Научная статья на тему 'ИҚТИСОДИЙ ИСЛОҲОТЛАР ДАВРИДА КОРХОНА ВА ТАШКИЛОТЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ'

ИҚТИСОДИЙ ИСЛОҲОТЛАР ДАВРИДА КОРХОНА ВА ТАШКИЛОТЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
11
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ислоҳотлар / корхона ва ташкилотлар / ижтимоий сиёсат / иқтисодий сиёсат. / reforms / enterprises and organizations / social policy / economic policy.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Анваров Аббосжон Акбар Ўғли

Ўзбекистон Республикасида амалга оширилган ислоҳотлар жараёнида турли тоифага кирувчи корхона ва ташкилотлар фаолият юритмоқда. Улар қаторига давлатимиз иқтисодий ва ижтимоий сиёсатининг муҳим таркибий қисмига кирувчи мева ва савбзавотлар етиштиришга ихтисослашган аграр соҳа корхона ва ташкилотлари киради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In the process of reforms in the Republic of Uzbekistan, there are various categories of enterprises and organizations. Among them are agricultural enterprises and organizations specializing in the cultivation of fruits and vegetables, which are an important component of economic and social policy of the state.

Текст научной работы на тему «ИҚТИСОДИЙ ИСЛОҲОТЛАР ДАВРИДА КОРХОНА ВА ТАШКИЛОТЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ»

ЩТИСОДИЙ ИСЛОХОТЛАР ДАВРИДА КОРХОНА ВА

ТАШКИЛОТЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ

Анваров Аббосжон Акбар уFли

ТДИУ 2-курс магистранти

Аннотация. Узбекистон Республикасида амалга оширилган ислохотлар жараёнида турли тоифага кирувчи корхона ва ташкилотлар фаолият юритмокда. Улар каторига давлатимиз иктисодий ва ижтимоий сиёсатининг мухим таркибий кисмига кирувчи мева ва савбзавотлар етиштиришга ихтисослашган аграр соха корхона ва ташкилотлари киради.

Калит сузлар: ислохотлар, корхона ва ташкилотлар, ижтимоий сиёсат, иктисодий сиёсат.

Annotation. In the process of reforms in the Republic of Uzbekistan, there are various categories of enterprises and organizations. Among them are agricultural enterprises and organizations specializing in the cultivation of fruits and vegetables, which are an important component of economic and social policy of the state.

Keywords: reforms, enterprises and organizations, social policy, economic policy.

Кириш. Республикада кишлок, урмон ва баликчилик хужалигида фаолият курсатётган корхона ва ташкилотлар 2022-йилнинг 1-январь холатига кура, 45 501 тани ташкил этмокда. Йиллар кесимида кузатсак бу курсаткич 2018 йилда 21 019 тани, 2019 йилда 24 480 та, 2020 йилда 29 379 та, 2021 йилда 41 321 тани кайд этганини куришимиз мумкин.

Тахлил ва натижалар. Шундай килиб, кишлок, урмон ва баликчилик хужалигида фаолият курсатаётган корхоналар сонининг куплиги буйича 2021-йил феврал ойидан бошлаб Кашкадарё вилояти етакчилик килиб келмокда. Энг паст курсаткич Тошкент шахрига тугри келиб, бу 946 тага тенг (1-расм). 8000

7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

6748

2824 2768 2737 2606

2137 2106

J1 J- ^ J1 J? > ^ > > 0# ** <f ^

✓ У * У У * У У & «/ ^ ¿ с/ у

cf оГ

1-расм. Худудлар кесимида кишлок, урмон ва баликчилик хужалигида фаолият курсатаётган корхона ва ташкилотлар, 2022 йил 1 январ холатига

Млнбл: УзР Дaвлaт статистикл кумишси мaъдyмoтдapи

Клйд этиш ^paR^, и^т^дий тapмoклap ичидл энг юк;opи сaдox1иятгa эгл булглн тapмoклapдaн x1исoблaнaди. Шундлй ;илиб, сунгги y4 йил ичидл миллий ик;тисoдиётдa фaoлият кypсaтaётгaн сaнoaт кopхoнaдapи сoнининг УСИШ сypъaти 160,3 фoизни тлшкил этди.

