Научная статья на тему 'ХИЗМАТ КЎРСАТИШ СОҲАСИДА ДАВЛАТ-ХУСУСИЙ ШЕРИКЧИЛИГИНИНГ ШАКЛЛАРИ, МОДЕЛЛАРИ ВА МЕХАНИЗМЛАРИ'

ХИЗМАТ КЎРСАТИШ СОҲАСИДА ДАВЛАТ-ХУСУСИЙ ШЕРИКЧИЛИГИНИНГ ШАКЛЛАРИ, МОДЕЛЛАРИ ВА МЕХАНИЗМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
232
46
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
хизмат кўрсатиш соҳаси / давлат­хусусий шериклиги / лойиҳа / давлат хизматлари / аутсорсинг / франчайзинг. / сфера услуг / государственно­частное партнерство / проект / государственные услуги / аутсорсинг / франчайзинг.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Утемуратова Гулнарахан Хожаниязовна

Ушбу мақолада давлат­хусусий шериклигининг шакллари, давлат ва хусусий тадбиркорлик субъект­ лари ўртасида иқтисодий ҳамкорликнинг асосий йўналишлари, «давлат­хусусий шериклиги» катего­ риясининг иқтисодий мазмуни, мақсад ва вазифалари, таркиби ва моделлари, давлат­хусусий шери­ клик лойиҳаларини амалга ошириш, унинг афзалликлари, хизмат кўрсатиш соҳасида давлат­хусусий шерикликнинг асосий шакллари, ушбу тизимга хос бўлган асосий хусусиятлар, давлат ва хусусий сек­ торнинг ўзаро муносабати тизимида давлат­хусусий шерикликнинг ўрни ҳамда давлат хизматлари аутсорсинги ва давлат франчайзингидан фарқли жиҳатлари тадқиқ қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ФОРМЫ, МОДЕЛИ И МЕХАНИЗМЫ ГОСУДАРСТВЕННО-ЧАСТНОГО ПАРТНЕРСТВА В СФЕРЕ УСЛУГ

В статье описаны формы государственно­частного партнерства, основные направления эконо­ мического сотрудничества между государственным и частным бизнесом, экономическое содержа­ ние, цели и задачи, состав и модели категории «государственно­частное партнерство», реализа­ ция государственно­частного партнерства. партнерские проекты, его преимущества, представлены основные формы государственно­частного партнерства в сфере услуг, основные особенности этой системы, роль государственно­частного партнерства в системе государственно­частного партнер­ ства и его отличия от аутсорсинга государственных услуг и государственного франчайзинга.

Текст научной работы на тему «ХИЗМАТ КЎРСАТИШ СОҲАСИДА ДАВЛАТ-ХУСУСИЙ ШЕРИКЧИЛИГИНИНГ ШАКЛЛАРИ, МОДЕЛЛАРИ ВА МЕХАНИЗМЛАРИ»

Утемуратова Гулнарахан Хожаниязовна,

К,орак,алпок, давлат университети доценти

ХИЗМАТ КУРСАТИШ СО^АСИДА ДАВЛАТ-ХУСУСИЙ ШЕРИКЧИЛИГИНИНГ ШАКЛЛАРИ, МОДЕЛЛАРИ ВА МЕХАНИЗМЛАРИ

УУК: 332.012.322

УТЕМУРАТОВА Г.Х. ХИЗМАТ КУРСАТИШ СО^АСИДА ДАВЛАТ-ХУСУСИЙ ШЕРИКЧИЛИГИНИНГ ШАКЛЛАРИ, МОДЕЛЛАРИ ВА МЕХАНИЗМЛАРИ

Ушбу мак,олада давлат-хусусий шериклигининг шакллари, давлат ва хусусий тадбиркорлик субъект-лари уртасида ик,тисодий х,амкорликнинг асосий йуналишлари, «давлат-хусусий шериклиги» катего-риясининг иктисодий мазмуни, мак,сад ва вазифалари, таркиби ва моделлари, давлат-хусусий шери-клик лойих,аларини амалга ошириш, унинг афзалликлари, хизмат курсатиш сох,асида давлат-хусусий шерикликнинг асосий шакллари, ушбу тизимга хос булган асосий хусусиятлар, давлат ва хусусий сек-торнинг узаро муносабати тизимида давлат-хусусий шерикликнинг урни х,амда давлат хизматлари аутсорсинги ва давлат франчайзингидан фаркли жих,атлари тадкик килинган.

Таянч сузлар: хизмат курсатиш сох,аси, давлат-хусусий шериклиги, лойих,а, давлат хизматлари, аутсорсинг, франчайзинг.

УТЕМУРАТОВА Г.Х. ФОРМЫ, МОДЕЛИ И МЕХАНИЗМЫ ГОСУДАРСТВЕННО-ЧАСТНОГО ПАРТНЕРСТВА В СФЕРЕ УСЛУГ

В статье описаны формы государственно-частного партнерства, основные направления экономического сотрудничества между государственным и частным бизнесом, экономическое содержание, цели и задачи, состав и модели категории «государственно-частное партнерство», реализация государственно-частного партнерства. партнерские проекты, его преимущества, представлены основные формы государственно-частного партнерства в сфере услуг, основные особенности этой системы, роль государственно-частного партнерства в системе государственно-частного партнерства и его отличия от аутсорсинга государственных услуг и государственного франчайзинга.

Ключевые слова: сфера услуг, государственно-частное партнерство, проект, государственные услуги, аутсорсинг, франчайзинг.

UTEMURADOVA G.H. FORMS, MODELS AND MECHANISMS OF PUBLIC-PRIVATE PARTNERSHIP IN THE FIELD OF SERVICES

In the article are described the forms of public-private partnership, the main directions of economic cooperation between public and private business, economic content, goals and objectives, the composition and models of the «public-private partnership» category, the realization of public-private partnership. Partnership projects, its advantages, the main forms of public-private partnership in the service sector, the main features of this system, the role of public-private partnership in the public-private partnership system and its differences from public service outsourcing and public franchising are discussed.

Key words: service sector, public-private partnership, project, public services, outsourcing, franchising.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

Кириш (Introduction).

Хозирги вактда жахоннинг куплаб бозор иктисодиёти мамлакатларида давлат ва хусусий сектор уртасидаги иктисодий муносабатлар тизи-мида сезиларли узгаришлар содир булмокда ва бу узгаришлар иктисодиётнинг янги институци-онал тузилмасини шакллантирмокда.

