1. Бундай ижобий натижа кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ЯИМ хажмидаги улушини 2016 йилда 60 фоиздан зиёд-га, 2020 йилда эса 63 фоизга етказишни мулжал сифатида белгилашга тулик ишонч ва имкон яратади.

2005-2015 йиллар кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг жадал ривожлани-шида туб бурилиш булди. Бугунги кунда ушбу соха нафакат иктисодиётнинг усиш суръатларини жадаллаштиришда, балки мамлакатимиз учун нихоятда мухим булган бандлик ва ахоли даромадларини ошириш масалаларини хал этишда хам етакчи уринни эгалламокда. Бунга куп жихатдан хукукий базани мустахкамлаш, иктисодиётнинг мазкур сектори учун баркарор кулайлик, имтиёз ва кредитлар тизимини шакллантириш масалаларига жиддий эъти-бор берилаётгани туфайли эришилди.

Кейинги йилларда кабул килинган тад-биркорликни куллаб-кувватлашга кара-тилган фармон ва карорлар иктисодиётимиз

1 Узбекистон Республикаси Давлат статистика кумитаси маълумотлари асосида хисобланган.

ривожида узига хос янги даврни бошлаб берди.

Ушбу хужжатлар туфайли тадбиркорлик субъектларининг хукук ва конуний манфа-атлари химоя килиниши янада мустахкам-ланди. Уларнинг фаолиятини асоссиз чек-лаш ёки четдан ноконуний аралашувлар-нинг йулига катъий тусик куйилди. Тадбиркорлик субъектларига нисбатан хукукий таъсир чоралари эндиликда факат суд оркали кулланилади. Бу эса назорат орган-лари ходимларини уз ишига янада масъу-лият билан ёндашишини такозо этади. Бои-си улар текширув якуни буйича тадбиркор-га жарима куллаш лозим булса, буни суд хукмига хавола этади. Барча хужжат ва да-лиллар суд томонидан холис ва чукур урга-нилиб, даъво асосли булсагина бу хакда карор чикарилади.

Тадбиркорлар томонидан такдим этила-диган хисобот тизими такомиллаштирилиб, уни ноконуний талаб этганлик учун жавоб-гарлик кучайтирилди. Микрофирмалар ва кичик корхоналар учун ягона солик, шу-нингдек, жавобгарликни куллашнинг хал-каро умумхукукий тамойилларидан келиб чиккан холда янги коидалар жорий этилди. Жумладан, ноконуний текшириш натижа-сида мулкдорлар хукукларини бузганларга жиноий жавобгарликка тортишгача чора курилади.

Текширишлар сони янада кискартири-либ, катъий тартибга солингани эса тад-биркор эркинлигининг хакикий кафолати булди. Бир суз билан айтганда, барча хиз-мат курсатиш, назорат ва бошка идоралар-нинг асосий фаолияти тадбиркорлар ман-фаатини кондиришга хизмат килишга йуналтирилди.

2016 йилнинг 1 январидан бошлаб мам-лакатимизнинг барча худудларида тадбиркорлик субъектларига «ягона дарча» та-мойили асосида Давлат хизматлари курсатиш ягона марказлари фаолият бошлади. Шунингдек, тадбиркорлик субъектларининг мухандислик-коммуникация тармокларига

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 9

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

уланиши буйича мутлако янги механизм жорий этилди. Унга кура, ушбу тармоклар ишини юритадиган ташкилотларнинг худу-дий корхоналарига техник шартларни олишдан тортиб мухандислик-коммуни-кация тармокларига уланишгача булган барча жараёнларни амалга ошириб, улар-ни тадбиркорларга тайёр холда топшириш ваколатлари берилди.

Кези келганда, кичик бизнеснинг жадал ривожланишида, аввало, мазкур соха учун белгиланаётган солик имтиёзлари етарли даражада раFбатлантирувчи роль уйнаёт-ганлигини таъкидлаш лозим. Масалан, 1996-2015 йиллар мобайнида кичик бизнес субъектлари учун белгиланган солик став-калари 38 фоиздан 5 фоизга ёки 7,6 марта-га кискартирилди.

