Научная статья на тему 'ХАНЫМНАРГА һәДИЯ "СөЕМБИКә"'

ХАНЫМНАРГА һәДИЯ "СөЕМБИКә" Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
124
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
YAKUB KHALILI / "SUYUMBIKE" MAGAZINE / HISTORY OF TATAR JOURNALISM / TATAR PERIODICALS

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Гимазова Рафиля Алмарисовна

Журнал «Сююмбике» - первое иллюстрированное периодическое издание для женщин-мусульманок. Его издателем был воспитанник медресе д. Иж-Бобья Сарапульского уезда Вятской губернии, педагог, журналист и редактор Якуб Ибрагимович Халиуллин (Якуб Халили). Первый номер журнала вышел 27 октября 1913 г., а последний 18 января 1918 г. Периодичность журнала в первые годы существования издания составляла два номера в месяц. На его страницах печатались Шагит Ахмадеев, Фахрелбанат Сулеймания, Багбостан, Камиля и Махруй Музаффария, Загида Бурнашева (Гиффат туташ), Сара Гисмат, Садри Джалял, Сагит Сунчали, Абдрахман Сунгатуллин, Наки Исанбет и многие другие. Татарская общественность очень тепло встретила появление журнала для женщин. Он был востребован среди жительниц Казани и Казанской губернии. Авторы статей пытались охватить важнейшие ежедневные вопросы, возникающие в быту татарской женщины, а также не забывали о ее духовном развитии; практически в каждом номере печатались стихи и рассказы на разные темы. Автором данной публикации в 2016 г. в издательстве «Отечество» г. Казани был опубликован полный библиографический указатель данного периодического издания. Все статьи журнала «Сююмбике» были воедино структурированы по рубрикам. За свое пятилетнее существование в журнале было опубликовано 1 427 статей. В 1918 г. издание было закрыто, но идеи и проблемы, поднятые на страницах издания главным редактором Якубом Халилом, остаются востребованными до настоящего времени.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GIFT FOR WOMEN "SYUYUMBIKE" RAFILYA A. GIMAZOVA

“Suyumbike” magazine was the first illustrated periodical publication for Muslim women. Its publisher was a madrasah graduate of Ij-Bobya village of Sarapul county of Vyatka province, teacher, journalist and desk editor Yakub Ibragimovich Khaliullin (Yakub Khalili). The first issue of the magazine was published on October 27, 1913, and the last one - on January, 1918. The magazine’s periodicity within the initial years of its existence was two issues per month. Its pages contained the works of Shagit Akhmadeev, Fakhrelbanat Suleymaniya, Bagbostan, Kamilya and Makhruy Muzaffariya, Zagida Burnasheva (Giffat tutash), Sara Gismat, Sadri Jalal, Sagit Sunchali, Abdrakhman Sungatullin, Naki Isanbet and many others. The Tatar public wholeheartedly welcomed the introduction of the magazine for women which was popular with the inhabitants of Kazan and Kazan province. The authors of the magazine’s articles were trying to cover the most important daily issues related to the daily life of a Tatar woman, without forgetting of her intellectual development - poems and stories on various topics were published almost in each issue. In 2016 the author of this article published the full bibliography of the periodical publication in “Otechestvo” publishing house of Kazan. All the articles of “Suyumbike” magazine were structured according to columns. Within its 5-year existence 1 427 articles were published in the magazine. In 1918 the printed medium was closed, but the ideas and problems raised in the pages of the magazine by Yakub Khalili have remained in high demand up to the present.

