Научная статья на тему 'РОҶЕЪ БА БАЪЗЕ ОМОМОРФЕМАҲОИ ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ'

РОҶЕЪ БА БАЪЗЕ ОМОМОРФЕМАҲОИ ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
123
37
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОМОМОРФЕМАҳОИ “-ER” / ОМОМОРФЕМАҳОИ -ӣ / -ТАР ВА -АМ / АФФИКСҳОИ ШАКЛВАЗКУНАНДА / МОРФЕМАҳОИ ФЛЕКТИВӣ / КАЛИМАСОЗИИ ОМОМОФЕМАҳО

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Усмонова М. Э.

Омӯзиши муқоисавии ҳодисаи забонии омонимия дар низоми морфологии забонҳои тоҷикӣ ва англисӣ сурат гирифтааст. Таҳлили муқоисавии чор омоморфемаи “-er”, “-ed”, “-ing”, “-s (-es)” –и забони англисӣ ва се омоморфемаи “–ӣ”, “-тар” ва “–ам”-и забони тоҷикӣ ба субут расонида шудааст. Зикр шудааст, ки бо назардошти бисѐрвазифа ва дорои хусусиятҳои омонимии флективӣ буданашон морфемаҳои флективии зикргардида ба гурӯҳи омоморфемаҳо дохил мешаванд. Дар забони англисӣ мавҷудияти омоморфемаи “-ed” мушкилоти муайян намудани вазифаи грамматикии ба ҳайси сифат ѐ шакли перфекти замони гузашта баромад намудани вожаҳоро ба миѐн меорад, ки ин муаммо бо назардошти контексти пешина бартараф карда мешавад. Дар асоси омӯзиши сарчашмаҳои назариву амалии забоншиносони хориҷиву ватанӣ оид ба омоморфемаҳои флективӣ дар забони англисӣ вазифаҳои нави онҳо пешниҳод гардидаанд. Аз ҷумла, морфемаи флективии “-er” на танҳо ҳамчун суффикси исмсоз баромад мекунад, балки барои сохтани дараҷаи қиѐсии сифат ва зарф низ хизмат мекунад, ки айнан ҳамин вазифаро дар забони тоҷикӣ морфемаи “–тар” ба ӯҳда дорад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ON SOME HOMOMORPHEMES OF ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES

It is known that in linguistics the language phenomenon of homonymy is mostly studied on the level of lexis. The article is devoted to the studies of the language phenomenon of homonymy in the morphological system of English and Tajik languages. Typological investigation of four English homomorphemes “-er”, “-ed”, “-mg”, “-s (-es)” and three Tajik homomorphemes “и”, “-тар”, “-ам ” are the object of the given research. The flective morphemes due to their polyfuctining and presence of homonym specificities are included into the number of homomorphemes. The existence of homomorphemes “-ed” can cause grammatical challenges in defining past participle and perfect form of verb. However, the solution of the problem comes out from the previous context, i.е., while defining the word finished by “-ed” the whole context should be analyzed. Proceeding from theoretical resources of native and foreign philologists about inflexional homomorphes we reveal their extra functions. As well as, English inflexional morpheme “-er” functions not only as a noun suffix, however, the given formant builds a comparative degree of qualitative adjectives and adverbs. In the system of the Tajik language morpheme “-тар” executes the same function.

Текст научной работы на тему «РОҶЕЪ БА БАЪЗЕ ОМОМОРФЕМАҲОИ ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ»

УДК 80 ББК 81.2-2

УсмоноваМаловат Э^соновна, н.и.ф.,дотсенти кафедраи тарцума ва грамматикаи забони англисии МДТ "Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Бобоцон Fафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)

Усмонова Малохат Эхсоновна, канд.филол.наук, доцент кафедры перевода и грамматики английского языка ГОУ "Худжандский государственный университет имени акад. БободжонаГафурова" (Таджикистан, Худжанд)

Usmonova Malohat Ekhsonovna, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of translation and grammar of the English language under SEI "Khujand State University named after academican Bobojon Gafurov " (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: [email protected]

