Научная статья на тему 'ХРОНИЧЕСКИЙ ГЕПАТИТ, ЦИРРОЗ ПЕЧЕНИ И ИХ ВЛИЯНИЕ НА УРОВЕНЬ ГОРМОНОВ '

ХРОНИЧЕСКИЙ ГЕПАТИТ, ЦИРРОЗ ПЕЧЕНИ И ИХ ВЛИЯНИЕ НА УРОВЕНЬ ГОРМОНОВ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
вирусный гепатит В / цирроз печени / фолликулостимулирующий гормон / тестостерон / эстрогены / пролактин.

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Дусчанова Рахатжан Юлдашовна

В статье представлен краткий обзор литературы о влиянии хронических заболеваний печени и цирроза печени на гормональный статус организма.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Дусчанова Рахатжан Юлдашовна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ХРОНИЧЕСКИЙ ГЕПАТИТ, ЦИРРОЗ ПЕЧЕНИ И ИХ ВЛИЯНИЕ НА УРОВЕНЬ ГОРМОНОВ »

ХРОНИЧЕСКИЙ ГЕПАТИТ, ЦИРРОЗ ПЕЧЕНИ И ИХ ВЛИЯНИЕ НА УРОВЕНЬ

ГОРМОНОВ

Дусчанова Рахатжан Юлдашовна

Ташкентская медицинская академия, Ургенчский филиал, Ургенч, Узбекистан

В статье представлен краткий обзор литературы о влиянии хронических заболеваний печени и цирроза печени на гормональный статус организма.

Ключевые слова: вирусный гепатит В, цирроз печени, фолликулостимулирующий гормон, тестостерон, эстрогены, пролактин.

СУРУНКАЛИГЕПАТИТ, ЖИГАР ЦИРРОЗИВА УЛАРНИНГГОРМОНЛАР

ДАРАЖАСИГА ТАЪСИРИ

Ушбу мацолада сурункали жигар касаллиги ва цирознинг гормонлар уолатига таъсири буйича адабиёт маълумотларининг цисцача шаруй келтирилган.

Калит сузлар: вирусли гепатит В, жигар циррози, фолликулларни стмулловчи гормон, тестостерон, эстрогенлар, пролактин.

CHRONIC HEPATITIS, LIVER CIRRHOSIS AND THEIR IMPACT ON HORMONE

LEVELS

The article presents a brief review of the literature on the impact of chronic liver diseases and liver cirrhosis on the hormonal status of the body.

Key words: viral hepatitis B, liver cirrhosis, follicle-stimulating hormone, testosterone, estrogens, prolactin.

Кириш. Вируси гепатит В (HBV) инфекцияси бутун дунё буйлаб 400 миллиондан ортик одамларнинг касалланишига сабабчи булувчи асосий тиббиёт муаммоси булиб, жигар циррози ва гепатоцеллюляр карцинома ривожланишига олиб келиши мумкинлиги маълум. З^ар йили бир миллиондан ортик одам HBV билан боглик жигар касаллигидан вафот этади [21,37,38,39]. Хусусан, сунгги йилларда фертил ёшдаги аёллар уртасида ^омиладорликнинг ривожланинш [2,3,6,8,11,18,30,31], ва тугрукдан кейинги лактация даврларида она организмига ва ривожланаётган х,омилага салбий таъсир курсатувчи вирусли гепатит билан касалланиш х,олатлари купайиб бормокда сифатида [7,8,10,12,13,16,27,31,33]. Табиийки, бу онадан чакалокка адоптив иммунитетнинг утиши ва чакалокнинг х,али етилмаган овкат хазм килиш тизимининг ривожланишида намоён булади [5,9,10,15,28,29,34,35].

Ушбу тадкикот сурункали жигар касаллиги ва цирозда жинсий гормонларнинг микдорий узгаришларига таъсири ^акида маълумот беради. Ушбу мавзудаги илмий ишларнинг аксарияти спиртли ичимликлар билан боглик сурункали жигар касаллиги ва цироз билан боглик булган сурункали жигар касаллиги ва вирусли гепатит билан боглик булган цирозга чалинган беморлар учун бир нечта шунга ранаш тадкикотлар мавжудлиги аникланган [39].