Содир булаётган жараёнларнинг мохияти икки йуналишда уз ифодасини топмокда: тадбиркор-ликдан олинадиган фойданинг миллий даромад-даги улушини усиб бориши, кушимча кийматни таксимлаш нисбатининг узгариши; иктисодий ислохотларни муваффакиятли амалга ошириш, ва иктисодий усишга доир мавжуд тусикларнинг камайиши кузатилмокда.

Бундай узгаришлар фаолиятнинг деярли барча сохаларини, хусусан, давлат бошкаруви, тад-биркорлик субъектларини камраб олиб, улар уртасидаги муносабатларнинг турли жихатларига таъсир курсатди. Бу жараён нафакат миллий, балки халкаро микёсда хам намоён булмокда.

Таъкидлаш керакки, мазкур узгаришлар ишлаб чикаришнинг глобаллашуви, капитал-нинг байналминаллашуви, минтакалар ва дав-латлар уртасида ракобат курашининг кучай-иши хамда хамкорлик муносабатларини тако-миллашиб бориши натижасида замонавий жами-ятнинг янгича иктисодий муносабатлари шак-лланиши жараёнларида содир булмокда. Шу сабабли, иктисодиётнинг инновацион ривож-ланиши шароитида жахоннинг куплаб мамла-катлар хукуматлари давлат-хусусий шериклигини (ДХШ) кенгайтириб бормокда, хусусан, Республи-камизда хам бу жараён кузатилмокда.

Жахон тажрибаси шуни курсатмокдаки, бир к,атор ривожланган мамлакатлар ик,тисодиётида хусусий сектор ва давлат уртасидаги муносабатларнинг узига хос шакли вужудга келган. ДХШнинг турли хил шаклларини жадал ривожла-ниши, уларнинг ик,тисодиёт соха ва тамок,ларида кенг куламда кулланилиши узаро хамкорликнинг ушбу шаклини бозор иктисодиётининг мухим хусусияти сифатида тан олиш имконини беради.

Илмий муаммонинг цуйилиши (The scientific problem determination).

Давлат-хусусий шериклигининг концеп-туал асослари, пул-кредит сиёсати, хусусий инвестицияларни раFбатлантириш оркали уй хужаликлари даромадларининг энг тез усишига

эришиш йуналишлари, ракобат мухитининг шак-лланиши учун давлатнинг иктисодий функцияла-ридан фойдаланишнинг шарт-шароитлари билан боFлик муаммолар Ж.М.Кейнс [7], Й.А.Шумпетер [17], К.Р.Макконнелл, Ст.Л.Брю [9], Дж.К.Гелбрейт [4], С.П.Кукура [8], Ж.Пьер, Ж.Г.Петерс [18] асар-ларида ёритиб берилган.

Бу йуналишдаги тадкикотлар О.А.Романова

[11], Е.Д.Фролова [14], В.А.Кабашкин [6], В.Г.Варнавский, А.В.Клименко, В.А.Королев [1], В.В.Иванова, С.Клесовой, П.Линдхольма, О.П.Лукши [10], П.Д.Ходжаев [15], У.И.Джуманиязов [5], Л.Шарингер [16] Е.М.Стырин

[12] ларнинг асарларида келтирилган.

Шу билан бирга, давлат ва хусусий сектор уртасидаги иктисодий муносабатлар тизими-нинг шаклланиши, «давлат-хусусий шериклиги» категориясининг иктисодий мохияти ва маз-муни, максад ва вазифалари, таркиби ва модел-лари, давлат ва хусусий тадбиркорлик субъект-лари уртасида иктисодий фаолиятнинг асосий йуналишлари, давлат ва тадбиркорлик уртасида хамкорлик шаклларини амалга ошириш учун молиявий маблаFларни жалб килиш манба-лари, давлат ва жамоатчилик мулки объектлари, шунингдек, кенг доирадаги иктисодий фао-лият турларида ижтимоий ахамиятга молик лойихаларни амалга ошириш йуллари, унинг афзалликлари, хизмат курсатиш сохасида давлат-хусусий шерикликнинг асосий шакллари, давлат ва хусусий секторнинг узаро муносабати тизи-мида давлат-хусусий шерикликнинг урни, тамой-иллари ва омилларига оид катор хал булмаган илмий муаммолар мавжуд.

Тадцицот методологияси (Research Methodology).

Тадкикот жараёнида давлат ва хусусий сектор уртасидаги иктисодий муносабатлар тизими, «давлат-хусусий шериклиги» категориясининг иктисодий мохияти ва мазмуни, давлат-хусусий шериклик лойихаларини реализация килиш, хизмат курсатиш сохасида давлат-хусусий шерикликнинг асосий шакллари, ушбу тизимга хос булган асосий хусусиятлар буйича иктисодий тизимлар ва нисбатларни урганишга диалектик, тизимли ва илмий ёндашув, киёсий ва солиш-тирма тахлил хамда гурухлаш усулларидан фой-даланилди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

Та^лил ва натижалар (Analysis аnd results).

Ривожланган мамлакатларда ДХШ транспорт, коммунал ва ижтимоий инфратузилма, курилиш лойихаларини реконструкция килиш, таъмирлаш ва техник хизмат курсатиш, уй-жой коммунал хужалиги, таълим, соFликни саклаш сохалари ва тармок,ларида намоён булмокда. Давлат иктисодиётнинг юкорида келтирилган соха ва тармокларида иштирок этишни рад эта олмайди ва фаолиятнинг муайян тури устидан назоратни амалга ошириши шарт хисобланади. Бу давлат ва тадбиркорлик уртасида хамкорлик шаклларини амалга ошириш учун молиявий маблаFларни жалб килишни талаб килади.

Республикамизда бозор ик,тисодиётининг ривожланиб бориши билан давлатнинг роли сезиларли даражада камайиб борди ва асо-сий объектларни бошкариш функциялари аста-секинлик билан хусусий секторга утказила бош-лади. Шунингдек, хозирги вактда хусусий тадбиркорлик билан истикболли хамкорликни амалга ошириш хамда ракобатни давлат томонидан тартибга солиш воситалари ва чоралари билан оптимал даражада уЙFунлигини таъминлаш зарур хисобланади.

Узбекистон Республикасининг 2019 йил 10 майдаги УРК-537-сон «Давлат-хусусий шери-клик туFрисида»ги Конунининг кабул килиниши мамлакатимизда давлат ва хусусий тадбиркорлик субъектлари уртасида иктисодий фаолиятнинг турли хил йуналишларида муносабатларни ривожлантириш ва тартибга солишни назарда тутади. Мазкур конуннинг асосий мак,сади -давлат-хусусий шериклик, шу жумладан кон-цессиялар сохасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборатдир [13].

