Научная статья на тему 'Хитой кичик бизнесининг ривожланиш тенденциялари ва унинг молиявий инкирозни енгишдаги роли'

Хитой кичик бизнесининг ривожланиш тенденциялари ва унинг молиявий инкирозни енгишдаги роли Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
314
51
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Рузиева Н. Н.

Кичик бизнесни қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш кўпчилик ривожланган давлатларнинг бугунги кундаги иқтисодий сиёсатининг энг устувор йўналишларидан ҳисобланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Хитой кичик бизнесининг ривожланиш тенденциялари ва унинг молиявий инкирозни енгишдаги роли»

' 34 ХАЛКАРО ИКТИСОДИЁТ ВА ИКТИСОДИЙ МУНОСАБАТЛАР / s_МЕЖДУНАРОДНАЯ ЭКОНОМИКА И ЭКОНОМИЧЕСКИЕ ОТНОШЕНИЯ

Рузиева Н.Н.

тДиУ стажёр-тадк,ик,отчи-изланувчиси

ХИТОЙ КИЧИК БИЗНЕСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ ВА УНИНГ МОЛИЯВИЙ ИНКИРОЗНИ ЕНГИШДАГИ РОЛИ

Кичик бизнесни цуллаб-цувватлаш ва ривожлан-тириш купчилик ривожланган давлатларнинг бу-гунги кундаги иктисодий сиёсатининг энг устувор йуналишларидан цисобланади.

Мамлакатимизни ислох этиш, уни ривожланган давлатлар каторига кушиш, халкимиз учун муносиб турмуш шароити яратиш максадида олиб борилаётган модернизация жараёнларининг изчиллигини ва боскичма-боскичлигини таъминлаш-да кичик бизнеснинг ахамияти бекиёсдир. Президентимиз Ислом Каримов сохани ривожлантиришнинг мухимлиги ва ахамияти борасида тухталар экан, "... кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик мам-лакатимиз ялпи ички махсулоти таркиби-да хал килувчи тармокка, ижтимоий фаол ахолимизнинг катта кисмини камраб ол-ган сохага айланди. Хозирги вактда - шун-га урFу бериб айтмокчиман - иш билан банд ахолининг 74 фоиздан ортиFи ай-нан шу сохада мехнат килаётгани бунинг яккол тасдиFидир1", деб таъкидлади.

Шу билан биргаликда, республикамиз-да кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-ликни ривожлантиришдаги айрим муам-молар, фойдаланилмаётган имкониятлар хамда юксак иктисодий салохиятимиз мав-жудлигини хисобга олган холда, бу бора-да тупланган хорижий тажрибани урганиш мухим ахамият касб этади. Шу жихатдан бу-гунги кунда иктисодиёти жадал суръатлар-да ривожланаётган ва халкаро иктисодий

1 Бизнинг йулимиз - демократик ислохотларни чукурлаштириш ва модернизация жараёнлари-ни изчил давом эттириш йулидир. Президент Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Кон-ституцияси кабул кабул килинганининг 19 йиллиги-га баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси // "Халк сузи" газетаси, 2011 йил 8 декабрь 238-сон.

муносабатларнинг етакчи субъектларидан бирига айланишга улгурган Хитой Халк, Республикасида кичик бизнес ва тадбир-корликни ривожлантириш амалиётини урганиш долзарб ах,амият касб этади.

Хитой тезкор иктисодий усиш ва ри-вожланишни бир неча ун йиллар мобай-нида куллаб-кувватлаб келмокда. 30 йил-дан зиёд давр мобайнида кулланилаётган иктисодий ислох,отлар ва очик эшиклар сиёсати Хитой иктисодиётининг юксали-шига замин яратди. Бугунги куннинг энг мух,им вокелиги - бу Хитойнинг жах,он сах,насида кудратли давлат сифатида на-моён булгани булди. Буни иктисодий ри-вожланиш курсаткичлари х,ам тасдиклаб турибди. Охирги 30 йил ичида Хитой иктисодиёти уртача 9,5 фоизга усди. Хитой ЯИМи 2009 йилга нисбатан 2010 йилда 10,3 фоизга усиб, 39790 миллиард юанга етди (1- ва 2- чизмалар). Кишлок хужалик мах,сулотлари улуши 4,3 фоизга ошган булса, саноат секторида мах,сулот ишлаб чикаришнинг усиши 12,2 фоизга етди. Хиз-матлар сох,асида усиш 9,5 фоизни ташкил этди. Хитой корхоналари 2010 йилда 3880 миллиард юан ишлаб топишди, бу эса 2009 йилга нисбатан 49,9 фоизга купдир2.