Маълумки, сурункали алкоголли жигар касаллиги ва жигар циррози билан огриган беморларда мояклардаги тестостероннинг биосинтези ва секрециясининг пасайиши, Лейдиг ^ужайралари морфологиясининг бузилиши ва уругдон каналчаларда жинсий хужайралар йуколиши намоён буладиганилиги аникланган. Ушбу узгаршпгсар натижасида мояклар атрофияси ва тестостерон даражасининг пасайиши кузатилади. Феминизация эстроген биосинтезининг кучайиши туфайли юзага келади [48].

Бундан танщари, жинсий безлар гормонларининг бузилиши бонща сурункали касалликлар, масалан, сурункали буйрак етишмовчилиги - цироздан ташкари касалликларда аникланган. Ушбу стресс, шунингдек, киска мудцатли усишдан кейин эркакларда LH

(лутеинлаштирувчи гормон) нинг узок; муддатли пасайишига ва натижада тестостерон даражасининг пасайишига олиб келиши курсатилган [22].

Жигар цирозида, гинекомастия сабабини урганишда жигарда гормонларни богловчи оксилнинг (SHGB) ортикча ишлаб чикарилиши ва пролактин даражасининг ошиши аникланди ва эстрогеннинг пасайишининг Лейдиг х,ужайралари функциясига бевосита таъсирига жигар эстроген рецепторларининг юкори даражаси ошиши кушилди. 42].

Жигар циррози ривожланган беморларда мояк атрофияси ва феминизация натижалари кузатилган. Гистологик жихатдан гемохроматоз билан огриган беморларнинг мояк тукималари ва уругдон каналчаларнинг атрофияси, сперматозоидлар ва сперматидларнинг йуколиши кузатилиши аникланди, шу билан бирга спиртли ичимликлар таъсиридаги циррози булган беморларда хам шунга ухшаш узгаришлар кузатилди [46,47].

Сурункали гепатит В ва С билан огриган беморларда жигар эстроген рецепторлари позитивлиги юкори эканлиги аникланган, бу ГЦК билан касалланган беморларда энг юкори булган [47]. Алкоголли цирози булган беморларда юкори даражада эстроген хам аникланган [20]. Бундан ташкари, идиопатик гемохроматоз ва алкоголсиз жигар циррози булган беморларда гиперэстрогенизм кузатилганлиги таъкидланган.

Тадкикотнинг максади сурункали жигар касаллиги ва циррози булган беморларда баъзи гормонларни бахолаш эди.

Материаллар ваусуллар

Шахар юкумли касалликлар шифохонасига ёткизилган беморлар орасида 19 ёшдан 65 ёшгача булган эркаклар сурункали гепатит В, гепатит В дан кейин иккиламчи жигар циррози ва учинчи иазорат гурухига бирламчи ташхис ёки бошка эндокринологик касаллик ёки бошка ташхис куйилмаган беморлар ташкил этилди, кушилишга тускинлик киладиган тиббий, физиологик ва ижтимоий муаммолари булмаган шахслар кушилган. Гепатит В ташувчиси, сурункали HBV билан боглик жигар циррози (болаларда А, В, С) билан огриган беморлар мое равишда 1-г^ух, 2-г^^, бунда назорат гурухи 3-гурух сифатида белгиланган эди. Олинган маълумотлар билан бахолаш да статистик тадкикот усулларидан фойдаланилди.

Биз фолликулларни стимулловчи гормон (Follicle-stimulating hormone; FSH), лутеинлаштирувчи гормон (Luteinizing hormone; LH), умумий тестостерон (Total testosterone; T. TES), эркин тестостерон (Free testosterone; F. TES), эстрадиол (Estradiol; E2), андростендион (Androstenedione; ANDR), дигидроепиандростерон (Dihydroepiandrosterone; DHEA); прогестерон (Progesterone; PPOGES), пролактин (Prolactin; PRL), жинсий гормонлар богловчи оксил (Sex hormone binding protein; SHGB) даражаларини радиоиммун ва иммуногистохимё усуллари ёрдамида урганилди.

Олинган натижалар ва мух;окама.

Ушбу тадкикот натижаларига кура, беморнинг LH киймати назорат гурухига (3-гурух) нисбатан 2-^ф^да юкори эканлиги аникланди.

