Научная статья на тему 'ХХ АСР ТАМИЛ АДАБИЁТИДА РОМАННАВИСЛИКНИНГ ШАКЛЛАНИШ ТАРИХИДАН'

ХХ АСР ТАМИЛ АДАБИЁТИДА РОМАННАВИСЛИКНИНГ ШАКЛЛАНИШ ТАРИХИДАН Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
38
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тамил адабиёти / тамил адабиётининг тарихий босқичлари / биринчи романистлар / романлардаги мавзулар. / Tamil literature / historical stages of Tamil literature / first novelists / themes in novels.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Муртазаходжаева, Мактуба Махаматжоновна

Ушбу мақолада тамил адабиётида роман жанрининг шаклланиши ҳамда биринчи романнавис қаламига мансуб илк романларда кўтарилган мавзулар таҳлилга тортилган. Шунингдек, Ҳиндистон адабиёти, хусусан, романчилик тарихини тадқиқ қилган рус олимларининг фикрлари келтирилган. Мақола ўзбек ҳиндшунослигида янги йўналиш бўлган тамил адабиёти билан мухтасар ҳолда танишиш имконини беради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FROM THE HISTORY OF FORMATION OF NOVELWRITING IN 20TH CENTURY TAMIL LITERATURE

This article analyzes the formation of the novel genre in Tamil literature and the topics raised in the first novels written by the first novelist. Also, the opinions of Russian scholars who researched Indian literature, particularly the history of novels, are presented. The article provides a brief introduction to Tamil literature, which is a new direction in Uzbek Indian studies.

Текст научной работы на тему «ХХ АСР ТАМИЛ АДАБИЁТИДА РОМАННАВИСЛИКНИНГ ШАКЛЛАНИШ ТАРИХИДАН»

ХХ АСР ТАМИЛ АДАБИЕТИДА РОМАННАВИСЛИКНИНГ ШАКЛЛАНИШ ТАРИХИДАН

d https://doi.org/10.5281/zenodo.7393968

Мактуба Махаматжоновна Муртазаходжаева

Жанубий ва жануби-шаркий Осиё тиллари кафедраси катта укитувчиси,

+998935774070, said lola@mail.ru

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада тамил адабиётида роман жанрининг шаклланиши уамда биринчи романнавис цаламига мансуб илк романларда кутарилган мавзулар таулилга тортилган. Шунингдек, Хиндистон адабиёти, хусусан, романчилик тарихини тадциц цилган рус олимларининг фикрлари келтирилган. Мацола узбек уиндшунослигида янги йуналиш булган тамил адабиёти билан мухтасар уолда танишиш имконини беради.

Калит сузлар: тамил адабиёти, тамил адабиётининг тарихий босцичлари, биринчи романистлар, романлардаги мавзулар.

ANNOTATION

This article analyzes the formation of the novel genre in Tamil literature and the topics raised in the first novels written by the first novelist. Also, the opinions of Russian scholars who researched Indian literature, particularly the history of novels, are presented. The article provides a brief introduction to Tamil literature, which is a new direction in Uzbek Indian studies.

Key words: Tamil literature, historical stages of Tamil literature, first novelists, themes in novels.

Х,индистон инсон тамаддунининг кадимий бешикларидан бири хисобланганлиги боис бу юрт халклари адабиёти хам кухна тарихга эга. Унинг адабиёти хам турли жанрларга бой ва тарихан бир неча даврларни босиб утган. Шу жумладан тамил халки хам кадимий ва бой адабиёт ворисидир. Куп йиллик тарих давомида тамил халки томонидан узига хос серкирра ва залворли асосга эга адабиёт яратилган. Бу адабий мерос катта илмий изланишни талаб килади. Тамил адабиёти бошка хинд адабиётига нисбатан рус шаркшунослари томонидан кам урганилган. Хусусан, узбек хиндшунослигида махсус

251

урганилмаган. (О.С.Полинова, Т.Ходжаева, У.Мухибоваларнинг Хдндистон халкдари адабиёти буйича олиб борган илмий тадкикотлари урганиб чикилди. Уларнинг ишида дравид халклари адабиётидан телегу адабиёти урганилганлиги кузатилди)1

Тамил адабиёти рус олимлари - Н.Краснодембская, С.Рудин, В.Макаренко, Е.Челышев, А.Ибрагимов, Ю.Глазова, И.Яжлева, Л.В. Бычихина, А.М. Дубянский, В.П.Фурник, И.А.Смиронова2 томонидан урганилиб, бир катор илмий ишлар асосида арзигулик ютукдар кулга киритилган.