Шуни алохида таъкидлаш лозимки, рес-публикамиз тижорат банклари томонидан кичик бизнес субъектларини молиявий куллаб-кувватлаш йилдан йилга ошиб бор-мокда. Хусусан, тижорат банклари томонидан кичик бизнес субъектларига берилган кредитлар 2010 йилда 2690,2 млрд сум, 2011 йилда 4200 млрд сум, 2012 йилда 5346 млрд сум, 2013 йилда 6982 млдр сум, 2014 йилда эса 9200 млрд сумни ташкил этган булса, 2015 йилда эса 12113 млрд сумдан ошиб кетди1. Бу 2014 йилга нисбатан 1,3 баробар купдир.

Тадбиркор аёлларга 2015 йилда 1,2 триллион сумлик, йигит-кизларга 277,6 млрд сумлик имтиёзли банк кредитлари такдим этилди2. 2015 йил якунларига кура, сунгги ун йил мобайнида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларига ажратилган кредитлар хажми карийб 29 баробарга, микрокредитлар хажми эса 58 баробарга усди3 ва тадбиркорликнинг улардан фойда-

1 Болтабоев М., Зияев Т. Иктисодий ислохотлар стратегияси ва реал натижалар. // «Ишонч», 2015 йил 30 июль.

2 Зияев Т., Ярашев О. Иктисодий ислохотлар стратегияси ва реал натижалар. // «Ишонч», 2016 йил 11 июнь.

3 Уша манба.

ланиш имкониятлари сезиларли даражада кенгайди.

Янги тузилаётган кичик ва хусусий кор-хоналарни куллаб-кувватлаш учун имтиёзли кредитлаш тизимини яратиш максадида 2006 йилда махсус банк - «Микрокредит-банк» ташкил этилди. Шу йилдан бошлаб, банкнинг асосий фаолият йуналишларидан бири - тадбиркорларни молиявий куллаб-кувватлаш, микрокредитлаш ва микролизинг хизматларини курсатиш эканлиги бел-гилаб куйилди.

Ушбу банк томонидан биргина 2014 йилда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларига жами 654,8 млрд сумлик кредитлар ажратилди, курсатилган микро-молиявий хизматлар хажми 296,8 млрд сумни ташкил этди ва мазкур кредитлар хисобига 37860 та иш урни яратилди. «Мик-рокредитбанк» кичик бизнесни ривожлан-тиришга канчалик хисса кушаётганини бар-ча тижорат банклари томонидан ушбу сохага ажратилган кредитларда унинг улу-ши 2014 йилда 7,2 фоизни, яратилган иш уринлари буйича 7,9 фоизни ташкил этга-нидан куриш мумкин. «Микрокредитбанк» томонидан биргина 2015 йилда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик сохаси тарак-киёти учун 860,5 млрд сум кредит маб-лаFлари йуналтирилган булса, шундан 90,3 млрд сумлик имтиёзли кредитлар айнан аёллар тадбиркорлигини ривожлантиришга йуналтирилди4.

Жахон тажрибаси шуни курсатадики, айнан кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик дунё молиявий-иктисодий инкирозининг салбий окибатларини бартараф этишда энг самарали урин тутиб, ахоли бандлигини таъминлаш, унинг тушум маблаFлари орти-шининг мухим омили хисобланади.

Бу йил Ватанимиз мустакиллигининг кут-луF 25 йиллиги кенг нишонланмокда. Ана шу тарихан киска давр ичида Узбекистан дунё хамжамиятида иктисодий салохияти

4 «Микрокредитбанк» маълумотлари асосида хисобланган.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 9

юксак давлат сифатида тан олиниб, жадал ривожланаётган мамлакатлар сафидан мус-тахкам жой эгаллади. Бу тан олиниш осон-ликча кулга киритилгани йук,. Президенти-миз томонидан ишлаб чикилган икисодий тараккиёт стратегияси ва уни амалга оши-риш воситалари мамлакатни бозор икти-содиётига утиш жараёнидаги барча икти-содий кийинчиликларни бартараф этиб, уни ривожланган мамлакатлар каторига утказди. Ана шундай ижобий натижаларга эришишимизда Президентимиз ташаббуси билан ишлаб чикилиб, хаётга изчил татбик этилаётган узимизга хос ва мос тараккиёт йули - «узбек модели» энг мухим омил хисобланади.

