Научная статья на тему 'ХУСУСИЯТҲОИ НАЗАРИЯВИИ ТАШКИЛИ КОРХОНАҲОИ САНОАТИ КӮҲӢ ДАР ШАРОИТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН'

ХУСУСИЯТҲОИ НАЗАРИЯВИИ ТАШКИЛИ КОРХОНАҲОИ САНОАТИ КӮҲӢ ДАР ШАРОИТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
118
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
ашёи хом / истихроҷ ва коркарди конҳои канданиҳои фоиданок / имкониятҳои молиявӣ / навоварӣ / арзиши аслӣ / корхонаҳои саноати кӯҳӣ / ташкили истеҳсолот.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ташрифзода Қобил Қурбониён, Холзода Бахтиёр Кишвар

тадқиқоти анҷомдода имкон дод, ки то як қатор муаммоҳои асосҳои назариявию ташкилии корхонаҳои саноати кӯҳиро дар шароити Ҷумҳурии Тоҷикистон ошкор карда шаванд. Баъзе андешаҳои олимони ватанӣ ва муаллифон дида баромада шуд ва дар асоси ин андешаҳои муаллифон доир ба корхонаҳои саноати куҳӣ пешниҳод гардидааст. Воқеан ҳам рушди дилхоҳ соҳаҳои хоҷагии халқ аз соҳаи мазкур вобастагӣ дорад. Аз ин хотир мо ба чунин хулоса омадем, ки корхонаҳои саноати кӯҳӣ ҳамчун муҳаррики рушди соҳаҳои саноат мебошад. Инчунин ҳангоми тадқиқоти гузаронидашуда баъзе аз монеаҳо, роҳҳои бартарафнамоӣ ва хусусиятҳои соҳавӣ, ки барои ташкили корхонаҳои саноати кӯҳӣ заруранд, дар шароити Ҷумҳурии Тоҷикистон маълум карда шудааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ХУСУСИЯТҲОИ НАЗАРИЯВИИ ТАШКИЛИ КОРХОНАҲОИ САНОАТИ КӮҲӢ ДАР ШАРОИТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН»

УДК: 622.36:338.45(575.3)

ХУСУСИЯТ^ОИ НАЗАРИЯВИИ ТАШКИЛИ КОРХОНА^ОИ САНОАТИ КУ^Й ДАР

ШАРОИТИ ^УМ^УРИИ ТО^ИКИСТОН

ТАШРИФЗОДА ЦОБИЛ ^УРБОНИЁН

старший преподаватель кафедры геологии и горнотехнического менеджмента, ТНУ

ХОЛЗОДА БАХТИЁР КИШВАР

кандидат экономических наук, старший преподаватель кафедры геологии и горнотехнического менеджмента, ТНУ

Анататсия. тадцщоти анцомдода имкон дод, ки то як цатор муаммо%ои асос%ои назариявию ташкилии корхона%ои саноати кущро дар шароити Цум^урии Тоцикистон ошкор карда шаванд. Баъзе андеша%ои олимони ватанй ва муаллифон дида баромада шуд ва дар асоси ин андеша%ои муаллифон доир ба корхона%ои саноати кущ пешнщод гардидааст. Воцеан %ам рушди дилхо% со%а%ои хоцагии халц аз со%аи мазкур вобастаги дорад. Аз ин хотир мо ба чунин хулоса омадем, ки корхона%ои саноати кущ %амчун му%аррики рушди со%а%ои саноат мебошад. Инчунин %ангоми тадцицоти гузаронидашуда баъзе аз монеа%о, ро%%ои бартарафнамои ва хусусият%ои со%ави, ки барои ташкили корхона%ои саноати кущ заруранд, дар шароити Цум^урии Тоцикистон маълум карда шудааст.

Калид вожахр: ашёи хом, истихроц ва коркарди кон%ои канданщои фоиданок, имконият%ои молияви, навовари, арзиши асли, корхона%ои саноати кущ, ташкили исте%солот.

ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ОРГАНИЗАЦИИ ГОРНОДОБЫВАЮЩИХ ПРЕДПРИЯТИЙ В УСЛОВИЯХ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

ТАШРИФЗОДА К.К., ХОЛЗОДА Б.К.