Сурункали гепатит В ва С, шунингдек, HBV-дан кейинги жигар циррози билан огриган беморларнинг гурухларида кон зардобидаги тестостерон даражаси жигар касаллиги белгилари булмаган беморларнинг назорат гурухига Караганда паст эди. Ушбу натижаларга кура, тестостерон даражаси паст эди, лекин юкорида кайд этилган беморлар гурухларида LH даражаси юкори эди. Бу бирламчи гипогонадизм билан огриган беморларда кузатилган гормонал узгаришларга ухшаш эди. Сурункали спиртли ичимликларни истеъмол килиш натижасида юзага келган цирозли беморларда хам шунга зтсшаш натижалар кайд этилган. Маълумки, тестостерон секрецияси ва биосинтези камайган, бу Лейдиг хужайралари морфологиясида анормалликларнинг пайдо булишига сабабчи булган бу беморларнинг уруг сакдовчи каналчаларда жинсий хужайраларни йукотилиши хам намоён булган.

Steenbergen W. циррози билан огриган беморларда жинсий безлар тизимининг эндокрин функциясининг бузилишини, айникса алкоголли цирозли эркак ва аёл беморларни

кайд этган. Алкоголнинг бирламчи жинсий безлар етишмовчилигига таъсири этанол ёки ацеталдегиднинг жинсий безларга токсик таъсири билан боглик [36].

FSH, LH ва тестостерон натижалари циррози булган беморларда идиопатик гемохроматоз ва бирламчи гонадал етишмовчиликдан танщари бонща сабаблар билан сурункали жигар касаллигининг бопща тадкикотида олинган. Ушбу беморларда Лейдиг хужайраларида ташки гонадотропин стимуляциясига жавоб етарли эмас эди [23,24,44].

Бундан ташкари, Wang Y. J. ва бонщалар гепатит В билан боглик жигар циррози (n = 27) ва алкоголли сироз (n = 21) билан огриган сирозли беморларда гонадал дисфунктсия ва жинсий гормонлар микдоридаги узгаришларни урганишди.

Улар тадкикотга назорат гурухини купщилар ва ушбу назорат гурухи ва бемор гурухининг натижаларини солиштирдилар. Гурухдаги беморлар 5фтасида тест натижалари буйича фарк йук эди; Шу билан бирга, бемор ва назорат гурухлари уртасида FSH, LH пролактин, эстрадиол ва тестостерон даражаларида сезиларли фарклар кузатилди. Назорат гурухи билан солиштирганда алкоголизм ва жигар циррозига утиш билан HBV билан касалланган иккала гурухда хам кон зардобдаги тестостерон даражасининг пасайиши, эстрадиол ва пролактин даражасининг ошиши кузатилди. Паст тестостерон ва юкори пролактин даражалари цирознинг огирлиги билан богликлиги аникланган. Цироз билан огриган беморларда FSH ва LH даражалари юкори эканлиги курсатилмаган; ташки гонадотропинларга ва зардобдаги тестостерон даражасининг ошишига карши жавоб олинган [22].

Wang Y. J. ва бонщалар HBV билан боглик жигар циррози ва спиртли ичимликлар билан боглик жигар циррози булган беморларда тадкикот утказдилар [49]. Биз беморлар гурухида бирламчи гипогонадизмга jbonain натижаларни олдик - бу алкоголли цирроз ва идиопатик гемокроматоз билан боглик булган цирроз билан огриган беморларни урганишда олинган натижаларга рсшашлиги аникланди. Бирок, Wang Y. J. ва бошкалар томонидан ^казилган тадкикот FSH ва LH аражаларининг пасайганлиги аникланган. Спиртли ичимликлар жинсий безларга тугридан-тугри токсик таъсир курсатганлиги сабабли, шунингдек, гипоталамус-гипофиз-гонадад ущга таъсир килиши табиий.