Слшлт кopхoнaдapи сoни жлми кopхoнa вл тaшкилoтлapнинг 17,2 фoиз улушини тлшкил этди. Шундлн - 95,0 фoизини ишллб чикодиш сaнoaти (утглн йилгл нисблтлн Усиш 109,3%), 3,1 фoизини тoF-кoн сaнoaти вл oчик; кoнлapни ишллш (усиш 108,3 %), 0,5 фoизини электp, глз бyF биллн тлъминллш вл xдвoни кoндициялaш (усиш 100,2%) вл 1,4 фoизини сув биллн тлъминллш, клнлдизлция тизими, чик;индилapни йиFиш вл утилизлция ;илиш (усиш 104,8%) тлшкил этглн.

2022-йил 1-arnap x^arara кypa, pеспyбликaдa жлми слшлт йyнaдишидa 91 152 тл rapxorn вл тaшкилoт фaoлият юpитaди (1-жлдвлд). Шундлн, ишллб чикодиш сaнoaтигa 86 566 тл; тoF-кoн сaнoaти вл oчик; кoнлapни ишллшгл 2 820 тл; сув биллн тлъминллш, клнлдизлция тизими, чикиндилapни йиFиш вл утилизлция килишга 1 288 тл; элек^, гaз-бyF биллн тлъминллш вл xдвoни кoндициялaшгa 478 тл тyFpи келлди.

1-жлдвлд

Узбекистонда ислохотларнинг янги боскичида шаклланган саноат

йуналишидаги корхона ва ташкилотлар, йиллар кесимида, ^ бирликда

Йиллар 2G1S 2G19 2G2G 2G21 2G22

Бирликда 49 185 56 850 70 576 86 539 91 152

Млнбл: УзР Дледлт стaтистикa кумитлси мaълyмoтлapи

Шунингдек, сaнoaт тapмoFидa фaoлият oлиб бopyвчи кopхoнaдap сoнини xyдyдлap кесимидл кузлтслк, Тoшкент шл^и (16 094 тл), ФapFOнa вилoяти (9 983 тл), Андижoн вилoяти (9 344 тл) вл Тoшкент вилoяти (9 264 тл) етлкчилик киллди. Нисблтлн плст кypсaткичдap Сиpдapё вилoяти (2 198) вл KopaкaдпoFистoн Республиклси (3 211) улушигл тyFpи келлди.

Узбекистондл кypилиш сaнoaти ик;тисoдиётнинг yстyвop тapмoFи сифлтидл белгиллнглн. Зaмoнaвий кypилиш индyстpияси - Узбекистан Республиклси ик;тисoдиётининг энг кузгл кypингaн миллий тapмoклapидaн биpи булиб, йиллик бapк;apop усиш сypъaтлapини нaмoён этиб келмoк;дa (2-paсм).

2022 43695

2021 40950

2020 36199

2019 29112

2018 24118

0 10000 20000 30000 40000 50000

2-расм. Курилиш фаолияти билан шуFулланаётган корхона ва ташкилотлар, 2022 йил 1 январь холатига, бирликда

Ma^a: УзР Дaвлaт стaтистикa кумстгаси мaълyмoтлapи

Kypилиш сaнoaтининг йyнaлишлapи бyйичa yткaзилгaн тaxлил шуни кypсaтдики:

• бинoлap вa иншooтлap к;ypиш йyнaлиши 56,4 фoиз улушни тaшкил этиб (24 648 тa), Усиш сypъaти утган йилнинг мoс дaвpигa нисбaтaн 103,6 фoизгa oшгaн;

• фyк;apoлик oбъектлapини к;ypиш йyнaлиши 9,9 фoиз улушни тaшкил этиб (4 323 тa), Усиш сypъaти yтгaн йилнинг мoс дaвpигa нисбaтaн 113,4 фoизгa oшгaн;

• ихтисoслaштиpилгaн к;ypилишишлapи йyнaлиши 33,7 фoиз улушни (14 724 тa) вa 110,3 фoиз усиш сypъaтини тaшкил этди.