Аннотация. проведенное исследование позволило выявить ряд проблем теоретических и организационных основ горнодобывающих предприятий в условиях Республики Таджикистан. Были рассмотрены некоторые мнения отечественных ученых и авторов и на их основе изложены мнения авторов о горнодобывающих предприятиях. Фактически от этого сектора зависит развитие любого сектора экономики. Таким образом, мы пришли к выводу, что горнодобывающие предприятия являются локомотивом развития промышленности. Также в ходе проведенного исследования были выявлены некоторые препятствия, пути их преодоления и отраслевые характеристики, которые необходимы для организации предприятий горнодобывающей промышленности в условиях Республики Таджикистан.

Ключевые слова: сырье, добыча и переработка полезных ископаемых, финансовые возможности, инновации, себестоимость, горнодобывающая промышленность, организация производства.

THEORETICAL FEATURES OF THE ORGANIZATION OF MINING ENTERPRISES IN THE CONDITIONS OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

TASHRIFZODA Q.Q., KHOLZODA B.K.

The study made it possible to identify a number of problems of the theoretical and organizationalfoundations of mining enterprises in the conditions of the Republic of Tajikistan. Some opinions of the domestic scientists and authors were considered and on their basis the opinions of the authors on the mining enterprises are stated. Thus, we came to the conclusion that mining enterprises

are the locomotive of industrial development. Also, in the course of the study, some obstacles were identified, ways to overcome them and sectoral characteristics that are necessary for the organization of mining enterprises in the conditions of the Republic of Tajikistan.

Key words: raw materials, extraction and processing of minerals, financial opportunities, innovations, cost, mining industry, organization of production.

Сарсухан. Дар катори дигар сохахои саноат, саноати истихроч чойгохи хоса дорад. Асоси сохаи мазкурро корхонахои саноати кухй, ки бевосита ба истихрочи канданихои фоиданок машгуланд, ташкил медиханд. Корхонахои сохди мазкур сохахои дигари саноатро бо намудхои гуногунй махсулоти сохавй таъмин менамояд. Дар навбати худ корхонахои соха ба саноати маъданй ва коркард чудо мешаванд.

Саноати маъданканй тамоми мачмуи чорабинихоро оид ба чустучуи сарватхои зеризаминй, истихроч ва коркарди минбаъдаи онхо муттахид мекунад. Тахлилхои гузаронидашуда нишон доданд, ки ин самт дар охири асри XVIII - ибтидои асри XX бо суръати махсусан баланд инкишоф ёфтааст. Умуман Точикистон то соли 1941 аз чихати истехсоли маъданхои ранга дар байни чумхурихои Осиёи Миёна чойи аввалро ишгол мекард [12].

Тахлилхои гузаронидаи мо нишон дод, ки ташкили аввалин корхонахои саноати кухй дар Чумхурии Точикистон солхои 30-юми асри гузашта пас аз анчом додани корхои геологию иктишофй дар базаи конхои ^арамазор даст дод ва ин сабаб гардид, ки саноати кухй ба вучуд ояд.

Дар замони имруза истихрочи конхои маъданй ва гайримаъдании канданихои фоиданок ба яке аз омилхои асосии рушди иктисодиёти давлатх,о ва умуман чахон табдил ёфтааст, ки иктидори истехсолии давлатхоро муайян менамояд.

Дар ин маврид дар Стратегияи рушди саноати Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2030 доир ба конхои маъданй, хусусан тилло, чунин кайд карда шудааст: «каъри замини чумхурй дорои захирахои нукра ва тилло буда, онхо дар шароити гуногуни кухию геологй, дар шакли пошхурда, маъданй ва пайвастагй бо чинсхои дигар дарёфт мегарданд. Дороии тиллои Точикистонро 130 кон бо захирахои бахисобгирифтаи тиллои саноатй ва 120 зухуроти гайрисаноатй ташкил мекунад» [1].

