Heksen-5-i̇n-2-ol-1 əsasinda eni̇nləri̇n SİNTEZİ Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

44

AZ9RBAYCAN KIMYA JURNALI № 1 2014

UOT547.36.37.458'82.339'2.Г13

HEKSEN-5-iN-2-OL-1 9SASINDA ENiNLÖRlN SlNTEZl

9.M.Qaramanov

Azdrbaycan Milli EA Polimer Materiallari institutu

[email protected]

Redaksiyaya daxil olmu§dur 05.06.2013

Heksen-5-in-2-ol-1 va onun bazi funksionalavazli töramalarinin heksaxlor- va 5,5-dimetoksi-tetraxlortsiklopentadienla m-ksilol mühitinda 125-1300C temperaturda dien sintezi reaksiyasi tadqiq edilmi§dir. Göstarilmi§dir ki, reaksiya [4+2]-tsiklobirla§ma mexanizmi ila sondaki iki-qat rabitanin hesabina endo-adduktlarin amala galmasi ila ba§ verir. £ixim 86-95% ta§kil edir.

Agar sözl^r: heksen-5-in-2-ol-1, heksaxlortsiklopentadien, 5,5-dimetoksitetraxlortsiklo-pentadien, m-ksilol, dien sintezi, endo-addukt.

övvallki i§larda heksen-5-in-2-ol-1-in (HO) sirka anhidridi ila, etilenoksidla, epixlorhid-rinla, akrilonitrilla, trialkilsilanlarla, ortoborat tur§usu ila va polixlortsiklopentadienlarla qar§iliq-li tasiri teaksiyalari tadqiq edilmi§dir [1-3].

Hazirki i§in maqsadi - HO va onun töramalari asasinada yüksak 9iximla polixlortsiklo-pentadienlarin sintezi va onlarin tamiz halda kolonkali xromatoqrafiya metodu ila ayrilmasindan ibaratdir.

Bu maqsadla yenidan a§agida göstarilan sxem üzra HO-nun funksionaltarkibli töramalari sintez edilmi§ va onlarin bazi xassalari tadqiq edilmi§dir:

+ (CH3CO)2O

ROH-I

ROCOCH3

-CH3COOH II

/O\

+ CH2-CH2

ROCH2CH2OH

O -----

/O\ III

+ CH2-CHCH2C4 ROCH2CH(OH)CH2Cl

+ ch2=chcn iv

-2-► ROCH2CH2CN

V

+H3BO3

- [RO]3B -H2O VI

R = CH2=CHCH2C=CCH2- .

Xlorhidrinin IV sporosid (saman9öpü va antrakoida qar§i) aktivliyi öyranilmi§dir (0.5% qatiliqda 20 mm öl9üda langima zonasi verir) [4].

tris-[Heksen-5-in-2-il]borat VI dezinfektant (qizili stafilokokk va sineqnoy9öpüna qar§i) kimi maslahat görülmü§dür [5].

Malum olmu§dur ki, xlorhidrinin IV efir mühitinda kalium qalavisinin i§tiraki ila qar§iliqli tasiri reaksiyasi a§agidaki sxem üzra iki istiqamatda ba§ verir:

/°\

CH2=CHCH2C=CCH2OCH2CH-CH2

4 VII

+ KOHj-HCl

CH2=CHCH2C= CCH2OCH2CH(OH)CH2a

IV + KOHl-HCl

▼ /О,

CH2=CH_CH=C=CHCH2OCH2CH-CH2 VIII

ЕрокБь1,4-ешшп VII [1] almmasl 4-60С 1ешрега1игёа (10-120С 1ешрега1игёа еи21 ёагёа VIII Ыгlэ§mэsinin almmasl mu§aЫdэ о1ипиг) 3 saat muddэtindэ, ерокБь1,3,4-Шешп VIII [6] ahnmasl isэ 34-360С temperaturda 7 saat muddэtindэ Ьа§ verir (§эИ 1).

