Научная статья на тему 'ИҚТИСОДИЙ ИСЛОҲОТЛАР ЖАРАЁНИДА ИНВЕСТИЦИЯЛАР ҲИСОБИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ'

ИҚТИСОДИЙ ИСЛОҲОТЛАР ЖАРАЁНИДА ИНВЕСТИЦИЯЛАР ҲИСОБИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
177
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инвестиция / инвестиция сиёсати / бозор иқтисодиёти / рақобат / модернизация. / инвестиция / инвестиционная политика / рыночная экономика / конкуренция / модернизация.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Эгамбердиева Салима Райимовна

Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналар иқтисодиётини ривожлантиришда инвестициялар муҳим аҳамиятга эга. Амалдаги ҳисоб тизими инвесторларни керакли маълумотлар билан таъмин­ лай олмайди. Мазкур мақолада “Устав фонди” счётининг таркибида аналитик счётлар очиб, инве­ стициялар ҳаракатини ҳисобга олиб бориш таклиф этилмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ИНВЕСТИЦИОННОГО УЧЕТА – В УСЛОВИЯХ ЭКОНОМИЧЕСКИХ РЕФОРМ

В условиях рыночной экономики при развитии экономики предприятия инвестиции имеют важ­ ное значение. Существующее положение в системе учета не позволяет отражать всю полноту инфор­ мации по инвестиционной активности. В данной статье даны предложения по ведению аналитиче­ ского учёта в составе счёта “Уставной фонд” с учётом движения инвестиции.

Текст научной работы на тему «ИҚТИСОДИЙ ИСЛОҲОТЛАР ЖАРАЁНИДА ИНВЕСТИЦИЯЛАР ҲИСОБИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ»

Эгамбердиева Салима Райимовна,

Карши мух,андислик-иктисодиёт институти "Бухгалтерия х,исоби ва аудит" кафедраси доценти

ЩИСОДИЙ ИСЛО^ОТЛАР ЖАРАЁНИДА ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЩОБИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ

УУК: 336.6

ЭГАМБЕРДИЕВА С.Р. ИЦТИСОДИЙ ИСЛОЦОТЛАР ЖАРАЁНИДА ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЦИСОБИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ

Бозор иктисодиёти шароитида корхоналар иктисодиётини ривожлантиришда инвестициялар мух,им ах,амиятга эга. Амалдаги х,исоб тизими инвесторларни керакли маълумотлар билан таъмин-лай олмайди. Мазкур маколада "Устав фонди" счётининг таркибида аналитик счётлар очиб, инвестициялар х,аракатини х,исобга олиб бориш таклиф этилмокда.

Таянч сузлар: инвестиция, инвестиция сиёсати, бозор иктисодиёти, ракобат, модернизация.

ЭГАМБЕРДИЕВА С.Р. ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ИНВЕСТИЦИОННОГО УЧЕТА - В УСЛОВИЯХ ЭКОНОМИЧЕСКИХ РЕФОРМ

В условиях рыночной экономики при развитии экономики предприятия инвестиции имеют важное значение. Существующее положение в системе учета не позволяет отражать всю полноту информации по инвестиционной активности. В данной статье даны предложения по ведению аналитического учёта в составе счёта "Уставной фонд" с учётом движения инвестиции.

Ключевые слова: инвестиция, инвестиционная политика, рыночная экономика, конкуренция, модернизация.

EGAMBERDIYEVA S.R. ISSUES OF INVESTMENT ACCOUNTING IMPROVEMENT IN ECONOMIC REFORMS IMPLEMENTATION

In the conditions of the market's economy investments play important role in the economy development. Investors need information regarding the investment's motion that they have spent to production factors. But the existing operating account system cannot provide investors with this information. It is proposed in the article to open analytical invoices and entertain the motion of the investments in the compound of charter fund invoice. The article provides suggestions for maintaining analytical accounting as part of the «Authorized Fund» account, taking as well reflectint the movement of the investments. Key words: investment, investment policy, market economy, competition, modernization.

Кириш.

