CC BY
174
УДК: 338, ББК.65.046.1
МИНТАЦАИ ОЗОДИ Шарифзода Мумин Машокир, д.и.и.,
ИЦТИСОДИИ "СУFД" ВА профессор, ректори ДДХБСТ, Солиев
НАЦШИ ОН ДАР Хомидцон Абдуманнонович, унвонцуи
САНОАТИКУНОНИИ кафедраи маркетинг-агробизнеси ДДХБСТ
БОСУРЪАТИКИШВАР (Тоцикистон, Хуцанд)
СВОБОДНАЯ Шарифзода Мумин Машокир, д-р экон. наук,
ЭКОНОМИЧЕСКАЯ ЗОНА профессор, ректор ТГУПБП; Солиев
«СУГД» И ЕЕ РОЛЬ В Хомидджон Абдуманнонович, соискатель
УСКОРЕННОЙ кафедры маркетинга-агробизнеса ТГУПБП
ИНДУСТРИАЛИЗАЦИИ СТРАНЫ (Таджикистан, Худжанд)
"SUGHD" FREE ECONOMY Sharifzoda Mumin Mashokir, Dr. of Economics, ZONE AND ITS ROLE IN Professor, President of TSUPBP; Soliyev
ACCELERATED Khomidjon Abdumannonovich, claimant for INDUSTRIALIZATION candidate degree of the department of marketing-OF THE COUNTRY agrobusiness under TSUPBP (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: [email protected]
Вожах,ои калиди: минтацауои озоди ицтисодй, саноат, сармоягузорй, ицтисодиёт, саноатикунонии босуръат, энергетика, минтацауои махсуси ицтисодй
Масъалауои вобаста ба нацши минтацауои озоди ицтисодй (МОИ) дар раванди саноатикунонй баррасй гардидаанд. Инчунин сатуи таъмини неруи барц дар соуаи саноат ва нацши он дар пешрафти соуаи саноати мамлакат нишон дода шудааст. Исбот карда шудааст, ки дар фаъолияти корхонауои саноатии мамлакат нацши энергетика ва сармоягузорй. хеле бузург аст. Дар натицаи таулил муайян карда шудааст, ки МОИ дар рушди саноати истеусолй нацши асосй бозида, фаъолияти самараноки онуо ба рушди ицтисоди миллй ва минтацавй махсусан мусоидат мекунад. Хрмзамон, нацши МОИ-и Сугд дар амалишавии уадафи саноатикунонии кишвар нишон дода шудааст. Хацми истеусолоти саноатии МОИ-и Сугд ва мавцеи он нисбат ба дигар минтацауои озоди ицтисодии мамлакат ба риштаи таулил кашида шудааст. Нишондодуои оморй оид ба цалби сармояи дохилй ва хорицй ба соуауои мухталифи саноат, фаъолияти корхонауои муштарак, фаъолияти МОИ ва амалишавии лоиуауои сармоягузорй ба соуауои афзалиятноки ицтисодиёти миллй, таулил гардидаанд. Хрмзамон самтуои минбаъдаи рушди фаъолияти МОИ-и мамлакат пешниуод гардидааст.
Ключевые слова: свободные экономические зоны, промышленность, инвестиции, экономика, ускоренная индустриализация, энергетика, свободные экономические зоны
Рассматриваются вопросы, связанные с ролью свободных экономических зон (СЭЗ) в процессе индустриализации. Также показан уровень электроснабжения промышленности и отмечена его роль в промышленном развитии страны. Доказано, что роль энергетики в деятельности промышленных предприятий страны очень велика. В результате анализа определено, что СЭЗ играют ключевую роль в развитии обрабатывающей промышленности, а их эффективное функционирование активно способствует национальному и региональному экономическому развитию. Подчеркивается роль СЭЗ «Сугд» в достижении целей индустриализации страны. Проанализирован объем промышленного производства СЭЗ «Сугд» и раскрыто ее положение по сравнению с другими свободными экономическими зонами.
Проанализированы статистические показатели по привлечению внутренних и иностранных инвестиций в различные отрасли, в деятельность совместных предприятий, в деятельность СЭЗ и в реализацию инвестиционных проектов в приоритетных отраслях национальной экономики. Предлагаются дальнейшие направления развития деятельности СЭЗ.