3000

2600

2200

1900

1500

1100

700 V, бш-1

§экЛ 1. 1-(ИекБа1г1еп-2,3,5-11ок81)-2,3-ерок81ргорашп VIII iQ 8рек1г1.

Naziktэbэqэli xгomatoqгafik (]ТХ) analiz g6stэгicilэгinэ [Я/ 0.62 (Ьеп2о1:ейг - 5:1)] g6гэ fэгdi epoksieninin VII iQ spektгindэ 3065 vэ 1260 sm-1-dэ epoksid qгupu, 3090, 3020 vэ 1640 sш-1-dэ СН2=СН, 2250 sш-1-dэ С=С vэ 1100 sm-1-dэ С-О-С исип хага^епк о1ап иёша zolaqlaп m6vcudduг. Spektгdэ 1940-1970 бш-1 sahэsindэ С=С=С гabitэsi ифип хага^епк о1ап udma zolagl a§kar edilmiг. Fэгdi [Я/ 0.60 (Ье^о^ейг - 5:1)] epoksitгienin VIII iQ spektгindэ 3070 vэ 1270 sm-1-dэ epoksid qгupu, 3100, 3020 vэ 1630 sm-1-dэ СН2=СН, 1970 С=С=С u9un xaгakteгik olan udma zolaqlaп m6vcudduг, 2260-2190 sш-1sahэsindэ isэ С=С гabitэsi u9un хага^епк о1ап udma zolagl a§kaг edilmiг.

G6stэrilmi§diг ki, tэгkibindэ iki- vэ u9qat гabitэ, efiг vэ epoksid qгupu saxlayan ерокБь 1,4-ешп VII qэlэvi muЫtdэ fenolfoгmaldehid qatгaшшn (ББО) шо^йкаШт kimi smaqdan ke9iгilmi§diг [7]. M6hkэmliyinэ vэ istiliyэ davamhhgma g6гэ VII mэlum modifikatoгlaп ustэ-lэyiг. a-Q1isidi1furfuгi1 efiгi эsasmda pгessovuntulaгla muqayisэdэ daгtllmada m6hkэmlik hэddi 40 kqq/sш2 vэ Vikэ g6гэ istiliyэ davamhhgl 62-710С yuksэliг. [1-(3-шeti1-3-q1isidi1oksietok-siЬutin)-2-шeti1heksen] ilэ modifikasiya edilmi§ FFQ эsasmda pгessovuntulaгla muqayisэdэ isэ statistik эyilmэdэ m6hkэmlik hэddi 180-210 kqq/sш2, Vikэ g6гэ istiliyэ davamhhgl 21-300С (Maгtensэ g6гэ - 5-200С), daгtllmada nisbi uzanmasl 2-8% yuksэlir.

Epoksi-1,4-enin VII aseton1a Ьoг-3-f1иoгidin efiгatmm ^йгаЬ ilэ гeaksiyaya girэrэrэk 1,3-dioksa1an IX эmэlэ gэtirir [1]:

? О

VII + СН3СОСН

13

СН2=СНСН2С=ССН2ОСН2СН-СН2 IX

1,4-Ешп spiгtinin III (§эИ 2 vэ 3) akгilonitгillэ (§эИ 4) vэ epixloгhidгinlэ гeaksiyasm-dan uygun Ь^Ь^а^, a§agldakl sxem ^гэ, sintez edilmi§diг:

ЯОСН2СН2ОН — III

+ СН2=СНС]

ЯОСН2СН2ОСН2СН2С] X

+ СН2-СНСН2С1

■ ЯОСН2СН2ОСН2СН(ОН)СН2С1 XI

Я = СН2=СНСН2С=ССН2- .

§akil 2. 2-(Heksen-5-in-2-iloksi)etanolun III ÍQ spektri.

(a) (b) (c) (d) (e) (Z) (g) CH2=CHCH2C^CCH2OCH2CH2OH

^pJl/L..