Вожа^ои калидй: омонимия, омоморфемауои "-er", "-ed", "-ing", "-s (-es)", омоморфемауои -и, -тар ва -ам, аффиксуои шаклвазкунанда, морфемауои флективи, морфология, калимасозии омомофемауо, формант

Омузиши муцоисавии уодисаи забонии омонимия дар низоми морфологии забонуои тоцики ва англиси сурат гирифтааст. Таулили муцоисавии чор омоморфемаи "-er", "ed", "-ing", "-s (-es)" -и забони англиси ва се омоморфемаи "-и", "-тар" ва "-ам"-и забони тоцики ба субут расонида шудааст. Зикр шудааст, ки бо назардошти бисёрвазифа ва дорои хусусиятуои омонимии флективи буданашон морфемауои флективии зикргардида ба гурууи омоморфемауо дохил мешаванд. Дар забони англиси мавцудияти омоморфемаи "-ed" мушкилоти муайян намудани вазифаи грамматикии ба уайси сифат ё шакли перфекти замони гузашта баромад намудани вожауоро ба миён меорад, ки ин муаммо бо назардошти контексти пешина бартараф карда мешавад. Дар асоси омузиши сарчашмауои назариву амалии забоншиносони хорициву ватани оид ба омоморфемауои флективи дар забони англиси вазифауои нави онуо пешниуод гардидаанд. Аз цумла, морфемаи флективии "-er " на тануо уамчун суффикси исмсоз баромад мекунад, балки барои сохтани дарацаи циёсии сифат ва зарф низ хизмат мекунад, ки айнан уамин вазифаро дар забони тоцики морфемаи "-тар" баууда дорад.

Ключевые слова: омонимия, омоморфемы "-er", "-ed", "-ing", "-s (-es)", омоморфемы -и, -тар и -ам, формоизменительные аффиксы, флективные морфемы, морфология, словообразование омоморфем, формант

Производится сопоставительное изучение языкового явления омонимии в морфологической системе английского и таджикского языков. Объектами данного исследования являются четыре английские омоморфемы: "-er", "-ed", "-ing", "-s (-es)" и три таджикские омоморфемы: "-и", "-тар" и "-ам". Указывается, что данные флективные морфемы включаются в ряд омоморфем из-за их многофункциональности и флективной омонимичной специфики. В английском языке омоморфема "-ed" может стать причиной грамматических трудностей при определении причастия прошедшего

РОЦЕЪ БА БАЪЗЕ ОМОМОРФЕМАУОИ ЗАБОНХрИ АНГЛИСИ ВА ТОЦИКИ

О НЕКОТОРЫХ ОМОМОРФЕМАХ АНГЛИЙСКОГО И ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКОВ

ON SOME HOMOMORPHEMES OF ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES

времени и перфектной формы глагола, поскольку для определения слова, оканчивающегося на "-ed", необходимо проанализировать целое высказывание. Опираясь на теоретические труды отечественных и зарубежных лингвистов о флективных омоморфемах английского языка, представлены их новые функции. В том числе определено, что английская флективная морфема "-er" выступает не только как суффикс имён существительных, но и образует сравнительную степень качественных прилагательных и наречий. Данную функцию в системе сравнительной степени таджикских прилагательных выполняет морфема "-тар".

Key-words: homonymy, homomorphemes "-er", "-ed", "-ing", "-s (-es)", homomorphemes -

и, -тар and -ам, form-changing affixes, inflexional morphemes, morphology, word

building of homomorphemes, formant

It is known that in linguistics the language phenomenon of homonymy is mostly studied on the level of lexis. The article is devoted to the studies of the language phenomenon of homonymy in the morphological system of English and Tajik languages. Typological investigation of four English homomorphemes "-er", "-ed", "-ing", "-s (-es)" and three Tajik homomorphemes "и", "-тар", "-ам" are the object of the given research. The flective morphemes due to their polyfuctining and presence of homonym specificities are included into the number of homomorphemes. The existence of homomorphemes "-ed" can cause grammatical challenges in defining past participle and perfect form of verb. However, the solution of the problem comes out from the previous context, i.е., while defining the word finished by "-ed" the whole context should be analyzed. Proceeding from theoretical resources of native and foreign philologists about inflexional homomorphes we reveal their extra functions. As well as, English inflexional morpheme "-er" functions not only as a noun suffix, however, the given formant builds a comparative degree of qualitative adjectives and adverbs. In the system of the Tajik language morpheme "-тар" executes the same function.