Key-words: free economy zones, industry, investments, economy, accelerated industrialization, energetics
The article dwells on the issues related to the role of free economy zones (FEZs) in the process of industrialization. There is also shown the standard of power supply in reference to industry and its role in industrial development of the country. It has been proved that the role of energetics in the activities of industrial outfits of the country is very great. According to the result of analysis it was determined that FEZs play a key role in the development of processing industry and their effective functioning actively promotes national and regional economy development. There is underlined the role of "Sughd" FEZ in the achievement of industrialization goals of the country.
The authors have analyzed the amount of industrial production of "Sughd" FEZ and disclosed its position in comparison with other free economy zones. They adduced statistical indices on attraction of home and foreign investments into various industries, in the activities of joint ventures and FEZs and into realization of investitive projects embracing priority fields of national economy; further streamlines of FEZs activities development being suggested.
Имруз гузариш ба суи рушди устувори мамлакат тавассути саноатикунонии босуръат огози стратегияи нави амалишавандаи сиёсати давлатй арзёбй мешавад. Татби;и консепсияи саноатикунонй, хамчун стратегияи и;тисодии минта;ахои кишвар, ки ба навсозии саноатй ва усулхои пешрафтаи технологй асос ёфтааст, афзоиши истехсоли моддиро таъмин менамояд, ки он боиси тагйирот дар сиёсати и;тисодй ва тачдиди тамоми сохторхои и;тисодй ва ичтимой мегардад.
Кайд кардан бамаврид аст, ки дар рохи расидан ба хадафи чахоруми миллй-саноатикунонии босуръати кишвар на;ши минта;ахои озоди и;тисодй (МОИ) назаррас мебошад. Зеро, дар МОИ бо истифодаи самараноки и;тидорхои истехсолй, ашёи хоми ватанй ва ;увваи корй бахри рушди и;тисоди миллй ва афзун гардидани номгуи махсулоти ватанй ва хачми он шароитхои мусоид фарохам оварда мешавад.
Дар мархилаи имрузаи пешрафт ва чахонишавии муносибатхои и;тисодии чахонй фаъолияти МОИ ба рушди и;тисодиёти кишвар бештар шароит бахшида, асосан ба халли масъалахои бунёдии и;тисодй, татби;и барномахои саноатикунонй ва лоихахои стратегй водор мекунад. МОИ бахри боз хам бештар намудани шароити кору истехсолот, рушди нишондихандахои истехсолй, татби;и лоихахои инноватсионй, афзун намудани хачми истехсоли махсулоти ватанй ва ба содирот нигаронидани он фаъолият мебаранд.
Дар Паёми Пешвои миллат (26. 12. 2019) ;айд гардидаст, ки «Дар натичаи тадбирхои амалинамудаи Хукумати мамлакат дар се соли охир хиссаи сохаи саноат дар мачмуи махсулоти дохилй аз 15,2 то 17,3 фоиз афзоиш ёфт». Вобаста ба ин, дар «Стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2030» пешбинй шудааст, ки то соли 2030 хиссаи саноат ба 22 фоиз расонида мешавад [7, с.4]. Ба авдцаи мо, агар тамоюли рушди сохаи саноати кишвар дар заминаи фаъолияти босамари МОИ босуръат амалй шуда, давоми хар сол хиссаи он дар мачмуи махсулоти дохилй афзун гардад, хатман ба хадафи миллй ноил мегардем.
Бинобар ин, дар мархилаи рушди и;тисодиёти миллй ва мунтазам амалишавии хадафхои стратегии мамлакат аз чониби Пешвои миллат эълон гардидани хадафи чоруми миллй-саноатикунонии босуръати кишвар амали сарива;тист [5, с.4].
Макрад аз эьлон гардидани хадафи мазкур, пеш аз хама, дар кишвар, xycycaн дар МОИ ба рох мондани истехсолоти ватанй, хaмчyн омили рушди щтиcодиëти миллй, таьмин нaмyдaни ахолии мамлакат бо махсулоти истехсоли ватанй, ба xycyc xyрокворй ва ба содирот нигаронидани он, ташкил кардани корxонaхои нави саноатй ва дар ин замина бо чойи корй харчи бештар таьмин намудани ахолй, ракобатпазир кардани махсулоти доxилй дар бозори чахонй ва афзун гардонидани истехсоли махсулоти ватании воридотивазкунанда дар раванди саноатикунонии кишвар самтхои афзалиятнок ба шумор мераванд.