Тадк,ик,от жараёнида «давлат-хусусий шериклик» категориясини тадкик этиш асосида давлат ва хусусий тадбиркорлик уртасидаги узаро хамкорлик муносабатларини ташкил этиш оркали, ушбу тушунчанинг иктисодий мазму-нини аниклашни зарурат этади.

Маълумки, давлат-хусусий шериклиги тушун-часи - инглиз тилида «Public Private Partnership» (PPP) сузига мазмунан мувофик, келади. Бунда икки томоннинг х,амкорлик муносабатлари тенг х,ук,ук,лилик ва узаро манфаатли булиши кера-клигига карамай, уни бошк,а барча муносабат-лар шаклларидан ажратиб турадиган давлатнинг иштироки эканлигини тан олиш керак. Хусу-

сий корхоналар одатий тадбиркорлик амалиёти х,исобланган бир-бири билан турли хил шакл ва механизмларда х,амкорликни фаол тарзда амалга оширадилар. Давлатлар х,ам бир-бири билан узаро муносабатга киришиб, сиёсий, х,арбий ва иктисодий тавсифдаги халкаро ташкилот-лар, иттифоклар, уюшмалар тузадилар. Бундай алокалар жах,он амалиётида кенг микёсда омма-лашган. Давлат-хусусий шериклик эса х,ар доим бошка йул билан эришиб булмайдиган муайян синергетик самарани юзага келтирадиган доимий муносабатларнинг янги сифатини белгилайди.

Шундай экан, ДХШ ташаббускорлик, ташки-лотчилик ва кафолатловчи х,исобланган етакчи-лик роли давлатга тегишли муносабатларнинг янги сифатини таъминлашга йуналтирилади. ДХШни амалга оширишда хусусий тадбиркор-нинг роли лойих,ани молиялаштириш, самарали менежмент, ихтисосликка (курилиш, ер ости бой-ликларини узлаштириш, худудларни узлаштириш, кредитлаш, сугурталаш ва бошкалар) мос профессионал фаолиятни олиб боришдан иборат. Бундан ташкари, ДХШ муносабатларининг янгича сифати умумдавлат микёсидаги ижтимоий вази-фаларни хал килишдан иборат булган уларнинг максадларини аниклайди. ДХШнинг асосий максади - юкори ижтимоий ахамиятга эга давлат вазифаларини бажаришга кумаклашишдан иборат. Бундай вазифаларга уй-жой коммунал хужалиги инфратузилмасини яратиш, транспорт тармоклари, уй-жой курилиши, сохани ривожлантириш, кенг куламли инновацион лойихаларни тадкик этиш, ахолини халокатли рисклардан химоялаш буйича суFурталашни ташкил этиш кабилар тегишли.

ДХШнинг концептуал асослари Ж.М.Кейнс [7] асарларида келтирилган булиб, бунда пул-кредит сиёсати, хусусий инвестицияларни раFбатлантириш оркали уй хужаликлари даро-мадларининг энг тез усишига эришиш мумкин-лиги асослаб берилган. Кейин «фаровон давлат» назарияси пайдо булди, унинг асосчиларидан бири Дж.К.Гелбрейт [4] хисобланади.

Ушбу тадкикотларнинг кейинги ривожла-ниши К.Р.Макконнелл ва Ст.Л.Брюларнинг асарларида келтирилган. Уларнинг фикрича, ракобат мухитининг шаклланиши учун давлатнинг бешта иктисодий функциясидан фойдаланиш мумкин: 1) ижтимоий мухит ва конунчилик асосини куллаб-кувватлаш; 2) кескин ракобатни таъминлаш; 3) фойда ва моддий неъматларни таксимлаш; 4)

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

ресурслар таксимланишини назорат килиш; 5) иктисодиётнинг баркарор усишини таъмин-лаш [9]. Ушбу концептуал асосларни ,исобга олган ,олда давлат ва хусусий тадбиркорлик-нинг ,амкорлик муносабатлари шаклланишининг устувор йуналишлари асосланади. Бунда давлат иктисодиётнинг ракобатбардошлигини таъмин-лаш ва тадбиркорлик фаолиятининг эркинлигига кафолат сифатида намоён булади [8].

Шунингдек, тадбиркорлар максимал дара-жада фойда олиш максадида узларининг иктисодий манфаатларини асосий уринга куяди. Бу вактда давлат ижтимоий а,амиятга эга булган лойи,аларни амалга ошириш учун кушимча молиявий ресурсларга му,тож булиб, хусусий тадбиркорликдан молиявий маблаFларни жалб килишга мажбур булади. Бунда а,амиятли дара-жада бу муаммоларни реализация килишда давлатнинг фаолияти самарадорлиги кушма лойи,аларни реализация килишга хусусий тад-биркорликни жалб килиш зарурлигига асосла-нади.

Бундай ,амкорликдан тадбиркорликнинг манфаатдорлиги баркарор даромад олиш ва иктисодиётнинг ижтимоий а,амиятга эга тармокларида узаро манфаатли ,амкорлик килиш имкониятини юзага келтиради.

Таъкидлаш керакки, ДХШни амалга ошириш таркиби ва моделлари хилма-хилдир, бирок улар томонларнинг муайян келишувларига асосланган бир катор хусусиятлар билан бирлаштирилган.

Таъкидлаш керакки, республикамизда х,ам, ривожланган мамлакатларда ,ам ДХШ тизи-мини шакллантиришнинг мураккаблиги тадкик килинаётган муаммонинг концептуал асосларини етарлича урганилмаганлиги х,исобланади. Бугунги кунгача, х,аттоки, самарали ривожланаётган мамлакатларда ,ам ДХШнинг яхлит мо,ияти ва маз-мунини ифодаловчи таърифи мавжуд эмас. Давлат ва тадбиркорлик уртасидаги узаро ,амкорлик шакллари буйича иктисодчи олимлар уртасида ёндашувларнинг яхлит ,олдаги ягона бирлиги мавжуд эмас.

«Давлат-хусусий шерикчилик» категория-сининг таърифи давлат ва хусусий секторнинг узаро ,амкорлигига асосланганлигини ало,ида таъкидлаш лозим. Бунда давлат-хусусий шери-клик мустакил иктисодий категория сифатида талкин килиниши зарур [19].

О.А.Романованинг фикрича, «ДХШ - бу му,им лойи,аларни реализация килиш максадларида

давлат ва бизнес уртасидаги узаро манфаатли иттифокдир. Бунда давлат хусусий бизнес билан иттифок тузиб, нафакат бюджет такчиллигини камайтиради, балки самарали лойи,аларни бошкариш тизимини ,ам узига олади, бизнес эса муайян кафолатлар ва имтиёзлар тупламига эга булади» [11].