Иктисодий усиш ах,оли жон бошига туFри келадиган даромаднинг кескин ра-вишда ортиши билан бир вактда юз бер-ди. Хитой - туFридан туFри хорижий инве-стициялар йуналтириладиган асосий май-

2 National Bureau of Statistics of China, February 28, 2011.

1-чизма. 2006-2010 йиллардаги Хитой ЯИМ динамикаси

100 миллнон юан

500000

400000

300000

200000

100000

о

2006

2007

2008 Йиллар

Манба: National Bureau of Statistics of China, February 28, 2011.

397963

3 1404 3 4090 5

2 1631 1 4

2009

2010

2-чизма. 2006-2010 йиллардаги Хитой ЯИМ усиш суръати

Фот

15 -^

10

о

2006

2007

2008 Йиллар

Манба: National Bureau of Statistics of China, February 28, 2011.

2009

2010

дон. Инкирозга карамасдан, Хитой энг йи-рик экспортёр давлатлардан х,исобланади.

Хитой Коммунистик партиясининг 2003 йилда булиб утган XVI съездида мамлакат-нинг 2020 йилгача булган даврдаги ижти-моий - иктисодий дастури кабул килинган булиб, у 2050 йилга бориб мамлакатни тубдан модернизация килиш, уни бой, де-мократик ва юкори тараккий этган давлат-га айлантириш максадини амалга ошири-ши белгиланган. Дастурнинг х,аётга татбик этилиши натижасида 2020 йилга бориб Хитойнинг ЯИМи 4 триллион доллардан ошиб, 2000 йилга нисбатан 4 бараварга усишига олиб келиши керак. Бунда ах,оли жон бошига туFри келадиган йиллик даро-мади 3000 долларга етади, бу эса уртача даромадга эга давлатлар даражасига мос келади. 2050 йилга бориб Хитой Осиёнинг доминант давлатига айланади, натижада

минтака ЯИМининг деярли ярмиси унинг х,иссасига туFри келади (жадвал).

Хитой х,укумати кичик бизнес субъект-ларининг мамлакат иктисодиёти улкан ах,амиятга эга эканлигини яхши англайди. Олиб борилган иктисодий ислох,отлар натижасида 90-йиллардадавлат корхоналари сони сезиларли равишда кискартирилди. Корхоналарнинг унумдорлиги ва рен-табеллигини ошириш максадида улар-нинг купчилиги хусусийлаштирил-ди. Айрим х,исоб-китобларга караганда, ислох,отлар натижасида кискартириш ва эрта нафакага чикиш х,исобига давлат сек-торидаги 53 миллиондан зиёд иш урни камайган. Бундай кискартириш ижтимо-ий баркарорликни таъминлаш бораси-да потенциал рискка эгалиги боис, давлат корхоналаридан озод этилган ортикча ишчи кучини банд этиш максадида, Хитой

Жадвал. Осиё етакчи мамлакатларининг 2005, 2025 ва 2050 ииллардаги ЯИМ курсаткичлари.

Йиллар Хитой Жанубий Корея Япония

2005 1,9 0,8 5,3

2025 11,7 2,6 6,7

2050 48,6 3,7 8,0

Изох,: ЯИМ триллион АК.Ш долларида 2005 йил нархлари буйича х,исобланган.

Манба: O'Neill, J., Wilson, D., Purushothaman, R. and Stupnytska, A. 2005, How solid are the BRICs?, Global Economics Paper, no. 134 (15 December 2005), Goldman Sachs.

х,укумати кичик бизнесни ривожлантириш-га устувор ах,амият берди. Кичик бизнес-нинг ривожлантиришни раFбатлантириш буйича х,укуматдан томонидан турли чо-ралар кулланилди. Ушбу чоралар сираси-га куйидагиларни киритиш мумкин:

- янги корхоналарни очишни осон-лаштириш ва тезлаштириш мак,садида бир боск,ичли руйхатга олиш ва мувофик,лаштиришни жорий этиш;

- кичик бизнес субъектлари учун кам фоизли ссудалар бериш учун махсус фонд-ларни ташкил этиш;

- урнатилган шартларга мос келувчи корхоналар учун 2 миллион юангача (290 000 доллардан зиёдрок) булган кредитла-рини тулаш учун субсидия ажратиш.