Хрдисаи омонимия аз дер боз дивдати мухавдщонро ба худ чалб мекунад ва аз ну^таи назари мухталиф мавриди тахлил ;арор мегирад. Доираи масоили марбут ба омонимия хеле васеъ мебошад. Аз руи анъана омонимияро бештар дар сатхи калима (лексемахо ва калимашаклхо) ё иборахо меомузанд. Масалан, Ахмедова М. дар яке аз тад;и;отхояш оид ба муаммохои омонимй дар забони форсй зикр менамояд, олимон бештар дар забони форсй омомнимияро хамчун чанбаи умумии тад;и;от дар сатхи лексикии забон баррасй кард (1, с.31).

Яготинцева А.В. дар ма;олаи "Идроки амалии масъалаи омонимия дар забони англисй" (Практическое осмысление вопроса омонимии в английском языке) хусусиятхои омонимхоро муайян ва 10 номгуи омоним-калимахои серистеъмоли забони муосири англисиро зикр кардааст (12, с.47). Сарчашмахои илмй-назарии мавриди омузиш ;арор гирифта аз он далолат медиханд, ки дар забонхои муосири англисй ва точикй ба ходисаи забонии омонимия дар системаи морфологй эътибори махсус дода нашудааст.

Дар ин ма;ола кушиш ба харч медихем, ки тахлили му;оисавии омонимия ва омоморфемахоро дар низоми морфологии забонхои англисй ва точикй ба субут расонем. Дар забоншиносй мафхуми омонимия на танхо дар сатхи лексикология, балки дар сатхи грамматика низ васеъ истифода мешавад. Забоншинос Л.В. Саркисян ;айд кардааст, ки омонимияи грамматикй хусусияти мухимми типологии аломати забонро доро мебошад (8, с. 14). Давлятова Ч.А. бошад, ба ходисаи забонии омонимия на танхо дар сатхи лексикй ё грамматикй, балки ба омонимияи фонетикй низ назар кардаст (3, с. 4)

Омонимия дар сатхи морфемахо як зернизоми омонимии забонй ба хисоб меравад. Морфемахои омонимии флективй гуфта морфемахоеро меноманд, ки аз лихози чузъхои (компонентхои) овозй бо хам мувофи;ат намуда, маънои гуногунро ифода менамояд. Дар забони муосири англисй морфемахои омонимй ба таври васеъ истифода шуда, барои ташаккули шаклхои грамматикй хизмат мекунанд. Морфемахо аз лихози морфологй муста;ил набуда, ба чузъхо чудо намешаванд (2, с. 7-8)

Низоми морфологии забони англисй яке аз ;абатхои серчабхаи сохтори забонй махсуб меёбад. Низоми аффиксионалии ин забон бошад, мачмуи воситахои морфологиро ташкил медихад.

Профессор К.Усмонов 14 морфемаи флективии забони точикй ва 13 морфемаи флективии забони англисиро зикр кардааст, ки хар яки онхо зиёда аз як маънои грамматикиро ифода менамояд. Дар забони муосири точикй морфемаи "-ам" дар калимаи "мехонам" барои ифодаи категорияи шахсу шумораи феъл, яъне ба шахси якуми шумораи танхои феъли "хондан" ишора мекунад. Лекин дар калимаи "мактубам" морфемаи "-ам" ба маънои грамматикии сохибият далолат мекунад. Бинобар он метавон гуфт, ки морфемаи флективии "-ам" дар мисолхои овардашуда морфемаи омонимй мебошад. Дар калимахои "корам" ва "шинам" ба созмон додани исми сохта хизмат мекунад. Дар чумлаи "Гашт маълумам, ки меумон омадааст" бошад, ба феъли гузарандаи "маълум гаштан' пайваст шуда, дар шакли тасрифй ба шахси якуми шумораи танхо ишора менамояд (9, с. 21).

