CC BY
22
5.9.8 Теоретическая, прикладная и сравнительно-
сопоставительная лингвистика
5.9.8 (10.02.20) Забоншиносии назариявй, амалй ва
мукоисавй- киёсй 5.9.8 Theoretical, applied and comparative linguistics
УДК811.111+811.161.1 DOI10.24412/2413-2004-2022-3-122-129
ХУСУСИЯТХОИ ВАЛЕНТНОКИИ Оцилова Хуршедабону Афхозовна, ШАКЛХОИГАЙРИТАСРИФИИ ФЕЪЛ докторанти (Phd)-u кафедраи тарцума ДАР ЗАБОНХОИ АНГЛИСЙ ВА ва грамматикаи забони англисии МДТ-и
ТОЦИКЙ "ДДХ ба номи академик Б. Fафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
ВАЛЕНТНОСТНЫЕ Окилова Хуршедабону Афхозовна, ОСОБЕННОСТИ НЕЛИЧНЫХ ФОРМ докторант (Phd) кафедры перевода и ГЛАГОЛА В АНГЛИЙСКОМ И РУССКОМ грамматики английского языка ГОУ
ЯЗЫКАХ "ХГУ им. акад. Б. Гафурова" (Таджикистан, Худжанд)
TWO VALENCY PECULIARITIES OF Okilova, Khurshedabonu Afhozovna, NON-FINITE FORMS OF THE VERB Doctoral student( PhD) of the department of IN ENGLISH AND TAJIK translation and grammar of the English
language under SEI (State Educational
LANGUAGES
Institution) Knujana State University named after academician B.Gafurov"EMAIL: okilovakhurseda.1994 @gmail.com Tajikistan, Khujand
Калидвожа^о: феъл, валентнокй, валентнокии семантики, валентнокии лугавй, валентнокии морфологи, валентнокии синтаксисы, масдар, герундий, сифати феълй, феъли уол
Масъалаи вижагщои феъл, навъуои валентнокй, хусусиятуои валентнокии семантики, валентнокии лугавй, валентнокии морфологи ва валентнокии синтаксисы мавриди тащил царор гирифтаанд. Нигоуи мууаццикони гарбу шарц оид ба мафууми валентнокй ва дар асоси он назари тозаи муаллиф дар мацола цой дода шудааст. Инчунин, масоили хусусиятуои валентнокии шаклуои гайритасрифии феъл дар забонуои англисй ва тоцикй тауциц гардидааст. Валентнокии шаклуои гайритасрифии феъл: масдар, герундий, сифати феълй ва феъли уол дар забонуои англисй ва тоцикй мавриди муцоиса карор дода, умумият ва фарци онуо нишон дода шудааст.
Ключевые слова: глагол, валентность, семантическая валентность, лексическая валентность, морфологическая валентность, синтаксическая валентность, инфинитив, герундий, причастие, деепричастие
Рассматривается проблема признаков глагола, типы валентности, характеристика семантической, лексической, морфологической и синтаксической валентности. Представлены взгляды западных и восточных исследователей на понятие "валентность "
и на этом основании также представлена оригинальная авторская точка зрения. Также изучены валентностные особенности неличных форм глагола в английском и таджикском языках. Основное содержание исследования составляют анализ и сравнение валентности неличных форм глагола: инфинитива, герундия, причастия и деепричастия в английском и таджикском языках, на основе изучения данного материала установлены общие черты и различия валентностных особенностей неличных форм глагола.
Key-words: verb, valency, semantic valency, lexical valency, morphological valency, syntactic
valency, infinitive, gerund, participle one, participle two
The present article article dwells on the specific peculiarities of verb, types of valency, characteristics of semantic, lexical, morphological and syntactic valencies. In the article the views of Western and Estern researchers on the concept of valency, as well as new points of view belonging to the author have been presented.
The article also touches upon of valency peculiarities of non-finite forms of the verb in English and Tajik languages. The main concept of the research includes analysis and comparison of the valency of non-finite forms of the verb: infinitive, gerund and participles in English and Tajik. Proceeding from the material studied, common features and differences of the valency of non-finite forms of the verb have been established.