Хитой х,укумати давлат харидларини кичик бизнес сох,асига йуналтириш ти-зимини такомиллаштирмокда, малака-ли ва тадбиркор мутахассисларни тай-ёрлаш ва уларнинг хорижий бозорлар-ни эгаллашида кумаклашмокда. 2005 йил-да "Кичик ва урта бизнес корхоналарини раFбатлантириш туFрисида"ги конун кабул килинди. Бу конун ушбу корхоналарнинг йирик компаниялар х,укукларига, айникса замонавий техникани сотиб олиш, бозор маълумотлари ва молиявий ресурслардан фойдаланиши борасида, максимал тен-глаштиришни кузлайди. "Кичик ва урта корхоналарни ривожлантириш давлат фонди"нинг ташкил этилиши, кичик корхоналар ва уларнинг инвесторларининг даромадларини барча мансабдор шах-слар ва ташкилотлар тазйикидан х,ук,ук,ий х,имоялаш, ишсизлар ва ногиронлар учун янги иш уринлари яратадиган корхоналар учун солик имтиёзлари бериш мух,им ама-лий касб этмокда. Конун сох,а корхонала-рининг давлат назоратидаги айрим калит секторлардан ташк,ари ик,тисодиётнинг купгина сердаромад тармок,ларига х,ам кириб боришига имкон яратади.

Хитой х,укумати томонидан кичик бизнесни куллаб-кувватлаш борасида олиб борилаётган сиёсат уз самарасини берди. 2007 йилга келиб, мамлакатда 4,3 миллион кичик ва урта бизнес корхоналари ва 27,9 миллион якка тартибдаги корхоналар мавжуд булиб, уларда шах,арнинг иш билан банд ах,олисининг 75 фоиздан зи-ёди камраб олинган1. Бу эса мамлакат-даги жами корхоналарнинг 99 фоизидан купроFини ташкил этади. Кичик бизнес корхоналарининг ЯИМдаги улуши 60 фоиздан, солик тушумларидаги улуши 50 фоиздан ва экспорт ва импортнинг умумий х,ажмидаги улуши 70 фоиздан ошади. Ин-новацион фаолият сох,асида кичик бизнес корхоналари улушига 66 фоиздан зиёд па-тентлар туFри келади ва улар янги авлод мах,сулотларининг 82 фоизини яратиша-ди. Уз фаолиятларида кичик бизнес корхоналари мамлакат инновацион технологи-яларининг 74 фоиздан ортиFини ишлати-шади. 2001-2005 йиллар давомида Хитой-нинг уртача йиллик иктисодий усиши 9,5 фоизни ташкил этган булса, кичик бизнес корхоналарининг усиш суръати эса уртача 28 фоиздан иборат булди. Шу уринда таъ-кидлаш жоизки, Хитойда ишчилари сони 100 тагача булган кичик корхоналар барча корхоналар сонининг деярли 99 фоизини ташкил этса, ишчилари сони 101 тадан 999 тагача булган урта корхоналар сони атиги 0,6 фоиздан иборат холос2.

2008 йилнинг иккинчи ярмидан бошлаб глобал молиявий инкироз туфайли Хитой кичик бизнеси маълум талафотлар курди3.

1 Малые и средние предприятия. Управление и организация / под ред. И. Х. Пихлера и др. Пер. с нем. М.: МО, 2007.

2 Малый бизнес: учебное пособие/ под ред. В. Я. Горфинкеля. - М. : КНОРУС, 2009.

3 Цзоу Сютин. Антикризисные меры Китая по развитию малых и средних предприятий // Регион: экономика и социология, 2010, №2. - С.330-334.

3-чизма. АК,Ш ва Хитой кичик бизнеси сох,аси к,иёсий та^лили.

SGDP: Кичик бизнес корхоналарининг ЯИМдаги фоиздаги улуши

AJOB: Нок,ишлок, хужалигида фаолият юритадиган кичик бизнес корхоналарининг фоиздаги улуши AFIRMS: Кичик бизнес корхоналарининг фоиздаги улуши Манба: U.S. SBA Office of Advocacy, China SMED.