Тамил адабиёти Хдндистоннинг бошка халклари адабиёти каби XIX асрнинг охиригача диний мавзулар йугрилгани маълум. Анъанага кура кадимий тамил адабиёти уч асосий йуналишни уз ичига олади: шеърий жанрлар (ияль), мусикий асарлар (ишей) ва драма (натакам ёки кутту). Кадимда тамиллар томонидан мусика, ракс ва драма хакида трактатлар яратилган. Бирок санъатнинг купгина турларига йул бермаган буддизм ва жайнизм даврида дин таъсирида бу трактатлар бутунлай йук килиб ташланган. Шу сабаб тамил адабиёти тарихида шеърият(ияль) га салмокли урин ажратилган. Ияль хам уз навбатида иккига булинади: илакканам ва илаккиям. Илакканамда грамматика, мантик, риторика3 ва просодия4га оид маълумотлар берилган. Илаккиямда эса илакканам конунлари асосида яратилган шеърият намуналари берилган.

Тамил адабиётининг кадимий даври тахлил килинганда унинг пайдо булиш манбалари ва тамил тилидаги илк ёзма манбалар урганилади. "Сангам"-учта шеърий туплам 473 та шоирнинг ижодидан ташкил топган булиб, 2279 та турли жанрлардаги шеърий асарлар мавжуд. Аввало, "Еттутохей" ("8 туплам") ва "Паттупатту" ("Унта кушик китоби") оркали бизгача етиб келган илк грамматик асар "Толькаппиям" хакида ахборот берилади. Сангам адабиёти

1 Шарк халклари адабиёти тарихи (Монография) 5-том. Х,индистон халклари адабиёти. -Т.:2016 йил.

2 Дубянский А.М. Дравидские литературы // Изучение литератур Востока. Россия. XX век, Москва: "Восточная литература", 2002.

3 Риторика (юн. rhetorike — нотиклик) — нотиклик санъати; кенг маънода умуман бадиий наср хакидаги фан. Милоддан аввалги V-IV асрларда Юнонистонда юзага келиб, милоддан аввалги III—II-асрларда тизимли фан шаклини олган. Милоддан авввалги I асрда Римда таркалган. 5 кисмдан иборат булган: материални топиш, жойлаштириш, суз билан ифодалаш (3 услуб: юкори, урта, пастки хамда услуб кутаринкилигининг 3 воситаси: суз танлаш, сузларни бириктириш ва услубий фигуралар хакидаги таълимот), ёдлаш, талаффуз. Кддимги даврда (Цицерон, Квинтилиан ижодида) ишлаб чикилган, урта асрларда ва янги даврда (Россияда Ломоносов ижодида) ривожлантирилиб, XIX асрда адабиёт назариясига кушилиб кетган. Кейинчалик «Риторика» термини дабдабали, курук сафсатани англатган (https://qomus.info/encyclopedia/cat-r/ritorika-uz/).

4 Просодия (кадимги юнон тилида npocraSia - стресс, хор; сузма -суз - хор) - шеърият булими булиб, унда поетик нуткнинг унли товушлар, паузалар, интонация, стресс, бугинлар (узун ва киска, стрессли ва стресссиз) каби улчовли товуш елементлари урганилади. ). Шунингдек, кенг маънода "просодия" атамаси "шеър" тушунчасининг синоними сифатида ишлатилиши мумкин.

252

даврида тамил халкининг дастлабки тарихи ёритилган. Бу давр адабиёти устида олиб борилган изланишлар шуни курсатдики, мазкур даврга тааллукли адабиёт яратилган пайтдаёк тамил жамиятида синфий жамият ва давлатчилик вужудга келиб булиб булган эди.