Бозор муносабатларининг мукаммаллашуви, тармок,лар ик,тисодиётининг жадал ривожланиши ва унинг самарадорлигини таъминлашда инве-стициялар катта иктисодий ахамиятга эга. Бугунги кунда инвестицияларни бозор иктисодиётига мос-лаштириш ва инвестицион фаолиятни бошк,ариш узгача ёндашишларни талаб этмокда. Чунки, хужалик юритишнинг замонавий йулини танлаш инвестицион сиёсатни хам тубдан узгартиришни талаб килади. Чет эл инвестицияларини жалб килиш давлат сиёсатида мухим вазифалардан бири эканлиги шубхасиз.

Тадк,ик,от мавзусининг долзарблиги.

Мамлакат иктисодиётига йуналтирилаётган хорижий инвестицияларни марказлашган холда назорат килиш ва улар киритилишини тезлаш-тириш максадида Давлат Инвестиция дастури ташкил этилган булиб, бу мазкур дастурга кири-тилган лойихаларни амалга ошириш натижасида иктисодиётни юксалтиришда хал килувчи вази-фани бажармокда. Бизга маълумки, республика-миз иктисодиётига хорижий инвестицияларни жалб этишнинг зарурияти куйидагилардан иборат:

- республикамизнинг хом ашё ва табиий бойликларга сероблиги ва илFор замонавий хориж технологияларини жалб этиш оркали куплаб к,айта ишловчи корхоналар куриш имко-ниятининг мавжудлиги;

- иктисодиёт тармокларидаги аксарият ишлаб чикариш кувватларининг жисмоний ва маънавий жихатдан эскирганлиги, улар кайта тиклашга ёки техник жихатдан кайта жихозлашга мансуб булиб, аксарияти ишга яроксиз холга келиб колганлиги;

- саноат ишлаб чикаришида моддий - техника базасининг сезиларли даражада пастлиги ва ок,ибатда, купгина зарар куриб ишлайдиган кор-хоналарнинг мавжудиги;

- ахоли сонининг усиб бораётганлиги ва мехнат ресурслари манбаи булмиш кишлокда замонавий муъжаз корхоналарни барпо этиш зарурлиги;

- республика экспортида хом ашё салмоFини камайтириш ва куплаб тайёр махсулотлар ишлаб чикариш имкониятини юзага келтириш зарурлиги кабилар билан асосланади.

Ушбу заруриятлардан келиб чиккан холда, республикамизда хорижий инвестицияларни иктисодиётга жалб этиш буйича хукукий база

ва иктисодий ижтимоий хамда сиёсий шароит-лар мажмуаси булмиш кулай инвестицион мух,ит барпо этиш буйича мух,им кадамлар куйилди. Юкорида таъкидланганидек, кулай инвестицион мух,ит яратишнинг мух,им омили замон талабларига мос, барча фойдаланувчиларни эх,тиёжларини кониктирадиган х,исоб тизимини яратиш мух,им ах,амият касб этиши танланган мав-зуни долзарблилигини асослайди.

Тадк,ик,от мацсади.

Мамлакатимизда инвесторларни жалб этишда улар учун мух,им булган маълумотларни уз вактида ^исоби, тах,лили ва аудитини олиб бориш йули билан бухгалтерия х,исобининг фойдаланувчиларни керакли маълумотлари билан таъмин-лаш максадида, инвесторларни х,ар бирининг маблаFларини х,аракатини х,исобга олиб борувчи, улар учун тушунарли булган аналитик счётларни очиб, инвестор х,иссасига туFри келадиган даро-маддаги улушини х,исобга олиб бориш х,амда уларнинг аник х,исоб - китоби ва тах^илий хусу-сиятларини ошириш юзасидан таклиф ва тавси-ялар бериш.

Илмий мо^ияти.

Мамлакатимиз хисоб тизимидаги камчили-кларни хамон такрорланаётганлиги ва уларни илмий асослари тулик, шаклланмаётганлиги хисоб тизимида маълумотларни тулик,лиги ва тушунарли булишини таъминлай олмайди. Бундан ташкари хисобнинг амалдаги тизими замонавий хужалик юритишнинг барча жихатларини к,амраб олмайди. Хисоб тизимидаги мавжуд камчилик ва муаммо-ларини урганиб, хисоб тизимини такомиллашти-риш барча хисоб маълумотларидан фойдаланув-чилар учун хисоб маълумотларини тахлилий хусу-сиятларини ва мухимлигини таъминлашда илмий ахамият касб этади.

Тадк,ик,от методлари.