Баъзи адабиётларда: «ДХШ - бу давлат ва хусусий шахслар уртасидаги узок вакт даво-мида ,ар кандай расмий муносабатлар булиб, унда иккала томон ,ам фан, технология ва инновациялар со,асида аник максадларга эри-шиш учун ресурсларни биргаликда инвестиция килишидир» [20].

Мулк ,укукларини кайта таксимлашни х,исобга олган ,олда услубий ёндашувга кура, ДХШнинг куйидаги таърифларини келтириш мумкин [11]:

- «ДХШ билвосита хусусийлаштириш сифатида каралади, бу лойи,аларни давлатдан хусусий тадбиркорга утказишга ёрдам беради»;

- «ДХШ «учинчи йул» сифатида талкин килинади, бу оркали ,укумат а,олига ижтимоий неъматларни такдим килишни яхшилаш шаклла-рини намоён этади»;

- «ДХШ хусусийлаштириш дастурлари урнини босувчи восита булиб, иктисодиётнинг ижтимоий а,амиятга эга тармокларида давлатнинг назорат функцияларини саклаб колиш имконини беради. Бунда хусусийлаштиришдан фаркли равишда шерикликда мулк хукуки дав-латда колади».

Е.Д.Фролованинг ёндашувига кура, ,амкорлик ва унинг иктисодиётдаги урни куйидагилардан иборат [14]:

- капиталнинг эркин ,аракатланиши учун кулай му,ит;

- ша,ар ва худудий ижтимоий-иктисодий ривожлантириш институти шаклланади;

- аралаш иктисодиётнинг мух,им таркибий кисми;

- иктисодий жи,атдан тартибга солишнинг янги даражаси.

Иктисодий адабиётларда «давлат-хусусий шериклик»дан ташкари «хусусий-давлат шери-клик» категорияси х,ам кулланилади.

В.А.Кабашкиннинг фикрича, аслига якин ата-маларга амал килиш учун «давлат-хусусий шери-клик» атамасидан фойдаланиш зарур [6].

Иктисодий Хамкорлик ва Тараккиёт Ташки-лоти (ИХТТ) томонидан ДХШга куйидаги таъриф берилган: «давлат ва иштирокчилар уртасида

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

кайд этилган/чексиз муддатга хар кандай расмий муносабат ёки келишув булиб, бунда хар икки томон карорлар кабул килишда узаро хамкорлик килади ва фан, технология ва инновацияларнинг маълум бир сохасида аник максадларга эри-шиш буйича пул, персонал, жихозлар ва ахбо-ротлар каби чекланган ресурсларни яратиш ва хамкорликда инвестициялашдир».

В.Варнавский томонидан таклиф этилган таъ-рифда: «давлат-хусусий шериклик - бу фаолият сохасининг кенг доирасида (саноатнинг асосий тармоклари ва илмий тадкикот ва тажриба кон-структорлик ишланмалари (R&D^m, ижтимоий хизматларни курсатишгача) ижтимоий ахамиятга эга лойихаларни реализация килиш максадида давлат ва бизнес уртасидаги стратегик, институ-ционал, ташкилий иттифокдир» [2].

Маълумки, давлат-хусусий шериклик лойихаларини давлат ва хусусий сектор уртасидаги узаро муносабатларининг бошка шаклларидан ажратиб турадиган турли хил алохида хусусиятлари мавжуд булиб, улар Россия Федерацияси Фанлар академиясининг жахон иктисодиёти ва халкаро муносабатлар инсти-тути олимлари томонидан ишлаб чикилган ва куйидагилардан иборат [3]:

- узок муддатли шартномалар (10 йилдан 20 йилгача, концессияда - 50 йилгача);

- кушма молиялаштириш оркали лойихаларни молиялаштиришнинг узига хос шак-ллари;

- кескин ракобат шароитида хамкорликни давом эттириш;

- шериклар уртасида масъулиятни таксимлашнинг узига хос шакллари: давлат лойихаларни амалга оширишни назорат килади, хусусий шерик эса лойихани молиялаштиришни уз зиммасига олади;

- шартнома буйича томонлар уртасида рискларни таксимлаш.

Шунингдек, ИХТТ ДХШни тавсифловчи олтита белгини ажратиб курсатади [10]:

1. Шериклик иштирокчилари хам давлат, хам хусусий сектор вакиллари булиши керак.

2. ДХШ иштирокчиларининг узаро хамкорлиги конуний асосга эга булиши керак.

3. ДХШ иштирокчиларининг узаро хамкорлиги узаро тенг муносабатлар асосида ташкил этилиши керак.

4. ДХШ иштирокчилари ягона максадга ва давлат манфаатларига эга булиши зарур.

5. ДХШ иштирокчилари куйилган максадларга эришиш учун уз харакатларини йуналтириши зарур.

6. ДХШ иштирокчилари рисклар ва хара-жатларни кайта таксимлашлари керак.

Айтиш керакки, ДХШ механизмини шак-ллантиришда давлатнинг асосий вазифалари-дан бири - бу хусусий сектор билан самарали узаро муносабатларни урнатишдан иборат булиб, хусусий секторга максимал фойда олиш имко-нини берувчи ДХШдан фойдаланишнинг узига хос хусусиятларига асосланади.

ДХШ давлат мулки объектларини хусусийлаш-тиришнинг энг муваффакиятли мукобил варианти хисобланади. Канада ва Буюк Британияда реализация килинадиган инвестиция лойихаларининг деярли 15-20 %и айнан ДХШ тамойиллари асосида амалга оширилади [15].

Давлат бошкарувнинг янги тушунчасига утиш Ж.Пьер ва Ж.Г.Петерс томонидан шакллантирил-ган булиб, улар бошкарувни трансформация-лашувининг асосий сабабларини ифодаловчи куйидаги омилларни таснифлайдилар [18]:

- устуворликлар узгаради: сиёсий фаоли-ятдан бозорга утиш содир булади;

- иктисодий инкирозлар давлатни стратегик режалаштириш билан шуFулланишга ундайди;

- сиёсий ва иктисодий глобаллашув макро-даражада давлат бошкаруви, ижтимоий институт-лар тизимида жиддий узгаришларга олиб келади;

- жамият муаммоларини хал килишда хусусий секторни жалб килиш усмокда. Давлат бир узи жамият эхтиёжларини тулик кондиришга кодир булмайди;

- янги давлат бошкаруви Fояси (new public management) анъанавий бошкарувдан фаркли уларок, натижага йуналтирилган бошкарув услуби ривожланмокда;

- бошкарувда фукароларнинг иштироки ва атроф-мухит муаммоларига кизикишнинг орти-шига устуворлик берилади;

- миллий институтларнинг роли усади ва куп даражали бошкарувга кизикиш ортади;

- сиёсий жараёнларда янги иштирокчилар-нинг таъсири кучаяди.

