Научная статья на тему 'ХОРИЖ АДАБИЁТЛАРИ ВА ТАДҚИҚОТЛАРДА ЎҚИТУВЧИ-КУРСАНТ МУНОСАБАТЛАРИ ХОЛАТИНИНГ ИЛМИЙ ТАҲЛИЛИ'

ХОРИЖ АДАБИЁТЛАРИ ВА ТАДҚИҚОТЛАРДА ЎҚИТУВЧИ-КУРСАНТ МУНОСАБАТЛАРИ ХОЛАТИНИНГ ИЛМИЙ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

13
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
педагогик маҳорат / педагогик сифат / ўзаро таъсир / субъект-объект муносабатлари / фаолиятли компонент / эмоционал компонент. / педагогическое мастерство / педагогическое качество / взаимодействие / субъект-объектные отношения / деятельностный компонент / эмоциональный компонент

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Муҳайё Ҳасановна Каримова

Ушбу мақола мазмуни асосан ўқитувчи ва курсант муносабатлари ҳолатига қаратилган бўлиб, турли чет эл адабиётлари ва тадқиқодларида бу муносабатлар ҳақидаги турфа ёндошувларга асосланган хулосалар мақолада бериб борилади, ҳамда ушбу ёндошувларнинг қайсилари миллий таълим тизимимиздаги қарашларга яқин эканлиги ҳам таҳлиллар орқали бериб ўтилади. Бундан твшқари, мақолада таҳлил орқали чиқарилган хулоса яъний ўқитувчи ва ўқувчининг дарсдаги ўзаро таъсир бир-бирини тушуниш, бирбирига ишониш ва ўзаро ҳурматга асосланган бўлиб, таълимнинг асосий мақсадига эришишга ёрдам бериши баъзи адабиёт вакиллари ва тадқиқодчилар фикр мулоҳазалари орқали мустаҳкамланади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Содержание данной статьи сосредоточено в основном на состоянии отношений учитель-ученик, в статье приведены выводы, основанные на различных подходах к этим отношениям в различной зарубежной литературе и исследованиях, и какие из этих подходов близки взглядам наших национальная система образования также дается посредством анализа. Кроме того, вывод, сделанный на основе анализа статьи, о том, что взаимодействие учителя и ученика на уроке основано на взаимопонимании, взаимном доверии и взаимном уважении, и способствует достижению основной цели воспитания, является подкрепляется мнениями некоторых представителей литературы и исследователей.

Текст научной работы на тему «ХОРИЖ АДАБИЁТЛАРИ ВА ТАДҚИҚОТЛАРДА ЎҚИТУВЧИ-КУРСАНТ МУНОСАБАТЛАРИ ХОЛАТИНИНГ ИЛМИЙ ТАҲЛИЛИ»

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

ХОРИЖ АДАБИЁТЛАРИ ВА ТАДЦЩОТЛАРДА УЦИТУВЧИ-КУРСАНТ МУНОСАБАТЛАРИ ХОЛАТИНИНГ ИЛМИЙ ТАХДИЛИ

Ушбу макола мазмуни асосан укитувчи ва курсант муносабатлари холатига каратилган булиб, турли чет эл адабиётлари ва тадкикодларида бу муносабатлар хакидаги турфа ёндошувларга асосланган хулосалар маколада бериб борилади, хамда ушбу ёндошувларнинг кайсилари миллий таълим тизимимиздаги карашларга якин эканлиги хам тахлиллар оркали бериб утилади. Бундан твшкари, маколада тахлил оркали чикарилган хулоса яъний укитувчи ва укувчининг дарсдаги узаро таъсир бир-бирини тушуниш, бир-бирига ишониш ва узаро хурматга асосланган булиб, таълимнинг асосий максадига эришишга ёрдам бериши баъзи адабиёт вакиллари ва тадкикодчилар фикр мулохазалари оркали мустахкамланади.

Калит сузлар: педагогик махорат, педагогик сифат, узаро таъсир, субъект-объект муносабатлари, фаолиятли компонент, эмоционал компонент.

Содержание данной статьи сосредоточено в основном на состоянии отношений учитель-ученик, в статье приведены выводы, основанные на различных подходах к этим отношениям в различной зарубежной литературе и исследованиях, и какие из этих подходов близки взглядам наших национальная система образования также дается посредством анализа. Кроме того, вывод, сделанный на основе анализа статьи, о том, что взаимодействие учителя и ученика на уроке основано на взаимопонимании, взаимном доверии и взаимном уважении, и способствует достижению основной цели воспитания, является подкрепляется мнениями некоторых представителей литературы и исследователей.