Бизнинг натижаларимизга кура, 2-^эух беморлрининг кон зардобида эстрадиол даражаси назорат гурухига (3-г^^) нисбатан юкори булгандиги кузатилган. Chopra ва бонщаларнинг таъкидлашича, сурункали алкоголизм натижасидаги эстрадиол даражаси юкорилиги натижасида феминизация белгилари кузатилиши аникланган [19,49]. Van Thiel ва бошкалар, эркак каламушларда портал кон айланишини тухтатгандан сунг, мояклар атрофияси ва тестостерон даражаси пасайганлигини кузатилганлиги хакида хабар килишган. Уларнинг таъкидлашича андрогенларнинг периферик ароматизатсияси натижасида тестостерон эстрадиолга айланиши бунга сабаб булиши мумкин [47]. Гонадал дисфунцсия сурункали спиртли ичимликларни суиистеъмол килиш ва спиртли ичимликлар билан боглик жигар циррози билан ривожланиши мумкин. Маълумки, тестостерон биосинтези ва секрецияси пасайган, Лейдиг хужайраларида морфологик аномалиялар курсатилган ва бу беморлар моякларининг уругдон каналларида жинсий хужайралар йуколиши кузатилган. Ушбу узгаришлар натижасида мояклар атрофияси кузатилганлиги ва тестостерон даражаси пасайиши аникланган. Феминизация эстроген биосинтезининг кучайиши туфайли юзага келади. Бундан ташкари, этанол тукималарнинг эстроген жинсий гормонларига сезгирлигини ошириши хам ахамияти бор. Цирроз туфайли рецепторлари булмаган эстрогенни боглайдиган цитозоллик оксил даражаси хам камайиши курсатилган [48]. Бундан ташкари, F. Farnetti ва бошкалар HBV ва HCV сурункали жигар касалликлари билан боглик булган беморларда эстроген рецепторлари, эстроген рецепторлари тури ва оксидловчи ДНК зарарланиши кузатилишини урганишди, бу жигарда эстроген рецепторлари варианти учун ижобийлик юкори булишига олиб келадиган геномнинг узгаришига олиб келиши мумкинлигини

курсатганлар, бунинг натижасида организмга зарар курсатувчи юкори даражадаги цитопролиферация ва кансерогенезга сабабчи булиши мумкинлиги курсатилган [20].

Андрогенларнинг эстрогенларга периферик конверсияси ароматаза фаоллигининг юкорилиги [19,42] ва эстроген даражасининг ошиши, айшщса спиртли сурункали жигар касалликлари [45] туфайли ортинш кузатилиши аникланган. Шунингдек, циррозли беморларда адренал андростенедионнинг эстронга конверсияси кучайиши кайд этилган [40]. Ушбу маълумот ва шунга jbunani тадкикотлар натижасида бизнинг беморлар гурухидаги юкори эстрадиол даражалари олдинги тадкикотлар билан мое келди.

Ушбу тадкикот натижасида алкоголли циррозда аникланган жинсий безларнинг гормонал бузилишлари HBV билан боглик жигар касалликларида хам ривожланиши аникланди.

АДАБИЁТЛАР

1. Авлод, С., УСТИ, В., РИВОЖЛАНИШИНИНГ, Б., & ХОСЛИГИ, У. (2020). Искусственное вскармливание и особенности развития потомства, и становление надпочечников в раннем постнатальном онтогенезе. Проблемы биологии и медицины.

2. Зуфаров, К. А., Тухтаев, К. Р., & Хасанов, Б. Б. (2003). Количественные и ультраструктурные характеристики иммунокомпетентных клеток молочной железы в динамике беременности и лактации. Морфология, 124(4), 74-79.

3. Хасанов, Б. Б., & Тухтаев, К. Р. (2001). Морфометрическая характеристика иммунокомпетентных клеток молочной железы при беременности и лактации. Проблемы биологии и медицины.

4. Хасанов, Б. Б. (2004). Влияние токсического гепатита и сальмонеллезной инфекции на гематологические показатели матери в динамике лактации. Инфекция, иммунитет и фармакология, 1,139-140.

5. Хасанов, Б. Б. (2018). Особенности развития иммунной системы тонкой кишки в динамике раннего постнатального онтогенеза при антигенном и токсическом воздействиях. Журнал теоретической и клинической медицины, 4, 152-153.

6. Хасанов, Б. Б. (2019). Endocrine régulation of mammogenesis. Новый день в медицине, (4), 92-99.

7. Хасанов, Б. Б. (2020). Влияние хронического токсического гепатита на процессы лактации. Морфология, 157(2-3), 226-226.