Хитой статистикасига кура 2008 йилда мав-жуд 43 миллион кичик бизнес корхоналарининг 17,2 миллиони банкрот х,олатига тушган, 40 фоиз корхоналар молиявий инкироздан кучли талафот курган булса, уларнинг атиги 20 фоизигина инкироз зар-басидан кутулиб колган холос. Айникса, уз мах,сулотларини хорижга экспорт килувчи корхоналар каттик зарар курди. Жах,он бозорида талабнинг пасайиши окибатида корхоналар уртасида ракобат кучайгани боис уларнинг купчилиги иш уринларини кискартиришга мажбур булди.

Молиявий инкироз шароитида кичик корхоналар айланма маблаFлари танкислиги муаммосига, банк кредитлари-ни олишдаги кийинчиликларга дуч келди. Бунга банкларнинг капитални аккумуляция килишдаги кийинчиликлар сабаб килиб курсатилган. Мисол учун, биргина Чжец-зян провинциясининг узида урганилган 3365 та кичик бизнес корхоналаридан 574 таси кредит олишда кийинчиликларга дуч келган. Бундан ташкари, кредитлар-нинг структураси х,ам узгаришга учраган: урганилган кичик бизнес корхоналарининг 86 фоизи киска муддатли кредит ол-ган булса, атиги 8 фоизгина корхоналар урта ва узок муддатли кредитлар олишга муваффак булган. Модернизация килишга етарли маблаFи булмаганлиги туфайли купгина корхоналар янги мах,сулотларни

ишлаб чикаришни узлаштира олмаган. Натижада ички ва ташки буюртмалар х,ажмининг камайиш х,олатлари кузатил-ган.

Инкирозга карши чоралар. Корхо-наларнинг иктисодий ах,волини яхши-лаш максадида Хитой х,укумати катор инкирозга карши чоралар мажсуини ишлаб чикди. Инкирозга карши чоралар мажмуидан кичик бизнес корхонала-рига кумаклашувчи максадли фондлар-ни ташкил этиш, туFридан туFри молиявий ёрдам курсатиш каби иктисодий чоралар билан биргаликда х,укумат даража-сидаги сиёсий куллаб-кувватлаш чорала-ри ^ам урин олган. Масалан, 2009 йилда давлат бюджет маблаFлари х,исобидан 5,1 миллиард юан х,ажмида максадли фонд ташкил этилди ва ундан давлат кафола-ти билан кичик бизнес субъектлари мо-лиялаштирилди. Хажми 1 миллиард юан-дан ошмайдиган марказий ва минтакавий бюджет маблаFларини аккумуляциялайди-ган 330 дан зиёд махсус органлар ташкил этилди. Улар 40 000 дан зиёд кичик бизнес субъектлари учун кредит олиш ва 3 йил-гача муддатда фойда солиFидан озод эти-лиш учун кафолат вазифасини утамокда. Уездларда минтакавий бюджетдан кредит олган кичик бизнес субъектлари учун кафолат вазифасини утайдиган булинмалар ташкил этилди. Ушбу органларнинг кафо-

лати эвазига кичик корхоналар томонидан 2009 йилда 600 миллиард юан микдорида кредитлар олинган.

Хукумат самарали фаолият курсатаётган кичик корхоналарга кимматли ко*озлар, облигациялар чикаришга ёрдам беради, уларнинг йирик корхоналар томонидан куллаб-кувватланишига кумаклашади. Кичик бизнес корхоналарини бошкариш ма-лакаларини ошириш буйича махсус курс-лар ташкил этилиб, уларда бошкариш тех-никаси ва бозорга чикиш буйича консуль-тациялар ташкил этилади.

Санаб утилган чораларни амалга ошириш натижасида Хитойда кичик корхо-налар фаолиятида ижобий узгаришлар сезилди. Масалан, 2009 йилнинг январь-август ойларида кичик бизнес субъектла-ри томонидан саноат мах,сулотлари иш-лаб чикариш 2008 йилнинг жорий даврига нисбатан 11,1 фоизга ошган, даромад эса 1,6 фоизга усган. Иктисодиётдаги усиш ба-робарида 2008 йилда ишлашдан тухтаган ёки тулик кувват билан ишламаётган корхоналар уз ишлаб чикаришларини тиклай бошлади.