Текст научной работы на тему «ХАНЫМНАРГА һәДИЯ "СөЕМБИКә"»

УДК 070+061

Ханымнарга hэдия «Свембикэ»

Р. А. Гыймазова,

Россия ислам институты, Казан, Татарстан Республикасы, Россия Федерациясе

Gift for women "Syuyumbike"

Rafilya A. Gimazova,

Russian Islamic Institute, Kazan, the Republic of Tatarstan, the Russian Federation

Аннотация

Журнал «Сююмбике» - первое иллюстрированное периодическое издание для женщин-мусульманок. Его издателем был воспитанник медресе д. Иж-Бобья Сарапульского уезда Вятской губернии, педагог, журналист и редактор Якуб Ибрагимович Халиуллин (Якуб Халили). Первый номер журнала вышел 27 октября 1913 г., а последний 18 января 1918 г. Периодичность журнала в первые годы существования издания составляла два номера в месяц. На его страницах печатались Шагит Ахмадеев, Фахрелбанат Сулеймания, Багбостан, Камиля и Махруй Музаффария, Загида Бурнашева (Гиффат туташ), Сара Гисмат, Садри Джалял, Сагит Сунчали, Абдрахман Сунгатуллин, Наки Исанбет и многие другие. Татарская общественность очень тепло встретила появление журнала для женщин. Он был востребован среди жительниц Казани и Казанской губернии. Авторы статей пытались охватить важнейшие ежедневные вопросы, возникающие в быту татарской женщины, а также не забывали о ее духовном развитии; практически в каждом номере печатались стихи и рассказы на разные темы. Автором данной публикации в 2016 г. в издательстве «Отечество» г. Казани был опубликован полный библиографический указатель данного периодического издания. Все статьи журнала «Сююмбике» были воедино структурированы по рубрикам. За свое пятилетнее существование в журнале было опубликовано 1 427 статей. В 1918 г. издание было закрыто, но идеи и проблемы, поднятые на страницах издания главным редактором Якубом Халилом, остаются востребованными до настоящего времени.

Abstract

"Suyumbike" magazine was the first illustrated periodical publication for Muslim women. Its publisher was a madrasah graduate of Ij-Bobya village of Sarapul county of Vyatka province, teacher, journalist and desk editor Yakub Ibragimovich Khaliullin (Yakub Khalili). The first issue of the magazine was published on October 27, 1913, and the last one - on January 18, 1918. The magazine's periodicity within the initial years of its existence was two issues per month. Its pages contained the works of Shagit Akhmadeev, Fakhrelbanat Suleymaniya, Bagbostan, Kamilya and Makhruy Muzaffariya, Zagida Burnasheva (Giffat tutash), Sara Gismat, Sadri Jalal, Sagit Sunchali, Abdrakhman Sungatullin, Naki Isanbet and many others. The Tatar public wholeheartedly welcomed the introduction of the magazine for women which was popular with the inhabitants of Kazan and Kazan province. The authors of the magazine's articles were trying to cover the most important daily issues related to the daily life of a Tatar woman, without forgetting of her intellectual development - poems and stories on various

topics were published almost in each issue. In 2016 the author of this article published the full bibliography of the periodical publication in "Otechestvo" publishing house of Kazan. All the articles of "Suyumbike" magazine were structured according to columns. Within its 5-year existence 1 427 articles were published in the magazine. In 1918 the printed medium was closed, but the ideas and problems raised in the pages of the magazine by Yakub Khalili have remained in high demand up to the present.

Ключевые слова

Якуб Халили, журнал «Сююмбике», история татарской журналистики, татарская периодика.

Keywords

Yakub Khalili, "Suyumbike" magazine, History of Tatar journalism, Tatar periodicals.

XX йез башында CYЗ иреге haM татар вакытлы матбугатыньщ барлыкка ккгуе татар халкы, и^тимагый фикер тарихында тиран эз калдырган вакыйгаларныц берсе. Халыкныц сэяси, икътисади, и^тимагый мэнфэгатьлэрен чагылдырырлык, аца ^авап бирерлек башка чараларныц булмавы татар вакытлы матбугатыныц тиз арада алга кшуенэ китерэ. Матбугат иреге туу белэн Yк терле юнэлештэ, терле максаттагы дистэгэ якын газета-журнал денья кYрэ. Татар телендэге газета-журналлар тормышныц терле елкэлэрен, халыкныц терле даирэлэренец мэнфэгатьлэрен яктырта, hэрберсе Yзенэ генэ хас булган юл белэн бара. Юнэлеше белэн башка матбугат чараларыннан аерылып торган инкыйлабкача басмаларныц берсе итеп «Сеембикэ» журналын курсэтергэ мемкин.