Чй тавре ки ;айд гардид, омонимия хамчун як ходисаи забонй на танхо дар сатхи лексикология, балки дар сатхи морфология ва фонология низ серистеъмол мебошад. Омонимия дар системаи грамматикии забон мураккаб ва хос ба шумор меравад, яъне вохиди арзишноки минималии забон - морфема хам метавонад омонимхои худро дошта бошад. Дар забони муосири англисй морфемахои омонимй ба таври васеъ истифода шуда, барои ташаккули шаклхои грамматикй хизмат мекунанд.

Омузиши морфемахои флективии забони англисй нишон медихад, ки вобаста ба хусусиятхои сохториву маъной ва вазифаашон 4 морфемаи омонимии флективии зерини сермахсули ин забонро метавон ба гурухи омоморфемахо дохил намуд: " -ed", "-er", "-ing", "-s (es)".

Пасванди ифодакунандаи ичрокунандаи амал "-er" пасванди аз хама пурмахсули калимасоз махсуб меёбад. Аслан пасванди "-er" ба гурухи алломорфии "-ог" дохил мешавад. Мутоби;и а;идаи англисшинос Л.М.Карашук, гурухи алломорфии пасванди "-ог" гунахои фонематикии худро надорад (6, с.13). Дар чараёни инкишоф пасванди "-er" аз исм ва феъл исмхое месохт, ки ичрокунандаи ягон фаъолиятро ифода мекарданд. Инчунин, морфемаи "-er" дар чараёни инкишофи худ маънохои ичрокунандаи амал (hatter-кулоудуз), мансубият ба ягон минта;а (Londoner -сокини шаури Лондон) ва сохиби ягон олат будан ё бо он олат ягон фаъолият ичро намуданро (knocker - уалцаи дар) ифода мекард. Дар забони муосири точикй ба хайси муодилхои омоморфемаи мазкур пасвандхои "-й, -ак ва -гар " баромад мекунанд.

Пасванди "-er" ба асоси исм хамрох шуда, мафхуми мансубият ба минта;аи муайянро ифода мекунад. Ин маъноро шартан бо мафхуми "нисба"-и забони точикй баробар шуморидан мумкин аст.Мисол: villager-деуоти, рустои, hosteller-донишцуи сокини хобгоу, islander-сокини цазира. Инчунин, омоморфемаи "-er" бо асоси сифати ифодакунандаи маънои ранг ё хусусияти хос якчоя шуда, вожахое месозад, ки ба шахси сохиби хусусиятхои зикршуда далолат менамояд: greener - дар курси аввал таусилкунанда, fresher - нав ба донишгоу цабулшуда.

Як цатор забоншиносон, аз чумла. У.Аумадова, М.Шукуров, Н.Маъсумй, Ш. Рустамов, ОДосимов ва дигарон ар забоншиносии точик оид ба вазифауову хусусиятуои морфемауои забони точикй тадцицот бурдаанд. Дар забони муосири точикй омоморфемаи аз уама сермаъною серистеъмол пасванди "-и" буда, он аффикси муштараквазифа уисобида мешавад. Омузиши муцоисавии забонуо нишон медиуад, ки ба омоморфемаи "-er''-и забони англисй дар мавриди ифодаи мафууми мансубият ба минтацаи муайян мауз омоморфемаи точикии "-и" мутобицат дорад, яъне пасванди "-U" ба асоси исм уамроу шуда, маънои мансубият ба ягон маконро ифода мекунад, ба ибораи дигар, нисба месозад. Мисол: шаури, деуоти, сугдй ва гайра.