Бундан ташкари Тамилнаду штатида жайнизм ва буддизмнинг таркалиши натижасида пайдо булган жайн ва буддавий адабиётининг мероси хакида баъзи бир маълумотлар келтирилади. Бу эса дидактик ёхуд ахлокий шеъриятнинг "Падиненкижкканакы"("18 та кичик асар") пайдо булишига олиб келган. Бу асарлар эрамизнинг IV-VIII асрларида ёзилган.

Тамил адабиётининг кейинги даври шива ва вишну бхакти таъсири билан тавсифланади. Бхакти адабиёти аввал жанубда (VII аср), кейин шимолда (XV-XVIII асрлар) пайдо булган.

Тамил адабиёти ривожланишининг кейинги боскичи тамил тилига мумтоз санскрит асарларининг таржимаси, хиндавийликнинг кайта тикланиши (Рамаян тамил вариатининг яратилиши, XII аср ва XIV асрда эса "Бхарата авлодлари хакида афсона") хамда жанубга мусулмон боскинчиларининг бостириб келиши ва хинду-мусулмон маданияти синтезининг пайдо булиши билан богликдир.

Кейинги боскич XVI-XVIII асрларни уз ичига олади ва бу даврда тамил адабиётида таназзул кузатилади. Инглизларнинг Тамилнаду штатига кириб келиши, Гарб ва христиан динларининг таъсири, янги мазмун ва йуналишдаги адабиётнинг пайдо булиши, Инжил мавзусида достонлар хамда тамил тилида айёрлар хакидаги хикояларни яратган алохида итальян миссионерларининг ижоди - бунинг барчаси таназзулга сабаб булди.

XIX асрда маърифий адабиётнинг пайдо булиши, Европа андозаси буйича укув муассасаларининг ташкил килиниши, кадимги тарих ва адабиётга кизикишнинг ортиши, миссионерлар фаолиятининг кучайиши - буларнинг барчаси замонавий тамил тили буйича грамматика ва лугатларнинг яратилишига олиб келди. Шу асрда тамил публицистикаси шаклланди. Тамил тилида илк ойнома ва рузномалар, илк замонавий тамил насри, хусусан, илк роман пайдо булди.

XX аср - миллий озодлик харакатининг кучайиши, адабиётда хакикий хаётга кескин бурилиш, янги авлод ёзувчиларининг адабиёт майдонига кириб келиши (Субраманьям Баради ва бошкалар), замонавий тамил тилининг шаклланишини таъминлади. Замонавий тамил адабиётининг асосчиси Субраманъям Баради рус мумтоз адабиётига, жумладан, Л. Толстой асарларига

мурожаат килган биринчи тамил адиби эди. ХХ аср бошида Л. Толстой хакидаги материаллар оммабоп «Сарасвати» ойномасида нашр этилган эди.

Х,инд халклари адабиётида роман жанри хусусида бир катор илмий ишлар (В.А.Новикова 5 , В.К.Ламшуков 6 , Е.В.Паевская 7 , З.Н.Петруничева 8 , И.С.Рабинович 9, А.С.Сухочев10, Е.П.Челышев11) амалга оширилган. Олимлар томонидан XIX аср охири - ХХ аср боши адабиётидаги янгиланиш рухияти урганиб чикилди. Дастлабки хинд романнависларнинг асосий ижод услуби маърифатпарвар реализм булган ва бу жараён В.К.Ламшуков 12 ва В.А.Макаренко13 лар уз маколаларида ёритган.