5 4 3 1 2 S, m.h.

§3kil 3. 2-(Heksen-5-in-2-iloksi)etanolun III NMR 1H spektri.

100^

и S3

¡3

m

50

3400 3000 2600 2200 1900 1500 1100 700 v, sm-1

§akil 4. 3,6-Dioksa-1-sianododesen-11-in-8-in X ÍQ spektri.

Xlorhidrin X KOH içtiraki ila efir mühitinda 4-60C temperaturda 3 saat müddatinda uygun epoksi-1,4-enina XII (§akil 5) çevrilir:

CH2=CHCH2^CCH2OCH2CH2OCH2CH-CH2 . XII

6

3

т

50

3400 3000 2600 2200 1900 1500 1100 700 V, бш-1 §экЛ 5. 7,10-Dюksa-12,13-epoksitridesen-1-in-4-un XII iQ spektгi.

НО vэ onun t6гэmэlэгi эsasmda bitsiklik Мг^^о^г^ almmasl (§эИ 6), heksax1oг (HX)- vэ 5,5-diшetoksitetгax1ortsik1opentadienlэ (DMTXTPD) да-кБПоЫа hidгoxinon ^йт^ ilэ 125-1300С tempeгatuгda 20 saat muddэtindэ onlaпn dien sintezi гeaksiyasma сэ1Ь olunmalaп ilэ tэmin edilmi§diг [8, 9]:

:нсн2с=ссн2оя

СН2

СН2<^ССН2ОЯ

XIII-XXXII

Я=Н, X=a (XIII), ОСН3 (XIV); К=СОСН3, X=a (XV), ОСН3 (XVI); Я=СН2СН2ОН, X=a (XVII), ОСН3 (XVIII); Я=СН2СН2С], X=a (XIX), ОСН3 (XX);

К=СН2СН(ОН)СН2а, X=a (XXI), ОСНз (XXII); Я=СН2СН-СН2, X=a (XXIII), ОСН3 (XXIV);

НэСч у СН3

I I

Я=СН2СН-СН2, X=a (XXV), ОСН3 (XXVI); К=СН2СН2ОСН2СН2С]Ч, X=a (XXVII), ОСН3 (XXVIII); К=СН2СН2ОСН2СН(ОН)СН2а, X=a (XXIX), ОСН3 (XXX); Я=СН2СН2ОСН2СН-СН2 , X=a (XXXI), ОСН3 (XXXII).

+

4 3 2 8, ш.Ь

§экЛ 6. 1,2,3,4,7,7-Heksax1or-5-(4-asetoksiЬutin-2-i1)Ьitsik1o[2.2.1]hepten-2-nin XV ММЯ 1Н spektri.

Sintez edilmi§ adduktlar, hatta darin vakuum altinda par9alanmaqla qovulurlar, bu isa onla-rin destruksiyasina va 9iximlarinin azalmasina sabab olur. Buna gora da, yüksak 9iximla tamiz mahsullarin alinmasina kolonkali xromatoqrafiya metodundan istifada olunmaqla nail olunmu§dur.

[10] metodikasi üzra alinmi§ DMTXTPD-nin sari rangli olmasinin sababi onun tarkibinda cüzi miqdarda (~3%) 5-metoksipentaxlortsiklopentadienin olmasi ila izah olunur. [10] metodikasi üzra alinmi§ tamizlanmami§ DMTXTPD-nin allil spirtinda natrium allilatla 500C temperaturda 4 saat müddatinda i§lanilmasi ila tamiz rangsiz DMTXTPD alinmi§dir [11].