Шунин^к, В.Г.Варнавский, А.В.Климeнко, В.А.Королeвларнинг «Да влат-хусус и й

хамкорлиги. Назария ва амалиёт» номли укув кулланмасида «ДХШ - давлат ва жамоатчи-лик мулки объeктлари, шунингдeк, ^нг доира-даги иктисодий фаолият турларида ижтимоий

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

а,амиятга молик лойи,аларни амалга оши-риш максадида давлат ва жамоатчилик идора-лари, муассаса ва корхоналари томонидан ижро этилувчи ва курсатилувчи хизматларга нисба-тан давлат ва хусусий сектор уртасидаги узаро таъсирнинг юридик жи,атдан муста,камланган шаклини намоён этади» [1] дейилган.

Тадкикотчи У.И.Джуманиязовнинг фикрича «ДХШ - амалдаги конунлар доирасида дав-латнинг узок муддатли стратегик вазифалари ва максадларидан келиб чиккан х,олда, юзага келиши мумкин булган турли хил ик,тисодий, сиё-сий, ижтимоий, маданий ва бошка таваккалчи-ликлар, хавф-хатарлар, рискларни таксимлаш асосида хусусий сектор билан а,оли учун ута ижтимоий-иктисодий, керак булса, сиёсий а,амиятга молик объектларни куриш ёки шу аснодаги ижтимоий хизматларни курсатиш учун хусусий сектор билан амалга оширадиган том маънодаги узаро манфаатли алок,аларидир» [5].

Узбекистон Республикасининг «Давлат-хусусий шериклик туFрисида»ги Конунига мувофик давлат-хусусий шерикликка куйидагича таъриф берилган: «давлат-хусусий шериклик - давлат шериги ва хусусий шерикнинг муайян муддатга юридик жи,атдан расмийлаштирилган, давлат-хусусий шериклик лойи,асини амалга ошириш учун уз ресурсларини бирлаштиришига асосланган ,амкорлиги [13]»дир.

Шундай экан, давлатнинг ижтимоий-иктисодий функцияларини реализация килишни бошкаришнинг замонавий концепциялари асосида давлатнинг ролини трансформациялашиш Fояси ётади:

- давлат ва хусусий сектор манфаатлари ва ресурсларини мувофиклаштириш ,амда интегра-циялаш;

- бошкарув жараёнида муайян даражада таъсир килиш усулига эга турли хил субъектлар иштирокининг усиши. Бу курилиш лойи,алари ва ,удудий режалаштиришни ,исобга олган ,олда жамият микёсида фаолиятнинг барча куринишларини камраб олади.

Юкорида келтирилган таърифларни эъти-борга олган х,олда, бизнинг фикримизча, «давлат-хусусий шериклиги» категориясини куйидагича талкин этамиз: давлат-хусусий шериклиги - бу давлат ва ижтимоий мулк объектлари ,амда турли хил ижтимоий а,амиятга эга лойи,аларни амалга ошириш максадида давлат тарафидан шериги ва хусусий шерикнинг муайян муддатга

юридик жи,атдан расмийлаштирилган, улар уртасида рискларни таксимлашга асосланган давлат ва бизнес уртасидаги узаро манфаатли ,амкорликдир.

Республикамиз иктисодиёти учун ДХШнинг асосий афзалликлари куйидагиларда намоён булади:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- киска даврда ижтимоий а,амиятга эга лойи,аларни амалга ошириш имкониятлари-нинг мавжудлиги;

- иктисодиётнинг барча со,алари ва тармокларида фойдаланиш имкониятининг мавжудлиги;

- давлат объектларига хусусий молиялаш-тириш буйича купрок микдорда маблаFларни жалб килиш имкониятлари;

- автомобиль йулларини саклаш, таъмир-лаш ва эксплуатация килишга давлат харажат-ларини кискариши;

- хусусий маблатлар ,исобига давлат ижтимоий объектларини бунёд этишни молиялашти-риш;

- давлат ва хусусий субъектлар уртасида рискларни таксимлаш;

- ишлаб чикариш инфратузилмасини ривожланишида замонавий техника ва техно-логияларни жорий этиш имкониятлари.

Ишбилармон доиралари учун ДХШ куйидаги афзалликларни келтиради:

- иктисодиётнинг давлат секторига киришни куллаб-кувватлаш;

- давлат томонидан куллаб-кувватланишга эга булиш имкониятлари;

- хорижий мамлакатлар тажрибасидан фойдаланиш имкониятларига эга булиш.

Давлат учун давлат-хусусий шерикликнинг жозибадорлиги куйидаги омиллар асосида аникланади:

- хусусий секторнинг иштироки ,исобига лойи,алар самарадорлигининг ошиши;

- давлат иктисодиётни ривожлантиришга доир му,им масалаларни ,ал килиш имкониятлари кенгайиши;

- хусусий молиявий маблаFлар ,исобига бюджет харажатларини пасайиши;

- ,удудларнинг ижтимоий-иктисодий баркарорлигини муста,камлаш ва ракобат дара-жасини ошиши.

Бизнинг фикримизча, хизмат курсатиш со,асида ДХШнинг асосий куринишлари куйидагиларга таснифланади (1-расм).

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

1-расм. Хизмат курсатиш сохасида ДХШнинг асосий шакллари1.

Хизмат курсатиш сохасида давлат-хусусий шерикчилигининг асосий шакллари

Давлат шартномалари асосидаги узаро хамкорлик

Хизмат курсатиш сохасида ижара келишувлари

Хизмат курсатиш сохасида лизинг келишувлари

Хизмат курсатиш сохдсида хизмат (махсулот) ларни таксимлаш буйича келишувлар

Хизмат курсатиш сохасида инвестицион келишувлар

Хизмат курсатиш сохасида концессион муносабатлар

Хизмат курсатиш сохасида акционерлик жамиятлари шаклланиши

Давлат корхоналарида хусусий капиталнинг иштироки ва инновацион фаолият

Муайян моделни танлаш ижтимоий-иктисодий жихатдан мухим ахамиятга эга лойихаларни реализация килишга ботликдир.