Тамил адабиётида замонавий наср намуналари булмиш - роман, хикоя, очерклар Х1Х асрнинг охирида пайдо булди. Тамил адабиётида хам роман жанри хинд халклари адабиёти контекстида шаклланди. Роман жанри узининг сирлилиги ва янгилиги билан ижодкорларни ва китобхонларни кизиктириб куйди. Роман жанрининг вужудга келиши матбуот (журналлар) ва китоб ноширлигига асос солди. Бу холат бутун Х,индистонда бир вактнинг узида содир булмади. Х,индистонда биринчи булиб бенгал ва маратхий тилларида роман пайдо булди. Журналларда 1855-1857 йилларда бенгал адиби Перичанда Митронинг "Бой хонадоннинг эркатойи" романи босилди ва 1858 йилда алохида китоб холида нашр килинди. Маратхий тилида Баба Падманажийнинг "Жамнанинг саёхати" деб номланган романи 1857 йилда нашр килинади. Ундан кейин урду тилида Назир Ахмаднинг "Келиннинг кузгуси" 1869 йилда, тамил тилида Веданаягам Пиллейнинг "Пиратаб Мудалияр тарихи" романи 1879 йилда, ассам тилида Падвамати Деви Пхуканинининг "Судхарманинг саргузаштлари" романи 1880 йилда, хиндий тилида Лал Шринивасдаснинг "Тажриба-энг яхши устоз" романи 1882 йилда, малаяламда Чанду Меноннинг "Индулекха" романи 1889 йилда нашр килинди. Х,индистоннинг турли тилларидаги роман жанрининг пайдо булишида 20-30 йиллик танаффус

5 Новикова В.А. историческая проблематика в творчестве ранних бенгальских романистов, - сб. "Теоретические проблемы восточных литератур", М., 1969

6 Ламшуков В.Маратхская литература, М., 1970

7 Паевская Е.В. Рам Мохан Рой-предшественник буржуазного национального движения в Бенгалии, -«Ученые записки Тихоокеанского института», т. 2, М., 1949

8 Гуров Н., Петруничева З. Литература телегу, М., 1967

9 Рабинович И.С. Сорок веков индийской литературы, М., 1969

10 Сухочев А. От дастана к роману, М., 1971

11 Челышев Е. Литература хинди, М., 1968

12 Ламшуков В.К. Ранний маратхский роман и его уроки, -сб. "Проблемы индийского романа", М., 1974

13 Макаренко В.А.. Вопросы становления и развития романа в литературах Тамилнада и Керала. -сб. "Проблемы индийского романа", М., 1974

X,HHgucTOHgeK KaTTa 6up xygyg ynyH ynyH KaTTa MyggaT эмас. 3tTu6op 6epu.ca, ypgy THnugaru 6hphhhh poMaH 6u.aH TaMH. THnugaru h.k poMaH ypTacuga yH hh..hk Ta^OByT 6op.

X,HHgncTOHHHHr Typ.H mh..hh aga6HeT.apH KecHMHga h.k poMaHHaBHcnapHHHr acap.apu TeMaTHKacu y3HHHHr mh..hh Ko.opuTH, Maumuft TypMym MyHoca6araapu H^ogacu 6u.aH 6up-6upugaH $ap; KHnumu Ta6uHH. ffly 6u.aH 6upra y.apHHHr MymTapaK TOMOH.apu x,aM 6op.Hru y.apHH 6up ypHHga Kypum hmkohhhh 6epagu. H.K poMaH.apHHHr acocuft MaB3y.apugaH 6upu ^axo.arra ;apmu Kypam, xa.;HH MagaHHaTra, Maopu^ra nopnoB 6y.raH. By acap.ap xoTHH-KH3.apHHHr caBogHHH HHKapumHH, Ke.a^aK aB.ogHH 3aMoHaBHH 6h.hm эгaсн pyxuga Tap6Ha.amHH, h^thmohh TypMymga 6y.Hm.HKHH

acToftgH. TapFH6 ;H.raH.

TaMH. aga6ueTHra poMaHHHHr khph6 Kenumu xycycHga cy3 6opraHga 6y ^aHpHHHr h.k BaKH..apH H^ognapura TyxTa.H6 yTHm ^orogup.