Саноатикунонй дар aдaбиëти иктисодй раванди босуръати иктисодй-ичтимоии гузариш аз мархалаи рушди аньанавй ба индустриалй буда, бо бартарии истехсолоти саноатй дар иктиcодиëт устуворй нишон медихад. Хдмин аст, ки дар чaрaëни саноатикунонй тaFЙироти назаррас ба миëн омада, дар натича бозори чахонии махсулот ва хамаи намуди xизмaтрacонихо ташаккул ëфтa, дар навбати xyд, хавасмандии сармоягузорй ва рушди минбаьдаи иктисоддат авч мегирад. Ин амал ба он оварда мерасонад, ки бaxшхои алохидаи МОИ рушд ëфтa, хачми истехсолоти саноатй афзун гардад.
МОИ, чунон ки аз мафхумаш бармояд, худуди мaxcyc аз чониби давлат чудонамудае ба шумор меравад, ки дорои имгиëзхои андозй, бочй, молиявй буда, бо хацафхои рушди иктисодиву ичтимой таьсис дода мешавад. Вобаста ба ин, дар каламрави Чумхурии Точикистон аз 5 марти соли 2008 чахор МОИ ташкил карда шуда буд, ки аз руи чунин шаклхо фаьолият мебаранд: МОИ "СyFд" -саноатй-инноватсионй дорои 24 субъект (20-то истехсолй, 4-то xизмaIрacонй), "Даетара"-истехсолй-инноватсионй дорои 27 субъект (21-то истехсолй, 6-то xизмaIрacонй), "Панч"-комплексй дорои 17 субъект (13-то истехсолй, 4-то xизмaтрacонй), "Ишкошим"-истехсолй-тичоратй дорои 3 субъект (1-то истехсолй, 2-то xизмaтрacонй) ва соли 2019 МОИ "Кулоб" таъсис дода шуд, шакли фаъолияташ -истехсолй буда, дорои 1 субъект мебошад [8, с.13].
Бояд кайд намуд, ки дар замони муосир фаъолияти самараноки МОИ-и "СyFд", "Панч", "ДaнFaрa" ва "Ишкошим" ба халли мушкилоти бо минтакахои алохидаи чумхурй алокаманд бо раванди босуръати рушди ичтимой-иктисодй, паст намудани сатхи бекорй, ташкили чойхои нави корй, рушди сохибкории истехсолй ва Faйрa мусоидат менамояд. Зарур мешуморем, ки барои ин, пеш аз хама, бояд корхои мухим оид ба cоxтмон ва бехтарсозии инфрacоxтор, мaблaFгyзорй ва фаъолнокии ин минтакахо чоннок карда шаванд [1, с.135].
Маъмулан чунин минтакахо дар аксари гушахои чахон бо намудхои гуногун арзи хастй кардаанд, ки онхо бо вазифахояшон аз хамдигар фарк мекунанд. Инчунин, таъсиси хар як МОИ хадафхои мyшaxxac дорад ва хадафхо метавонанд аз халли мушкилоти иктисодй, саноатй, cиëcй ва ичтимоии кишвар иборат бошанд. Бо назардошти ин, МОИ одатан ба минтакахои тичоратй, истехсолй ва теxнологии инноватсионй таксим мешаванд. Минтакахои мaxcycи иктисодй дар здада аз 120 давлати душ мавчуданд, ки афзоиши содирот ва шyFли ахолиро дар кишвархои xya, хавасманд мекунанд. Мувофики маълумоти мавриди тахлил мо, то соли 2025 хачми савдои молу махсулоти МОИ аз 30 то 40 фоизи савдои чахонро ташкил xохaд дод. Накши МОИ дар иктисоди чахонй пайваста афзуда, дурнамои зaxирaхои сармоягузориро пешбинй мекунад ва рушди устувори раванди истехсолиро дар саноат таъмин менамояд [1, с.131].