Феъл аз чихати семантикй ва синтаксисй дар маркази чумла дарор дорад. Чунин хусусияти феъл дар тахдидотхои забоншиносони гуногун В.Б.Касевич, С.Д. Катснелсон, С.В.Шустова, Л.Тенйер инъикоси худро ёфтааст. Дар байни хиссахои нутд мадоми махсусро ишгол кардани феъл дар чумла ба хусусиятхои хоси он вобаста аст. Мавриди таъкид аст, ки хусусиятхои феълро дигар хиссахои нутд надорад. Чунончи И.И Мишанинов иброз намудааст «дар чое ки, феъл хаст, чумла хам хаст» [5, с.278].
Хусусияти семантикии феъл имконият медихад, ки феъл чузъхои гуногуни ходисахои атрофро инъикос намояд. Категорияхои шахсу шумора, сига ва замон мадоми асосии феълро тадвият бахшида, чумларо мукаммал, фикрро том месозанд.
В.Б Касевич ду далеле меорад, ки мувофиди он феъл чузъи марказии чумла ба хисоб меравад:
1. Дар хама намуди чумлахо ё созмонхо тамоми аъзохои чумларо ба гайр аз феъл ихтисор намудан имконпазир аст, зеро феъл дар чумла одатан дигар чузъхоро ба худ тобеъ мекунад;
2. Хднгоми ворид шудани як чузъи синтаксисй ба чузъи дигари синтаксисй, зарурати тагйир додани шаклхои грамматикии феъл ба миён меояд.
Масалан:
1. А girl is singing a song. - Духтарак суруд мехонад.
2. I can see a girl singing a song. - Ман духтаракеро, ки суруд мехонад, дида истодаам.
Чунин хусусият хам дар забони англисй ва хам дар забони точикй дида мешавад.
Дар мачмуъ, феъл метавонад як ё якчанд ходисаро инъикос намуда, сабаб, мадсад, натича ва иштирокдорони онро нишон дихад. Чунин холат аз он шаходат медихад, ки феълхо дорои хусусияти васеи валентнокй мебошанд. Яъне, семантикаи феъл имконият медихад, ки он дар чумла аз ягон чихат хусусияти валентнокй дошта бошад [5, с.178].
Дар замони муосир назарияи валентнокй хамчун мухимтарин сохаи синтаксис ташаккул ёфтааст. Умуман, пайдоиш, омузиш ва тахдиди валентнокй дар сохаи забоншиносй аз ибтидои асри ХХ сарчашма мегирад. Асосгузорони ин мафхум Л.Тенйер ва Д.Катснелсон махсуб меёбанд. Мафхуми валентнокй дар китоби «Грамматикаи мудоисавии забонхои англисй ва точикй»-и К.Усмонов чунин маънидод карда шудааст:
«Валентнокй гуфта кашиши семантикии калимаро меноманд, ки барои пурра кардани маънои он нигаронида шудааст [11, с.232]. Дар асари «Структураи синтаксисй»-и Л.Тенйер бошад, валентнокй хамчун «идтидори идоракунии феъл аз болои якчанд чузъхо» маънидод карда шудааст. Л. Тенйер, инчунин, мафхумхои таркиби валентнокй ва актантро истифода бурдааст. Чузъхое, ки ба калимаи асосй тобеъ мешавад, актант ном дорад. Ба гуфти у калимаи асосй ва калимахои ба он тобеъшаванда дар мачмуъ таркиби валентнокиро ташкил менамояд [10, с.81].
То ин дам чараёни тахдиди мафхуми валентнокй диддати олимони зиёди ватаниву хоричиро ба худ кашидааст. Бо вучуди ин, бахсхои доманадор ва пахлухои тахдиднашудаи валентнокй зиёд аст. Дар забони англисй барои муайян кардани хусусияти валентнокии феъл чунин меьёри таснифот мавчуд аст:
1. Аз руи миддори чузъхои барои феъл зарурй валентнокии одй ва мураккабро чудо мекунанд:
А)Валентнокии одй - мавчудияти имконияти алодаи ягона байни калимаи тобеъкунанда ва тобеъшаванда, ки аз як чузъ иборат аст.