1826-1889 HH..apga ama6, H^og ;H.raH BegaaHaraM nunnau 1876 HH.ga y3HHHHr 6hphhhh "nuparana Myganuap CapHTTHpaM" (nHpaTan MyHganuap TapHXH) ge6 HoM.aHraH poMaHHHH e3gu. y HHr.H3 th.hhh axmH 6H.raH.HrH Ba HHr.H3 pacMHHnapH 6u.aH ano^aga 6y.raHH ynyH HHr.H3 poMaH.apuHHHr ^aMH^TgarH ypHHHH axmH 6u.apgH. fflyHHHrgeK, 6ym BaKraapuga ogaM.ap poMaH.apHH HmTHe; 6u.aH yKumnapu xaM yHra Mat.yM эgн. y TaMH. ranuga poMaH.apra KaTTa эxтнe^ 6op.HrHHH TaH ongu. yHHHr 6hphhhh poMaHH "nHpaTan Myganuap ^apuTTupaM" aHtaHaBHH poMaHra xoc ^Hx,araapra эгa. yHga 6agaB.ar gex^oHnapHHHr ounanapu, y.apHHHr HCTaK-op3y.apu, KH3HKum.apH, Manga ^aH^annapu, H^THMouH-MagaHHH KagpuaT.apH ep;HH TacBup.aHraH.

yH hh. yTran, 1887 HH.ga yHHHr hkkhhhh poMaHH "CyKyHa CyHgapu" e3H.gH. BegaaHaraM nunnau xap xu. nepcoHa^napHH apargu Ba 6y hkkh poMaHga Typ.H xh. xuc-TyHFy.apHH, myHHHrgeK, axroKHft Ba MagaHHH- Matpu^Hft KagpuaT.apHH aKC эттнpgн. Hkkhhhh poMaHga Kupo. ToMoHHgaH yFHp.a6 KeTH.raH ;axpaMoH ;ohh6 KeTagu. Oxup-oKu6aT, Kupo. yHH Tonumra MyBa^a; 6y.agu.

Bhphhhh poMaHga Bo;ea ;axpaMoH TH.ugaH xuKoa Ku.HHca, HKKHHHHCHga Myannu^ xHKoaHH 6aeH Kunagu. HKKa.a poMaHga xaM aK.-3aKoBar, x,a3H. Ba MyxTacap 6aeH yc.y6u MaB^yg. BegaaHaraM nunnau Mamxyp HHr.H3 e3yBHHCH ^ap.3 ^HKKeHCHHHr yc.y6ugaH Hy;yp Tatcup.aHraH. yHHHr 6hphhhh poMaHHga TaMH. TH.uga cy3.amyBHH MH..aT 3ogaroH oHnanapHHHHr $a3H.araapH Ba

камчиликлари сатирик рухда тасвирланган. Ведаянагам Пиллаи содда, халкчил тилда ёзган.

Хдётда бошка касб билан машгул булишига карамасдан айрим ижодкорлар тамил адабиёти ривожига хам хисса кушишган. Шундай олимлардан бири Натеса Састри (1859-1906) эди. У халк орасида энг кенг таркалган хикоялар ва тарихий вокеаларни жамлаш билан бирга санскрит ва инглиз адабий асарларини тамил тилига таржима килган. Ижодкор 18 та тилни билган. Асарлардан бири "Муттира Ракшасам" санскрит тилидан таржима килинган. Шекспирнинг "Улчов учун улчов" ва "Ун икки кеча" каби баъзи пьесалари тамил тилига таржима килган. Бундан ташкари Натеса Састри романлар хам ёзган. Унинг илк романи "Динадаялу" 1900 йилда нашр килинади. Натеса Састри таржима килиш, ижод килиш билан бирга забардаст этнограф хам эди. Бу сохада унинг бир катор илмий асарлари мавжуд.

Ражам Айер (1872-1898) брахман оиласининг вакили булиб ёшлигидан хинду динининг акидалари билан якиндан таниш булган. Мадрас коллежида укиб юрган вактида инглиз адабиётига - Байрон, Шекспир, Китс, Шелли ижодига якиндан кизикади. У диний-фалсафий трактатлар, бхакти шоирлари Камбан ва Таюманавар ижодидан таъсирланган холда узининг илк романи "Камалампал Чариттхирам"("Камалампал тарихи") ни ёзади. Ушбу роман "Вивеха синдамани" журналининг 20 та сонида (1893-1895) булиб-булиб нашр этилади. Роман адибга катта шухрат келтирди. 1896 йилда аллома Свами Вивекананд ёш ижодкорлар учун Ченнайда журнал ташкил килади ва унга мухаррар сифатида Ражам Айерни таклиф килади. Танланган номзод бу ишга муносиблигини узининг ижодида ва журналнинг ташкилий ишларида исботлай олади. Ражам Айер 26 ёшида вафот этади.