Ключевые слова: педагогическое мастерство, педагогическое качество, взаимодействие, субъект-объектные отношен

деятельностный компонент, эмоциональный компонент.

Му^айё Хасановна Каримова

Жамоат хавфсизлиги университети психологи muhyyokarimoval 982@gmail.com

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

ABSTRACT

The content of this article is mainly focused on the state of teacher-student relations, the conclusions based on various approaches to these relations in various foreign literature and studies are given in the article, and which of these approaches are close to the views of our national education system are also given through analysis. In addition, the conclusion made through the analysis of the article, that is, the interaction between the teacher and the student in the lesson is based on mutual understanding, mutual trust and mutual respect, and helps to achieve the main goal of education, is strengthened by the opinions of some literature representatives and researchers.

Keywords: pedagogical skills, pedagogical quality, interaction, subject-object relations, active component, emotional component.

Кириш: Узбекистан Республикаси харбий таълим муассасалари таълим тизимини мазмунан янгилаш, ахборотлар глобаллашган бир даврда мазкур таълим тизимларида педагогик фаолият юритаётган профессор-укитувчиларнинг таълим-тарбия жараёнини ташкил этишини модернизациялаш, мазкур жараёнга инновацион технологияларни куллашга оид методик билим, куникма ва малакаларини янгилаш, хамда курсантлар билан буладиган муносабатларидаги узига хослик жихатлари бугунги куннинг долзарб муаммоларидан бири саналади.

Хдрбий таълим муассасаларида укитувчилик касбининг узига хослиги уз хукуки, дунёкараши, уз эътикоди ва уз индивидуал хусусиятлари, ватанпарвар, иродага эга булган курсантлар билан доимий мулокотда булишга нисбатан интилишнинг кучли эканлигидир. Шу уринда таъкидлаш жоизки, хар бир харбий таълим муассасаси укитувчиси хам курсанти хам индивидуал, гайриоддий, узига хос иродавий хусусиятлар ва шахс сифатларига эгадир.

Укитувчининг шахси канчалик ёркин ва мустакил булса, унинг касбий махорати шунчалик юкори ва укувчи шахси шаклланишига шунчалик куп ахамиятлидир. Бу эса уз навбатида укитувчи шахсининг жамият хаётида энг керакли инсон эканлигини курсатади. Маълумки, уз касби билан шугулланаётган педагогларимиз нафакат уз сохаларига доир билим, куникма ва малакаларга балки, педагогик такт, махорат хамда кобилиятларга хам эга булишини такзо этмокда.

Tashkent Medical Academy Volume 4 | TMA Conference | 2023

Integration of Science, Education and Practice Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan,

in Modern Psychology and Pedagogy: ta'lim va amaliyot integratsiyasi:

Укитувчининг мавжуд билимларини курсантларга етказишда педагогик махорати ва малакаси асосий урин эгаллайди. Шу нуктаи назардан олганда, педагогик махоратнинг етакчи жихатлари куйида саналган сифатларда уз аксини топади. Укувчилар фаолиятини уларнинг хар бири уз лаёкатлари, кизикишларини, кобилиятларини тулаконли ривожлантириш имкониятига эга булишлари учун ташкил эта олиш куникмаси булиши шарт.

Адабиётлар та^лили ва методлар: А.С.Макаренконинг таъкидлашича, педагогик махорат хам овозини тугри куя олиш хам уз шахсини бошкара билишдан иборат булар экан. Уз тажрибасини намоён этиб, у "бу ёкка кел" жумласини 15-20 хилда айтишга урганганида хакикий махорат эгасига айланганлиги хакида гапиради. Укитувчининг уз нутки интонациясини хилма-хил тусга кирита олиши укувчилар диккатини ушлаб туришга ёрдам беради. Х,азилнинг катта булмаган кисми маълумотларнинг ифодалашнинг узига хос жозибасини курсатади. Укитувчи дикцияси, талаффуз килиш ва жумлалар тузишнинг аниклиги укитувчи нутк маданиятини шакллантиради.

А.П.Чеховнинг «Зерикарли вокеалар" асарида кекса укитувчи шундай дейди: "Мен уз нутким адабий булишига, аникловчилар киска ва аник, жумлалар иложи борича содда ва чиройли булишига интиламан».