1913 елны Иж-Бубый авылы крестьяны Якуб ИбраЬим улы Хэлиуллин (18771938), хатын-кызлар ечен татар телендэ «Сеембикэ» исемендэ журнал чыгарырга рехсэт сорап, губернатор исеменэ гариза яза hэм 1913 елныц 16 сентябрендэ 10 716 саны белэн теркэлгэн таныклык алуга ирешэ1. Педагог, дэреслеклэр авторы, журналист hэм нэшир Я. Хэлили 1877 елныц 10 декабрендэ Вятка губернасыныц Иж-Бубый авылында (хэзер Татарстан Республикасыныц Эгер^е районы) туган. Заманы ечен алдынгылардан саналган туган авылы мэдрэсэсе -Иж-Бубыйда белем алган. 1938 елныц 6 гыйнварында «ечлек» тарафыннан чыгарылган «атарга» дигэн хекем карары 15 гыйнварда тормышка ашырыла. Танылган нэшир, педагог, журналистныц гомере шулай езелэ. Я. Хэлили фэкать 1991 елда гына тулысынча аклана2.

Я. Хэлилинец 15кэ якын мэктэп-мэдрэсэлэр ечен язган уку дэреслеклэре сакланып калган. Элеге киц кырлы шэхеснец нэширлек эшчэнлеге дэ бик кызыклы. Ул «Балалар деньясы» (1917-1918) журналын деньяга чыгаручы буларак та билгеле.

«Сеембикэ» журналы, татар хатын-кызлары ечен татар телендэ чыгарылган иц беренче журнал буларак, эчтэлеге белэн тормышныц бетен якларын да яктыр-тырга тырышкан. Басма XX гасыр башы татар хатын-кызлары ечен генэ тугел, XXI гасыр башында да Yзенец актуальлеген югалтмаган мэсьэлэлэрне кртэргэн. Болар: 1) хатын-кызларныц хокукый, икътисади, эхлакый hэм гаилэдэге хэлен чагылдырган гомуми эчтэлекле мэкалэлэр; 2) хуж;алыкныц заман талэплэренэ туры китереп эшлэвен яктыртучы бYлек; 3) хокук бYлеге: хатын-кызлар ечен меhим булган хокукый мэсьэлэлэргэ багышланган мэкалэлэр, теге яки бу хокукый ярдэмгэ мохта^ хатын-кыз укучыларныц сорауларына ж;аваплар; 4) шэригать кYЗлегеннэн караганда хатын-кызныц ^эмгыятьтэге урынын ачыклау; 5) хатын-

кыз мэсьэлэсе тарихы hэм галимнэрнец аца карашы; 6) хатын-кызньщ мэдэни hэм и^тимагый тормыштагы урынына кагылышлы мэкалэлэр; 7) аш-су бYлеге: тэ^рибэле белгечлэр тарафыннан тезелгэн hэм тикшерелгэн терле рецептлар, ей шартларында кышка ризык эзерлэY буенча кицэшлэр; 8) балалар, туташ hэм ханымнаргаейшартларындатегепкияргэмемкинбулганкиемелгелэрекYрсэтелгэн мода бYлеге; 9) кул эшлэре бYлеге: гади hэм шул ук вакытта зэвыклы эйберлэрне ясау юлларын тасвирлау; 10) балаларны тэрбиялэY hэм белем бирY бYлеге; 11) хатын-кызларныц шэхси гигиенасы hэм тышкы матурлыгын саклау буенча кицэшлэр; 12) Геллэр YCтерY hэм бакчачылык; 13) эдэбият-сэнгать бYлеге: роман, повесть hэм хикэялэр; 14) тэнкыйть бYлеге; 15) россиядэ hэм аннан читтэ яшэYче хатын-кызлар турында мэгълYматлар; 16) соцгы ике атна эчендэ булган и^тимагый-сэяси тормышка кYЗЭTY; 17) укучылар сорауларына ^аваплар; 18) белдерYлэр.