Sintez edilmi§ adduktlarin XIII-XXXII strukturlarini müayyan etmak ü9ün onlarin ÍQ va NMR 1H spektrlari tadqiq edilmi§dir. Bela ki, NTX gostaricilarina gora fardi (Rf 0.80) adduktun XV ÍQ spektrinda CH2=CH qrupu ü9ün udma zolaqlari 3000-3100 sm-1-da va 1640-1670 sm-1-da movcud deyildir, 2250 sm-1-da C=C, 1755 sm-1-da C=O va 1610 sm-1-da C=C (bitsikldaki) ü9ün xarakterik udma zolaqlari a§kar olunur (cadval). NMR 1H spektrinda (§akil 6) isa xarakterik qruplarin a§agidaki kimyavi yerdayi§malarinin qiymatlari mü§ahida olunur, 5, m.h.: 1.66 (H,

H6ndo, J=12 Hs), 1.85 (H, H6kzo, /=1.52 Hs, J= 10.63 Hs, J=16.70 Hs), 2.05 (3H, c, -CH3), 2.51

(2H, m, -CH2C=C-), 2.80 (H, H^) va 4.58 (H, t, -CH2O-, J=1.56 Hs). H^, H6feo, H^o va-ziyyatindaki protonlarin gostaricilarina va spin-spin qar§iliqli tasir sabitlarinin qiymatlari asa-sinda [13] naticaya galmak olar ki, avazlayici endo-vaziyyatda yerla§ir.

Malumdur ki, HXTPD-nin adduktlari atraf mühit ü9ün zaharli oldugu ü9ün onlarin istehsali tam dayandirilmi§ va davamli üzvi girkldndiricildr haqqinda Stokholm konvensiyasinin (17 may 2004-cü il) siyahisina daxil edilmi§dir. Bununla barabar, bu taccüblü birla§ma nükleofil avazetma reaksiyalarinda reaksiya qabiliyyatinin yüksak potensialligini nümayi§ etdirir va haqiqatan da iqtisadi cahatdan mühüm tsiklopentanoidlarin ümumi maqsadyonlü sintezinda universal blok-sintonlarin tükanmaz bazasidir.

EKSPERÍMENTAL HÍSS0

Maddalarin ÍQ spektrlari "UR-20" spektrometrinda 9ixarilmi§dir [12]. NMR 1H spektrlari "Bruker WM-250" (250 MHs) va "Tesla BS-487" (80 MHs) spektrometrlarinda uygun olaraq xloroformda (daxili standart - HMDS) va karbon-4-xloridda (daxili standart - HMDS) alinmi§dir [13]. Sintez edilmi§ maddalarin tamizliyi NTX (Silufol plastinkasi UV-254, elyuent -benzol:efir - 3:1, a§karlayici - yod buxarlari) komayi ila yoxlanilmi§dir.

Tamizlanmi§ DMTXTPD [11] metodikasi üzra alinmi§dir: Tqay - 107-1100C/1.47 kPa, n D

- 1.5260, d20 - 1.4991. Tamizlanmami§ [10] metodikasi üzra alinmi§dir: Tqay - 108-1100C/1.47 kPa, nD - 1.5288, df - 1.5010.

Dien sintezinda istifada olunmu§ 1,4-eninlarin sabitlari: I - Tqay - 74-760C/1.47 kPa, nD -1.4775, d 20- 0.9773; 9ixim - 70%. II - Tqay - 78-790C/1.35 kPa, nD - 1.4582, df - 0.9769; 9ixim - 85%; III - Tqay - 75-760C/0.067 kPa, nD - 1.4752, df- 0.9956; 9ixim - 56%; IV -Tqay - 109-1100C/0.133 kPa, nD - 1.4920, df - 1.1080; 9ixim - 80.5%; V - Tqay 99-100°C/0.067 kPa, nD - 1.4720, df - 0.9732; 9ixim - 90%; VII - Tqay 820C/0.133 kPa, nD -1.4802, d20 - 0.9973; 9ixim - 83%; IX - Tqay - 920C/0.067 kPa, nD - 1.4670, df - 1.5110; 9ixim - 63.3%; X - Tqay - 1340C/0.133 kPa, nD - 1.4756, df - 1.0114; 9ixim - 80%; XI - Tqay

- 132-1330C/0.067 kPa, nD - 1.4890, df - 1.1043; 9ixim - 79.1%, XII - Tqay - 1100C/0.067 kPa, nD - 1.4846, df - 1.0282; 9ixim - 74% (cadval).

