CC BY
68
Вестник КазНМУ, №4 - 2014
ЭОЖ 54:379.8-057.875:378.184
Н.0. ЭЛИЕВ, АД. К¥САИНОВА, г.а. КМ'АЗБЕКОВА, Г.С. САДЬЩОВА
С.Ж. Асфендияров атындагы К,аз¥МУ, Химия кафедрасы
ХИМИЯНЫ ОКЫТУДЫН, ИНТЕРАКТИВТ1 ЭД1С1
Бум мацалада медициналъщ жогары оку орындарыныц б!р1нш! курс студенттерше химияны оцытуда топ мушелерш сабацца толъщ жумылдыратын интерактивтI оцыту эд!с!н пайдалану усынытган. Бул эд!с бойынша ацпараттыц технология жет!ст!ктерш пайдалана отырып к!ш! топтармен жэне жуптармен жумыс ¡стеу царастырылган.
ТYйiндi свздер: медицина жогары оку орны б!р1нш! курс студенттерI, химия, интерактивтI оцыту эд!с!, юш! топтар жэне жуптармен жумыс Iстеу.
К^рп куш Каза;станныц элемдш бШм беру кещстшне ену процей заманауи жагдайда, Болон декларациясыныц талаптарына сэйкес журпз^де жэне жогары бткп мамандарды даярлау мен тэрбиелеуде тыц жаца эдктер мен тшмд жумыс тэйлдерш пайдалануды талап ететiндiгi с0зсiз. Элеуметтiк тургыдан белсенд}, келешекте базалы; к;узiреттiлiriн езшше шыцдай алатын, кэсiби мамандыгын жетш бiлетiн жеке тулга ;алыптастыру ушш заман талабына сай жаца а;паратты; технологиялар жетiстiктерiн пайдаланатын о;у эдктерш ;олдану ;ажеттш ай;ын. Жаратылыстану гылымдарын о;ыту барысында дэрiстер, практикалы; жэне зертханалы; саба;тарды ЖYргiзу Yшiн инновациялы; белсендi эдiс - интерактивтi о;ыту эдiсiн ;олдану мынандай MYMкiндiктер береди
• терец жэне тияна;ты бтм беруге;
• практикалы; жэне коммуникативтш дагдыларды ;алыптастыруга;
• аналитикалы; жэне сараптамалы; шеберлiк пен дагдыларды ;алыптастыруга;
• креативтiлiктi дамытуга, ягни мэселе немесе сура;ты шешу Yшiн шыгармашылы; кез;араспен жаца ;ырынан ;арай алуга;
• бiлгенiн жеткiзе бiлу шеберлшн шыцдауга. Интерактивтi о;ыту эдiсi деп саба; барысында топ студенттерш оку процесше TYгел жумылдырып, ойлануга, тануга жэне TYсiнуге MYMкiндiк бере алатын о;у YPДiсi 0ткiзiлуiнiц арнайы турш айтамыз. Саба; Yстiнде о;у материалын шэкiрттердiц бiрiге, пiкiр алмаса отырып танып, TYсiнiп мецгеру барысында эр ;айсысы саба; та;ырыбын игеруге ез Yлесiн досады, идеялары, бiлiктiлiк эдiс-тэсiлдерi жэне бiлгендерiмен алмасу ЖYредi. Аталмыш процесс тiлектестiк жэне езара ;олдау атмосферасында ЖYретiндiктен шэкiрттердiц коммуникативтiк дагдыларын жетiлдiретiндiгi сезсiз, атап айт;анда езгенщ пiкiрiн тыцдап ескеруге, эр TYрлi кез;арастарды багалап, електен еткiзе бшуге, пiкiр алмасуга ;атысып, ез ойын тияна;ты TYрде жеткiзе алуга жэне бiрге отырып орта; шешiм ;абылдауга Yйрететiндiгi аны;. Интерактивтi жумыс формаларыныц тэрбиелеу процесiне ;осары да ;ома;ты. Олар шэкiрттер арасында эмоционалды; байланысты ;алыптастырып, командамен жумыс iстеуге Yйретедi, ЖYЙкеге TYсер ЖYKтеменi азайтып, ;органыш сезiмiн арттырады, езара TYсiнiстiктi молайтып, материалды табысты турде игере алатын сезiм тудырады.