Дар масъалаи истифодаи омоморфемаи "-и" дар забони точикй Ш.Рустамов цайд мекунад, ки "Суффикси "-и" омоморфема буда, дар исму сифатсозй маъно ва вазифауои аз уам фарцкунандаи он равшан зоуир мешавад." (7, с.56)

Омузиши морфемаи омонимии "-и" дар забони муосири точикй нишон медиуад, ки он на тануо вазифаи исм, сифат, сифати феълй ва зарф хизмат мекунад. Мисол: араби, дасти, сауари. Дар калимаи "гуфти" як вазифаи дигари он низ равшан зоуир мешавад. Яъне омоморфемаи "-и" дар мисоли овардашуда ба шахси дуюми шумораи тануои феъли "гуфтан" дар замони гузашта далолат мекунад. Хамзамон тавассути омоморфемаи мазкур аз сифат исми абстракт сохта мешавад: зебои, осони, чолоки, тези. Аз уамин лиуоз, морфемаи флективии "-и" дар забони точикй аз уама сермаусултарин омоморфема маусуб меёбад.(5, с.185)

Дар забони муосири англисй морфемаи "-er" гайр аз маусулнокй ва маъмулии уамачонибааш, хусусияти ифода намудани маънои ичрокунандаи амал ва уамчунин ичрои амал тавассути ягон олатро нигоу доштааст.

Омоморфемаи флективии "-er" дар забони муосири англисй уамчунин дарачаи циёсии сифатуои аслиро месозад. Ин хусусияти пасванди "-er" низ яке аз асосуои омоморфемаи флективй уисоб шудани он мебошад.

Дар забони англисй дарачаи циёсии сифатро бо се восита ифода мекунанд. Воситаи якум - воситаи синтетикии дарачаи циёсии сифат бо роуи ба асоси сифати аслй уамроу намудани пасванди "-er" созмон дода шуда, аломатуои цавии дар натичаи муцоиса зоуир шудаи ашё ва хосиятуоро ифода менамояд. Мисол: fast-faster; big-bigger; young-younger.

Хангоми сохтани сифати дарачаи циёсй пасванди "-er" тануо ба сифатуое, ки аз ду уичо каманд, уамроу мешавад. Мисол: tall - taller, soft - softer, small - smaller, easy - easier, happy -happier, heavy - heavier. Холатуое ба назар мерасанд, ки уарчанд калима аз ду уичо зиёд набошад уам, шаклуои дарачаи циёсии сифат тавассути шаклсозии суплективй амалй мегарданд ва дар бунёди чунин калимауо омоморфемаи флективии "-er" иштирок намекунад.

Мисол: well-better-best (хуб-хубтар-хубтарин ё беутарин), bad-worse-the worst (бад-бадтар-бадтарин), little-less- the least (хурд-хурдтар-хурдтарин)

Мисолуо собит месозанд, ки вазифаи оморфемаи "-er''-и забони англисиро уангоми бунёди дарачаи циёсии сифат пасванди " -тар"-и забони точикй ба ичро расонида истодааст. Пасванди мазкур низ ба гурууи омоморфемауо дохил мешавад, зеро он дар системаи морфологии забони точикй тануо ду вазифаро ичро мекунад. Якум, сохтани дарачаи циёсии сифати аслй, ба воситаи ба дарачаи одй илова гаштани суффикси "-тар"

сохта мешавад: калонтар, баландтар, хубтар, ширинтар ва гайра (5, с.187). Дуюм, ифодаи дарачаи ;иёсии зарф, ки бо дарачаи ;иёсии сифат бо як тарз сохта мешавад: барва;ттар.

Форманти "-ing" аффикси флективй буда, дар системаи морфологии забони англисй мав;еи хеле мухимро ишгол менамояд, зеро махсулнокй ва такрорёбии он дар истифодабарй ба инкишофи на танхо забони англисй, балки ба дигар забонхои гуногунсохтор низ таъсир мерасонад. Вожахои инжиниринг, консалтинг, тренинг ва гайрахо, ки хамчун калимахои и;тибосй дар чандин забонхои гуногунсохт истифода мешаванд, махз тавассути омоморфемаи флективии "-ing" сохта шудаанд.