34.5 q (0.36 mol) HO-nun 100 ml benzolda mahlulu 5.6 q (0.09 mol) ortoborat tur§usu ila 8 saat müddatinda qaynadilir; ayrilan su fasilasiz olaraq azeotrop §aklinda kanarla§dirilir. Benzol qovulduqdan sonra vakuumda yenidan qovulmaqla 23.8 q (90.8%) írá-[heksen-5-in-2-il]borat VI ayrilir, Tqay - 174-1760C/0.133 kPa, n f- 1.4934, df - 0.9964. MRD/tap - 86.44, MRD/hes - 86.40.

Sintez edi1mis Ыг1э$тэ1эп п sabitlэri уэ analizi

о ^ о лз И Тру^е (0.067 kPa) п 20 пп й Г о4 о МКп К/ Бгийо Югти1 Тар11т1§/Не8аЫапт1§, % iQ феЫг, 8т1

-£3 hesablan-ти§ е Н N С1

§ 175 paг5al. 1.5677 1.5680 90.0 76.99 77.36 0.76 едое^ 35.89 35.79 2.25 2.18 - 57.43 57.69 3370 (ОН), 2240 (С=С), 1605 (С=С)

> я 173 paг5al. 1.5388 1.3995 87.5 80.62 80.56 0.80 С13Н14О3С14 43.32 43.34 4.08 3.92 - 39.55 39.42 3400 (ОН), 2240 (С=С), 1610 (С=С)

> X 184 1.5465 1.5096 94.8 86.19 86.93 0.80 е13Н10О2е16 38.05 37.97 2.52 2.45 - 52.00 51.79 2250 (С=С), 1755 (С=О), 1610 (С=С)

£ X 182 1.5280 1.3897 96.0 89.13 90.08 0.78 С15Н16О4С14 44.57 44.78 4.12 4.01 - 35.49 35.30 2250 (С=С), 1760 (С=О), 1610 (С=С)

XVII 180 paг5al. 1.5673 1.5400 88.3 88.83 88.44 0.82 С13Н12О2е16 37.82 37.79 3.01 2.93 - 51.41 51.54 3470 (ОН), 2250 (С=С), 1610 (С=С)

XVIII 182 paг5al. 1.5392 1.3904 89.0 91.13 91.64 0.83 С15Н18О4С14 44.47 44.56 4.56 4.49 - 35.21 35.12 3460 (ОН), 2245 (С=С), 1605 (С=С)

й 191 paг5al. 1.5380 1.4533 92.9 90.88 91.36 0.81 СцНцОЖ^ 39.91 39.82 2.58 2.63 3.26 3.32 50.51 50.44 2260 (С=Ы), 1610 (С=С)

192 paг5al. 1.5210 1.3407 95.0 93.87 94.55 0.85 адтО^сц 46.42 46.50 4.05 4.15 3.48 3.39 34.44 34.36 2260 (С=Ы), 1610 (С=С)

211 paг5al. 1.5520 1.5215 84.8 96.96 97.92 0.81 е14Н13О2е17 36.52 36.42 2.87 2.84 - 54.03 53.82 3460 (ОН), 2250 (С=С), 1610 (С=С)

§ 212 paг5al. 1.5370 1.4026 86.1 100.83 101.12 0.82 С16Н19О4С15 42.36 42.44 4.28 4.23 - 39.11 39.20 3465 (ОН), 2250 (С=С), 1605 (С=С)