Шу уринда айтиш керакки, оператор модели давлат ва хусусий шериклар уртасида масъ-улиятни таксимлашга асосланади. Бу модел чикиндиларни кайта ишлашда кулланилади.

Кооперация модели соликка тортишнинг мустакил объектларига хизмат курсатиш мурак-каб булганда кулланилади. Бу механизм давлат ва хусусий тадбиркорнинг кушма корхонаси оркали амалга оширилади.

1 Муаллиф томонидан ишлаб чик,илган.

Шартномавий модели купинча жорий хара-жатларни пасайтиришга йуналтирилган инве-стициялар буйича энергетика тармотида кулланилади.

Молиявий лизинг модели давлат томонидан хусусий секторга бино, иншоотлар, ишлаб чикариш воситалари, транспорт воситалари, мух,андислик мажмуаларини ижарага беришни назарда тутади [16].

Йирик ижтимоий-иктисодий лойихаларни реализация килишда концессия модели алохида кизикиш уЙFOтади. Турли хил ёндашувларга асос-ланадиган булсак, концессия модели ДХШнинг

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

куйидаги сабабларга кура, ривожланган шакли хисобланади: концессион муносабатлар узок муддатли тавсифга эга; тадбиркорлик тузилма-ларида концессиялар бошкарув карорларини кабул килишда эркинликка эга булади; концессионер томонидан шартнома шартлари бузил-ганда, давлат хусусий секторга муайян даражада таъсир этиш имкониятига эга булади.

Концессиядан ташкари, ДХШнинг бошка шак-лларидан фойдаланиш мумкин, масалан, давлат бинолар, иншоотлар, ишлаб чикариш восита-лари кабиларни хусусий секторга утказиш оркали ижара муносабатлари шаклланади.

Бундан ташкари, ривожланган мамлакат-ларда инвестицион лойихаларни амалга оши-ришдан олдин лойихаларни реализация килиш имкониятларининг ^м) дастлабки таккослама тахлили утказилади. ДХШ асосидаги лойихаларни реализация килиш хукуки буйича танловларни утказишнинг хориж тажрибаси бир канча боскични уз ичига камраб олади.

Биринчи боскичда иштирокчиларни танлаш буйича дастлабки танлов утказилади. Иккинчи боскичда танлов ташкилотчиси танлов буйича таклифларда курсатилган лойиханинг техник параметрларини аниклайди. Учинчи боскичда танлов ташкилотчиси танлов буйича таклифларда курсатилган лойиханинг молиявий параметрларини аниклайди.

Таъкидлаш керакки, ДХШ механизмини куллашда курилиш объектларига инвестицион харажатлар давлат бюджети маблаFлари хисобига молиялаштиришга нисбатан юкори булади.

Бундан ташкари, давлат курилиш объектига хусусий сектор имкониятларини такдим кила туриб, инвестицион харажатларни булиб-булиб тулаш хукукига эга булади ва курилган объек-тни сак,лаш буйича харажатларни к,иск,артиради.

Бутун дунёда ДХШ тизимига хос булган асо-сий хусусиятлар куйидагилардан иборат:

1. Хамкорлик. ДХШ доирасида лойихаларнинг максадлари, вазифалари, дастурлари ва уларни бошкариш механизмини биргаликда ишлаб чикиш амалга оширилади.

2. Куйилган вазифаларни биргаликда реализация килиш. Хамкорлик муносабатларида иштирок этиш оркали томонлар масалаларни хал этишнинг оптимал йулини излаб топиш, у ёки бу холатларда умумий харакатлар сиёсатини ишлаб чикишга интиладилар.

3. Хамкорликнинг амал килиш муддати. ДХШ шартномалари одатда, муайян муддат давомида реализация килиниши хисоб-китоб килинади, хамкорлик бундан томонларнинг узаро муно-сабатларининг доимий институционаллашувини назарда тутади [12].

4. Ресурсларни алмашиш. Томонлар уртасида нафакат молиявий ресурсларни, балки интеллектуал, мехнат ва ахборот ресурсларини хам бир-лаштирадилар. Лойихада куйилган максадларга эришиш учун ресурсларни кидириш, алмашиш ва бошкариш буйича муносабатлар амалга оширилади.

5. Рискни бошкариш. Рискни бошкариш ДХШнинг амалга оширишнинг мухим максадларидан бири хисобланади. Томонлар кучларни бирлаштириш оркали купгина рисклардан химояланишни таъминлаш, яширин рискларни аниклаш, уларни сутурталашнинг мос келадиган услубини танлашга харакат киладилар.

Таъкидлаш керакки, бизнинг тадкикот иши-мизда хизмат курсатиш сохасида концессия сифатида ДХШ лойихаларининг шундай шак-лларини бошкариш механизми тахлил эти-лади. Бу шу билан боFликки, ДХШ лойихасининг концессион чизмаси дунёда энг куп фойдала-ниладиган ва давлат хизматларининг барча сохаларида амалда кулланилади хамда концесси-яга молиявий-иктисодий нобаркарорлик шарои-тида катта кизикиш сакланиб колмокда. Концессиялар битимлар сони, жалб килинган инвести-циялар хажми ва турли иктисодий курсаткичлар буйича бошка шакллардан устундир.

Концессия - бу шартнома буйича хак тулаш ва кайтариш асосида давлат мулкидан фойдаланиш хукукини давлат (концедент)дан юридик ёки жисмоний шахс (концессионер)га такдим килиш натижасида юзага келадиган муносабатлар тизими хамда давлатнинг мутлак монополи-яси булган фаолиятни амалга ошириш хукукидир.

Хозирги вактда бутун жахонда энг куп таркалган концессиялар куйидаги сохаларда реализация килинмокда: йуллар, куприклар, тун-нелларни куриш; аэропортлар, темир йул вок-залларини куриш ва кайта таъмирлаш; темир йуллар алока тизимлари, метро, мактаблар ва бошка жамоат биноларини куриш, сув таъми-ноти тизимларини кайта таъмирлаш ва улардан фойдаланиш; дренаж, тозалаш ва чикиндиларни кайта ишлаш; турли тиббиёт муассасаларини

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

куриш, кайта таъмирлаш ва улардан фойдала-ниш [21].

Халкаро амалиётда куйидаги концессион келишувлар турлари мавжуд:

Курилиш-Операцион бошкариш-Трансферт (Build-Operate-Transfer (ВОТ)) - хусусий сектор вазифаларига лойихалаштириш, молиялаштириш, узок муддатли концессия шартномаси асосида объектлар куриш ва шартноманинг амал килиш муддати мобайнида бошкариш киради. Шартноманинг амал килиш муддати тугагандан сунг мол-мулк яна давлат тасарруфига утади. Худди шундай шакл ВООТ шартномаларига нисбатан кулланилади, ягона фарки бу шартнома факат уз (эгалик) боскичида амал килади.