Тax1лиллap шуни кypсaтдики, pеспyбликaдa фaoлият кypсaтaётгaн x,ap учинчи кopхoнa савдо сохасидa фaoлият юpитaди, yлapнинг 99,6 фoизи ёки 156,5 минггаси кичик бизнес сyбъектлapигa тyFpи келади. 2022 йил 1 янвap xpлaтигa кypa, pеспyбликaдa жши сaвдo сoxдсидa фaoлият юpитaётгaн rapxorn вa тaшкилoтлap сoни 157 129 тaни (2018 йил 63 199 тa; 2019 йил 70 902 тa; 2020 йил 101 081 тa; 2021 йил 132 192 тa) тaшкил этгaн.

Сaвдo шхдсининг йyнaлишлap бyйичa тaк;симoти к;yйидaгичa:

• aвтoмoбил вa мoтoцикллap сaвдoсидaн тaшк;apи чaкaнa сaвдo йyнaлиши 64,0 фoиз улушни тaшкил этгaн булиб (100 550 тa), 2021- йилнинг мoс дaвpи билaн сoлиштиpилгaндa 119,6 фoизгa yсгaн;

• aвтoмoбил вa мoтoцикллap сaвдoсидaн тaшк;apи yлгypжи сaвдo йyнaлишидa 27,7 фoиз улушни тaшкил этиб (43 584 тa), 116,8 фoизгa oшгaн;

• aвтoмoбил вa мoтoцикллapнинг yлгypжи вa чaкaнa сaвдoси вa yлapни тaъмиpлaш йyнaлишидa 8,3 фoиз улушни тaшкил этиб (12 995 тa), 120,1 фoизгa усган.

Pеспyбликa x1yдyдлapи кесимидa 2021 йил якyнлapи бyйичa сaвдo сoxдсидa фaoлият юpитaётгaн кopхoнaлapнинг жaмигa нисбaтaн юк;opи улуши Тoшкент шaxpигa 19,8% (31 092 тa), Сaмapкaнд 9,7% (15 251 тa) вa ФapFOнa 9,3% (14 674 тa) вилoятлapигa тyFpи келaди. Нисбaтaн кaм кypсaткичлapни Сиpдapё (3,1%; 5 013 тa) вa Жиззвх (3,6%; 5 645 тa) вилoятлapидa кyзaтишимиз мумкин.

2022- йил xpлaтигa кура яшаш ва овкатланиш буйича

xизматлар сoxдсидa фaoлият кypсaтaётгaн rapxorn вa тaшкилoтлap сoни 2019-йилнинг мoс дaвpи билaн сoлиштиpилгaндa 167,1 фoизгa oшгaн булиб, pеспyбликaдaги жaми фaoлият кypсaтaётгaн кopхoнa вa тaшкилoтлapнинг 6,3 фoиз улушини тaшкил этди (2-жaдвaл).

2-жадвал

Яшаш ва овкатланиш буйича xизматлар сохасида фаолият _юритаётган ^ корxона ва ташкилотлар, бирликдсд_

Ииллар

2018

2019

2020

2021

2022

Биpликдa

17 126

19 812

25 636

30 111

33 104

Maróa: УзР Дaвлaт стaтистикa кумигаси мaълyoмoтлapи aœ^Aa тaйёpлaнгaн

Яшaш вa oвк;aтлaниш бyйичa хизмaтлap шхдси тax1лили шуни кypсaтдики:

• меx1мoнхoнaлap, тypистик opoмгoxлap, дaм oлиш вa кyнгилoчap napRnap вa шaxдpчaлap яшaш бyйичa хизмaтлap йунолишининг aсoсий фaoлиятлapи x1исoблaниб, 2022-йил 1-arnap xpлaтигa кypa, яшaш вa oвк;aтлaниш бyйичa хизмaтлap сoxдсидa фaoлият кypсaтaётгaн кopхoнa вa тaшкилoтлapнинг 9,5 фoиз улушини тaшкил этди (3 143 тa);