«ИнтерактивтЬ> деген сез езара ;арым-;атынаста болу ;абшетш немесе тгар алмасу (диалог) режимiнде болуды бiлдiредi. Сонымен интерактивтi о;ыту дегенiмiз бэрiнен бурын диалог режимiнде, ягни шэкiрттермен пiкiр алмаса отырып о;ыту Эрине, диалог режимi дэстурлi о;ыту эдiсiн ;олдану кезiнде де пайдаланылуы MYMкiн, бiрак; бундай жагдайда шгар алмасу, ягни диалог «о;ытушы - студент» немесе «о;ытушы - студенттер тобы (аудитория)» арасында болады. Интерактивтi о;ыту кезшде диалог, ягни пiкiр алмасу эр турлi болуы ы;тимал, мысалы, «студент -студент» (жуптагы жумыс), «студент - студенттер тобы» (топтагы жумыс), «студент - аудитория» немесе «студенттер тобы - аудитория» (топтардыц
презентациялык жумысы), «студент - компьютер» жэне т.б. TYрлерi болады [1].
Дэстурлш окытумен салыстырганда интерактивтi окытуда окытушы мен студент арасындагы байланыс езгередъ ягни окытушы белсендiлiгi студенттер белсендШгше орын бередi, окытушыныц мiндетi студенттерд ынталандырып диалогка жагдай жасау болып табылады [2]. Интерактивтi окыту барысында да оку процей дэстYрлi формалар бойынша ЖYргiзiледi: дэрiстер, практикалык, семинарлык, зертханалык сабак, ОС0Ж жэне С0Ж. Жогары оку ЖYЙесiнде казiргi KYffl колданылатын кредиттiк технология окытушыдан «ашыктыкты» талап етедi, мысалы, дэрiстер жайлы сез болар болса оныц материалдары кол жетiмдi жэне к0рнекi болганы абзал. Бул максатты iске асыру Yшiн MS Power Point багдарламасын пайдалана отырып орындалган дэрiс-презентацияларды колданган дурыс. Заманауи дэрiстер акпараттык технологиялар куралдары жэне амалдарын колданусыз ез маганасын жогалтады, бiрак дэрiстi техникалык куралдармен молынан жабдыктап асыра пайдалану нэтижелi бола бермейтiндiгiн де естен шыгармаган абзал. Дэрiстi сабак материалдары бойынша дайындалган акпараттык текстерден туратын слайдтарды тек презентациялау YPДiсiне айналдыруга болмайды. Дэрiс материалын презентациялау окытушы Yшiн «шпаргалка» ролiн аткарса студент ym^ K0цiлiн карастырып отырган суракка туйыктайтын к0рнекi курал болуы керек. Дэркт презентациялау аркылы еткiзу YMrn материалдарды беру тэртiбi мен курылымын мукият ойластырган жен, себебi презентация материалдарын кредиттiк ЖYЙе бойынша окытудыц талаптарына сэйкес тарату материалдары ретшде колдануга болады [3].
Интерактивтi окыту кезiнде танымдык процесiн уйымдастырудыц арнайы формасы, атап айтканда окытудыц утымды жэне ыцгайлы (комфорттык) жагдайы (презентациялау) колданылып, студенттер оку процесiне белсендi TYPДе жумылдырылып, окыту енiмдiлiгi артады. Сондыктан дэрiстi дайындау кезiнде презентацияга кептеген эдебиет кездерiн тарту керек, мысалы непзп окулыкка косымша ретшде гылыми макалаларды, монографияларды жэне т.б. дерек кездерш тарту сабак Yстiнде материалдарды уйымдаскан пiкiр алмастыру мен шгар-таластар TYрiнде талк^1лауга MYMкiндiк бередь Дэрiс немесе сабак так^1рыбыныц непзп белiмдерi бойынша студенттерге езiндiк жумыс ретшде тапсырмалар берген дурыс.