Хатын-кызлар ечен махсус чыгарылган журналны киц ^эмэгатьчелек ^ылы каршы алган. «Сеембикэ» битлэрендэ дэ, башка газеталарда да моца мисаллар табырга мемкин. Атаклы мэгърифэтче Габдулла Бубый бу хакта, Кытайныц Голж;а шэhэреннэн болай дип язган: «Хатын-кызларыбыз ечен, аларга хокукларын курсэтэчэк, аларны тирэн йокыларыннан уятачак, аларны ирлэр боендырыгыннан, ирлэр тоткынлыгыннан коткарачак, аларга мэгълYмат вэ фикер бирэчэк мондаен меhим бер журналныц мэйданга чыгуы, кYЗгэ кYренYе, мине никадэр юатты, мица никадэр зур вэ гадэттэн тыш емитлэр бирде, мине никадэр сеендерде, хэтта сеенечемнэн еладым мин»3. «Сеембикэ»нец 4нче санында «МэктYплэр» рубрикасында ЗаЬидэ ханым: «Хатын-кызларга махсус булган «Сеембикэ» журналыныц 1нче hэм 2нче номерларын укып гаятьтэ шатландым. Мондый журналныц кирэклеге кYптэн сизелгэн булса да, элегэ кадэре бу эшне башлап, ве^дкэ чыгарыр ечен сызганып тотынучы булмады. Инде «Сеембикэ» эбиебез шул ^итешмэгэн ^иребезне камил итэр ечен баш кутэрде. Шаит бу эбиебез безне дини, милли вэ бэрабэр мэдэни тэрбия илэ тэрбия итэр еметендэмен», - дип яза4.

Исмэгыйль Рэмиев Yзенец инкыйлабкача татар вакытлы матбугаты тарихын ейрэнгэн басмасында: «1913нче елны ноябрьдэ Казанда чыга башлады. Айга ике тапкыр чыга торган хатын-кызларга хас, Y3 дигэненчэ: "Сеембикэ" журналы хатын-кызларныц чын миллэт хатыны, чын миллэт анасы hэм чын йорт хуж;асы булуларына хезмэт итэчэктер... Журнал урта форматта, тышлыгы белэн 24 битлек (17нче ел кYлэме кечерэйде) булып, ел эйлэнэсендэ 24 номер чыгып торды. Техникасы простой гына. Ара-тирэ рэсемнэре дэ булгалый иде. Еллык бэясе 4 сум, берэмлэп 20 тиен иде. "Эмет" hэм "Мэгариф" типографиялэрендэ басылып килде», дип яза5.

Журналныц теп авторлары: Якуб Хэлили, ШаЬид Эхмэдиев, Фэхрелбанат Селэймания, Багбостан, Камилэ Мозаффария, МаИруй Мозаффария, Гелсем Терешкавия, Габделбари Баттал, Заhидэ Бурнашева (Гыйффэт туташ), Сара Гыйсмэт, Садри Ж^элэл, Нэкый Исэнбэт, Бэхтияр Мирзанов, Габдрахман Сенгатуллин (Сенгати), Сэгыйть СYнчэлэй hэм башкалар.