Б)Валентнокии мураккаб - мавчудияти имконияти алодахои зиёд байни калимаи тобеъкунанда ва калимахои тобеъшаванда, ки метавонад аз якчанд чузъхо иборат бошад.
Аз руи алодаи мантидии байни чузъхои калимахо бошад, валентнокии мувофидоянда ва мувофиднаояндаро чудо мекунанд:
Аз руи пуршавии мавдеи синтаксисй низ валентнокии якмавдеа ва думавдеаро чудо мекунанд.
2. Аз руи муносибат бо хусусияти алодаи забонй чунин навъи таснифот дар забонхои англисй ва точикй маъмул аст:
Валентнокии семантикй - имконияти аз чихати синтаксисй алодамандшавии феълхо бо калимахои дилхох, ки дорои маънои муайяни семантикй мебошад.
Валентнокии лугавй - имконияти аз чихати синтаксисй алодамандшавии калимахо бо калимахои категорияи муайян, новобаста аз он ки маънои семантикй доранд ё не.
Валентнокии морфологй - алодамандшавии феълхо бо хиссахои нутди алохида дар шаклхои муайяни грамматикй.
Валентнокии синтаксисй - мачмуъ ва хусусиятхои имконпазири алодамандшавии синтаксисии калима ва шартхои тавъамияти онхо.
3. Аз руи мухимияти мавчудияти калима:
Валентнокии хатмй - имконияти алодамандшавии калима, ки мавчудияти актанти муайянро талаб менамояд, ки дар нутд ифода карда мешавад;
Валентнокии факултативй - имконияти алодамандшавии калима бо калимахое, ки добилияти тавъампазириро дорад ва баъзан дар чараёни нутд ифода карда мешавад.
Тахдиди назарияи валентнокй муайян намуд, ки олимони ватаниву хоричй навъхои гуногуни валентнокии феъл аз чумла, валентнокии одй, мураккаб, семантикй, лугавй, морфологй, синтаксисй, хатмй, факултативй ва гайраро чудо намудаанд.
Барои муайян кардани умумият ва нишон додани фарди валентнокии феъл дар забонхои англисй ва точикй шаклхои гайритасрифии феълро мавриди тахлил дарор медихем. Дар забони англисй 4 шакли гайритасрифии феъл мавчуд аст: масдар, герундий, сифати феълии I ва сифати феълии II. Дар забони точикй бошад се шакли гайритасрифии феъл мавчуд аст, ки ба датори онхо масдар, сифати феълй, феъли хол дохил мешаванд.
Масдар шакли асосй ва тасрифнашавандаи феъл дар забонхои англисй ва точикй ба хисоб меравад.
Дар забони англисй барои ифодаи масдар ба шакли лугавии феъл хиссачаи «to» илова карда мешавад.
Дар забони тоцикй масдар, маъмулан, пуркунанда талаб менамояд. Пуркунанда пайванди ^авии амалро, ки бо масдар ифода мегардад, нишон медихад. Амал бе ифодаи пуркунанда нопурра махсуб меёбад.
Масалан:
His father's writing was easy to read - he knew it so well [16, с.63].
Навиштачоти падарашро хондан осон буд - вай инро хеле хуб медонист.
She had turned her head to speak to the boy [16, с.64]. - У барои бо писар гап задан сарашро гардонд.
The old gardener had finished his morning job and came with a little basket to feed the doves (Galsworthy). - Богбони солхурда кори сауарии худро тамом карда буд ва бо сабади хурдакак барои гизо додан ба кабутаруо омад.
Яъне дар хар ду забон масдар аз чихати валентнокй дар мадди аввал ба пуркунанда ниёз дорад. Масалан, to read - хондан (чиро?), to speak - гуфтан (чиро?), to feed - гизо додан (киро?, чиро?).
The old gardener had finished his morning job and came with a little basket to feed the doves [16, с.54]. - Богбони солхурда кори сауарии худро тамом карда буд ва бо сабади хурдакак барои гизо додан ба кабутаруо омад.
Young Jolyon rose and held out his hand to help his father up in the garden [16, с.56]. -Цолиони цавон бархост ва дасташро барои кумак кардан ба падараш дар бог дароз кард.
- came to the garden to feed the doves - барои гизо додан ба кабутаруо ба бог омад;
- to help his father up in the garden - барои кумак кардан ба падараш дар бог.