Давлатимиз биринчи рахбари Ислом Каримов томонидан ишлаб чикилган, «Узбек модели» деб ном олган, ижтимоий йуналтирилган эркин бозор иктисодиётига утишнинг иктисодиётни мафкурадан холи этиш, унинг сиёсатдан устунлигини таъмин-лаш, давлатнинг бош ислохотчи вазифаси-ни бажариши, конун устуворлигига эри-шиш, кучли ижтимоий сиёсат юритиш, ислохотларни боскичма-боскич ва изчил амалга ошириш каби беш тамойилга асос-ланган узига хос йули - буларнинг хаммаси, айникса 2008 йилда бошланган ва хамон давом этаётган жахон молиявий-иктисодий инкирози шароитида узининг нечоFлик туFри ва хаётий эканини исботламокда, бу уз навбатида жуда хам кувонарлидир. Ислом Каримов томонидан ишлаб чикилган ривожланишнинг узбек модели тарихан киска муддат ичида ижтимоий-иктисодий тараккиётнинг турли жабхаларида салмок-ли ютук ва муваффакиятларга эришиш им-конини берди. Жумладан, Узбекистонда мустакил тараккиёт йилларида иктисодиёт 6 баробар, ахоли жон бошига туFри кела-

диган реал даромадлар 12 баробардан зиёд усди.

Кейинги 11 йил ичида, жумладан, 2015 йилда хам ялпи ички махсулотнинг усиш суръатлари баркарор равишда 8 фо-издан юкори булиб келмокда. Жумладан, мавжуд маълумотларга кура, Узбекистон-нинг ялпи ички махсулоти жорий бахоларда 2013 йилда 118,9, 2014 йилда 144,9, 2015 йилда эса 156,5 триллион сумни ташкил этди1.

2015 йилда иктисодиётимизга 15 мил-лард 800 миллион АК.Ш доллари киймати-даги инвестиция киритилди ва бу асосий фондлар умумий кийматининг салкам 23,3 фоизини ташкил этди2.

Утган 5 йил давомида иктисодиётимизга жами карийб 67 миллиард доллар инвестиция йуналтирилди, бунинг 21 фоиздан ортиFи хорижий инвестициялардир3. 2016 йилда барча молиявий манбалар хисобидан иктисодиётимизга 17 миллиард 300 миллион доллар микдоридаги капитал куйил-малар йуналтирилиб, уларнинг 23,5 фоизини чет эл инвестициялари ташкил этади. Натижада 2016 йилда киймати 5 миллиард

1 Узбекистон Республикаси 2013-2015 йил-лардаги статистик ахборотномаси асосида хи-собланган.

2 Каримов И.А. Бош максадимиз - мавжуд ки-йинчиликларга карамасдан, олиб бораётган ислохотларни, иктисодиётимизда таркибий узга-ришларни изчил давом эттириш, хусусий мулк-чилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йул очиб бериш хисобидан олдинга юришдир. / Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маърузаси. // «Халк сузи» газетаси, 2016 йил 16 январь.

3 Каримов И.А. Асосий вазифамиз - жамияти-мизни ислох этиш ва демократлаштириш, мамлакатимизни модернизация килиш жараёнларини янги боскичга кутаришдан иборат. / Президент Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганининг 23 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси. // «Халк сузи», 2015 йил 6 декабрь.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 9

500 миллион доллар булган 164 та йирик ишлаб чикариш объектида курилиш ишла-рини якунига етказиш ва уларни фойдала-нишга топшириш кузда тутилмокда1.

2016 йилда ижтимоий сохани ривожлан-тиришга Давлат бюджети жами харажатла-рининг 59,1 фоизи микдорида маблаF аж-ратиш, 990 мингга якин янги иш урни яра-тиш, ахолининг реал даромадларини 9,5 фоизга, уртача иш хаки, пенсия, стипендия ва нафакаларни, солик имтиёзларини ино-батга олган холда 15 фоизга ошириш кузда тутилмокда2.