Добили кайд аст, ки солхои охир дар чумхуриамон ба сохаи мазкур ахамияти махсус дода истодаанд. Вобаста ба ин масъала, Хукумати кишвар барои сохаи мазкур шароити мусоидро мухайё кардааст. Дар Паёми Асосгузори сулху вахдати миллй, пешвои миллат, мухтарам Эмомалй Рахмон аз 22 декабри соли 2017 чунин нуктахо зикр гардидаанд: «рушди саноат аз хисоби корхонахои саноатии солхои охир бунёдгардида таъмин шуда истодааст. Танхо дар солхои 2016-2017 содироти махсулоти маъданй дуюним баробар афзуд, ки хиссаи он ба 45 % баробар гардид» [3].

Дар Чумхурии Точикистон асосхои назариявии корхонахои саноати кухиро олимон-иктисодчиёни зерини ватанй мавриди тахкик карор додаанд: Комилов С.Ч., Мухаббатов Х., Муртазоев ОД., Низомова Т.Д., Одинаев Ш.Т., Хоналиев Н. ва дигарон барои муайян намудани сохаи саноати кухй ё ин, ки корхонахои кухй сахми худро гузоштаанд.

Ба акидаи мо саноати кухй - ин мачмуи корхоеро дар бар мегирад, ки барои чустучу, иктишоф, коркард ва истихрочи конхои канданихои фоиданок равона гардида ва бо ин максад хочагии халкро бо махсулоти сохавй таъмин менамояд ва аз ин хисоб фоида ба даст меорад.

Вокеан хам саноати кухй махз барои маъданканй ва коркарди конхои канданихои фоиданок ташкил карда шудааст ва сарчашмаи асосии фоидаи онхо махз сарватхои зеризаминй мебошад. Дар мукоиса нисбат ба дигар сохахои саноат дар сохаи мазкур фоида зиёдтар дида мешавад.

Самиев М.Б. чунин андеша дорад, ки «дар замони имруза истихрочи конхои маъданй ва гайримаъдании канданихои фоиданок ба яке аз омилхои асосии рушди иктисодиёти давлатхои чахон табдил ёфтааст, ки иктидори онхоро муайян менамояд» [7, с.3].

Дар ин маврид мо андеша дорем, ки саноати истихрочи маъдан мухаррики асосии рушди иктисодй ва ичтимоии давлатхо ба хисоб рафта, барои боз хам такони чидди додани тамоми сохахои саноат хамчун заминаи вокей хизмат мерасонад.

Вокеан хам маъданканй хамчун як намуди фаъолияти муфиди корхонахои кухй буда, барои истихрочи канданихои фоиданок аз замин, дар тули таърихи тулонии худ дар зери таъсири ниёзхои инсон инкишоф ёфтааст.

Мувофик ба акидаи Алидодов Б.А. вобаста ба шароитхои табиии Точикистон, ки асосан кухсор аст, «яке аз сохахои мухимтарини саноатии кишвар ин саноати кухй ба шумор меравад. Х,ар як санги Точикистон (чинси кухй) кандании фоиданок аст, яъне санги бекора ё партов дар табиати мо вучуд надорад» ва чи хеле, ки дар урфият мегуянд: «Санг гар хорою гар мармар бувад, чун ба сохибдил расад гавхар бувад» [4, с.176].

Тахлилхо нишон медиханд, ки асоси пешрафти иктисодиёти аксарияти кишвархои хоричй аз саноати кухй вобастагии ногусастанй дорад, ки асоси фаъолияти ин сохаро махз корхонахои кухй ташкил медихад.

Корхонахои кухй - звенои асосии саноати кухкорй буда, бо максади истихроч ва коркарди канданихои фоиданок ташкил карда шудаанд. Дар алокамандй аз шароитхои кухию-геологй онхо ба корхонахои кухии кушод (руизаминй) ва зеризаминй чудо мешаванд» [10, с.182].

Яке аз олимони сохаи иктисоди ватанй Хоналиев Н. чунин акида дорад, ки «махз корхонахои саноати кухй дар холе рушд менамоянд, ки омилхои чойгиршавии соха ба инобат гирифта шуда бошанд. Яке аз ин омилхо энергияталаб будани корхонахои соха буда чунин мешуморад, ки барои истехсоли 1 тонна алюминии аввалия аз гилхок то 15 хазор киловатт -соат кувваи барк сарф карда мешавад. Аз ин ру, махз корхонахои саноати кухй бинобар сабаби энергияталаб буданашон дар он чойхое бояд бунёд карда шаванд, ки эхтимолияти сохтмони неругоххои баркй вучуд дошта бошанд» [11, с.170].