Х^амзамон, МОИ заминае барои татбики теxнологияхои нав, истифодаи инноватсия дар истехсолот, истехсоли махсулоти нав ва батанзимдарории меxaнизмхои хамгирой байни давлат, тичорати доxилa ва амалишавии лоихахои сармоягузорони доxилию берунй мебошад.
Дар шимоли Точикистон МОИ "СyFд" фаъолияти xешро аз мохи августи соли 2009 0F0з намуда, алхол масохаташ ба 320 гектар доман пахн кардааст ва аз чихати истехсоли махсулоти саноатй яке аз минтакахои фаъоли кишвар ба хисоб меравад. МОИ "СyFд" асосан минтакаи саноатию истехсолй ва инноватсионй буда, дар минтака мухити мувофик
ва шароити хуб барои сармоягузорон, махсусан имтиёзхои андоз ва гумрукй фарохам карда, субъектхои гуногуни истехсолй ба кайд гирифта шудаанд [8, с.2].
Дар иртибот бо нуктахои боло мархилаи кунунии рушди иктисодиёти Точикистон бо махдудияти назарраси маблагхои бучетй, ки бо тагйирёбии нарххои чахонии ашёи хом ва мураккаб шудани вазъи иктисодй бо назардошти тахримот алокаманданд, тавсиф карда мешавад. Х^укумат бояд ба рушди сохаи иктисодиёт, хусусан саноат, ки дар кишвари мо ба заминахои устувор, аз кабили афзунии кувваи корй ва ашёи хом, доро аст, мусоидати бештар кунад. Мусаллам аст, ки барои амалишавии хадафи саноатикунонии кишвар омилхои зарурй, пеш аз хама, кувваи барк ва сармоягузорй басанда хастанд.
Бинобар ин, раванди амалишавии хадафхои стратегии мамлакат дар замони хеле душвори иктисодй, ки тамоми чахонро фаро гирифтааст, мархила ба мархила ба рох монда шуда, дар солхои сохибистиклолй аз тарафи хукумат бахри тахаввулоти саноатй таваччухи зиёд зохир мегардад [2, с.152]. Ба андешаи мо, бахри амалй намудани хадафи мазкур ва ба кор андохтани иктидорхои нав ба нави истехсолй сахм ва чойгохи энергетика назаррас мебошад. Икрор бояд шуд, ки имруз дар Точикистон саноат ба кувваи барк эхтиёч дорад. Вобаста ба ин, аз чониби Х^укумати кишвар барои мухайё кардани иктидорхои нави истехсоли кувваи барк тадбирхои муассир андешида мешаванд, ки кадами устувор дар рушди иктисодиёт ва саноатикунонии кишвар мебошад.
Омили дигар дар рохи амалй намудани саноатикунонии босуръат бемайлон афзоиш бахшидани сармоягузории дохилй ва хоричй дар МОИ ба хисоб меравад. Зеро, МОИ дар чалби сармояи дохилй ва хоричй бо максади амалишавии лоихахои сармоягузорй, таъсиси корхонахои нави истехсолй накши мухим мебозанд. Дар минтакахои чумхурй лоихахои амалишаванда ба манбаъхои сармоягузорй эхтиёч дошта, ин муаммои асосй махсуб мешавад, зеро бе сармояи кофй фаъолияти мунтазами сохаро таъмин кардан гайриимкон аст. Вобаста ба ин, сахми лоихахои сармоягузорй дар сохахои гуногуни каламрави Чумхурии Точикистонро дар чадвали зер дида мебароем.
Цадвали 1.