Курилиш-Трансферт-Операцион бошкарув (Build-Transfer-Operate (ВТО)) - объект курилиши тугагандан сунг хусусий корхона оператив бошкарув хукукини узида саклаб колган холда мулк хукукини давлатга беради.

Курилиш-Эгалик-Операцион бошкарув (ВшИ-Own-Operate (ВОО)). Хусусий корхоналар доимий асосда объектларни молиялаштиради, куради, эгалик килади ва бошкаради. Давлат чекловлари шартномада келтирилади ва у доимий равишда тартибга солиш ва бошкарувни амалга оширади.

Сотиб олиш-куриш-бошкариш - ВВО (Виу-Build-Operate) - мавжуд объектни кайта тиклаш ва кенгайтиришни уз ичига олувчи сотиш шакли. Давлат объектни самарали бошкариш ташкил этиш учун хусусий секторга сотади.

Лойихалаштириш-Курилиш-Молиялаштириш-Операцион бошкарув (DBFO (Design-Build-Finance-Operate)) - хусусий сектор узок муддатли лизинг асосида объектни лойихалаштиради, молиялаштиради ва куради, шартноманинг амал килиш муддатида бошкаради. Давлатга мулкни топшириш лойиха якуни буйича амалга ошири-лади.

Концессия ёки хусусий молиявий ташаббус ^1) модели DBFO, JST, BOT буйича хар кандай шартнома шакли ва уларнинг хосилаларидан фойдаланиш мумкин. Шундай экан, объект-ларга мулкий хукук ДХШнинг кандай модели кулланилишига боFлик эмас.

Давлат ва хусусий секторнинг узаро муно-сабатида ДХШнинг урни мухим ахамиятга эга булиб, аутсорсингдан (масалан, ходимларни корхонага хавфсизликни таъминлаш буйича ёллаш ёки корхонани тозалаш ишлари) фаркли равишда ДХШ узок вакт мобайнида молиялашти-

риш ва бошкариш, лойихалаштириш ва курилиш, муайян стандартлар асосида лойиха менежмен-тини камраб олувчи улкан рискни узига олади. ДХШда ер ва инфратузилма объектлари ё давлатга тегишли булади ёки лойиханинг якунида давлат мулкига кайтарилади. Хусусийлашти-риш давлат мулкини сотиш ёки утказишга сабаб булади ва бошкарув функциялари хусусий кор-хонада колади.

Уз навбатида франчайзинг курилган объектни эксплуатация килиш хукукини беради. Франчайзинг буйича хусусий сектор тижорат ва камрок микдорда инвестицион рискларни олади. Купчилик иктисодчилар франчайзингни ДХШнинг бир куриниши деб хисоблайдилар, баъзилари эса буни адолатли услуб деб хисобламайди.

Таъкидлаш керакки, юкорида келтирилган жадвалда ДХШнинг энг куп учрайдиган шак-ллари келтирилган булиб, уларнинг урни давлат лойихаларидан тортиб, хусусий лойихаларгача булган ораликда келтирилган. ДХШнинг тарки-бий шакллари буйича кенг микёсдаги илмий тадкикотлар Жахон банки мутахассислари [22] томонидан олиб борилган булиб, биз, куйидаги 2-жадвалда ДХШ шартномасини давлат хиз-матлари аутсорсинги ва давлат франчайзинги-дан бир катор фаркли жихатларини ажратиб курсатдик.

ДХШ шартномасини давлат хизматлари аутсорсинги ва давлат франчайзингидан фаркли жихатларига тухталиб утамиз:

1. ДХШ доирасида давлат купинча йирик биз-несни жалб килади, уз навбатида кичик ва хусусий корхоналар давлатга аутсорсинг ва франчайзинг механизмлари оркали узаро муноса-батда булади.

2. Давлат хизматлари аутсорсинги буйича шартнома одатда 1-3 йилга (гарчи у янада кен-гайишни назарда тутса хам), франчайзинг буйича эса 3-10 йилга тузилади. ДХШ шартномаси анча узок муддатга, яъни 15 йилдан 40-50 йилгача тузилади.

3. ДХШ шартномаси одатда унинг муддати мобайнида мулкни хусусий корхона кулига топ-ширишни назарда тутади, бу жараён аутсор-сингда хам, франчайзингда хам кузатилмайди. ДХШда ер ва инфратузилма объектлари ё давлатга ёки лойиханинг якунида давлат мулкига кайтарилади.

4. Франчайзинг ДХШ шакли сифатида тас-нифланмаслиги зарур. Чунки, франчайзинг шар-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

2-жадвал. ДХШ шартномасини давлат хизматлари аутсорсинги ва давлат франчайзингидан фар^и1

Хамкорликни амалга ошириш йуналишлари ДХШ Давлат хизматлари аутсорсинги Давлат франчайзинги

Давлат хамкорлари Йирик тадбиркорлик Кичик ва хусусий корхоналар Кичик ва хусусий корхоналар

Шартнома муддати 15 йилдан 40-50 йилгача 1-3 йилгача 3-10 йил

Давлат мулки хукукнинг берилиши Шартномани амал килиш муддати - -

Хусусий корхона-ларнинг иштирок этиш даражаси Тайёр инфратузилма лойихаларини бошкариш хамда курилиш ёки капитал таъмирлаш Тайёр инфратузилма лойихаларини бошкариш Тайёр инфратузилма лойихаларини бошкариш

Рискни бошкариш Давлат ва хусусий корхоналар биргаликда Факат давлат Давлат, хусусий корхона фойдани юкотиш рискини бошкаради

тномасида тайёр инфратузилма лойихаларини бошкариш назарда тутилади. ДХШ шартномала-рида эса объектларни куриш ёки капитал таъ-мирлаш ишлари амалга оширилади. Бирок, шуни эътиборга олиш керакки, ДХШ ва франчайзингда молия ва шартномавий кисмнинг аксарият уму-мий жихатлари мавжуд.

5. Агарда давлат хизматлари аутсорсинг базасида хусусий корхоналар томони-дан курсатилса, у холда муваффакиятсизликка учраган пайтда мазкур хусусий корхоналар узларининг фойдасини йукотадилар ва бошка кунгилсиз окибатларга олиб келмайди. ДХШ лойихаларида инвесторлар ва кредиторлар куйилган капитал маблаFларини хавф остига куяди ва лойиха буйича курсатилаётган хизмат-лар сифати ва самарадорлигидан купрок манфа-атдор буладилар.