Тадкикот ишида Республикамизда инвести-циялар хисобини такомиллаштириш масалала-рини урганган тадкикотчиларнинг илмий-назарий карашларидан ва тадкикот усулларидан фойда-ланилди.

Муаммони урганишда анъанавий усуллар -маълумотларни таккослаш, гурухлаш, кузатиш, синтезлаб тахлил килишда ташкари, иктисодий тахлилнинг индукция ва дедукция усулларидан усулларидан фойдаланилди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 4(140)

Асосий натижалар.

Узбекистан Республикасининг инвестиция салохиятини тулик, руёбга чик,ариш, инвестиция мухитини янада такомиллаштириш, йил-лик инвестиция дастурларини сифатли ишлаб чикиш, хорижий инвестицияларни жалб этиш учун кулай шароитлар яратиш, халкаро молия институтлари, хорижий хукуматларнинг молия институтлари, етакчи чет эл компаниялари ва банк тузилмалари билан хамкорликни кенгайти-риш, шунингдек, жалб этиладиган чет эл инве-стициялари самарадорлигини ошириш мак,садида Узбекистон Узбекистон Республикаси Инвестици-ялар буйича давлат кумитаси ва K1орак1алпоFистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шахрида унинг худудий булимлари ташкил этилди1.

Мазкур давлат кумитаси ягона давлат инвестиция сиёсатини шакллантириш ва амалга оши-ришни мувофик,лаштириш хамда хорижий инвестицияларни жалб этиш учун масъул ваколатли давлат органи хисобланади. Мазкур кумитанинг асосий вазифалари этиб куйидаги вазифалар бел-гиланди:

- мамлакатимиз ик,тисодиёти тармок,лари ва худудларига инвестициялар киритиш хажмини кенгайтиришни раFбатлантириш, республи-када инвестиция мухитини янада такомиллаштириш, хорижий капитал иштирокидаги корхо-наларни ривожлантиришни куллаб-кувватлашга йуналтирилган ягона давлат инвестиция, жумла-дан, хорижий инвестициялар жалб к,илиш сиёсатини шакллантириш ва амалга ошириш бораси-даги ишларни мувофик,лаштириш;

- хорижий инвестицияларни жалб к,илиш ва Узбекистон Республикаси худудида инвестиция фаолиятини кенгайтириш учун янада кулай шарт-шароитлар яратиш сохасидаги меъёрий-хукукий базани янада такомиллаштириш хамда инвестиция лойихаларининг амалга оширили-шини тизимли назорат к,илиш, чет эл капитали иштирокидаги корхоналар фаолиятини, шунингдек, инвесторлар томонидан инвестиция маж-буриятлари к,андай бажарилаётганини тахлил к,илиш, хорижий инвестициялар иштирокидаги инвестиция лойихаларининг уз вак,тида ва сама-рали амалга оширилишига туск,инлик к,илаётган

1 Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2017 йил 31 мартдаги "Узбекистон Республикаси Инвестициялар буйича давлат кумитасини ташкил этиш туFрисида"ги ПФ-4996-сонли Фармони.

омилларни аниклаш хамда уларни бартараф этиш буйича тезкор чоралар куриш асосида мамлакатимиз иктисодиётига жалб этилаётган хорижий инвестициялардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш буйича чора-тадбирлар ишлаб чикиш ва амалга ошириш, мамлакатимизнинг иктисодий ва инвестиция салохияти туFрисида хорижий инве-сторларни кенг хабардор килиш учун Узбекистон Республикасида ва чет элларда халкаро конфе-ренциялар, семинарлар, инвестиция форумлари утказилишини ташкил этиш.

Мамлакатимизда инвесторларни ва инвести-цион фаолият давлат томонидан доимо куллаб кувватланиб келган ва хукукий асослари шак-ллантирилган. Хусусан, Узбекистон Республикасининг "Инвестициялар ва инвестиция фаолияти туFрисида"ги Конунининг 34-моддаси2 "Инвестицияларни ва инвестиция фаолиятини давлат томонидан куллаб-кувватлаш буйича имтиёз хамда преференциялар бериш" ни тартибга солади.