Агар ба мисолхои овардашуда холи замон (кай?) хамрох карда шавад масдар
севалента мегардад. Ин хусусият дар хар ду забон дида мешавад.
Масалан:
Yesterday Soames went out to get something to eat [16, с.57]-Рузи гузашта Соамс барои хурдани чизе баромад.
Yesterday evening she was brooding by the electric fire when she heard a car stop outside, and the bell rang [16, с. 38].- Бегоуирузии гузашта вай дар назди оташи барц фикр мекард, вацте ки у дар берун истодани мошинро шунид ва занг зад.
- Yesterday Soames went out to get something to eat - Рузи гузашта Соамс барои хурдани чизе баромад.
- Yesterday evening she heard a car stop outside - Бегоуирузии гузашта у дар берун истодани мошинро шунид.
Зимни му^оисаи хусусияти валентнокии масдар дар забонхои англисй ва тоцикй маълум гардид, ки он метавонад дар хар ду забон бо иловаи холи тарзи амал бисёрвалента бошад. Инчунин, масдархои дар боло овардашуда метавонад сабаб ва ма^сади ба ву^уъ омадани амалро ифода намояд.
Ичрокунандаи амал дар чумлахои масдарй номуайян аст. Бинобар ин, бо вучуди ^обилияти баланди валентнокй масдар наметавонад кашиши семантикй дар муайянкунии шахсу шумора дошта бошад.
Дар чараёни тахлили хусусиятхои валентнокии масдар дар забонхои англисй ва точикй маълум гардид, ки масдар дар хар ду забон аз чихати валентнокй хусусияти якхела дорад. ^обилияти кашиши семантикии калимахои масдарй дар забонхои англисй ва хам точикй бештар умумият дорад.
Тахдиду баррасии хосияти валентнокии масдар дар забонхои англисй ва точикй нишон дод, ки он дар хар ду забон бисёрвалента аст. Аз чихати вобастакунии актанти асосй он дуактанта мебошад. Ба сифати актанти асосй пуркунанда оварда мешавад. Масалан, мондан (чиро?) хурокро, дидан (чиро?) барномаро ва гайрахо.
Инчунин, масдар холро низ хамчун актанти асосй ба худ тобеъ месозад. Масалан, рафтан (ба кучо?) ба мактаб, омадан (аз кучо?) аз шахр ва гайрахо.
Тахдиди пурраи добилияти валентнокии масдар нишон дод, ки он дар забонхои англисй ва точикй бисёрвалента аст. Дар сурати актанти асосй пуркунанда будан масдар намудхои гуногуни холро низ ба худ тобеъ месозад. Агар актанти асоси хол бошад хам шаклхои дигари он ба сифати актанти иловагй баромад менамояд.
Герундий чунин шакли гайритасрифии феъл аст, ки аз асоси масдар тавассути морфемаи «-ing» сохта мешавад: going, taking, being. Он дар худ аломатхои исм ва феълро тачассум менамояд. Герундий хоси забони англисй буда, зимни тарчума ба забони точикй бо масдар ва исм ифода карда мешавад. Дар забони англисй герундий чунин хосияти валентнокй дорад [11, с.181]:
1. Герундий пуркунандаи бавосита ва ё бевоситаро ба худ тобеъ мекунад. Масалан:
The Leavises - exuberantly correcting past wrongs - published a critical overview,...[15,
с.88]. - Левисуо, ки хатоуои гузаштаро бо цидду цауд ислоу карда, бо шаруи интицодй нашр кардаанд,....
Дар ин мисол герундий correcting пуркунандаи бевоситаи "past wrongs" дабул кардааст ва ба забони точикй тавассути сифати феълии "ислох карда" тарчума шудааст.
2. Герундий ба худ холро тобеъ мекунад:
A very few moments after that, a young woman rose from the seat where he had observed her sitting and came to speak to him [15, с.109].- Пас аз чанд лауза цавонзане аз цое, ки он мард нишастани уро пай бурда буд, бархост ва ба назди он мард омад то бо у сухан кунад.
Дар ин чумла герундий «sitting» ба забони точикй тавассути масдари «нишастан» ифода карда шудааст.