Минтакавий хукумат, жумладан, Хэй-лунцзян провинцияси х,окимияти жах,он молиявий инкирози окибатларини бар-тараф этиш буйича фаоллик билан чора-лар ишлаб чикишди. Кичик бизнес корхо-налари ушбу минтаканинг иктисодиётида мух,им ах,амият касб этади.

Хэйлунцзян провинцияси х,удудида 1,81 миллиондан зиёд кичик корхоналар фаолият юритади. Улар провинциядаги бар-ча корхоналарнинг 90 фоиздан зиёди-ни ташкил этади. 2007 йилда Хэйлунцзян кичик корхоналари 280,8 миллиард юан микдорида мах,сулот ишлаб чикарди, МЯ-Мидаги уларнинг улуши 2002 йилдаги 29 фоиздан 39,6 фоизга кадар усди; улар томонидан туланган соликлар микдори (24 миллиард юан) 2002 йилга нисбатан 2 ба-раварга ошди ва минтакавий бюджет даромад кисмининг 60 фоиздан зиёдини ташкил этди.

Умумлаштирадиган булсак, Хэйлунцзян провинцияси томонидан инкирозга карши куйидаги чоралар кулланилди.

Биринчидан, минтакавий бюджет молиявий кумагида 100 дан ортик кафолат органлари ташкил этилди, уларнинг 40

таси кичик бизнес корхоналарига молиявий ёрдам курсатди. Ажратилган кафолат-ли кредитларнинг умумий йиFиндиси 22 миллиард юандай ошиб кетди.

Иккинчидан, инкироз шароитида Харбин (провинция пойтахти) маъмурияти кичик бизнес корхоналарига шах,ар бюдже-ти х,исобидан молиявий ёрдам курсатди. Биргина 2009 йилнинг узида шах,ар бюд-жетидан шах,ар кичик бизнес корхоналарини молиявий куллаб-кувватлаш фонд-ларига 20 миллион юандан зиёд маблаF ажратилди.

Учинчидан, Харбин ш. маъмурияти ка-фолати асосида банклар кичик бизнес субъектларига кредитлар ажратади. 2009 йилда бу модел асосида 300 дан зиёд кичик бизнес корхоналари 1,5 миллиард юанга якин кредитлар олди.

Туртинчидан, провинциянинг турли да-ражадаги х,укумати кичик бизнес корхоналарини сиёсий конъюнктура ва инкироз х,олати туFрисидаги расмий маълумотлар билан беминнат таъминлаб турди.

Юкорида таъкидланган чоралар билан биргаликда, провинциянинг турли дара-жадаги х,укумати молиявий инкироз шаро-тида маъмурий иш тарзини яхшилади, кичик бизнес субъектларига курсатиладиган маъмурий сифатини оширди, жумладан, уларнинг лойих,аларини тасдиклаш жара-ёнини соддалаштирди.

Амалга оширилган инкирозга карши чоралар туфайли Хэйлунцзян провинция-сининг купгина кичик бизнес корхоналари инкирозгача булган х,олатини тиклаб олди.

Хукумат кумаги билан биргаликда кичик бизнес субъектлари хорижий мо-лия ташкилотларидан х,ам мадад олиш-лари мумкин. Масалан, Citibank кичик бизнес субъектларига ссудалар ажра-тиш, маслах,атлар бериш ва накд пуллар-ни бошкариш билан шуFулланувчи уз фи-лиалини очди. Standard Charter Bank Шанхай ва Шэнчьжэнда 2 йил муддатга 500 000 юангача гаровсиз кичик кредитларни бе-ришни бошлади. Жах,оннинг барча кичик бизнес субъектлари сингари Хитой тад-биркорлари NYSE Arca янги биржа плат-формаси хизматларидан фойдаланишлари мумкин. Бу эса корхоналарга асосий биржа листингининг барча стандарт талабла-

рини бажара олишларига кадар махсус листинг категориясидан жой олишларига имкон яратади.