Маълумот оид ба лощауои сармоягузорй дар минтацауои Цумуурии Тоцикистон: аз руи соуауо (с. 2019)
Кишвар минтака^о Микдори лоща^о вобаста ба со^а^о о к а к и о л is г ct м а X дар %
Гидроэнергетика is к ^ к и н а о н а и Инфрасохтор Саноати сабук в я м ® % я Й х 2 ош Си к = в ро ом н s Ы н v Т и £ Туризм
Точикистон 47 23 18 39 13 18 3 161 100
Сугд 16 13 3 6 1 4 - 43 26,7
Хатлон 13 3 2 2 1 4 - 25 15,5
нтч 9 5 12 29 11 10 3 79 49,1
ВМКБ 9 2 1 2 - - - 14 8,7
Манбаъ: Додацои Кумитаи давлатии сармоягузорй ва амволи давлатии Чумхурии Тоцикистон // www. investcom. tj [6, с.3]
Аз маълумоти чадвал бармеояд, ки дар вилояти СyFд хамагй 43 лоихаи сармоягузорй тахия шудааст, ки ин нишондод нисбат ба микдори умумии лоихахои дар кишвар тахиягардида 26,7% - ро ташкил дода, кисми здади онхо ба сохахои саноат (13 лоиха) ва энергетика (16 лоиха) нигаронида шудаанд. Аз микдори умумии лоихахои дар вилояти СyFд тахиягардида 13-тоашон (30%) ба МОИ - и СyFд рост меоянд. Тасаввур метавон кард, ки агар лоихахои тахияшуда сари вакт сармоягузорй шаванд, иктидорхои азими саноатй бужд гардида, рушди иктисоди миллй xеле чоннок карда мешаванд.
Бино ба маълумоти оморй, хачми сармоягузорихои мустаким дар МОИ-и кишвар дар солхои оxир афзоиш ëфтaacт. Масалан, дар МОИ-и «СyFд», тибки маълумоти оморй, хачми умумии сармоягузорй ва андозхои пaрдоxтшyдa суръати болоравиро инъикос намудааст [4, с. 85].
Бояд тазаккур дод, ки МОИ пойгохе барои татбики теxнологияхои нав, истифодаи инноватсия дар истехсолот, aзxyдкyнии истехсоли махсулоти нав ва батанзимдарории меxaнизмхои хамгирой байни давлат, бизнеси доxилa ва сармоягузорони берунй инчунин амалишавии лоихахои сармоягузорй мебошад. Аз маълумотхои оморй мушохида мегардад, ки хачми сармоягузорихои мустаким дар МОИ кишвар дар соли 2019 андозаи 59,5 млн.сомониро ташкил дод. Сахми асосии сармоягузорихои aзxyдшyдa ба минтакахои озоди иктисодии «СyFд»-19 млн.сомонй ва «ДaнFaрa»-36,8 млн. сомонй рост меояд.
Умуман, аз 0F03и фаъолият (с.2008) ба минтакахои озоди иктисодии мамлакат сармоягузории мустаким ба мaблaFи 1,72 млрд. сомонй равона гардидааст, ки нишондихандаи мазкур дар вазъи феълии новобаста аз бухрони иктисодй хам назаррас aрзëбй мегардад. Агар барои мисол хачми сармоягузорй дар МОИ "СyFд"-ро гирем, маълум мегардад, ки аз 0F03и фаъолияти он пaрдоxти андозхо дигаргун шудааст, ки онро аз диаграммаи зерин бaxyбй метавон дид.
Диаграммаи 1.
Нишондщандауои ицтисодй дар фаъолияти МОИ - и "Сугд " дар солхои 2010-2019 (бо сомонй) [3, с. 1??]
15672
12644 12480
12755
8313
9818
1566
1,5
2QlQ
5190
1661
76
576,1
831,3 981,7 1149,5
276,8 4,5 12,6
2Qll 2Ql2
9,5
1,1
2Ql5
3,7
2Ql6
1038,3
2,2
2Ql7
1155,4 1347,6
9,5
2QlS
2Ql3 2Ql4
МaблaFXои умумии воридоти андозй аз хисоби МОИ "СyFд" (хаз. сомони) Суммаи миенаи андозхое,ки субъектхо пардохт намуданд (хаз. сомони) Хачми умумии сармоягузорй ба МОИ "СyFд" (млн. сомони)
14,3
2Ql9
Диаграммаро муаллифон дар асоси додацои Сарраёсати омори назди Президенти Цум^урии Тоцикистон тартиб додаанд.