Башланып киткэн Беренче Бетенденья сугышы журнал эшчэнлегенэ берникадэр Yзгэрешлэр кертэ. Кэгазьгэ бэя арта, яисэ клишелэр килеп ^итмэY сэбэпле, тиз арада кайбер естэмэлэр ясала. Журналныц 1914 елныц 20 санында бу хакта: «Сугыш булу менэсэбэте белэн 20нче сан «Сеембикэ» ечен МэскэYгэ ^ибэрелгэн клишелэр килеп >^итмэде. Журналны вакытында чыгарыр ечен бу номер журналны рэсемсез чыгарырга мэ^бYP булдык. Вакытныц нинди вакыт идекен

меляхазэ итеп (игътибарга алып. - Р. Г. ), укучыларньщ гафуларын утенэбез», - дип язылган. Вакытлы матбугат ечен генэ тугел, гомумэн, ил ечен дэ гаять авыр булган шундый вакытларда журнал естендэ эшлэу нэширлэр ечен бик ^ицел булмагандыр, ябылу уе да булмый калмаган курэсец, лэкин укучыларныц ныклы ^илкэсен тоеп, булган кыенлыкларны ^ицеп, сан артыннан сан чыга торган6.

XX йез башында татар хатын-кызлары ечен махсус чыгарылган бердэн-бер журнал буларак ейрэнелеш ягыннан элеге басма бик кызыклы. Мэкалэлэрне тулысы белэн, бер комплекста ейрэнергэ кирэк. 2016 елда басылып чыккан библиографик курсэткеч моца бер адым булып, тикшеренучелэрне татар вакытлы матбугаты белэн тагын да кызыксындырыр, тирэнрэк ейрэнергэ этэргеч бирер7. «Сеембикэ» журналыныц библиографик курсэткеченэ журналда басылган барлык материаллар да теркэлеп, мэкалэлэр, эчтэлеклэреннэн чыгып, тематика буенча аерым булеклэргэ хронологик тэртиптэ урнаштырылган.

Журнал комплекслы рэвештэ ейрэнелгэннэн соц, аныц киц колачлы, хатын-кыз деньясын hэр яклап тулыландырырга, аны баетырга тырышканлыгы куренэ. Лэкин аякка басып килуче, дистэлэгэн татар матбугат органыныц берсе буларак, журнал битлэрендэ урын алган кайбер тегэлсезлеклэр дэ кузгэ чалына. Мэсэлэн: 1914нче елныц 9нчы сан тышлыгында «8нче сан» дип, э эчке битлэрендэ «9нчы сан» дип теркэлгэн; 1914нче елныц 20нче сан тышлыгында «шэувэл» ае урынына «шэгъбан» ае курсэтелгэн; 1915нче елныц 7нче санында Ж^амалетдин Юмаев имзасы белэн денья кургэн мэкалэ исемендэ беренче сузнец беренче хэрефе тешеп калган. Текстныц эчтэлегеннэн ацлашылганча, аны «Троицк» дип укырга кирэк; 1916 елныц 1нче hэм 2нче саннарныц тышлыгында чыгу кене «17 мехэррэм» дип басылган; 1917нче елныц 16нчы саны белэн 17нчы санында 247-248 битлэр кабатланган. Шулай ук берничэ жирдэ журналныц тышлык битендэ китерелгэн эчтэлек белэн текстта бирелгэн исемнэр туры килми8. Лэкин элеге тэцгэлсезлеклэр журналныц кыйммэтлелеген, яисэ басылган материалларыныц дэрэ^эсен киметми, бэлки эле тэ^рибэ ^итеп бетмэу белэн ацлатырга мемкин.

Журнал битлэрендэ кайбер булеклэрнец ачылу вакыйгасы да тэфсиллэп сурэтлэнгэн. Мэсэлэн, 1913/1331 елныц беренче санында «Аш-су булеме»нэ керешер алдыннан шундый хикэя бэян ителгэн: «"Мицнэхмэт абзый, безгэ кенлеккэ уракка бармыйсыцмы?" - "Кененэ купме бирэсец?" - "Илле тиен". -"Мин, туган, бара алмыйм. Эхмэтгэрэй кырык тиен генэ бирсэ дэ, аца барам". -"Нигэ?" - "Сезнец аш тэмсез була. Сез аш пешерэ белмисез".