8. Хасанов, Б. Б. (2020). Ультраструктурные аспекты иммуногенной функции молочной железы. In Университетская наука: взгляд в будущее (pp. 659-661).

9. Хасанов, Б. Б., Зокирова, Н. Б., & Тухтаев, К. Р. (2021). Влияние токсического гепатита матери на структурно-функциональные взаимоотношения иммунокомпетентных клеток молочной железы лактирующих крыс и тонкой кишки крысят в период молочного вскармливания. Педиатрия, 4, 225-229.

10. Хасанов, Б. Б., 0& Азизова, А. X. (2022). Toxic Hepatitis of the Female and the Structural and Functional Formation of the Lean Intestine of the Offspring in the Period Breastfeeding.

11. Хасанов, Б. Б. (2022). Иммуногенные свойства молочной железы и материнского молока. Re-health journal, (3), 15.

12. Хасанов, Б. Б. (2022). Морфология молочной железы при беременности и лактации. Бухара. Типография" Sadriddin Salim Buxoriy" при Бухарском государственном университете, 120.

13. Хасанов, Б. Б. (2024). Она сути цитокин ва гормонларининг (пролактин) янги тугилган чакалокнинг иммун хужайралари функцияларига таъсири. Пробл. биол. и медиц, 2(152), 364370.

14. Burtkhanovich, K. B. (2022). Extragenital Pathology and Immunocompetent Cells Relations of Lactating Breast Gland and Offspring Jejunum. American Journal of Internal Medicine, 10(2), 2833.

15. Burtkhanovich, K. B. (2023). Features of the Functional Development of the Gastrointestinal Tract. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 60-68.

16. Burtkhanovich, K. B. (2023). Hystogenesis of lymph nodes of some representatives mammals. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 189-196.

17. Burtkhanovich, K. B. (2023). Structural and Functional Features of the Thymus Under Some Impacts. American Journal of Pediatric Medicine and Health Sciences, 1(4), 81-87.

18. Burtkhanovich, K. B. Artificial feeding, posterity development features and adrenal gland formation in early postnatal ontogenesis. Problems of biology and medicine, 119, 160-164.

19. Chopra IJ, Tulchinsky D, Greenway FL. Estrogenandrogen imbalance in hepatic cirrhosis. Studies in 13 male patients. Ann Intern Med. 1973;79(2):198-203.

20. Farinati F, Cardin R, Bortolami M, Grottola A, Manno M, Colantoni A, Villa E. Estrogens receptors and oxidative damage in the liver. Mol Cell Endocrinol. 2002;193(1-2):85-88.

21. Fattovich G, Bortolotti F, Donato F. Natural history of chronic hepatitis B: special emphasis on disease progression and prognostic factors. J Hepatol. 2008;48(2):335-352.

22. Ferrini M, Wang C, Swerdloff RS, Sinha Hikim AP, Rajfer J, Gonzalez-Cadavid NF. Aging-related increased expression of inducible nitric oxide synthase and cytotoxicity markers in rat hypothalamic regions associated with male reproductive function. Neuroendocrinology. 2001;74(1): 1-11.

23. Geisthovel W, Perschke B, von zur Muhlen A, Klein H. [Plasma testosterone, free testosterone fraction LH and FSH in males during the early stage of acute myocardial infarction (author's transl)]. Z Kardiol. 1979;68(11):776-783.

24. Geisthovel W. Hypothalamic-pituitary function (LH, FSH and prolactin) in males with chronic liver diseases. Z Gastroenterol. 1979;17(7):422-438.

25. Khasanov, B. (2021). Maternal toxic hepatitis. structural and functional.

26. Khasanov, B. B. (2009). Structural and functional features of the mammary gland in pregnancy and lactations on the background of toxic hepatitis. Likars' ka sprava, (7-8), 94-97.

27. Khasanov, B. B. (2019). Endocrine regulation of mammogenesis. New day of medicine, (4), 92-99.

28. Khasanov, B. B. (2020). Experimental chronic toxic hepatitis and hematological features in the dynamics of mother's and the offspring lactation. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(09), 1367-1373.

29. Khasanov, B. B. (2021). Offspring jejunum structural and functional development during breastfeeding against the background of mother's chronic toxic hepatitis. Europe's Journal of Psychology, 17(3), 330-335.