Дар ин маврид олими дигари сохаи иктисоди ватанй Комилов С.Ч,. дар маколаи худ доир ба «Иктидори истехсолии корхонахои саноати масолехи сохтмонии Чумхурии Точикистон» чунин кайд намудааст, ки «сохтмони неругохи баркии хурд дар нохияи Бобочон Fафуров аз чониби ЧДММ «Хуаксин Fаюр Сугд семент» бо иктидори 25 мВт сохта шудааст, ки корхонаи мазкурро бо барки доимй таъмин менамояд. Ин дар Чумхурии Точикистон аввалин корхонаи сементбарорй мебошад, ки бо кувваи барки истехсолнамудаи худи корхона семент истехсол менамояд» [5, с.50].

Ба акидаи мо дигар корхонахои соха низ вобаста ба имкониятхои молиявй, ашёи хом ва географияи чойгиршавиашон икдоми пешгирифтаи ЧДММ «Хуаксин Fаюр Сугд семент»-и нохияи Бобочон Fафуровро сармашки кори хеш менамуданд, чунки солхои зиёд барои фаъолият намудани корхонаи мазкур ин неругоххои баркй хизмат намуда барои паст шудани арзиши аслии махсулот замина мегузорад.

Дар баробари имкониятхои рушд намудани корхонахои саноати кухй аз мушкилотхо низ холй нестанд. Масалан, Хоналиев Н. дар яке аз маколахои худ дар мавзуи: «Принципы, факторы и условия размещения национальной промышленности Таджикистана» чунин мехисобад, ки «корхонахои саноатии Точикистон ба навсозии техникию технологй ва навоварй ниёзи чиддй доранд. Ба онхо чорй намудани техникаи нави хозиразамон, технология ва усулхои истехсоли махсулоти хушсифату ракобатнок дохил мешаванд. Навоварй маблаггузорихои калони асосиро талаб мекунад ва дар шароити норасогии чиддии захирахои молиявй корхонахо истехсоли махсулоти анъанавиро азхуд карда наметавонанд, ё ин, ки махсулоти нав истехсол карда наметавонанд [11 с.170].

Натичаи таткикот. Вокеан хам барои ташкил намудани корхонахои саноати кухй дар Чумхурии Точикистон ба андешаи мо як катор монеахо вучуд доранд. Дар баробари ин монеахо роххои бартараф намудани онхоро пешниход намудан лозим аст. Дар ин маврид мо чунин андеша дорем (дар чадвали 1).

Ч,адвали 1. Монеахо ва роххои бартарафнамоии онхо хангоми ташкил намудани корхонахои саноати кухй.

Монеахои сохави Роххои бартарафнамои ва пешниходхо

Мехнаталаб будани соха Водеан хам сохаи мазкур яке аз сохахое мебошад, ки мехнати зиёди чисмонй дар он сарф мегардад. Рохи бартараф намудани инро мо пеш аз хама дар чорй намудани навоварихои илмй-техникй хангоми истихроч ва коркарди конхои канданихои фоиданок мебинем

Маблагталаб ё ин, ки сармояталаб будани соха Дар ин маврид дастгирии давлати нисбат ба сохаро зарур шуморида пешниход менамоем, ки тамоми бочхои гумрукй барои ворид намудани техника ва технология озод карда шавад

Норасоии мутахассисони сохавй ва чобачогузории онхо дар истехсолот Х,амкории дастачамъона барои тайёр намудани кадрхои сохавй ва чобачогузории онхоро дар истехсолот зарур мешуморем. Масалан геологй, маркшейдерй, техникхо ва менечер-идтисодчихо дар корхонахои сохаи мазкур бояд ихтисосманди сохавй бошанд. Дар ин маврид барои ихтисосхои боло буда хангоми тахсил иловатан курсхои кутох муддати сохавй ташкил кардан ба мавридаст

Корхои илмию таддидотй Хуб мешуд, ки тамоми пахлухои масъалахои илмии вобаста ба сохаи саноати кухй аз нудтаи назари илмхои геологй ва идтисодй мавриди коркарди илмй бештар дар шароити Чумхурии Точикистон анчом дода мешуд