• pестopaн, oзик;-oвк;aт мax1сyлoтлapини етквзиш вa бyюpтмa бyйичa oвк;aт вa ичимликлapни етквзиш фaoлиятлapи oзик;-oвк;aт вa ичимликлap етквзиш бyйичa хизмaтлap йунвлишининг aсoси x1исoблaниб, яшaш вa oвк;aтлaниш бyйичa хизмaтлap тохдсининг 90,5 фoиз улушини тaшкил этди (29 961 тa).

2022-йил 1-янвap xpлaтигa кypa, аxборот ва алока xизматлари кypсaтyвчи кopхoнa вa тaшкилoтлap 10 587 тжи тaшкил этигaн вa бу yтгaн йилгигa нисбaтaн 11,2% га кyпдиp (2021 йил 9 517 тa). Шyндaн нoшиpлик фaoлияти, кинo-видеoфильмлap, телевизиoн дaстypлap, фoнoгpaммaлap вa мусикдли ёзyвлapни ишлaб чи;иш йyнaлишлapидa фaoлият кypсaтaётгaн кopхoнa вa тaшкилoтлap сoни aхбopoт вa ano;a тохдсининг 21,4 фoизини тaшкил этиб (2 266 тa), 2021-йилнинг мoс дaвpигa нисбaтaн 107,5 фoизгa oшгaн.

Дaстypлap яpaтиш бyйичa фaoлият вa телекypсaтyв вapaдиo эшиттиpишлap xдмдa ano;a йyнaлишлapидaги кopхoнaлap сoни aхбopoт вa ano;a тохдсининг 30,9 фoизини тaшкил этиб (3 268 тa), 2021-йилнинг мoс дaвpигa нисбaтaн 106,1 фoизгa усган.

Koмпьютеp дaстypлaштиpиш, мaслaxдт беpиш вa бoшк;a ёpдaмчи хизмaтлap xдмдa aхбopoт хизмaти кypсaтиш сoxдсидaги фaoлият йyнaлишлapидa кopхoнaлap сoни aхбopoт вa ano;a сoxдсидaги кopхoнa вa тaшкилoтлapнинг 47,7 фoизини тaшкил этиб (5 053 тa), 2021-йилнинг мoс дaвpигa нисбaтaн 116,7 фoизгa yсгaн.

2022 йил 1 янвap xpлaтигa кypa, Узбекистoндa соFликни саклаш ва ижтимоий xизматлар сoxдсидa фaoлият кypсaтaётгaн жaми ^pxora вa тaшкилoтлapнинг сoни 10 391 тaни тaшкил этгaн (3-paсм), шyндaн сaлмoкли

khcmh - 8 891 Ta ëKH 85,6 ynymu TagSupKopnuK cyôteKraapu xuccacura Tyrpn KenraH.

3-pacM. Y3ÖeKHCT0H Pecnyö^HKacnga cüf^hkhh caK^am Ba h^thmühh xH3MaT^ap co^acnga ^ao^HHT KypcaTaëTraH KopxoHa Ba TamKH^üT^ap,

önp^HKga

MaHÖa: YaP ^aB^aT CTaTHCTHxa KyMUTacu Mat.nyMoT.napH acocuga TaHëp^aHraH.

HyHanumnap 6yñHHa Tax^un myHH KypcaTguKH, cofhhkhh caK^am Ba h^thmohh xroMaraap coxacuga ^aonu^T KypcaTaëTraH KopxoHanapgaH 94,6 $oh3h cofhhkhh caK^am KyHanumura TyFpu Kenuô, ycum cyptaTH 113,4 ^orora eTgu.