30. Khasanov, B. B. (2021). Structural and functional features of immunocompetent breast cells glands during pregnancy and lactation in chronic hepatitis. Psychology and Education, 58(2), 80388045.

31. Khasanov, B. B. (2023). The influence of toxic hepatitis of the mother structural and functional relationships of immunocompetent breast cells of lactating rats and small intestines of rats during lactation. Journal of Korean Academy of Psychiatric and Mental Health Nursing, 5(4), 26-32.

32. Khasanov, B. B. Morphology of the mammary gland during pregnancy and lactation. Bukhara. Printing house "Sadriddin Salim Buxoriy" at the Bukhara State University-2022.

33. Khasanov, B. B., & Azimova, S. B. (2023). Extragenital pathology of the mother and morphological features of the development of the thymus in the period of early postnatal ontogenesis. European Chemical Bulletin, 12(8), 8322-8331.

34. Khasanov, B. B., Azizova, F. K., Sobirova, D. R., Otajonova, A. N., & Azizova, P. K. (2022). Toxic hepatitis of the female and the structural and functional formation of the lean intestine of of the offspring in the period breastfeeding.

35. Khasanov, B. B., Ilyasov, A. S., & Sultanova, D. B. (2023). Extragenital pathology of the mother and morphological features of the development of the spleen in the period of early postnatal ontogenesis. European Chemical Bulletin, 12(8), 8332-8341.

36. Kley HK, Niederau C, Stremmel W, Lax R, Strohmeyer G, Kruskemper HL. Conversion of androgens to estrogens in idiopathic hemochromatosis: comparison with alcoholic liver cirrhosis. J Clin Endocrinol Metab. 1985;61(1):1-6.

37. Lee WM. Hepatitis B virus infection. N Engl J Med. 1997;337(24): 1733-1745.

38. Leemans W, Janssen HL, de Man R. Future prospectives for the management of chronic hepatitis B. World J Gastroenterol. 2007;13(18):2554-2567.

39. Lok AS, McMahon BJ. Chronic hepatitis B. Hepatology. 2007;45(2):507-539.

40. Nguyen HV, Mollison LC, Taylor TW, Chubb SA, Yeap BB. Chronic hepatitis C infection and sex hormone levels: effect of disease severity and recombinant interferon-alpha therapy. Intern Med J. 2006;36(6):362-366.

41. Santucci L, Graham TJ, Van Thiel DH. Inhibition of testosterone production by rat Leydig cells with ethanol and acetaldehyde: prevention of ethanol toxicity with 4-methylpyrazole. Alcohol Clin Exp Res. 1983;7(2): 135-139.

42. Terasaki T, Nowlin DM, Pardridge WM. Differential binding of testosterone and estradiol to isoforms of sex hormone-binding globulin: selective alteration of estradiol binding in cirrhosis. J Clin Endocrinol Metab. 1988;67(4):639-643.

43. Tukhtaev, K. R., Khasanov, B. B., & FKh, A. (2003). Structural and functional interrelations of immunocompetent cells in the mammary gland of lactating rats and in the small intestine of newborn rats during suckling period. Morfologiia (Saint Petersburg, Russia), 124(6), 70-72.

44. Van Steenbergen W. [Alcohol, liver cirrhosis and disorders in sex hormone metabolism]. Acta Clin Belg. 1993;48(4):269-283.

45. Van Thiel DH, Gavaler J, Lester R. Ethanol inhibition of vitamin A metabolism in the testes: possible mechanism for sterility in alcoholics. Science. 1974;186(4167):941-942.

46. Van Thiel DH, Lester R, Sherins RJ. Hypogonadism in alcoholic liver disease: evidence for a double defect. Gastroenterology. 1974;67(6):1188-1199.

47. Van Thiel DH, Lester R. Editorial: Sex and alcohol. N Engl J Med. 1974;291(5):251-253.

48. Vermeulen A. Andropause. Maturitas. 2000;34(1):5-15.

49. Wang YJ, Wu JC, Lee SD, Tsai YT, Lo KJ. Gonadal dysfunction and changes in sex hormones in postnecrotic cirrhotic men: a matched study with alcoholic cirrhotic men. Hepatogastroenterology. 1991;38(6):531-534.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.