Аз тахлили диаграмма бармеояд, ки хачми сармоягузорихо ба МОИ "Сугд" дар солхои 2010-2019 тамоюли афзоишро касб кардааст. Агар, хамчун мисол, мо маблагхои умумии пардохти андозро дар ин давра бинем, маълум мегардад, ки хачми умумии он 10 маротиба афзоиш ёфтааст, яъне аз 1566 хазор сомонй то ба 15672 хазор сомонй расидааст. Сабаби асосии зиёд гардидани хачми истехсолот афзоиши хачми сармоягузорй дар сохаи саноат мебошад, ки аз 1,5 млн. сомонй то 14,3 млн. сомонй расидааст. Ба андешаи мо, сабаби ин болоравихо ба якчанд омил вобаста аст. Пеш аз хама, дуруст интихоб намудани стратегияи рушди иктисодии давлат, аз тарафи дигар, дар асоси конун зиёд кардан ва хавасмангардонии субъектхои иктисодй барои чоннок кардани фаъолият дар МОИ мебошад. Инчунин, бо максади баланд бардоштани хачми содирот дар низоми гардиши савдои хоричй корхонахои дар худуди МОИ кайдшуда самаранок ва устувор фаъолият кардаанд, иктидорхои истехсолй максаднок истифода бурда шудаанд.
Вобаста ба ин, бино бар маълумоти оморй, дар соли 2019 дар минтакахои озоди иктисодии кишвар махсулоти саноатй ба маблаги 141,7 млн.сомонй истехсол карда шудааст, ки нисбат ба соли 2018 42,6% зиёд мебошад. Ин нишондиханда дар МОИ-и "Сугд" 116,1 млн. сомонй, "Дангара" 25,3 млн. сомонй, "Панч" 0,293 млн. сомонй ва "Ишкошим" 0,036 млн. сомониро ташкил кардааст. Аз ин бармеояд, ки 82%-и хачми истехсоли молхои саноатии кишвар ба МОИ-и "Сугд" рост омада, сахми ин минтака дар рушди иктисоди миллй ва расидан ба хадафи саноатикунонии босуръат назаррас мебошад. Барои тахлил афзалиятхои истехсолии МОИ-и "Сугд"-ро нисбат ба дигар минтакахо дар диаграммаи зерин манзур менамоем.
Диаграммаи 2.
Истехсоли махсулоти саноатй дар минтацауои озоди ицтисодии Цум^урии Тоцикистон дар солхои 2018-2019, млн.сомонй [1, с.136]
500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 О
■ МОИ "Лапгар»" ■ МОИ 'Vynf
МОИ •tUiPi" ■ МОИ -Ипгеошич-
448,7
65,2
0,916 0,036
116,1
25,3 ■
L80.1
з 0,036 ^ |
Аз 0F05H фаъолият Соли 2019
0,251 О
Соли 2018
133% 145% 117% 0%
Соли 2019 нисбат ба соли 2018
Диаграммаро муаллифон тауия кардаанд.
Аз нишондихандахои диаграмма бармеояд, ки хачми истехсоли махсулот дар МОИ-и "Сугд" нисбат ба дигар минтакахо зиёдтар мебошад. Мушаххасан дар минтакахои мазкур хачми истехсоли махсулот дар соли 2019 нисбат ба соли 2018 ба андозаи 145% зиёд гардидаст. Ин нишондиханда дар минтакахои "Дангара" ба андозаи 133% ва "Панч" 117% мебошад. Сабаби зиёд гардидани нишондихандахои истехсолии МОИ-и "Сугд"-ро дар рушди сохаи сармоягузорй дар ин минтака ва бо мутахассисони баландихтисос таъмин
будани он медонем. Ба андешаи мо, чунин фаъолияти ибратпазири МОИ-и "Сугд" дар заминаи иктидорхои истехсолй ва ворид намудани технологиями нави инноватсионй, афзун намудани истехсоли намудхои гуногуни махсулот дар рохи амалишавии хадафи стратегии мамлакат такони чиддй хохад шуд.
Дар хамин чода пешниход менамоем, ки бахри пешрафти соха ва таъмини МОИ-и кишвар бо мутахассисони баландихтисоси сохавй дар мавридхои созгор дар муассисахои марбутаи таълимии мамлакат доир ба хусусиятхо, коидаву конуниятхо ва бартариятхои фаъолият дар МОИ пайваста омузонида шаванд.
Имруз гуфта метавонем, ки дар каламрави кишвар дурнамои ташкили минтакаи махсуси иктисодй вучуд дошта, дар ин замина дар махалхои муносиб минтакаи махсуси сайёхй ва фарогатй таъсис додан манфиатбахш хохад буд. Бидуни шубха, чунин тадбир ба махалхое, ки ба сармоягузорихои гуногун ниёз дорад, метавонист бештар манфиат орад.