Бозор муносабатларини шакллантириш дав-рида давлатнинг тузилмавий инвестиция сиёсати иктисодиётнинг тармок ва сохалардаги номута-носибликларни бартараф этиш, узаро мутаноси-бликни таъминлаш, янги тармокларни ташкил этиш ва ривожлантириш, ахолининг истеъмол товарлари, иш ва хизматларга хамда иш жойла-рига булган талабини имкон кадар юкори дара-жада таъминлашга эришиш йулини тутмокда.

Бугунги кунда тармоклар орасида эркин ракобат мухити шаклланиши юзага келди. Иктисодиётнинг бошка тармок ва соха субъ-ектлари билан иктисодий хамкорлик алокалари ривожланди, капиталнинг бир тармокдан бошка тармокка кучиши жадаллашди, иктисодиётда янги тармокнинг пайдо булишига замин яратилди3.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 28 апрелдаги "Ракамли иктисодиёт ва электрон хукуматни кенг жорий этиш чора-тадбирлари туFрисида" ги ПК-4699-сон карорига кура "...дастурий махсулотларни ишлаб чикариш ва технологик майдончалар яратиш оркали "ракамли тадбиркорлик"ни ривожлантириш, 2023 йилга келиб ушбу сохадаги хизматлар хажмини 3

2 Узбекистон Республикасининг "Инвестициялар ва инвестиция фаолияти туFрисида" ги Конуни 25.12.2019 й. УРК-598. «Халк сузи», 2019 йил 26 декабрь

3 Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 28 апрелдаги "Ракамли иктисодиёт ва электрон хукуматни кенг жорий этиш чора-тадбирлари туFрисида" ги ПК-4699-сон карори.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 4(140)

1-жадвал. Узбекистан Республикаси буйича инвестициялар ва к,урилиш фаолиятининг асосий

ижтимоий-ик,тисодий курсаткичлари1

Т/р Курсаткичлар 2015 й 2016 й 2017 й 2018 й 2019 й 2020 й

1 Асосий капиталга узлаштирилган инвестициялар - жами, млрд. сум 44810,4 51232,0 72155,2 124231,3 195927,3 202000,1

2 Асосий капиталга узлаштирилган инвестицияларнинг ЯИМдаги улуши, % да 21,3 21,1 23,9 30,6 38,3 34,8

3 Курилиш ишлари, млрд. сум 25423,1 29413,9 34698,0 51129,3 71156,5 87823,8

бараварга ошириш ва уларнинг экспортини 100 миллион долларга етказиш"2 белгилаб куйилди.

Бундай корхоналарга нисбатан давлатнинг махсус инвестицион сиёсатининг ривожланиши табиий хол булиб, давлат бу турдаги корхона-ларни иктисодиётнинг мухим тармокларида хамда иктисодий худудларнинг мухим кисмларида уларни ташкил этиш, молиялаштиришнинг мар-казлашган манбалари хисобига кенг куллаб кувватлаш, уларни турли хил солик имтиёзлари билан раFбатлантирилишини таъминлайди.

Шу сабабли хам, тармоклар иктисодиётига инвестициялар йуналтиришда илмий асос-ланган холда иш тутиш, капитал сармоялар-нинг кайтишини жадаллаштириш, инвестиция лойихаларининг ижтимоий ва иктисодий сама-радорлик жихатларига эътибор каратиш мухим ахамият касб этади. Инвестициялар иктисодий усиш ва ик,тисодиётни ривожлантиришни таъмин-лашнинг асосий омилларидан бири хисобланади. Узбекистонда кейинги йилларда инвестиция жара-ёнларининг фаоллашуви кузатилди.

Жадвалдан куриниб турибдики, республика-мизда асосий капиталга узлаштирилган инвестициялар йилдан йилга усиб борган. Асосий капиталга узлаштирилган инвестицияларнинг ЯИМ-даги улуши хам 2015 йилдан 2019 йилгача 21,3% дан 38,3% гача усиб борган 2020 йилга келиб бу курсаткич 3,5% га камайиб 34,8% ни ташкил этган.

Бизга маълумки хар бир давлатнинг асосий максадларидан бири булиб хорижий инвести-цияларни жалб килиш хисобланади. Баркарор иктисодий усишга эришишда, ик,тисодиётда тар-кибий узгаришларни амалга оширишда, ахоли

1 https://www.stat.uz/images/uploads/docs/invest_ dek_2020_uz.pdf.