Биринчи Президентимиз мамлакатимиз-ни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ри-вожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамасининг кенгайтирилган мажлисидаги маърузасида алохида таъкид-лаганидек, «Мамлакатимизни демократ-лаштириш ва модернизация килиш бора-сида бошланган тизимли ислохотларни, иктисодиётимизда, авваламбор, саноат ва кишлок хужалигида туб таркибий узгариш-ларни сузсиз давом эттириш, хусусий мулк, тадбиркорлик ва кичик бизнесни жадал ривожлантириш ва бу соха вакиллари ман-фаатларини химоя килиш, макроиктисодий мутаносибликни таъминлаш 2016 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг

1 Каримов И.А. Бош максадимиз - мавжуд ки-йинчиликларга карамасдан, олиб бораётган ислохотларни, иктисодиётимизда таркибий узга-ришларни изчил давом эттириш, хусусий мулк-чилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йул очиб бериш хисобидан олдинга юриш-дир. / Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFиш-ланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маъ-рузаси. // «Халк сузи» газетаси, 2016 йил 16 январь.

2 Уша манба.

мухим устувор йуналишига айланиши зарур»3.

2016 йил учун кабул килинган иктисодий дастурнинг энг мухим вазифалари ва устувор йуналишларининг кандай бажарилаёт-ганлигини жорий йилнинг биринчи ярми-даги маълумотлардан хам куриш мумкин.

Жумладан, мамлакат ялпи ички мах-сулоти 7,5 фоиз, саноат махсулотларини ишлаб чикариш хажми 6,7 фоиз, кишлок хужалиги махсулотлари етиштириш хажми 6,8 фоиз, чакана савдо айланмаси хажми 14,1 фоиз купайди. Хизмат курсатишнинг ялпи ички махсулотдаги улуши 57,6 фоизга етди. Кичик бизнес сохасида 16,4 мингдан ортик янги субъект ташкил этилди, бу соха ривожи учун 8,3 триллион сум банк кре-дитлари берилди4.

Шуни хам алохида таъкидлаш лозимки, ишлаб чикаришни техник ва технологик жихатдан узлуксиз янгилаб бориш, доимий равишда ички имконият ва захираларни излаб топиш, иктисодиётда таркибий узга-ришларни амалга ошириш, саноатни модернизация ва диверсификация килишни изчил давом эттириш, мулкчилик муноса-батларини такомиллаштириш, юкори ку-шимча кийматга эга булган махсулотлар ишлаб чикариш ва юкори салохиятга эга булган хар бир турдаги истикболли хом ашё ва ярим фабрикат буйича чукур кайта ишлашни 2020, 2025, 2030 йилларга мулжалланган аник дастурлар асосида давом эттириб, узимизнинг ресурс ва имконият-ларимизни реал бахолаб, 2030 йилга бориб мамлакатимизда ялпи ички махсулот хаж-мини камида 2 баробар ошириш учун бар-ча асослар борлигини таъкидлаб, биринчи

3 Уша манба.

4 Узбекистон Республикасини 2016 йилнинг биринчи ярмида ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари туFрисида. // «Халк сузи», 2016 йил 27 июль.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 9

Президентимиз шундай деган эди: «Мамла-катимиз ялпи ички махсулотининг 20162030 йилларда 2 баробар купайишига эри-шиш учун уртача йиллик усиш суръатлари 4,8 фоиз даражасида булишини таъминлаш зарур. Агар кейинги 11 йилда бу курсаткич 8 фоиздан юкори булиб келганини хисобга оладиган булсак, бу вазифани амалга оши-риш учун мустахкам асос ва замин борлиги яккол аён булади»1. Ана шу юкоридаги ва-зифаларни амалга ошириш учун мамлака-тимизда мустахкам пойдевор яратилган хамда барча шароитлар мавжуд, яъни мустакиллик йилларида иктисодиёт тарки-бий тузилмасидаги чукур узгаришлар, мулкчилик муносабатларини такомиллаш-тириш борасидаги эришилган ижобий на-тижалар хамда мамлакатимизда яратилган кулай инвестицион мухит, энг асосийси, давлатимиз томонидан олиб борилаётган тинчликсевар сиёсат бунга асос булади.