Шунга карамасдан, Хитойнинг кичик бизнес субъектлари кредиторларни тан-лашда эх,тиёткорликни унутмаслиги зарур. Коррупция Хитойнинг энг асосий муаммо-ларидан бирилигича колмокда1. Банклар-нинг менежерлари ва ходимлари томони-дан катта маблаFларни yFирлаб, мамлакат-ни тарк этиш х,олатлари куп маротаба эъ-тироф этилган. Банкларнинг туланмаган ссудаларининг умумий микдори 204 миллиард доллардан ошиб кетади. Купгина банклар мамлакатнинг йирик валюта захи-ралари томонидан курсатилаётган молия-вий ёрдам воситасида кутулиб колмокда. Бу каби нобаркарор молиявий тизим-дан фойдаланаётган кичик бизнес субъ-ектларининг уз молиявий х,олатини х,имоя килиши мушкул.

Мамлакатда коррупция шунчалик да-ражада кенг таркалганки, Хитой Коммуни-стик партияси етакчилари уни тараккиёт йулидаги энг катта хавф деб эълон килди.

Кулай шартномаларни кулга кири-тиш учун ва шу каби максадлар йулида порахурликни куллаш натижасида кичик бизнес субъектлари учун тадбиркорлик риски ва нархлари ошиб бормокда. Мамлакатда, шунингдек, корхоналар билан бе-восита алокада буладиган куйи х,окимият вакиллари орасида х,ам коррупция кенг таркалган.

Хорижий кичик бизнес субъектларининг Хитой бозорига киришида тусикларнинг яна бири - бу интеллектуал мулкчилик-нинг етарлича х,имоя килинмаганлигидир. Такрорий катъий чоралар кулланаётганига карамасдан, Хитой бозорига чикишни ре-жалаштираётган хорижлик кичик тадбир-корлар у ерда уз мах,сулотларининг ар-зон ва сохталаштирилган шаклининг соти-лаётганининг гувох,и булишади. Купчилик халкаро компаниялар суд харажатларига ва сохтакашларга карши курашга харажат килиш лаёкатига эгалар, аммо кичик бизнес субъектларининг иктисодий имкони-ятлари бунга етмайди.

1 http://www.acg.ru/news2.phtml?m = 2883

Хитойда муаллифлик х,ук,ук,ларининг бу-зилишига карамасдан, ижобий х,олат си-фатида шуни келтириш мумкинки, Хитой бозорига чикишдан манфаатдор хорижий кичик бизнес субъектлари уз дав-латлари х,укуматларининг кумагидан маъ-лум даражада фойдаланишлари мумкин. АКШнинг савдо вазирлиги Хитойда муаллифлик х,укукларини х,имоялаш бораси-да бепул маслах,атлар берувчи «SME China IPR Advisory Program» консультатив да-стурини амалиётга киритди. Шунга ухшаш "China IPR SME Helpdesk" агентлиги Европа иттифокида ташкил этилган.

Хитойда иктисодий ислох,отларнинг асосий йуналтирувчиси - бу "Ривожлантириш ва кайта шакллантириш миллий комиссия-си (NDRC) булиб х,исобланади. Унинг фао-лиятидаги энг мух,им йуналишлардан бири кичик бизнесни динамик ривожлантириш-дир. Бу максадда унинг таркибига "Кичик ва урта бизнес департаменти" киради. Шунингдек, "Хитой бизнесни координация-лаш ва кооперациялаш маркази" (ХБККМ) ташкил этилган. ХБККМ нинг асосий ва-зифаларига куйидагилар киради: сектор-нинг роли, х,олати ва эх,тиёжларини тадкик этиш; уни ривожланишига ёрдам берувчи ишлаб чикиш буйича ахборотлар-ни туплаш ва таклифларни формулиров-калаш; савдо ярмаркалари, кургазларини ташкил этиш ва ишчи музокараларини утказишда кумаклашиш; бизнесга укитиш, ахборот хизмати курсатиш, маслах,атлар бериш ва диагностика килиш.

Марказ фаолиятининг самарасини ту-зилган халкаро лойих,алар сони яккол курсатади. Биргина 1990 йилдан 2005 йил-гача булган даврда марказ томонидан ташкил этилган халкаро кургазмалар доира-сида Хитойда кичик бизнесни ривожлантириш буйича умумий киймати 6,2 миллиард доллар булган 950 дан зиёд халкаро лойих,алар имзоланган.