Аудиторияда умумий ижодий иш учун севги, тетиклик, узаро хурмат яратишга интилиш. Укувчилар тафаккурини уйготиши, улар олдида билимлар манзарасини оча олиш, укувчиларга уларни танкидий тафаккурга ургатиш учун уз гумонларини айтишдан куркмаслик. Режиссер П.М.Козинцев уз талабаларга шундай дейди: "Режиссёрликка ургатиб булмайди. Шунинг учун мен сизларни уйлашга ургатмокдаман. Агар сизлар бу жараёнларни узлаштиришни уддалашдан чиксангиз, колган барчасига узингиз уз аклингиз билан эриша оламиз". Синфни уз "аклий таъсирчанлигига" ургата олиш, укитувчи узи дарс бераётган укув фанига нисбатан эхтироссиз, хиссиз булиши мумкин эмас.

Л.Н.Тольстой шуни таъкидлайдики, агар уз фанининг билан укувчини тарбиялашни истасанг, уз фанини севиш ва уни билишингиз керак. Бу холда укувчилар хам сени, хам фанни яхши куриб колади ва сен уларни тарбиялайсан. Уз хабарини янгилиги ва кутилмаганлиги билан хайратлантира олиш, кизиктира олиш - мухим педагогик сифат хисобланади.

Хдрбий олий укув юртлари курсантлари уткир сезгирлик, кучли таъсирчанлик ва хиссиётларнинг кучайиши билан ажралиб туради. Х,ар бир муваффакият катта завк ва хато ёки

May 6

908

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

y

MyBa$$aKHflTCH3nHK - HyKyp TamBHm Ba y3-y3ugaH hopo3hhhkhh KenTHpuÖ HHKapagu. Byna^aK o^H^pnap KaMHunuKnapra Ba afiHHKca agonarcro MyHocaÖaTra ^yga ce3rup. ByHgafi xonaTga yKHTyBHHnapgaH negaroruK TaKT Ba эxтнeткopпнк Tanaö KunHHagu.

KypcaHTnapHHHr y3ura xoc xycycH^raapugaH Öupu 6y ynapHHHr KapopnapuHHHr aHHK H^oganaHraHnuru. Ynapgaru öaeHOTnapu KynHHHa mapTcu3, Öaxpnamnap KecKHH Ba momKanoK^HK x,apaKTepu ycTyBop. YMyMaH onraHga, KypcaHTnap y3 ^HKpnapuHH ohhk afiragunap. Byna^aK o^H^pnap ÖunaH yKyB-TapÖHaBHH Hm ohhö Öopumga, afiHHKca, ynapHHHr HOTyrpH KapamnapuHH öapTapa^ этнmga ÖyHH xucoÖra onum KepaK. XaTOHH TaKTHK ^H^aTgaH Kypcaram, OKHHOHa pag этнm Ba Tyrpu eHHMnapHH TaKgHM этнm KepaK. X,apÖufi onufi yKyB ropTnapugaru yKHTyBHHnap yHyH KypcaffraapHHHr MatHaBufi-ncuxonoruK KHe^acHHHHr энг yMyMHfi xycycutfraapu, myHHHrgeK, Typnu Kypcnapga öyna^aK o^H^pnapHHHr xycycu^raapH xaKuga aHHK TacaBBypra эгa Öynum MyxuMgup.

HaTH^a: TatnuMHHHr MaKcagH aManra omHpHmHHHr x,ap KaHgafi maKn, x,ap goHM Öup xhh Öynagu: ÖunHMnapHH yKyBHHra flKUHnamTHpum, KH3HKTHpa Öunum Ba Öy ÖHHHMnapHH эгaппamгa epgaM Öepum. OaH, gacTyp, gapcnHK, MeTogHKa opKanH MycTa^KaMnaHraH yKyB ÖunHMnap TamyBHucu yKHTyBHH xucoÖnaHagu. YKyBHHnap yKHTyBHHnapHH Ha^aKar BaKHn Ba ÖunHMnap TamyBHucu CH^arnga, öanKH ÖHHHMnapHHHr öeBOCHTa MaHÖaH cu^arnga x,aM Kaöyn Kunagu.

TatnHMHHHr x,ap KaHgafi maKnuga my ^yMnagaH xapÖufi coxaga x,aM hkkh maxcHHHr y3apo Tatcupu W3 Öepagu - Karra (yKHTyBHH) Ba Öona (yKyBHu) y3apo Tatcupu Öy gacTypra MyBO^HK KenaguraH yKyB MaTepuanuHH y3namTHpHm KOHTeKCuga KeHagu. fflyHHHr yHyH xynocaMH3 my ÖyngHKH, gapcga KypcaHg yHyH axaMHaTHH y3apo Tatcup yHHHr yKHTyBHH ÖunaH y3apo Tatcupu xucoÖnaHagu. By y3apo Tatcup x,ap Öup yKyBHH yHyH Myx,HM ncuxonoruK Ma3MyH ÖunaH TyngupyBHH Maxcyc TatnHMHfi MacKaHHH rammn этagн.