Идтидори валентнокии герундий дар забони англисй нисбат ба масдар махдудтар мебошад. Зимни тахлил маълум гардид, ки герундий дар забони англисй яквалента мебошад. Дар забони англисй тавассути 4 шакли герундий чумла сохта мешавад, ки дар он ичрокунандаи амал маълум аст. Тавассути чунин хусусият герундий аз масдар тафовут дорад.
Чи хеле ки иброз карда шуд, валентнокй гуфта "добилияти калимахоеро меноманд, ки онхо бо дигар чузъхои чумла алодаи синтаксисй зохир менамоянд" [1, с.79]. Дар ин маварид хад ба чониби Г. Г. Почептсов аст, ки у чунин иброз медорад: "Дар умум вижагихои валентнокии калимахо, алалхусус, хиссахои нутди алохида аз замонхои гузашта низ ба назар мерасад" [7, с.229].
Дар забони англисии муосир валентнокй яке аз нишондихандахое мебошад, ки сифати феълиро аз дигар калимахо чудо намуда, мавдеи онро дар байни хиссахои дигари нутд муайян менамояд. Истифодашавии чузъхои хатмй ва факултативй бо назарияи валентнокй алодаи зиёд дорад, ки тахти назарияи мазкур тавъампазирии як калима бо калимаи дигар дар сохтори чумла фахмида мешавад. Ин чунин маъно дорад, ки ягон вохиди номии забон, мисли "оханрабо" ба худ калима ё созмони дигарро мекашад, ё ин ки ба худ чазб менамояд, ки бе он маънои калимаи чазбкунанда комилан кушода намешавад [12 с.34].
Дар забоншиносии муосир валентнокй яке аз меъёрхои чудо намудани сифати феълй аз калимахои дигар ва муайян намудани мав^еи он дар байни хиссахои нущи дигарро ифода мекунад.
Сифати феълии забони точикй бо як ё ду калимахои номй ва инчунин бо калимахо ё созмонхои адвербиалй тавъам меафтад, масалан:
Китоби ба ман уадяшуда.
Сифати феълии "хадяшуда" дувалента мебошад. Чунин хусусият дувалентагии сифати феълй ва инчунин дар дохили созмонхо бо сифати фаълй истифода шудани онхо дувалента будани калимахои мазкурро исбот менамояд:
Китобро ба ман уадя карда.
Сифатхои феълй ба монанди "хонда истода" низ хусусияти дувалентаро доро мебошанд.
Масалан:
Гули ба ман уадяшуда истода.
Ин ду шакли сифати феълй дар забони точикй адъюнкти худро низ доранд:
Китоби дина уадяшуда.
Духтари уозир суруда истода.
Сифати феълии I ва II-и забони англисй низ дорои чунин хусусияти валентнокй мебошанд. Масалан:
-The book given to me by the writer.
-The student reading the book for the answer.
-The letter sent for me from England last week.
-Slowly the film for children every day.
Хамаи шаклхои сифатхои феълй хам дар забони англисй ва хам дар забони точикй хусусиятхои тавъампазириро доранд. Ба монанди шаклхои тасрифии феъл вобаста ба хусусиятхои семантикй ва синтаксисии худ сифати феълй авалента , яквалента ва дувалента шуда метавонад. Хусусиятхои валентнокии сифати феълй дар забонхои му^оисашаванда ^исман бо вазифахои синтаксисии онхо вобастагй доранд. Дар ин маврид муайян намудани мав^еи сифати феълй яъне ба сифати адъюнкт ё ба сифати ядро хизмат кардани он мухим аст.
Сифати феълй дар забонхои му^оисашаванда бо баробари ифода намудани хусусиятхои феълй, сифатй ё зарфй бо хиссахои нут^и дигар созмонхои синтаксисй бунёд менамоянд. Роху воситахои ало^амандшавии сифати феълй бо калимахои дигар аз ду омили зерин вобаста мебошад:
Якум, аз вазифаи номии он, яъне сифати феълй дар чумла хамчун феъл, хамчун сифат ё хамчун зарф хизмат мекунад.