2 Узбекистан Республикаси Президентининг 2020

йил 28 апрелдаги "Рак,амли ик,тисодиёт ва электрон хукуматни кенг жорий этиш чора-тадбирлари тУFрисида" ги ПК.-4699-сон карори. - https://iex.uz/ (±^/4800657

турмуш даражасини яхшилашда чет эл инвести-цияларининг роли каттадир. Мамлакатимизда бугунги кунда хорижий сармоядорлар учун кулай инвестиция мухити барпо этилган ва бу кулайлик уз самарасини бермокда. Хорижий сармоядор-ларни жалб килиш бир томондан янги техноло-гияларни, бошк,ариш тажрибаси, билимларни ва мамлакатда баркарор иктисодий усишни таъ-минласа, бошка томондан республиканинг бой ресурслари ва ишлаб чик,ариш имкониятларининг жахон хужалигига кушилиш хисобига умумжахон иктисодий имкониятларини кучайтиради. Бу борада Узбекистан Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев таъкидлаганидек, «...иктисодий усишга, аввало, ракобатдош саноат занжирла-рини яратиш хамда бундай лойихаларга инве-стицияларни купайтириш оркали эришилади»3.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 24 февралдаги "Молиявий хисоботнинг халкаро стандартларига утиш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги ПК-4611-сон карорига кура, Молиявий хисоботнинг халкаро стандартларига утишни жадаллаштириш оркали хорижий инвесторларни зарур ахборот мухити билан таъминлаш ва халк,аро молия бозорларига кириш имкониятларини кенгайтириш, шунинг-дек, хисоб ва аудит сохалари мутахассисларини халк,аро стандартлар буйича тайёрлаш тизимини такомиллаштириш максадида:

- акциядорлик жамиятлари, тижорат бан-клари, суFурта ташкилотлари ва йирик солик туловчилар тоифасига киритилган юридик шах-слар: 2021 йил 1 январдан бошлаб, МХХС асо-сида бухгалтерия хисоби юритилишини ташкил

3 Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мир-зиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. // "Халк, сузи" газетасининг 2020 йил 30 декабрдаги 276 (7778) - сони.

этади ва 2021 йил якунларидан бошлаб молиявий хисоботни МХХС асосида тайёрлайди1.

Маълумотлардан фойданувчилар учун керакли ахборотлар асосан бухгалтерия хисоби хиссасига туFри келиши замонавий хужалик юритишда хисоб тизимини ахамиятини оширади. Ушбу мак,садга эришиш учун самарали ташкил этил-ган бухгалтерия хисоби маълумотлари куйидаги вазифаларни бажаришда хизмат килиши лозим:

- республикамизда ик,тисодиётни эркинлаш-тириш ва таркибий кайта тузишда марказлаш-ган инвестиция маблаFларининг амалдаги роли ва уларнинг инвестицион фаолиятидаги урнини тахлил килишда;

- иктисодиётни эркинлаштириш ва таркибий кайта тузишда давлатнинг инвестицион фаол-лигини оширишда марказлашган инвестиция маблаFларини самарадорлигини ошириш билан боFл и к, булган муаммоларнинг мохиятини очиб бериш хамда уларни такомиллаштириш буйича тавсиялар ишлаб чик,ишда.

Бухгалтери хисобининг халкаро стандарти 1-сонли стандартининг 10-бандига кура "10 Молиявий хисоботларнинг тулик туплами куйидагиларни камраб олади:

(а) давр охирига молиявий холат туFрисидаги хисобот;

(б) давр учун фойда ёки зарар ва бошка умумлашган даромад туFрисидаги хисобот;

(в) давр учун капиталдаги узгаришлар туFрисидаги хисобот;

(г) давр учун пул ок,имлари туFрисидаги хисобот;

(д) изохлар, яъни ахамиятли хисоб сиёсатла-рининг ва бошка тушунтириш маълумотларининг к,иска баёнини камраб олган изохлар"2.

Куриниб турибдики, бухгалтерия хисобининг халкаро стандартида капитал ва ундаги узгаришлар батафсил ёритилади.

Узбекистан Республикаси Молия вазирли-гининг 2004 йил 1 мартдаги 36-сонли буйруFи билан тасдикланган Узбекистон Республикаси бухгалтерия хисобининг миллий стандарти (БХМС 14-сон) «Хусусий капитал туFрисидаги хисобот»нинг 2-§. Ахборотларни очиб беришнинг

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 24 февралдаги "Молиявий хисоботнинг халк,аро стандартларига утиш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги пК-4611-сон к,арори.