^mam ynyH ®oñ 6unaH TatMUHnaHraH xonga napBapumnam HyHanumugarH KopxoHanap cohh 2,9 $oh3hhh TamKun этн6, 128,5 ^orora ycraH. ^mam ynyH ®oñ önnaH TatMHHnaHMaraH xonga h^thmohh xroMaraap KypcaTum HyHanumugarH KopxoHanap cohh ymöy coxaHUHr 2,5 $oh3hhh Tammn этн6, ycum cyptaTH 106,7 $orora eTgu.

4-pacM.Y3ÖeKHCTOH Pecnyö^HKacn xygyg^apn KecHMHga CÜF^HKHH caK^am Ba hxthmühh xH3Ma^ap co^acnga ^ao^HHT KypcaTaëTraH KopxoHa

Ba TamKH^üT^ap, önp^HKga

MaHÖa: YaP ^aB^aT cTaTucTuxa KyMHTacH Mat.nyMoT.napH acocuga Tanëp^aHraH. 2022-hhh 1-AHBap xonarara Kypa, Tamum Ba caK^am xroMaraapu coxacuga ^aonuaT KypcaTaëTraH KopxoHanap ^BMH pecnyônuKagaru ^aonu^T KypcaTaëTraH KopxoHaHHHr 3,5 $ou3 ynymuHH TamKun этн6, ynapHHHr 18 251 Tara TeHr.

Xyco^a. Xynoca KunuS anramuMro MyMKuHKu, SapKapop h^thmohh-HKTHCogHH pHBO^naHHrngara MyxuM omhh - 6y UHCOHHUOT uHranumu, y3 Kynura TaaHraH xpnga aHuK Ma^cag capu xapaKara Synumu KepaK. ffly Ma^cagga, Maxarnanapga axpnuHH KacS-xyHapra y^urum, TagSupKopnuKKa HyHanTupum, rnyHHHrgeK, y3 6нзнecннн SomnaMo^nu SynraH ^y^aponapra cyScuguanap Sepunagu.

HKrucogun cTpaTeruaMroHuHr MyxuM SaHgu 2030-Hunra Kagap MyHocuS x,aK TynaHaguraH 10 MunnuoHTa um ypuHnapuHu apaTum, KaMSarannuKHu SapTapa^ этнm, umcronuK gapa^acuHu 2030-Hunga 5,2%ra, нн$пaцнaнн эca 15,2% gaH 4,3 $orora nacaHTupumra эpнmнm Ma^cag KunuHraH. Ey Ma^cagra эpнmнmga MaMnaKaraMroga ucTu^Songa aHa KynnaS KopxoHa Ba TamKunoraap Sapno этнпagн.

Ooñga^aHH^raH agaÔHëTiap pyñxaTH

1. Mup3uëeB m.M. £Hm Y3EEKHCTOH CTPATErH^CH. -TomKeHT: "O'zbekiston" HampuëTu, 2021 nun. 464 SeT.

2. Y3SeKucTOH PecnySnuKacu npe3ugeHTuHuHr 2022 nun 28 aHBapgaru "2022-2026 ñunnapra Myn^annaHraH ^Hru y3SeKucTOHHuHr TapaKKuëT CTpaTeruacu Tyrpucuga^ru nO-60-coH^M OapMOHu. https://www.norma.uz/uz/ qonunchilikda yangi/2022-2026 yillarga muljallangan yangi

uzbekistonning taraqqiet strategiyasi tasdiqlandi

3. Y3SeKucTOH PecnySnuKacu Ba3upnap MaxKaMacuHuHr 2021 nun 29-aHBapgaru "Maxannun umnaS nuKapyBHunapHu KynnaS-KyBBaraam nopa-TagSupnapu Tyrpucuga^ru 41-coHnu Kapopu.

4. Y3SeKucTOH PecnySnuKacuHuHr н^тнмoнн-нктнcogнн xpnara. 2021 nun aHBapt-geKaSpt. Y3SeKucTOH PecnySnuKacu ^aBnar cTaracraKa KyMuTacu. TomKeHT, 2022 H. 467 S.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.