Мамлакатнинг барча ах,олиси ва дав-лат органлари учун кичик бизнес кор-хоналари туFрисидаги х,ар томонла-ма ва уз вактидаги ахборот хизматлари-ни курсатишни таъминлаш максадида Хукумат карорига биноан 2001 йилда но-тижорат давлат ахборот хизмати ^МЕО) ташкил этилди. СSМЕО фаолияти NDRC

таркибидаги "Кичик ва урта бизнесни ри-вожлантириш департаменти" томони-дан куллаб-кувватланади1. СSМЕО сай-ти 58 та асосий рукн ва 180 зиёд тематик булимларни камраб олган булиб, уларда мавжуд 1000 га якин турли хабарлар х,ар куни 200 мингдан зиёд ташриф буюрувчи-ларни узига жалб килади.

СSМЕО ишида 10 мингдан зиёд тур-ли агентликлар ва воситачи компаниялар иштирок этади.

Шундай килиб, хулосалаш мумкинки, Хитой х,укумати кичик корхоналарни яна-да ривожлантириш буйича кулай шарт-шароитларни яратиш, улар фаолияти-ни ^укукий тартибга солиш тизимини та-комиллаштириш ва иктисодиётнинг ушбу секторига хизматлар курсатиш буйича до-имий равишда турли чора-тадбирларни куллаб келмокда.

Юкоридагилардан келиб чиккан х,олда, кичик бизнесни ривожлантириш буйича Хитой тажрибасининг айрим жих,атларидан Узбекистон Республикаси-да сох,ани янада жадал ривожлантириш буйича фойдаланиш мумкин. Бу максадда:

- республикамиз кичик бизнес ва ху-сусий тадбиркорлик субъектларининг хо-рижий молия ташкилотларидан мадад олишини кулайлаштириш буйича республикамиз х,удудида уларнинг махсус фили-алларини очиш;

- тадбиркорларимизнинг халкаро бозорга чикишларига кумаклашиш максадида NYSE Arca биржа платформаси-дан жой олишга шароит яратиш;

- кичик бизнес субъектлари учун бо-зор конъюнктураси, сектордаги тенденци-ялар, хорижий ва мах,аллий корхоналар туFрисидаги маълумотлар ва бошка зару-рий ахборот билан мунтазам таъминлай-диган махсус агентликлар ташкил этиш ва уларнинг сайтларини жорий этиш;

- сох,а вакиллари учун малака оши-риш кайта тайёрлаш курсларини ташкил этиш, замонавий коммуникация техноло-гияларидан фойдаланган х,олда масофа-вий таълимдан кенг фойдаланиш;

- кичик бизнес субъектларининг кимматли ко*озлар бозорида муно-сиб урин эгаллаши учун самарали фао-лият курсатаётган корхоналар томони-дан кимматли ко*озлар, облигациялар чикаришига ёрдам бериш;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- кичик бизнес субъектларига курсатиладиган маъмурий хизмат сифати-ни ошириш, лойих,аларни тасдиклаш жа-раёнларини янада осонлаштириш ва му-тасадди ходимларнинг уз хизмат вази-фаларини суистеъмол килиш ^олатлари, бюрократик тусикларнинг олдини олиш буйича х,укукий-меъёрий базани янада та-комиллаштириш максадга мувофик, деб ^исоблаймиз.

Адабиётлар руйхати:

1. Бизнинг йулимиз - демократик исло^отларни чукурлаштириш ва модернизация жараёнларини изчил давом эттириш йулидир. Президент Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул кабул килинганининг 19 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси // "Халк сузи" газетаси, 2011 йил 8 декабрь 238-сон.

2. National Bureau of Statistics of China, February 28, 2011.

3. Малые и средние предприятия. Управление и организация / под ред. И. Х. Пих-лера и др. Пер. с нем. М.: МО, 2007.

4. Малый бизнес: учебное пособие/ под ред. В. Я. Горфинкеля. - М. : КНОРУС, 2009.

5. Цзоу Сютин. Антикризисные меры Китая по развитию малых и средних предприятий // Регион: экономика и социология, 2010, №2. - С.330-334.

6. Предпринимательство: Учебник / М. Г. Лапуста, А. Г. Поршнев, Ю. Л. Старостин, Л.Г. Скамай. 4-е изд. М.: ИНФРА-М, 2007.

7. http://www.acg.ru/news2.phtml?m=2883

1 Предпринимательство: Учебник / М. Г. Лапуста, А. Г. Поршнев, Ю. Л. Старостин, Л.Г. Скамай. 4-е изд.

М.: ИНФРА-М, 2007.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.