Хуллас, Узбекистан кейинги йилларда улкан мувафаккиятларга эришаётган мам-лакат хисобланади. Бу жахондаги катор ну-фузли халкаро ташкилотлар, илмий-тад-кикот марказлари олимлари, тахлилчилари томонидан эътироф этилмокда ва юкори рейтинг курсаткичларига эга булмокда. Жумладан, Узбекистан 2014-2015 йиллар-даги ривожланиш якунлари ва 2016-2017 йилларда иктисодий усиш прогнозлари буйича дунёдаги энг тез ривожланаётган

1 Каримов И.А. Бош максадимиз - мавжуд ки-йинчиликларга карамасдан, олиб бораётган ис-лохотларни, иктисодиётимизда таркибий узга-ришларни изчил давом эттириш, хусусий мулкчилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йул очиб бериш хисобидан олдинга юришдир. / Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган иктисодий дас-турнинг энг мухим устувор йуналишларига баFиш-ланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маъ-рузаси. // «Халк сузи» газетаси, 2016 йил 16 январь.

бешта мамлакат каторидан жой олди2 хамда АКШда фаолият курсатаётган нуфузли «GALUP» институти ижтимоий фикрни урганиш маркази томонидан «Конуний тар-тибларга итоат килиш индекси» мавзусида 2015 йилда утказилган суров натижалари буйича дунёдаги 141 мамлакат ичида 2-уринни эгаллади3. Бу юртимизда тинч ва осуда хаёт хукм сураётганини эътироф этишдир. Бу кайд этилган юкори рейтинг натижалари мамлакатимиз уз олдига ку-йилган стратегик вазифаларни амалга оши-ришига ишонч хосил килади.

Узбекистонда хаётга татбик этилаётган ислохотлар самарадорлиги 2016 йилнинг 23-24 июнь кунлари Шанхай хамкорлик ташкилотининг Тошкентда юксак савияда утказилган ун бешинчи юбилей саммитида ташкилотга аъзо давлатлар рахбарлари томонидан хам юкори бахоланди.

Мухтасар килиб айтганда, 2016 йил ва ундан кейинги йилларда хам иктисодиётда сифат жихатдан туб таркибий узгаришларни амалга ошириш, хусусий мулк ва тадбир-корликни жадал ривожлантириш, уларнинг манфаатларини хар томонлама химоя килиш, мамлакатимиз иктисодиётида дав-лат улушини кискартириш, шунингдек, хо-рижий инвестицияларни янада кенг жалб килиш ва бунинг учун барча зарур шароит ва преференцияларни яратиш лозим хамда иктисодиётимизда давлат улуши ва урнини стратегик хамда иктисодий асосланган да-ражага кадар кискартириш керак.

2 Уша манба.

3 Каримов И.А. Асосий вазифамиз - жамияти-мизни ислох этиш ва демократлаштириш, мамлакатимизни модернизация килиш жараёнларини янги боскичга кутаришдан иборат. / Президент Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганининг 23 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси. // «Халк сузи», 2015 йил 6 декабрь.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 9

г V ИКТИСОДИЁТ НАЗАРИЯСИ ВА МАКРОИКТИСОДИЁТ / ЭКОНОМИЧЕСКАЯ ТЕОРИЯ И МАКРОЭКОНОМИКА 25 ' *

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Бош максадимиз - мавжуд кийинчиликларга карамасдан, олиб бораётган ислохотларни, иктисодиётимизда таркибий узгаришларни изчил давом эт-тириш, хусусий мулкчилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йул очиб бе-риш хисобидан олдинга юришдир. / Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига батишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маърузаси. // «Халк сузи» газетаси, 2016 йил 16 январь.

2. Каримов И.А. Асосий вазифамиз - жамиятимизни ислох, этиш ва демократлаш-тириш, мамлакатимизни модернизация килиш жараёнларини янги боскичга кутаришдан иборат. / Президент Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Конституциям кабул килинганининг 23 йиллигига батишланган тантанали маросимдаги маърузаси. // «Халк сузи», 2015 йил 6 декабрь.

3. Тухлиев Н., Таксанов А. Национальная экономическая модель Узбекистана. - Т.: «Укитувчи», 2000. -31-32-б.

4. «Государства бывшего Советского Союза». 1993 год. Статсборник Всемирный Банк, Вашингтон, 1994. -С. 6.

5. «Вопросы экономики», 1997 год, №10. -С. 143.

6. Изчил ривожланиш кафолати. // «Халк сузи», 2013 йил 6 июль.

7. Рахмонов С. Замонавий тенденциялар, халк,аро стандартлар. // «Халк сузи», 2016 йил 24 февраль.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.