Мондый мисаллар безнец тормышыбызда тулып яталар. Кая гына карама, татар хатыны аш пешерэ белми. Рус хатыннарына карасац, алар шул ук бездэ бар бэрэцге, суган, ит, аз гына майдан бетенлэй ашап туя алмаслык аш ясыйлар. Безнец хатыннар исэ, алардан кубрэк материал бетерсэлэр дэ, ашлары рэтле булмый. Бердэн, туклыксыз, икенчедэн, тэмсез була.

Без шуларны меляхазэ кылып, журналыбызда "Аш-су булеме" дигэн бер булем ясап, шунда аш пешеру ысулларыны курсэтмэкче булабыз. Безнец иц тырышкан нэрсэбез дэ ашларныц сезонына карап булуыдыр. Хэзер кез булдыгын-нан, без кезгэ хэзерлэргэ мемкин булган ашлар, суларны язарга керештек».

Шундый ук эчтэлекле мэкалэне «Кул эшлэре» булегендэ дэ табарга мемкин: «Хэзерге тэрэкъкый вэ тэмэдден гасырында кул эшлэренец эhэмиятен белмэгэн кеше юктыр дип уйлана. Безнец журналыбызны укыячак ханымнарны, без кул эшлэренец эhэмиятен белуендэ тубэн булырлар дип уйламаганга, бу турыда

CY3He озынга ^ибэрмибез. Журналыбызны укыячак вэ кул эшлэре белэн бигрэк тэ шегыльлэнэчэк ханымнар, мегаллимэлэр сыйныфы булдыктан, без кул эшлэренец ысуле тэгълиме турында бер-ике CY3 эйтмэкче булабыз.. .»9.

Журналны оештыручылар hэр мэкалэне, мерэ^эгатьне, редакция адресына килгэн hэрбер хатны игътибар белэн укыганнар. Куелган мэслэклэренэ туры килмэсэ, мэкалэлэр, хатлар журнал битлэрендэ басылмаган hэм «Игълан» бYлеге аркылы иялэренэ хэбэр ителгэн.

«Сеембикэ» Y3 битлэрендэ хатын-кызларга нинди булырга кирэклеген генэ тYгел, кемнэрдэн Yрнэк алырга мемкинлеген дэ чагылдырып килэ, гомумэн, кYренекле терле миллэт hэм шегыль иялэре булган ханымнар турында язмалар да басылган. Терле елкэлэрдэ беренче булган хатын-кызлар хакында кызыклы hэм мавыктыргыч мэкалэлэр белэн бергэ аларныц фотосурэтлэре дэ урын алган. Алар арасында Аурупада беренче хатын-кыз табиб Элизабет Блеквелл, Румыния патшабикэсе, шагыйрэ Кармен Сильвалар белэн беррэттэн кенчыгышныц мэшhYрэ меселман ханымнары hэм миллэт аналары дэрэ^эсенэ кYтэрелгэн татарлар - МаИруй Мозаффария, Фатыйма-Фэридэ, Гыйффэт туташлар (Заhидэ Бурнашева) да бар. Шуныц белэн журнал Русиянец терле елкэлэрендэ яшэYче укымышлы, зыялы татар хатын-кызларын берлэштерYДЭ зур роль уйнау белэн беррэттэн, эле алар ирешэсе бееклеклэрне дэ кYрсэткэн. Октябрь инкыйлабы «Сеембикэ» журналы язмышына да Yзгэрешлэр кертэ. Яца вэзгыятьнец аныц эшчэнлегенэ ничек тээсир итэсен кYрэсец кYзалламаганнармы, лэкин журнал битлэрендэ ябылуга кинэя ^ренми. Гомумэн, бу хакта башка татар матбугаты органнары да фаразламаган кYрэсец, ченки 1918 елныц 8нче гыйнварында чыккан бердэн-бер санында да «Безнец тавыш», «Корылтай», «Балалар деньясына» язылырга ендэгэн игъланнар денья кYргэн. Шулай итеп, Беренче Бетенденья сугышыныц авырлыкларына бирешмичэ, ^иц сызганып татар хатын-кызларыныц мэнфэгатен кайгыртып гамэл кылган элеге басма, яца тормыш кысаларына сыешмаганлыктан 83 саны денья кYргэннэн соц, яшэвеннэн туктый. «Сеембикэ»дэ инкыйлапкача яшэп килгэн барлык дини уку йортлары, газета-журналлар шикелле Yк бур-жуазлыкта гаеплэнеп ябыла, тарихи аренадан тешеп кала.