Дастрасй надоштан ба карзхои дарозмуддати имтиёзнок бо фоизхои паст Пешниход карда мешавад, ки мухлати дарзхо аз 7 сол зиёд карда шавад

Фоизхои баланди хурдашавии фондхои асосй. Самаранок истифодабарии фондхои асосй ва саривадт иваз намудани онхо дар истехсолот

Адибмонии техникй ва технологии корхонахои соха Минбаъд тамоми корхонахои саноати кухии сохташаванда дар чумхуриамон бояд бо технологияи нави муосир сохта шаванд

Вучуд надоштани кластерхои сохавй дар назди корхонахои саноати кухй Минбаъд ташкил намудани кластерхо дар назди корхонахои соха ба рох монда шавад. Чунки он имкон медихад, ки баъзе махсулот дар шакли ашёи хом ё ин, ки нимтайёр не, балки дар шаклхои махсулоти алохидаи тайёр ба рох монда шавад, инчунин барои ташкили чойхои корй барои кадрхои сохавй мусоидат менамояд

Фоизхои баланди андозхои роялтй Пешниход карда мешавад, ки дар мавриди андозхо вобаста ба истихроч ва коркарди конхои карданихои фоиданок тачрибаи давлатхои пешрафтаи идтисодиро омухтан зарур мешуморем

*Сарчашма: коркарди муаллифон.

Тибди тахдиди гузаронидаи мо доир ба монеахо ва роххои бартарафнамои ва пешниходхо чихати ташкил намудани корхонахои саноати кухй як датор тавсияхо зери

тахриру баррасии хеш карор додем. Вокеан хам айни замон чунин мушкилотхо дар корхонахои сохавй вучуд доранд, ки барои рушди бонизоми соха монеъ гардидаанд. Ба акидаи мо роххои халли ин мушкилот бевосита дар дастачамъона баррасй кардани онхо мебошад. Дар ин маврид пешниход карда мешавад, ки корхои илмй-тадкикотй дар риштахои илмхои геологй-иктисодй вобаста ба механизмхои ташкилию иктисодй корхонахои саноати кухй ба максад мувофик аст.

Дастгирихои давлатй барои рушду инкишофи корхонахои саноати кухй хамчун механизмхои ташкили истехсолот ба хисоб рафта, дар ин маврид Чумхурии Точикистон як катор санадхои меъёрию хукукиро кабул намудааст аз кабилй: «Стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2030», «Барномаи саноатикунонии босуръати Чумхурии Точикистон барои солхои 2020-2025», «Барномаи рушди металлургияи ранга ва сиёх дар Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2025» ва дигар санадхои меъёрию хукукии соха.

Бо ин максад дар Стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2030 нисбати ташкили корхонахои соха чунин нуктахо кайд карда шудаанд: «дар корхонахои кухкорй то соли 2030, бо назардошти васеъ намудани иктидорхои истехсолй, коркарди маъданхои кухй ва истихрочи сангхои киматбахо то 76% афзоиш ёфтани хачми истехсоли махсулот дар назар дошта шудааст. Рушди истехсолот асосан аз хисоби баркарор намудани иктидорхо ва таъсиси корхонахои нав дар заминаи захирахои ашёи хоми ватанй сурат хохад гирифт».

Умуман хангоми бунёд намудани корхонахои саноати кухй зарур мешуморем, ки як катор хусусиятхо ба назар гирифтан бамавридаст. Масалан:

> Макони мувофик барои бунёди корхонахои саноати кухй (вучуд доштани ашёи хом, кувваи кори арзон, наклиёт ва гайра);

> Инфрасохтори мувофик;

> Хавасмандгардонии моддию маънавии кормандони соха бинобар сабаби мехнаталаб будани сохаи мазкур (иловапулихо, кумакпулихо ва гайра);

^ Сармояи зиёд барои сохтани корхонахои саноатй кухй (масалан барои сохтани як корхонаи истехсоли семент бо иктидорй 1 миллион тонна семент 180 млн. доллар сарф мегардад) [9, с.102];