Дуюм, аз мав^еи сифати феълй дар ибора ё сохтори предикативии он, яъне дар дохили ибора, ки он хамчун адъюнкт ё ядрои ибора аст ё ин ки хамчун чузъи созмонхои аналитикй мебошад. Храмин тари^, сифати феълй
дар хар ду забон бо исм чонишин ва феъл тавъам меафтад, ки дар як холат он чун ядрои ибора хизмат кунад, дар холати дигар хамчун адъюнкт хизмат мекунад.
Хусусиятхои тавъампазирии сифати феълй бо мав^еи онхо дар сохтори иборахо ало^аманд мебошад. Агар сифати феълй чун ядрои ибора хизмат кунад, он дорои хусусиятхои тавъампазири муайян мебошад ва онхо хамчун адъюнкт хизмат намояд, дар он хусусиятхои тавъампазири дигар зухур меёбад.
Зимни тахлили хусусияти валентнокии сифати феълй дар забони точикй маълум гардид ки он мисли масдар бисёрвалента аст.
Феъли хол аз руи хусусияти морфологй ба феъл аз руи ичрои вазифаи синтаксисй ба зарф монанд аст. Барои он ки, феъли хол дар забони точикй ба аломатхои асосии феъл сохиб аст онро ба феъл дохил мекунанд. Феъли хол танхо як шакл дорад. Феъли зол амал ва холатро хамчун аломати феъли асосй ифода менамояд. Он хоси забони точикй буда, кашиши валентнокии суст дорад ва одатан хосияти яквалентй дорад. Масалан: хандакунон (чй кор кард?) омад, гирякунон (чй кор кард?) рафт, тасдидкунон (чй кор кард?) гуфт... Феъли хол бештар феълро ба худ вобаста мекунад. Бо вучуди ин, на дар хама холат хосияти валентнокии феъли хол аён аст. Масалан: ишоракунон, равон, нолон, бозикунон.
Дар чараёни таддиди хосияти валентнокии шаклхои гайритасрифии феъл дар забонхои англисй ва точикй ба хулоса омадем, ки он шакли гуногуни зохиршавй дорад. Вобаста ба ин, актантхои таркиби валентнокиро ба ду гурух чудо намудем:
1. Асосй - кашиши бошиддати калима, ки фикри гуяндаро баён месозад. Бидуни актантхои асосй фикри гуянда нофахмо буда, фазои холй эхсос карда мешавад ва хатман пурра кардани онро талаб менамояд.
2. Иловагй - ба фикри гуянда тобишхои маъной медихад. Зарурати инъикоси актантхои иловагй дар мадди аввал эхсос карда намешавад. Пур кардани фазои холй аз актантхои иловагй на дар хама холат талаб карда мешавад. Умуман, дар чое, ки актанти асосй мавчуд аст, фазои холй аз актантхои иловагй дида намешавад.
Аз сабаби он, ки зери мафхуми валентнокй идтидори калима дар назар дошта шудааст, мо наметавонем актантхои иловагиро сарфи назар намоем. Бинобар ин, зимни тахдиди хосияти валентнокии феълхо идтидори пурраи вобастакунй ба назар гирифта шуда, хулосаи умумй пешниход гардидааст.
Ба шаклхои гайритасрифии феъл одатан пуркунанда ва хол тобеъ карда мешаванд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Гак В.Г. Валентность /В кн.: Лингвистический энциклопедический словарь /В.Г. Гак. - Москва: Советская литература, 1990. - С.79-80.
2. Грамматикаи забони адабии уозираи тоцик. - Душанбе: Дониш, 1977. - 356 с.
3. Грамматикаи забони адабии уозираи тоцик. - Морфология ва синтаксис. - Душанбе: Дониш, 1985. - 372 с.
4. Кацнельсон С. Д. Типология языка и речевое мышление / С. Д. Кацнельсон. -Ленинград: Наука (Ленингр. отд.), 1972. - 216 с.
5. Касевич В.Б. Семантика. Синтаксис. Морфология / В. Б. Касевич. - Москва, 1988. -309 с.
6. Касевич В.Б. Труды по языкознанию: в 2 т. / под ред. Ю.А. Клейнера /В.Б. Касевич. -Санкт-Петербург, 2006. - Т.1. - 664 с.