XXIII 199 paг5al. 1.5530 1.5013 87.8 96.64 94.49 0.81 С14Н12О2е16 39.40 39.54 2.77 2.84 - 50.13 50.09 3070, 1260 (СН2, epoksid), 2250 (С=С), 1610 (С=С)

XXIV 198 paг5al. 1.5304 1.3680 90.0 94.07 94.49 0.81 е16Н18О4е14 46.23 46.16 4.42 4.36 - 33.97 34.11 3065, 1255 (СН2, epoksid), 2250 (С=С), 1605 (С=С)

лхх 205 paг5al. 1.5390 1.4124 86.6 107.02 107.21 0.85 е17Н18О3е16 42.15 42.25 3.61 3.75 - 44.00 44.07 2250 (С=С), 1610 (С=С)

XXVI 206 paг5al. 1.5186 1.3792 89.3 104.43 104.06 0.87 С19Н24О5С14 48.11 48.01 4.99 5.10 - 30.04 29.93 2250 (С=С), 1610 (С=С)

илхх 202 paг5al. 1.5400 1.4227 89.9 102.85 102.44 0.90 с16н15о2га6 41.12 41.21 3.18 3.24 2.19 3.00 45.77 45.68 2260 (С=Ы), 1610 (С=С)

шлхх 204 paг5al. 1.5236 1.3256 92.0 105.51 105.63 0.92 47.16 47.27 4.71 4.63 3.13 3.06 30.94 31.05 2260 (С=Ы), 1610 (С=С)

XXIX 219 paг5al. 1.5510 1.4862 84.5 108.57 109.00 0.91 е16Н17О3е17 38.08 37.99 3.47 3.39 - 49.01 49.13 3455 (ОН), 2250 (С=С), 1610 (С=С)

X 218 paг5al. 1.5288 1.3692 82.7 111.88 112.20 0.93 С18Н23О5С15 43.40 43.51 4.75 4.67 - 35.79 35.72 33450 (ОН), 2245 (С=С), 1610 (С=С)

XXXI 211 paг5al. 1.5482 1.4542 89.5 102.53 102.37 0.92 е16Н16О3С16 41.11 40.95 3.58 3.44 - 45.29 45.39 3065, 1255 (СН2, epoksid), 2245 (С=С), 1610 (С=С)

иххх 212 paг5al. 1.5276 1.3492 90.0 104.99 105.57 0.90 е 18Н22О5С14 47.15 46.96 4.87 4.82 - 31.06 30.84 3070, 1260 (СН2, epoksid), 2250 (С=С), 1610 (С=С)

Qeyd: рагда!. - paгQalanmaqla.

30 ml efirda 6.6 q (0.035 mol) xlorhidrinin IV mahluluna qari§dirmaq va soyutmaqla (4-60C temperaturda) xirdalanmi§ 5.6 q (0.1 mol) KOH alava edilir. Reaksiya kütlasi hamin temperaturda daha 3 saat müddatinda qari§dirilir. Adi qayda ila i§lanilmadan va halledicini qovduqdan sonra vakuumda yenidan qovulmaqla 4.4 q (83%) VII ayrilr. Analoji üsulla XI-dan XII alinir.

30 ml efirda11.8 q (0.21 mol) xirdalanmi§ KOH üzarina qari§dirilmaqla 13.2 q (0.07 mol) 10 ml efirda hall edilmi§ IV alava edilir. Reaksiya qari§igi 7 saat müddatinda 34-380C temperaturda qari§dirilir. Adi qayda ila i§lanilmadan va halledici qovulduqdan sonra vakuumda yenidan qovulmaqla 2.7 q (77%) VIII ayrilir. Tqay - 830C/0.133 kPa, nD - 1.5060, df - 0.9930.