Ражам Айер ижодини мутахассислар урганиб чиккан холда унинг ягона романи хакида шу фикрни хам келтирганлар: "...Камалампал Чариттхирам" ("Камалампал тарихи") тамил адабиётида "реализм даврининг дебочаси" деган фикрлар хам йук эмас14. Ушбу романда уша даврдаги кишлок брахманлар жамияти хаёти жуда кизикарли ва реал тасвирлар билан ёритилган эди. Роман шу кадар машхур булдики, китоб холатида нашр этилгунча, махаллий нашрлар кайта-кайта нашр этдилар. Ражам Айер жуда равон тилда ёзган эди. Унинг образни ифодалаш услуби хам узгача эди. Ражам Айердек иктидорли ижодкор ва файласуфнинг эрта вафот этиши тамил адабиёти учун катта йукотиш булди.

14 Бычихина Л.В., Дубянский А.М. "Тамильская литература", "Наука", Москва, 1987 г. стр. 121

256

Ражам Айернинг замондоши Анантанарянан Мадавайя (1872-1925) нинг исмини иктидорли романист сифатида тилга олиш жоиздир. Гарчи у хакикий адабиётшунос булмасада, давлат ишидан ортган вактларида инглиз ёзувчиларининг асарларини урганган, ватанпарварлик хусусида шеърлар, маколалар ёзган. Кейинчалик романга кул урган. Кишлок ва шахарликлар хаётини тасвирлашда мохир ёзувчи эди. Унинг тамил тилида "Падмавати Чаритрам"( 1898), "Мутуминакши"(1903) ва "Вижай Мартандан" (1903) романлари машхур булди. Анантанарянан Мадавайя нафакат тамил тилида романлар ёзган, балки инглиз тилида хам бир катор романлар ёзган: ("Тиллай Говиндан"(1903), "Сатьянанда" (1909) ва хкз. У уз асарларида кишлокдаги огир хаёт, кастачилик ва жамиятнинг чиркин кирралари, хотин-кизларга булган адолатсизликни кескин коралайди.

Тамил адабиётида роман жанрининг шаклланиши ва ривожланишига хисса кушган куплаб ёзувчиларнинг номларини келтириш мумкин. Чеклов нуктаи назаридан ушбу маколада Ведаянагам Пиллаи, Натеса Састри, Ражам Айер, Анантанарянан Мадавайяларнинг ижодини кисман ёритишга муваффак булинди.

Веданаягам Пиллаи, Ражам Айер, Натеса Састри ва Анантанарянан Мадавайялар уз асарларида уша даврдаги Тамилнаду кишлокларида брахманлар хаётини, уларнинг урф-одатлари ва эътикодларини акс эттирадилар. Бу романларнинг замирида маънавий ва фалсафий оханглар, гендер муаммоси, кисман табиий хазил-мутоиба билан бир каторда реалистик услубда баён этилган оддий инсон хаёти ётади.

Xулоса урнида шуни таъкидлаш жоизки, тамил адабиётида роман жанр сифатида XIX асрнинг учинчи чорагида, инглиз ёзувчилари орасида машхур булганидан кейин бир асрдан купрок вакт утгач пайдо булди. Бунга Гарбда таълим олган тамиллар сонининг усиб бориши ва уларнинг таъсири ёрдам берган булиши мумкин. Шунингдек, роман жанрининг кенг ривожланишида хорижий романларнинг тамил тилига килинган таржималарнинг хам хиссаси бор.

REFERENCES

1. Л. В. Бычихина, А.М. Дубянский. «Тамильская литература». Москва, 1987 г.

2. Современная индийская новелла. Москва,1976 г.

3. Сб: «Проблемы индийского романа». Москва, 1974 г.

4. Сб: "Литература стран зарубежного Востока 70-х годов". Москва, 1982 г.

5. Prof. T.P. Meenakshisundaran. A history of Tamil literature. Madras. 1965

6. "tf ^te 3WT ^rfM 1985

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.