Баромади пасванди "-ing" аз забонхои ;адимаи олмонй реша мегирад. Аз ибтидо пасванди мазкур ду шакл дошта, ду вазифаро ичро менамуд: -ing ва -ung (4, с.60). Дар забони муосири англисй танхо шакли аввали он истифода мешавад. Морфемаи -ing хусусияти валентнокй дошта, хамчун аффикси муштараквазифа хизмат мекунад ва дар муайян намудани маънохои гуногуни грамматикй на;ши мухимро мебозад.

Дар умум, се маънои грамматикии омоморфемахои "-ing" -ро дар забони англисии муосир мушохида кардан мумкин аст, зеро ин формант дар системаи морфологии забони англисй бисёрвазифаю бисёрчабха мебошад.

Масалан:

1. Its raining.

2. Flattering won't help.

Дар мисолхои додашуда мав;еи омоморфемаро метавон аз ду чихат шарх дод: якум, чун нишондихандаи замони хозираи давомдор, ва дуюм, хамчун аффикси флективии калимасоз.

Дар чараёни сохтани герундий тавассути омоморфемаи мазкур хамнишинии он бо феъл ба назар мерасад ва дар ин холат дар забони точикй ин вазифаро пасванди исмсози -иш ба ухда мегирад.

Мисол:

Reading - хониш

Germinating - сабзиш

Морфемаи мазкур ба сифати формант баромад намуда, серистеъмол ва махсулнок мебошад. Ба гайр герундий ва сохтани шакли аналитикии феълхои давомдор морфемаи "-ing" сифати феълии замони хозираро низ ифода менамояд: writing - навиштаистода. Бо назардошти якчанд маънохои грамматикиро ифода намуданаш пасванди "-ing''-ро низ бе шубха метавон ба гурухи омоморфемахои забони англисй ворид намуд.

Дар забони муосири англисй пасванди " - ed'^a^ аз морфемахои флективии омонимй ба хисоб меравад. Ба а;идаи П.М.Каращук, морфемаи флективии омонимии "ed" барои сохтани шакли замони гузашта ва сифати феълии дуюми феълхои дуруст истифода мешавад (6, с. 73)

Омоморфи "- ed" хамчун аффикси калимаивазкунанда барои сохтани шаклхои замони гузашта, сигаи гайриво;ей ва сифати феълии дуюми феълхои дуруст хизмат мекунад.

Мавчудияти омоморфемаи мазкур дар муайян намудани баъзе ходисахои грамматикй метавонад мушкилотро ба миён орад. Масалан, байни шаклхои феъли to have ва мубтадои бевосита, ки бо исм ва ё иборахои исмиву сифатй ифода ёфтаанд, муаммои грамматикй пайдо шуда метавонад. Яъне саволе ба миён меояд, ки оё чунин шакли грамматикй ба хабари дар шакли перфектй истода тааллу; дорад ё муайянкунандаи исми минбаъда мебошад. Мисол "... had grilled salmon" хамчун "мохиро таф дод" (Present Perfect) ё мохии тафдодашударо дошт (Past Simple) шарх дода мешавад (11, с. 96). Лекин халли чунин муаммои грамматикй аз контексти умумй ва истифодаи хабари сода, ки бо пайвандаки

пайвасткунанда омада, ба истифодаи Present Simple ва сифати феълии ба исм ишоракунанда нигаронида шудааст, бармеояд: The we all went to a restraunt and had grilled salmon.

Дар натичаи омонимияи пасвандуои калимаивазкунанда шаклуои алоуидаи калимауо, ки ба уиссауои гуногуни нутц мансубанд, метавонанд шакли зоуирии якхела дошта бошанд. Дар навбати худ, тавре ки цайд карда шуд, шакли замони гузаштаи феъли дуруст (the method he suggested) зоуиран аз сифати феълии замони гузашта (the method he suggested) тамоман фарц намекунад. Барои муайян намудани калимашаклуое, ки бо морфемауои флективии омонимй сохта шудаанд, бояд муцаррар намуд, ки уар яки ин калимашаклуо ба кадом низоми шаклуо, яъне парадигмауо дохил мешаванд. Бо ибораи дигар, барои муайян намудани ба кадом уиссаи нутц мансуб будани калимашакли suggested, ки дар боло оварда шуд, бояд дигар шаклуои калимаи мазкур дарёфт карда шаванд: suggesting, suggests ва гайра.