1.2 q (0.0125 mol) HO va 3.4 q (0.0125 mol) HXTPD-nin qari§igi 0.01 q hidroxinon i§-tiraki ila 12 ml да-ksilol mühitinda 20 saat müddatinda 125-1300C temperaturda qari§dirilir. Sonra reaksiya qari§igi soyudulur, halledici va reaksiyaya daxil olmami§ ilkin komponentlar vakuumda qovulur. Kolonkali (kolonkanin uzunlugu 400 mm, diametri 21 mm, 1 q maddaya 100 q adsorbent, adsorbent Al2O3 Brokmana gora II, neytral, elyuent - benzol:efir=5:1, a§karlayici -yod buxari) preparativ xromatoqrafiya metodu ila 4.15 q (90%) tamizlanmi§ addukt XIII alinir. Analoji metodla XIV-XXXII alinmi§dir (cadval).

0D0BÍYYAT SÍYAHISI

1. Велиев М.Г., Гараманов А.М., Гусейнов М.М. // Докл. АН Азерб. ССР. 1986. № 2. С. 39-44.

2. Велиев М.Г., Гараманов А.М., Аскеров О.В. и др. // Докл. АН Азерб.ССР. 1986. № 6. С. 32-36.

3. Veliev M.G., Guseinov M.M., Garamanov A.M. et al. // Synthesis. 1983. No 3. P. 205-206.

4. А.с. 1025085 СССР.

5. А.с. 1147007 СССР.

6. А.с. 1018385 СССР.

7. А.с. 1072431 СССР.

8. Гараманов А.М., Велиев М.Г., Гурбанов М.Ш. и др. // Akad. T.N.§ahtaxtinskinin 85 illik yubleyina hasr olunmu§ Resp. elmi konf. Baki. 27-28 oktyabr. 2011. S. 186-187.

9. Гараманов А.М., Велиев М.Г., Гасанова С.С. и др. // Азерб. хим. журн. 2013. № 1. С. 36-41.

10. McBee E.T., Grain L.D., Grain R.D. // J. Am. Chem. Soc. 1962. V. 84. P. 3557-3560.

11. Исмаилов С.А. // Журн. орган. химии. 1986. Т. 22. С. 2010-2011.

12. Беллами Л. Новые данные по ИК-спектрам сложных молекул. М.: Мир, 1971. 186 с.

13. Гордон А., Форд Р. Спутник химика. М.: Мир, 1976. 541 с.

СИНТЕЗ ЕНИНОВ НА ОСНОВЕ ГЕКСЕН-5-ИН-2-ОЛ-1-А

А.М.Гараманов

Исследована реакция диенового синтеза гексен-5-ин-2-ол-1-а и его некоторых функционально-замещенных производных с гексахлор- и 5,5-диметокситетрахлорциклопентадиенами в среде м-ксилола при 125-1300С. Показано, что реакция протекает по механизму [4+2]-циклоприсоеди-нения за счет концевой двойной связи с образованием эндо-аддуктов. Выход составляет 86-95%.

Ключевые слова: гексен-5-ин-2-ол-1, гексахлорциклопентадиен, 5,5-диметокситетрахлорциклопен-тадиен, м-ксилол, диеновый синтез, эндо-аддукт.

HEKSEN-5-iN-2-OL-1 9SASINDA ENiNLGRiN SiNTEZi

51

SYNTHESIS OF ENYNES ON THE BASIS OF HEXEN-5-YN-2-OL-1

A.M.Garamanov

The diene synthesis reaction of hexen-5-yn-2-ol-1 and its some functionally substituted derivatives with hexachloro- and 5,5-dimetoxytetrachlorcyclopentadienes in a medium of m-xylol at 125-1300C has been investigated. It has been shown that the reaction proceeds by mechanism of [4+2]-cycloaddition due to end double bond with formation of endo-adducts. A yield is 86-95%.

Keywords: hexen-5-yn-2-ol-1, hexachlorocyclopentadiene, 5,5-dimethoxytetrachlorocyclopenta-diene, m-xylol, diene synthesis, endo-adduct.

A3EPEAHfl^AHCKHH XHMHHECKHH ^YPHAH № 1 2014