Myx,OKaMa: negaroruK aManueTga KynHHHa "TatcHp", "ratcup khhmok" TymyHHanapu Ky^naHunagu (MacanaH, yKyBHura rapÖHA ^apaeHga Tatcup khhmok). BupoK, Tatcup khhmok y3apo Tatcupra KupumMOK - TymyHHanapu TypnHHagup. YnapHHHr пpннцнпнaп ^apKgapu myHgaH HÖopaTKH, öhphhhh xpnaTga ÖH3 cyÖteKT-oÖteKT MyHocaÖaraapu ÖunaH um KypaMH3, hkkhhhh xpnaTga - cyÖteKT-cyÖteKT MyHocaÖaraapu ÖunaH Ba $aKaT ÖyHgafi MyHocaÖaTnap aManufi ncuxonoruaga HopMan xonaT cu^aTuga Kapanagu.

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

Инсонларнинг узаро таъсири - бу мураккаб психологик холат булиб, унинг асосида узаро харакат ва реакцияларнинг бутун бир тизими ётади, улар уртасида эса сабабий богликлик юзага келади. Узаро-таъсир узида катор зарурий компонентларни мужассам этади. Биринчидан, бу фикрлар билимлар, гоялар, яъни ахборотларни алмашиш булса, иккинчидан, харакатлар алмашиши (фаолиятли компонент), учинчидан, инсонларни бир-бирини идрок этиши жараёнини (перцептив - эмоционал компонент).

Факат биргаликда бу компонентлар инсонларни узаро тушунишни таъминлайди. Бу харбий сохада асосий хисобланади. Айнан узаро тушуниш тулаконли узаро таъсирни белгилайди. Агар укитувчи ва курсанд бир-бирини тушунмаса, узаро харакатлар хакида фикр хам булиши мумкин. В.О.Ключевский хакконий тарзда шуни аниклайди: "Шикоятлар, инсонлар бизни тушунмаслиги, купинча биз инсонларни тушунмаслигимиздан юз беради". Укитувчи ва укувчининг (укувчиларнинг) таълим жараёнидаги узаро таъири кандай кечади? Укитувчи "оркали" укувчига таълим дастури максадидан билимларни утиши йулини схематик тарзда куйидагича тасаввур этишимиз мумкин. Билим - педагогик фаолият субъекти сифатидаги укитувчи - укув фаолияти субъектидаги укувчи.

Хулоса: Бу йулни батафсил тахлил килишга уринамиз. Демак, биз аввал таълим максадини амалга оширувчи укув дастурига эга буламиз. Дастур ва унга мувофик келувчи укув материали, албатта, укитувчига келиб тушади. Укитувчи педагогик фаолият субъекти сифатида уларни кабул килади, уйлаб чикади, укув материалини ифодалаш ва кадриятли-мазмунли акцентлаштиришнинг узи учун мос логикасини яратади. Укитувчи ва укувчи уртасидаги дарсдаги узаро таъсир факатгина улар бирбирини тушунишганида ва хурмат килишганида, уз навбатида бир-бирига ишонишганидагина юз беради. Укитувчи ва укувчининг дарсдаги факат бундай узаро таъсир бир-бирини тушуниш, бир-бирига ишониш ва узаро хурматга асосланган булиб, таълимнинг асосий максадига эришишга ёрдам беради: билимлар укувчининг шахсий ютугига айланади.

REFERENCES

1. Лукьянченко, М.Д. Управление подразделениями в мирное время: учебник для курсантов и слушателей вузов РВСН, обучающихся по всем специальностям. / М.Д. Лукьянченко. - Серпухов, 2014. - 279 с.

May 6

910

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023

Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

y

2. Лямзин, М.А. Развитие теории и практики военно-педагогической подготовки курсантов (слушателей) ВУЗов: дис. ... д-ра пед. наук: 13.00.01 / Лямзин Михаил Алексеевич. - М., - 1997. - 452 с.

3. Ин, А. Компетентностный подход к проектированию системы управления качеством профессиональной подготовки будущего учителя: дис. ... д-ра пед. наук: 13.00.01 / Ин Александр. - М., 2006. - 250 с.

4. Banabakova, V., Georgiev, M. (2018). Military professional forming of the cadets at Vasil Levski National Military University. // Proceedings of INTCESS2018

5. Analysis of the environment for military educational system functioning and its impact on the preparation of cadets for military professional activities in the republic of Bulgaria. // Proceedings of SOCIOINT 2017

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.