Яке аз сермаусултарин морфемауои омонимии флективии забони англисй -морфемаи "-s" ё "-es" маусуб меёбад.

Омоморфемаи "-s (-es)" уамчун форманти шумораи чамъи исмуо хизмат мекунад. Дар вазифаи форманти шумораи чамъи исмуо ба се морфемаи шумораи чамъи исмуои забони точикй мувофицат менамояд: Морфемаи "- уо", ки метавонад ба уама гуна исм уамроу гардад. Масалан: The windows stood wide open. -Тирезауо калон кушодаги буданд.(10, с.162)

Ба морфемаи "-он", ки бо исмуои чондор ва ифодакунандаи баъзе узвуои бадани инсон истифода мешавад ва чор алломорф дорад: [он], [гон], [вон], [ён]. Хднгоми истеъмоли исм дар вазифаи номбаршуда дар забони точикй он метавонад дар шакли шумораи тануо маънои шумораи чамъро ифода кунад.

Дар забони англисй дар уолати додашуда исм бояд дар шакли шумораи чамъ истеъмол гардад:

He always remembered the names and ages of the children.

- У ном ва синну соли кудакони онуоро уамеша дар ёд нигоу медошт.

Ин воуиди морфологии бисёрвазифа дар гуфтор барои ифодаи муносибатуои зерин хизмат менамояд: морфемаи додашуда маънои посессивиро ифода менамояд: Arthur's eyes travelled slowly down the page .

- Чашмони Артур оуиста-оуиста ба зери когаз духта шуд.

The officer was standing by the table, examining Montanelli 's portrait.

- Афсар дар назди миз истода, сурати Монтанеллиро муоина мекард (Э.Войнич).

Тавре ки мушоуида мешавад, морфемаи "- 's " ба забони точикй тавассути изофати

"и" ифода гардида, ба исм уамроу шудааст, ки он ба мансубияти ашё далолат мекунад, вале дар забони англисй бошад, баръакс: Морфемаи "-'s" барои таъмини алоца байни ду исме, ки дар муносибати субъектй царор доранд, хизмат менамояд: Arthur's visits s caused him more distress than pleasure. (Э.Войнич).

Омоморфемаи "-s (es )" воуиди морфологиест, ки барои ифодаи як цатор маъноуои грамматикии феъл хизмат менамояд. Ифода намудани шакли чамъи чонишинуои соуибй хусусияти дигари омоморфемаи "-s" мебошад. Мисол: our-ours, your-yours, their-theirs.

Дар ин чуфтуо шакли якум алоцаманд ва шакли дуюм мутлац мебошад. Шакли якум ба монанди сифат барои муайян намудани ягон исм хизмат мекунад. Он мансубияти ашёро ба шахсони муайян нишон медиуад (10, с. 164 ).

Хдмин тавр, таулили осори илмй-тадцицотии олимони ватаниву хоричй собит месозад, ки муаммои омонимия на тануо дар сатуи лексикй, балки дар сатуи морфологй

низ бояд мавриди омузиш карор гирад, зеро дар низоми морфологии забонхои точикй ва англисй омоморфемахо хеле серистеъмол ва сермахсул буда, вазифахои мухталифи грамматикиро ичро менамоянд. Омонимияи аффиксхои шаклвазкунанда яке аз хусусиятхои барчастаи забонхои мукоисашаванда махсуб ёфта, тарчумаи чумлахое, ки дар онхо морфемахои флективии омонимй истифода шудаанд, таваччухи махсусро талаб мекунанд. На хамаи муодилхои точикии омоморфемахои забони англисиро, ки мавриди тахлил карор дода шудаанд, метавон ба гурухи омоморфемахои забони точикй ворид намуд ва баръакс. Бовучуди ин, аз руи микдор омоморфемахои забони точикй назар ба забони англисй зиёд буда, дар байни онхо пасвандхои -й ва -ам сермахсултарин морфемахои флективй ба шумор мераванд.