Мамлакатимизда ДХШ лойихаларини амалга оширишнинг самарали шаклларини жорий этиш юзасидан муайян даражада тадкикотлар олиб борилмокда. Шунингдек, давлат нафакат ушбу шаклдаги муносабатларни тартибга солувчи субъект хисобланади, балки жамият манфаат-лари ва эхтиёжларини фаол химояловчи ролини бажаради.

Хулоса ва таклифлар (Conclusion/ Recommendations).

1. Давлат-хусусий шериклиги ташаббускорлик, ташкилотчилик ва кафолатловчи хисобланган етакчилик роли давлатга тегишли муносабатлар-нинг янги сифатини таъминлашга йуналтирилади. ДХШни таъминлашда тадбиркорнинг роли моли-

1 Муаллиф томонидан ишлаб чикилган.

ялаштириш, самарали менежмент, ихтисосликка мос профессионал фаолиятни олиб боришдан иборатдир. ДХШнинг асосий максади - юкори ижтимоий ахамиятга эга давлат вазифаларини бажаришга кумаклашишдан иборат. Бундай вази-фаларга уй-жой коммунал хужалиги инфрату-зилмасини яратиш, транспорт тармоклари, уй-жой курилиши, сохани ривожлантириш, кенг куламли инновацион лойихаларни тадкик этиш, ахолини халокатли рисклардан химоялаш буйича суFурталашни ташкил этиш кабилар тегишли.

2. Давлат-хусусий шериклиги - бу давлат ва ижтимоий мулк объектлари х,амда турли хил ижтимоий ах,амиятга эга лойих,аларни амалга ошириш максадида давлат шериги ва хусусий шерикнинг муайян муддатга юридик жих,атдан расмийлаштирилган, улар уртасида рискларни таксимлашга асосланган давлат ва бизнес уртасидаги узаро манфаатли х,амкорликдир.

3. Давлат учун давлат-хусусий шерикликнинг жозибадорлиги хусусий секторнинг иштироки хисобига лойих,алар самарадорлигининг ошиши, давлат иктисодиётни ривожлантиришга кодир мух,им масалаларни х,ал килиш имкониятлари, хусусий молиявий маблаFлар х,исобига бюджет харажатларини пасайиши х,амда худудларнинг ижтимоий-иктисодий баркарорлигини мустахкамлаш ва ракобат даражасини ошиши каби омиллар асосида аникланади.

4. ДХШнинг таркибий шакллари буйича кенг микёсдаги илмий тадкикотлар Жахон банки мутахассислари томонидан олиб борилган булиб, ДХШ шартномасини давлат хизматлари аутсорсинги ва давлат франчайзингидан фаркли жихатлари ажратиб курсатилади.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

Фойдаланилган адабиётлар руйхати (References)

1. Варнавский В.Г., Клименко А.В., Королев В.А. Государственно-частное партнерство: теория и практика: учебное пособие. - М.: ГУ-ВШЭ, 2010.

2. Варнавский В.Г. Партнерство государства и частного сектора: формы, проекты, риски/

B.Г. Варнавский. - М.: Наука, 2005. - 315 с.

3. Государство и бизнес: институциональные аспекты. - М.: ИМЭМО РАН, 2006. - С. 40.

4. Гэлбрейт, Дж.К. Экономические теории и цели общества = Economics and the Public Purpose (1973) / Под общ. ред. и с предисл. Н. Н. Иноземцева, А. Г. Милейковского. - М.: Прогресс, 1976. - 408 с.

5. Джуманиязов У.И. «Давлат-хусусий шерикчилиги асосида корпоратив бошкарувни ривожлантиришнинг айрим назарий-услубий масалалари» // «Иктисодиёт ва инновацион технологиялар» илмий электрон журнали. 2017 йил № 3, май-июнь, 9-б.

6. Кабашкин В.А. Формирование и развитие партнерских отношений государства и предпринимательских структур в Российской Федерации (управленческий аспект): автореф.. дис. докт. экон. наук:08.00.05/ В.А. Кабашкин.- М., 2007. - С. 23

7. Кейнс Дж.М. Общая теория занятости, процента и денег / Пер. сангл. проф. Н.Н.Любимова, под. ред. д.э.н., проф. Л.П.Куракова. - Москва: МИЭМП, 2010.

8. Кукура С П. Теория корпоративного управления/ С П.Кукура - М.: Экономика, 2004. -

C. 105.

9. Макконелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс. Принципы, проблемы, политика. - М.: Республика, 1992. Т. II. - С. 398.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

10. Национальные инновационные системы в России и ЕС / под ред. Иванова В.В., Кле-совой С, Линдхольма П., Лукши О.П. - М.: ЦИПРАН РАН, 2006. - С. 200.

11. Романова О.А. Теория и практика развития частно-государственного партнерства / О.А.Романова // Вестник Уральского государственного технического университета. - 2007. - № 3. - С. 41.

12. Стырин Е.М. Международный опыт использования ГЧП для реализации проектов электронного правительства. - М.: «Издательский дом ВШЭ», 2010.

13. Узбекистан Республикасининг 2019 йил 10 майдаги УРК-537-сон «Давлат-хусусий шериклик тyFрисида»ги Конуни. https://lex.uz/docs/4329270

14. Фролова Е.Д. Основные тенденции развития взаимоотношений государства и бизнеса/ Е.Д. Фролова // Вестник УГТУ-УПИ. - 2003. - № 7. - С. 31.

15. Ходжаев П.Д. Зарубежный опыт формирования и развития партнерских отношений между государством и реги-ональными предпринимательскими структурами/ П.Д. Ходжаев // Вестник Российско-таджикского (славянского) университета. - Душанбе: РТСУ, 2014. -№ 3 (46). - С. 102.

16. Шарингер Л. Новая модель инвестиционного партнерства государства и частного сектора / Л. Шарингер //Мир перемен. - 2004. - № 2. - С. 22.

17. Шумпетер Й.А. История экономического анализа в 3 тт. - СПб.: Экономическая школа, 2004.

18. Peters J.G, Pierre J. Governance Politics and the State (Political Analysis). - N.Y., 2000.

19. www.imepi-eurasia.ru. - С. 3.

20. www.inage.ru/ppp/casestuty/Framework_Paper.ru.

21. Муминов Н., Хамраев О. Концепция «Нового государственного управления» и зарубежный опыт в сфере социального партнерства // Актуальные научные исследования в современном мире. 2018. № 6-4 (38). С. 119-123.

22. www.ppi.worldbank.org

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2021, 10(146)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.