Вакыт YTY белэн, яца хакимият кысаларында да хатын-кызлар ечен махсус матбугат органы кирэклеге калкып чыга. ВКП(б)ныц Татарстан елкэ комитеты секретариаты карары нигезендэ 1926 елдан, булган тэ^рибэне кYЗдэ тотып, махсус, лэкин яшэп килгэн формация карашларын чагылдырган, ^эмгыять ечен ачык, совет кешесен тэрбиялэчэк аналарны кYзалдында тоткан «Азат хатын» журналы мэйданга чыга.

ИСКЭРМЭЛЭР:

1. Татарстан Республикасы Милли архивы (ТР МА), 420 ф., 1 тасв., 243 эш. Tatarstan Respublikasi Milli arhivi [National Archive of the Republic of Tatarstan], (TR MA), fond 420, series 1, file 243.

2. Ахунов, А., Замалдынова, Ч. Якуб Халили: новые штрихи к биографии // Гасырлар авазы - Эхо веков. - 2004. - №№ 2. - С. 156-164. AKHUNOV, A., ZAMALDYNOVA, CH. Yakub Halili: noviye shtrihi k biografii [Yakub Khalili: new hints to the biography. In Russ.]. IN: Gasyrlar avazy- Eho vekov, 2004, no. 2, pp. 156-164.

3. Казан федераль университеты Н. Лобачевский исемендэге китапханэсенец кулъязмалар hэм сирэк китаплар бYлеге, Т. 2, 17а-20а кгз. Kazan federal' universiteti

N. Lobachevskiy isemendege kitaphanesenen kul"yazmalar hem sirek kitaplar bulege, [Department of Manuscripts and Rare Books of the N. Lobachevsky Scientific Library of Kazan Federal University], T. 2, pp. 17a-20a.

4. 3ahuds. Хермэтле мехэррир эфэнде! // Сеембикэ. - 1913. - № 4. - 19 б. ZAHIDA. Hermetle moherrir efende [Dear Mister Editor. In Tatar.]. IN: Soembike, 1913, no. 4, p. 19.

5. PdMuee, И. Вакытлы татар матбугаты (1905-1925): альбом. - Казан: Гажур, 1926. -54 б. REMIEV, I. Vakitli tatar matbugati (1905-1925): al'bom [In periodicals (1905-1925): album. In Tatar.]. Kazan, Gazhur publ., 1926, p. 54.

6. «Сеембикэ» журналына 1917нче ел ечен абунэ дэфтэре ачылды // Сеембикэ. -1916. - № 23-24. ''Soembike'' zhurnalina 1917nche el ochen abune deftere achildi [Subscription for "Syuyumbike" magazine is opened for 2017. In Tatar.]. IN: Soembike, 1916, no. 23-24.

7. Гимазова, Р. А. «Сеембикэ» журналыныц библиографик кYрсэткече (1913-1918). -Казан: Отечество, 2016. - 106 б. GIMAZOVA, R. A. ''Soembike''zhurnalinin bibliografik kursetkeche (1913-1918) [Bibliography of the magazine "Syuyumbike". In Tatar.]. Kazan, Otechestvo publ., 2016, 106 p.

8. Щэлэли, Г. Хажитархандагы тээсирэтем // Сеембикэ. - 1915. - № 16-17. - Б. 19-20. JELELI, G. Hajitarhandagi teesiretem [Impressions of the trip. In Tatar.]. IN: Soembike, 1915,no. 16-17, pp. 19-20.