Пайнавишт:

1. Ахмедова М.Н. Лексико-семантические исследования омонимов в персидском языке // Современные проблемы социально-гуманитарных наук.- Казань, 2016.- №3(5). -С.30-35.

2. Арбекова Т.И. Лексикология английского языка (практический курс).-М., 1977. - 240 с.

3. Давлятова Ч.А. Омонимия как системная категория (на материале таджикского языка): дисс...канд.филол.наук/ Ч.А. Давлятова. - Душанбе, 2017. - 171с.

4. Жердева. М. О. Суффикс -ing/-ung в истории английского языка //Лесной вестник. -2003.- №4. - С. 60-62.

5. Забони адабии уозираи тоцик. Цисми 1. - Душанбе, 1971. - 452 с.

6. Каращук П.М. Аффиксальное словообразование в английском языке. -М.,1965. - 171с.

7. Рустамов Ш. Исм. Категорияуои грамматики, калимасози ва мавцеи исм дар системаи уиссауои нутц. - Душанбе, 1981. - 210 с.

8. Саркисян Л. В. Морфемное строение и звуковая форма английского и армянского слова в категориальном аспекте: автореф. дисс...канд. филол. наук / Л.В. Саркисян. - М.,

2002. - 24 с.

9. Усмонов К. Грамматикаи муцоисавии забонуои англиси ва тоцики. Китоби дарси. -Хуцанд, 2017.- 372 с.

10. Усмонов К., Ибрагимова Р. Английская омоморфема "-s" ("-es "). // Учёные записки. Серия: Гуманитарные науки. - Худжанд, 2017. - №4(53). - С. 160-164.

11. Усмонова М.Э., Абдуллоев М. Роцеъ ба морфемаи омонимии флективии "-ed" дар системаи морфологии забони англиси // Армугони навроуони илм. - Хуцанд: Нури маърифат, 2017. - С. 63-68.

12. Яготинцева А.В. Практическое осмысление вопроса омонимии в английском языке // Актуальные проблемы гуманитарных и естественных наук. Языкознание и литература. 2015. - С. 46-48.

Reference Literature:

1. Akhmedova M.N. Lexico-Semantical Investigation of Homonyms in the Persian Language // Contemporary Problems of Social-Humanitarian Sciences.-Kazan, 2016, #3(5), -pp. 30-35.

2. Arbekova T.I. Lexicology of the English Language (practical course) - М., 1977. - 240 pp.

3. Davlyatoba Ch.A. Homonymy as a Systemic Category (Based on the Material of the Tajik Language) / Candidate dissertation in philology. - Dushanbe, 2017. - 171 pp.

4. Jerdeva M.O. Suffix -ing/-ung in the History of the English Language // Sylvan Bulletin, #4,

2003. - pp. 60-62.

5. Contemporary Tajik Literary Language. Part 1. - Dushanbe, 1971. - 452 pp.

6. KarashchukP.M. Affixcial Word-Building in the English Language. -М., 1965. -171 pp.

7. Rustamov Sh. Noun. Grammatical Categories, Word-Building and the Role of Noun in the System of Parts of Speech. - Dushanbe, 1981. - 210 pp.

8. Sarkisyan L.V. Morphemic Structure and Sound Form of English and Armenian Word in Catigorial Aspect // Synopsis of candidate dissertation in philology. - Moscow, 2002. - 24 pp.

9. Usmonov K. Contrastive Grammar of English and Tajik Languages. Manual. - Khujand, 2017. - 372pp.

10. Usmonov K. , Ibraghimova R. English Homomorpheme "-s" ("-es"). // Scientific Notes of Khujand State University #4(53) - Khujand, 2017, - pp. 160-164.

11. Usmonova M.E., Abdulloev M.M. On the Inflexible Homomorphous Morpheme "-ed" in the Morphological System of the English Language // Young Scientists' Collection of Articles. -Khujand: Light of Enlightenment, 2017, - pp. 63-68.

12. Yagotintseva A.V. Practical Comprehension of the Problem of Homonymy in the English Language // Actual Problems of Humanitarian and Natural Sciences. Linguistics and Literature. 2015, - pp. 46-48.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.