Бо максади мархила ба мархила амалй намудани хадафи саноатикунонии босуръати кишвар ба рушди сохибкорй (хурду миёна), махсусан сохибкории истехсолй ва чоннок намудани фаъолияти сармоягузорй, диккати махсус додан зарур аст. Ба сохибкории хурду миёна, дар навбати аввал ба сохибкорони сохахои истехсоли ватанй, ки дар МОИ фаъолият мебаранд, харчи бештар имтиёзхои андозй дода шаванд. Бо назардошти шароити хуби табий мухим аст, ки коркарди окилонаву максадноки махсулоти (ашёи хоми) сохаи кишоварзй дар сатхи сифатан нав ба рох монда шавад.
Храмин тарик, чунин мешуморем, ки фаъолияти пурра ва устувори МОИ имконият медихад, ки мушкилоти дар минтакахои чумхурй, хусусан дар тамоюли босуръати рушди иктисодй-ичтимой, бунёди корхонахои саноатй, паст намудани сатхи бекорй, ташкил додани чойхои нави кории инноватсионй ва гайра чойдошта, хал карда шаванд.
Чун хулоса кайд кардан чоиз аст, ки иктидорхои истехсолии МОИ дар самти баланд бардоштани рушди иктисоди миллй макоми назаррасе касб карданашон аз эхтимол комилан дур нест. Инро дар мисоли МОИ "Сугд" метавон мушохида кард, ки бо истифодаи самараноки иктидорхои истехсолй ба ичропазир будани хадафхои стратегии дар пешистода ба таври равшан далолат менамоянд.
Пайнавишт:
1. Fаффаров Ф.М. Нацши сармоягузорй ва МОИ дар раванди саноатикунонии кишвар/мацолаи илмй /Душанбе: Ахбори Донишгоуи миллй, 2019. - С. 130-139.
2. Мирсаидов А.Б. Соуибистицлолй ва рушди ицтисоди миллй. - Хуцанд, 2008. - С.252.
3. Маълумоти омории Сарраёсати Агентии омори назди Президенти Цумуурии Тоцикистон дар вилояти Сугд дар соли 2020. - С. 385.
4. Омори солонаи Цумуурии Тоцикистон // Мацмуаи омории Агентии омори назди Президенти Цумуурии Тоцикистон, 2019. - 465с.
5. Паёми Президенти Цумуурии Тоцикистон Эмомалй Раумон аз 26.12.2018. ш. Душанбе. www.prezident.tj. (санаи муроциат: 05.01.2021).
6. Сомонаи расмии Кумитаи давлатии сармоягузорй ва идораи амволи давлатии Цумуурии Тоцикистон //www.investcom.tj. (санаи муроциат: 08.01.2021).
7. Сомонаи расмии Президенти Цумуурии Тоцикистон, www.prezident.tj. (санаи муроциат: 15.01.2021).
8. Сомонаи расмии МОИ - Цумуурии Тоцикистон // [email protected]. (санаи муроциат: 02.01.2021).
Reference Literature:
1. Gaffarov F.M. The Role of Investitures and FEZs in the Process of the Country's Industrialization. - Dushanbe: National University Tidings, 2019. - pp. 130 - 139.
2. Mirsaidov A.B. Independence and Development of National Economy. - Khujand, 2008. - p. 252.
3. Statistical Data of the Central Managerial Office of the Agency of Statistics under the Auspices of Tajikistan Republic President in Sughd Viloyat for 2020. - p. 385.
4. Yearly Statistics of Tajikistan Republic. Statistical Collection of the Statistical Agency under the Auspices of Tajikistan Republic President. 2019. - p. 465.
5. The Message of Tajikistan Republic President Emomali Rahmon from 26.12.2018. -Dushanbe, www.www.prezident.tj.
6. Official Site of the Committee on State Investitures and Management with State Property of Tajikistan Republic //www.investcom.tj. (canau муроциат 08.01.2021)
7. Official Site of Tajikistan Republic President, www.prezident.tj. (canau муроциат 15.01.2021)
8. Official Site of FEZs of Tajikistan // [email protected]. (canau муроцuaт 02.01.2021)