2 Бухгалтерия хисобининг 1-сонли халкаро стандарти

"Молиявий хисоботларни такдим этиш". 2005 йил.

асосий коидалари" номли параграфининг 6-бан-дида "Хисоботда хусусий капитал ва унинг таркибий кисми хисобланган устав капитали, кушилган капитал, резерв капитали, таксимланмаган фойда (копланмаган зарар), сотиб олинган хусусий акци-ялар ва хусусий капиталнинг бошка элементлари туFрисидаги маълумотлар очиб берилиши шарт".

7-бандида "Хусусий капитал туFрисидаги хисобот, хисобот даврининг бошига ва охирига хусусий капитал туFрисидаги тегишли маълумот-ларни очиб бериши зарур".

8-бандида «Хисобот давридаги хусусий капиталнинг узгариши туFрисидаги маълумотлар хисоботда очиб берилиши керак. Бунинг учун куйидаги маълумотлар: кимматли ^озлар эмис-сияси, узок муддатли активларни кайта бахолаш, устав капиталини шакллантиришдаги валюта курси фарклари, резерв капиталига ажратма-лар, жорий йилнинг таксимланмаган фойдаси (зарари), текинга олинган мулк, пул ва акция-лар билан туланадиган дивидендлар, шунингдек хусусий капитални шакллантирадиган бошка ман-балар туFрисидаги ахборотлар очиб берилиши лозим"3 дейилган.

Хулоса ва таклифлар.

Мамлакатимизда бухгалтерия хисобининг амалдаги тизими инвесторларни улар учун керакли маълумотларни таъминлай олмайди. Чунки амалдаги бухгалтерия хисобида инвестор-лар сарфлаган маблаFлар "Молиявий хисобот шак-ллари ва уларни тулдириш буйича коидалар"да тулик ёритилиши баён этилмаган. 21- сонли бухгалтерия хисобининг миллий стандартига кура 8300- Устав капитали счётида инвестор маблаF киритган вактда бир маротаба хисобга олиниб, ушбу маблаFнинг кейинги узгариши туFрисида бухгалтерияда хисоб- китобни аник олиб бориш имкони мавжуд эмас. Бу холат инвестор сарфлаган маблаFининг самарадорлигини уз вактида хисоблаб бориш имконини бермайди.

Ахборотларни етарли булмаслиги инвесторларни маблаFларини иктисодиётга янада купрок жалб килишни раFбатлантирмайди. Бунинг учун бизнингча, инвесторларни хар бирининг маблаFларини харакатини хисобга олиб борувчи счётларни очиб, инвестор хиссасига туFри кела-

3 Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги-нинг 2004 йил,1 мартдаги 36-сонли буйpуFи билан тасдикланган Узбекистон Республикаси бухгалтерия хисобининг миллий стандарти (БХМС 14-сон) «Хусусий капитал туFрисидаги хисобот».

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 4(140)

диган даромаддаги улушини хисобга олиб бориш максадида аналитик счётлар очиб, уларнинг аник, хисоб - китоби ва уз вактида тахлилини амалга ошириш мухим хисобланади.

Инвестицияларнинг устувор йуналишларини аник белгилаш, илмий асосланган инвестиция карорларини кабул килиш, инвестиция фаоли-ятини окилона тартибга солиш асосида ички ва ташки молиявий манбаларни, барча шарт-шароитларни хисобга олган холда жалб килиш миллий иктисодиётнинг келажагини белги-лайди. Инвестициялар учун зарур молиявий ресурсларни топиш иктисодий усиш шартига

айланган. Унинг асосий вазифалари иктисодий усишнинг баркарорлигини таъминлашда экспорт салохиятининг урнини, кичик ва хусусий тадбир-корликнинг хиссасини ошириш, эркинлаштириш жараёнларини чукурлаштириш ва иктисодиётнинг устувор тармокларини давлат томонидан куллаб-кувватлаш самарадорлигини оширишдан иборат-дир.

Замонавий хисоб тизими ва унинг маълумот-лари барча фойдаланувчилар учун мухимлигини инобатга олиб, хисоб тизимида ислохотларни олиб бориш бугунги куннинг долзарб ва ечи-мини кутаётган масалаларидан бири хисобланади.