Нисбат ба хусусияти якум акидаи олими ватанй Мухаббатов Х. -ро ба маврид мешуморем. «Захирахои табиий ва шароити он дар баъзе холатхо хангоми муайян кардани имкониятхои мушаххаси таъсири байнихамдигарии чамъият ва табиат накши калидиро ичро менамояд. Масалан, сохаи коркарди саноатй, аз чумла саноати масолехи сохтмонй чун коида дар он чойхое бунёд карда мешавад, ки захираи ашёи хом вучуд дорад. Наздик чойгир шудан ба сарчашмаи ашёи хом яке аз шартхои асосй ба хисоб меравад. Чунки харочоти боркашонии ашёи хом то истифодабаранда ба пайдошавии арзиши махсулоти нихой таъсири назаррас мерасонад» [6, с.16];

Хулоса. Имрузхо Хукумати кишвар ба сохаи саноати кухй хамасола таваччухи махсус зохир намуда истодааст. Зеро рушди сохаи мазкур ба иктисодиёти кишвар такони чиддй бахшида, барои дар оянда ташкил намудани корхонахои саноати кухй, инчунин ташкили чойхои нави корй мусоидат менамояд. Дар чумхуриямон канданихои фоиданоки зеризаминй зиёд буда, ташкил намудани корхонахои соха аз манфиат холй нест. Илова бар ин, сохаи мазкур ахамияти содиротй дошта, ба чараёнхои рушди хадафхои саноатикунонии иктисодиёти давлатамон накши калидй доранд.

АДАБИЁТ

1. Стратегияи рушди саноат дар Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2030 аз 27.03.2018. №159.

2. Барномаи саноатикунонии босуръати Чумхурии Точикистон барои солхои 2020-2025. «27» майи соли 2020. №293.

3. Паёми Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон аз 22 декабри соли 2017.

4. Алидодов Б.А. Саноатикунонии кишвар-тадозои замон / Маводи конференсияи чумхуриявии илмию назариявии хайати устодону кормандони ДМТ бахшида ба «Солхои рушди дехот, сайёхй ва хунархои мардумй (солхои 2019-2021)» ва «400-солагии Миробид Сайидои Насафй»(20-27-уми апрели соли 2019),Душанбе-2019. 433с.

5. Комилов С.Ч. Идтидори истехсолии корхонахои саноати масолехи сохтмонии Чумхурии Точикистон// Паёми Донишгохи давлатии тичорати Точикистон. 2021, №1(35). 309с.

6. Мухаббатов Х. Экономическая эффективность использования минерально-сырьевых ресурсов промышленности строительных материалов Таджикской ССР: Авт. диссер. канд. эконом. наук: / Х. Мухаббатов Душанбе, 1975. - 148с.

7. Самиев М.С. Асосхои санъати истихрочи конхои канданихои фоиданок. Душанбе, 2012. -106с.

8. Холзода, Б. К. Чанбахои назариявии ташкили истехсолот дар корхонахои саноати масолехи сохтмонй / Б. К. Холзода // Паёми Донишгохи миллии Точикистон. Бахши илмхои ичтимой-идтисодй ва чамъиятй. - 2022. - No 6. - P. 31-37. - EDN RFMLKH.

9. Холзода, Б. К. Механизмхои ташкили истехсолот дар корхонахои саноати масолехи сохтмони / Б. К. Холзода. - Душанбе : Таджикский национальный университет, 2023. - 179 с. - ISBN 978-99985—3622-7. - EDN ODVGJO.

10. Холов Б.К., Одинаев Ш.Т. Мавдеи корхонахои саноати кухй дар идтисодиёти чумхурй/Конференсияи чумхуриявии илмию назарияии хайати устодону кормандони ДМТ бахшида ба "Солхои рушди дехот, сайёхй ва хунархои мардумй (солхои 2019-2021)" ва «400-солагии Миробид Сайидои Насафй» (20-27-уми апрели соли 2019), Душанбе -2019. - 432-433с.

11. Хоналиев, Н. Принципы, факторы и условия размещения национальной промышленности Таджикистана / Н. Хоналиев // Экономика Таджикистана. - 2021. - № S2. - С. 165-171. -EDN JRXPNF.

12. https://tojikon.net/articles/1091-sanoatkunon-dar-sharoiti-to-ikiston.html(сахнаи истифодабарй 12.12.21с.).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.