Зертханалык сабак студенттердщ кук^1ктык кузiретiн, ягни каушйздш техникасы ережелерiн сактай отырып ЖYргiзiлуi керек. Себебi химиядан зертханалык жумыс барысында химиялык тэжiрибелердi ЖYргiзу ym^ эр TYрлi кауiптi химиялык заттар колданылуы MYMкiн, эсiресе кейбiр органикалык косылыстар копарылыс беруi ыктимал, ал кейбiрiнiц ерт кауiптiлiгi жогары болса, кейбiрi ете улы немесе уытты болад^1. Сондыктан, осындай органикалык косылыстар колданылатын кернектк сапалы реакциялард^1 арнайы компьютерлш ок^1ту багдарламаларын пайдаланып керсеткен дурыс. Мысалы, пиридин жэне туындыларыныц касиеттерш еткен кезде. Тэжiрибелiк сабак пен ОС0Ж барысында негiзгi оку материалдарын игеру мен пысыктау жумыстарына кецiл
318
.kaznmu.kz
Вестник КазНМУ, №4 - 2014
белген абзал. Аталмыш саба;тарды кiшi топтармен жэне жуппен еткiзген ыцгайлы, жумыс формалары эр алуан болуы, мысалы, та;^1рып;а байланысты а;парат iздеуге, интеллектуалды; ойындарга, ситуациялы; есептер шыгаруга, рефераттар жазып, презентациялар дайындауга жэне бас;а да жумыстарга багышталуы MYMкiн. К1ш1 топтармен жумыс iстеу эд1с1. Бул эдiстi пайдалану барысында студенттер бершген та;ырып бойынша белгiлi бiр заттыц к;асиеттерi жазылган немесе белгiлi бiр фармпрепараттыц (айталы; ацетилсалицил ;^1ш;ылыныц) тшмд алу жолы жазылган алдын ала дайындалган таратылу материалын алады. Содан кешн о;у тобы 3-4 адамнан туратын кiшi топтарга белiнiп, кМ топтыц эрбiр MYшесiне белгiлi бiр ролдi орындау тапсырылады. Айталы; бiр топтыц MYшелерi провизор, технолог, сарапшы, аптекарь, дэрiгер немесе нау;астыц ролдерш орындауы м\'мкш. Ролдердi орындаушылардыц эр;айсысына жеке тапсырма берiлiп, на;ты орындау тэртiбi мен ережелерi тапсырылады. Эр топ сура;тарын талдайды жэне ездершщ усыныстарын жасайды. Тапсырманы дурыс шешкендерш багалаумен бiрге мiндеттi TYPДе тобымен жумыла ;атысу децгейiн де багалаган дурыс.
Жуптармен жумыс iстеу эд1с1 Бул эдiстi эдетте практикалы; саба; кезiнде, ягни зертханалы; жумыстарды жасау барысында пайдаланган тиiмдi. Эдiстiц ерекшелш сол, студент жуптагы серiгiмен шгар алмасып, бiрiне-бiрi ойындагысын айта алады, жолдасыныц ;олдауы мен демеуш сезшедь жумыс барысында езара ;ателштер жiбермеуiн ;адагалайды. Жуптар iс ЖYзiнде у;сас реакцияларды орындап, нэтижелерiн алган соц жуп MYшелерi езара пiкiр алмасып, сараптап, шешiмiн бYкiл топ MYшелерiне жария етедi. Осылай бYкiл топ MYшелерi зертханалы; жумыспен ;амтылады. Мысалы, органикалы; заттыц (этил спиртi, ацетойрке эфирi, ацетальдегид) алу жолын, функционалды; топты аньщтау Yшiн сапалы; реакцияны iске асыруды немесе белгiлi бiр фармпрепаратты (фурацилин, ацетилсалицил ;ыш;ылы, аналгин) тшмд алу эдiсiн тал;ылау.
Аппарат iздеу еткен материалды пысьщтап, бегату кезiнде ;олданылады. О;у тобыныц студенттерi бiрнеше топ;а белiнедi. 9ткен материал бойынша сура;тар ;урастырылады жэне эр командага (топ;а) сура;тардыц
тiзiмi бершед (эдетте 20 сура;тан). Эдiс материалды бекiту Yшiн есептелген. Сура;тардыц дурыс жауаптары дайын болатын уа;ыт белпленедь Жауаптары топ MYшелерiмен кецесе багаланады.