0ofifla.naHM.nraH aga6MeT pyMxaTM:

1. Y36eKUCTOH Pecny6.nuKacuHMHr 2019 Mum 25 AeKa6p,garM "MHBecT^um.nap Ba UHBecTM^a ^ao^MATu TyfpucuAa"ru YPK.-598-coH KoHyHM. - «Xa^K cy3M» ra3eTacu, 2019 Mum 26 geKa6pb.

2. Y36eKucTOH Pecny6.nMKacM npe3UfleHTUHUHr 2020 Mum 24 ^eBpa^garu "Mo-hi/iabum x,uco6oTHMHr xa^apo cTaHflapT-napura yTum 6yMi/ma KymuM^a 4opa-Tafl6up.nap TyfpucuAa"ru nK-4611-coH Kapopu.

3. Y36eKucToH Pecny6.nMKacM npe3UfleHTUHUHr 2017 Mum 31 MapTflaru "Y36eKucToH Pecny-6^uKacu MHBecT^ufl.nap 6ytfurna gaB^aT KyMUTacuHu TamKum этum TyFpucufla"ru nO-4996-coH OapMoHu.

4. Y36eKucToH Pecny6.nMKacM npe3UfleHTUHUHr 2019 Mum 28 AHBapgaru «MHBecTuuufl Ba TamKu caBgo coxacuga 6omKapyB tmbmmmhm TaKoMum^amTupum 4opa-Tag6up^apu Tyfpucuga»™ nO-5643-coH^u OapMoHu.

5. Y36eKucToH Pecny6^uKacu npe3ugeHTUHUHr 2020 Mum 28 anpe^garu "PaKaM^u uKTucogueT Ba B^eKTpoH xyKyMaTHM KeHr xopufi btmw 4opa-Tag6up^apu Tyfpucuga" ru nK.-4699-coH Kapopu. - https://lex.uz/docs/4800657

6. Y36eKucToH Pecny6^uKacu npe3ugeHTu LUaBKaT Mup3ueeBHUHr O-nuM Maxnucra Mypo-xaaTHoMacu. // "Xa^K cy3u" ra3eTacuHUHr 2020 Mum 30 AeKa6pgaru 276 (7778) - cohm.

7. Byxra^Tepua xuco6uHUHr 1-coH^u xa^Kapo cTaHgapTu "MO^UABUM xuco6oTnapHM TaKflMM этмm". 2005 Mum.

8. Y36eKucToH Pecny6^uKacu Byxra^Tepua xuco6uHUHr MMAHMM cTaHgapTu (21-COHM BXMC) «Xyxa^MK wpuTyB^u cy6beKTnap Mo.numButf-xyxa.nMK ^ao^uaTUHUHr 6yxra.nTepua xuco6u c^eT-.napiM pexacu Ba yHU Ky^^am 6yMi/ma MypuiKHoMa» (Y36eKucToH Pecny6-nuKacu Mo.nMfl Ba3up--nuruHMHr 2002 Mum 9 ceHTfl6pflaru 103-coH.nM ByMpyFU 6u.naH TacguK-naHraH).

9. Y36eKucToH Pecny6.nuKacu Mo.nua Ba3up^uruHUHr 2004 Mum 1 MapTgaru 36-coH.nu 6yMpyfu 6u.naH TacguK^aHraH Y36eKucToH Pecny6.nMKacM 6yxra^Tepua xuco6uHUHr mmahmm cTaHgapTU (BXMC 14-coh) «XycycuM KanuiTa.n Tyipucuflaru xuco6oT».

10. Y36eKucToH Pecny6.nuKacu Mo.nua Ba3upuHMHr 2002 Mum 27 geKa6pgaru 140-coH.nu "Mo.nu-abum xuco6oT maKAnapu Ba ynapHU Ty^gupum 6yMi/ma Kouga^apHU TacflUK-nam TyFpucuAa"ru 6yMpyFU.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

11. https://stat.uz/uz/- Y36eKucToH Pecny6^UKacu ^aB^aT cTaTucTUKa KyMUTacuHUHr pac-mmm caMTU.

12. Turobov, S., Muzaffarova, K., Alimxanova, N., & Azamatova, G. (2020). Increasing the financial and investment potential of the households. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(2), 414-424.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.