7. Почепцов Г.Г. Определение / Почепцов Г.Г. - Москва, 1981. - 230 с.
8. Степанова М.Д. О внешней и внутренней валентности слова / Степанова М.Д. // Иностр. яз. в школе. - 1967. - № 3. - С. 12-18.
9. Степанова М.Д., Хелбиг Г. Части речи и проблема валентности в современном немецком языке / Степанова М.Д., Хелбиг Г. - Москва: Высш. шк., 1978. - 258 с.
10. Тенйер Л. Основы структурного синтаксиса. / Пер. с франц. Вступ.ст. и общ. ред. В. Г. Гака / Тенйер Л. - Москва: Прогресс, 1988. - 656 с.
11. Усмонов К. Грамматикаи муцоисавии забонуои англисй ва тоцикй / Усмонов К.-Хуцанд: Нури маърифат, 2017. - 371с.
12. Усмонова М.Э. Эллиптические предложения в таджикском и английском языках: дисс. канд. филол. наук: 10. 02. 20./М. Усмонова. - Душанбе, 2012 - 140 с.
13. Шустова С.В. Сентенциальные актанты в валентности глагола (на примере глагола to go) / С.В. Шустова // Вестник ВГУ. серия: лингвистика и межкультурная коммуникация. - Пермь, 2016. № 3. - С. 43-48.
14. Шустова С.В. К вопросу о функциональном потенциале языковой единицы (на примере семантической и синтаксической валентности) / С.В. Шустова //Историческая и социально-образовательная мысль. -2013. - № 3. - С. 161-164.
15. Dickens Ch. Great Expectations. - London. Chapman & Hall, 1861. - 544р.
16.Galsworthy J. The Freelands. M.: Foreign Language Publishing House, 1980. - 262p.
Reference Literature:
1. Gak.V.Y. Valency. In the book: Linguistic Encyclopedic Dictionary. - M.: Soviet Literature. 1990. - pp. 79-80
2. The Grammar of Modern Tajik Literary Language. - Dushanbe: Knowledge. 1977. - 356pp.
3. The Grammar of Modern Tajik Literary Language. -Morphology and Syntax. - Dushanbe: Knowledge. 1985. - 372pp.
4. Katsnelson S.D. Typology of Language and Discourse Thinking//S.D. Katsnelson. - L.: Science (Leningrad Section). 1972. - 216pp.
5. Kasevich V.B. Semantic. Syntax. Morphology// V.B. Kasevich. M., 1988. - 309pp.
6. Kasevich V.B. Works on Linguistic: in two Volumes// V.B. Kasevich; under the editorship of Yu.A. Kleiner.- SPb. 2006. - V.I. - 664pp.
7. Pocheptsov G.G. Definition. -M., 1981. - 230pp.
8. Stepanova M.D. On External and Internal Valency of Word// Foreign Languages at School. 1967, №3. - pp. 12-18
9. Stepanova M.D., Helbig G. Parts of Speech and the Problem of Valency in Modern German. - M. : Higher School. 1978. - 258pp.
10. Tenyer L. The Grounds of Structural Syntax// Translation from French. Introductory article and general recension by V.G. Gak. - M. : Progress, 1988. - 656pp.
11. Usmonov K. Comparative Grammar of English and Tajik Languages. - Khujand: Light of Enlightenment. 2017. - 371pp.
12. Usmonova M.E. Elliptical Sentences in Tajik and English Languages. Candidate dissertation in philology: 10.02.20//M.E.Usmonova. - Dushanbe. 2012. - 140pp.
13. Shustova S.V. Sententional Actants in Valency of Verb (on the example of the verb "to go")//S.V.Shustova// Bulletin of PSU. Series: Linguistics and Intercultural Communication. - Perm. 2016, №3. - pp. 43-48
14. Shustova S.V. To the Issue of Functional Potential in Regard to Linguistic Unit (on the Example of Semantic and Syntactic Valency)// S.V.Shustova// Historical and Social-Educational Idea. 2013, №3. - pp. 161-164
15. Dickens Ch. Great Expectations. London. Chapman and Hall, 1861. - 544pp.
16. Galsworthy J. The Freelands. M. : Foreign Languages Publishing House, 1980. - 262pp.