Интерактивтi о;ыту эдiсiн пайдалану кезшде о;ытушыныц ролi дэстYрлi эдiстегiге ;араганда езгеше, атап айтса; о;ытушы студенттерге багыт-багдар берумен, ягни олардыц к-эрекетш саба;тыц ма;сатына жеткiзу Yшiн багыттаумен шектеледi. Кiшi топтармен жумыс ктегенде о;ытушы саба; Yрдiсiне тiкелей араласпайды, бiрак; студенттер жумыстарын ;адагалай отырып, бiр минутта байланысын Yзбейдi. О;ытушыныц негiзгi функциясы саба; Yрдiсiне ;атыспай топтар жумысын Yндеместен бай;ау, осыныц нэтижесiнде аудиторяныц кецiл-KYЙi мен ;улк;ын ацгара отырып, тапсырмалардыц кем-кетiгiн багалап, келешекте о;ыту эдiстерi мен тапсырмаларды жетiлдiрiп отыру. Интерактивтi саба;тардыц непзп ;урамына студенттердiц орындайтын интерактивтi жаттыгулары мен тапсырмалары енедi. Интерактивтi жаттыгулар мен тапсырмалардыц дэстYрлi эдiстегiден мацызды айырмашылыгы студенттер оларды орындау ар;ылы еткен материалдарды гана пысьщтап игерш ;оймай жаца маглуматтарды ;абылдауында [3].
Сонымен, бiлiм сапасыныц жогары болуы бШм беру мекемесiнiц, коллективтiц, эрбiр устаз бен шэкiрттiц бiлiм беру-;абылдау процесiне белсене жэне нэтижелi ;атысуымен аньщталады. 0з кезегiнде нэтижелi жэне сапалы бiлiм беру дэрежесiн оку орны TYлегi - жас маманныц елiмiздегi динамикалы; турде езгерiп жат;ан талаптарга сай бэсекелестiкке ;абшетт болуымен аньщтауга болады. Бул Yшiн о;у орнын бiтiрушi жас маманныц белгт (стандарт бойынша) бiлiм жиынтыгын, дагдыларды, iскерлiктi мецгеруi жеткiлiксiз, сонымен бiрге оныц ;оршаган ортамен (ужым, эрштестерь таныстары, достары жэне т.т.) ;арым-;атынасы жэне эрекеттесу ойдагыдай болуы ттс. Iзденiске, зерттеуге, жобалауга, жоспарлауга, уйымдастыруга, ;арыс-;атынас;а жэне саналы турде ;имыл-к-эрекетш багалай алуга ;абшетт болуы жас TYлектiц кузiреттiлiгiн аньщтайды. Олай болса эрбiр бiлiм ошагы бiлiм берудщ инновациялы; эдiсi - интерактивтi о;ыту технологиясына кешу ;ажет.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Бортникова Г.В. Использование интерактивных методов обучения на уроках химии как средство формирования ключевых компетенций обучающихся // Преподавание химии. Общепедагогические технологии. - М.: 2012. - С. 95-99.
2 Двуличанская Н.Н. Интерактивные методы обучения как средство формирования ключевых компетенций - М.: МГТУ им. Н.Э. Баумана, 2011. - 329 с.
3 Ткачева Т.А. Применение активных и интерактивных методов обучения на лабораторных занятиях по химии - Оренбург: ОГУ, 2012. - 241 с.
Н.У. АЛИЕВ, А.К. КУСАИНОВА, Г.А. КАГАЗБЕКОВА, Г.С. САДЫКОВА
Кафедра химии КазНМУ им. С.Д. Асфендиярова
ИНТЕРАКТИВНЫЙ СПОСОБ ОБУЧЕНИЯ ХИМИИ
Резюме: В статье рассматриваются вопросы организации преподавания химии студентам первого курса медицинского вуза интерактивным способом, который позволяет активизировать всех членов группы. По данному способу предлагается использование достижений информационной технологии и работать с малыми группами и парами студентов.
Ключевые слова: Студенты первого курса медицинского вуза, химия, интерактивный способ обучения, работа с малыми группами и парами.
N.U. ALIYEV, A.K. KUSAINOVA, G.A. KAGAZBEKOVA, G.S. SADYKOVA
KazNMU named after S.D. Asfendiyarov, Department of Chemistry
INTERACTIVE WAY OF TEACHING CHEMISTRY
Resume: This article discusses the organization of teaching chemistry to the first year students in the medical school in an interactive way, which allows to stir up all members of the group. This method proposes using the developments in information technology and work with small groups and pairs of students.
Keywords: First-year students of the medical school, chemistry, interactive way of learning, work with small groups and in pairs.
319
www.kaznmu.kz