9. Кул эшлэре // Сеембикэ. - 1913. - № 2. - Б. 13-14. Kul eshlere [Handicrafts. In Tatar.]. IN: Soembike, 1913, no. 2, pp. 13-14.

Из свидетельства, выданного Я. И. Халиуллину на издание

журнала «Сююмбике»

16 сентября 1913 г.

г. Казань

Дано сие на основании 17 ст[атьи] приложения к ст[атье] 114 Уст[ава] о цензуре и печати [...] проживающему в г. Казани на Мясницкой улице, в доме Дружинина, крестьянину Вятской губернии, Сарапульского уезда, Агрызской волости, дер[евни] Иж-Бобья Якубу Ибрагимовичу Халиуллину. В том, что, как видно из поданного им заявления. Он, Халиуллин, намерен издавать в г. Казани под личною своею ответственностью в качестве ответственного редактора журнал для женщин на татарском языке с рисунками, под наименованием «Сюем-бикя». Журнал будет выходить два раза в месяц, по следующей программе: 1) общие статьи по вопросам правового, экономического, морального и семейного положения женщин; 2) отдел, выясняющий наиболее соответствующую современным условиям экономическую постановку домашнего хозяйства в отношении жилища, освещения, отопления, рынка, кухни, прислуги и т[ому] п[одобное]; 3) юридический отдел: статьи по важнейшим для женщин правовым вопросам, ответы на все запросы читательниц, нуждающихся в той или иной юридической помощи; 4) отдел, выясняющий положение женщины с точки зрения шариата; 5) история женского вопроса и взгляды философов-ученых на женщину; 6) статьи, касающиеся положения женщины как в культурном мире, так и в мире некультурном; 7) кулинарный отдел, рецепты разных блюд, составленные и проверенные на практике опытными специалистами; изыскание способов улучшения и удешевления стола, советы о заготовке припасов и о приготовлении домашним способом предметов гастрономии; 8) модный отдел с разнообразными рисунками платьев, как детских, так и дамских, а также самого разнообразного белья, - вполне доступных для домашнего изготовления.

При модном отделе - руководство по кройке и шитью платьев и белья, а также и изготовлению шляп и искусственных цветов; 9) отдел рукоделий с рисунками как простых обиходных работ, так и новейших изящных рукоделий с подробным описанием исполнения каждого предмета; 10) отдел о воспитании и образовании детей; 11) косметический отдел: всевозможные советы и указания по элегантной гигиене, по уходу за красотой и ее сохранением; 12) комнатное цветоводство и садоводство; 13) отдел беллетристики: романы, повести и рассказы; 14) отдел критики о книгах, брошюрах, вообще о статьях, касающихся женщины; 15) стихотворения; 16) сведения о положении женщины как в России, так и за границей; 17) обозрение общественной и политической жизни за последние две недели; 18) почтовый ящик для ответов на запросы читательницы и 19) объявления. Журнал этот будет печататься в г. Казани в типографии «Умид» - Ахмадуллина. Подписная цена на журнал объявлена за год 4 руб[ля], за полгода 2 руб[ля] 50 коп[еек], за 1/4 года 1 руб[ль] 35 коп[еек], отдельный номер 20 коп[еек] [...] За помощника правителя канцелярии (подпись).

НА РТ, ф. 420, оп. 1, д. 243, л. 8-8 об. Машинопись.

Список литературы

Ахунов, А., Замалдынова, Ч. Якуб Халили: новые штрихи к биографии // Гасырлар авазы - Эхо веков. - 2004. - № 2. - С. 156-164.

Гимазова, Р. А. «Сеембикэ» журналыньщ библиографик кYрсэткече (1913-1918). -Казан: Отечество, 2016. - 106 б.

References

AKHUNOV, A., ZAMALDYNOVA, CH. Yakub Halili: noviye shtrihi k biografii [Yakub Khalili: new hints to the biography. In Russ.]. IN: Gasyrlar avazy - Eho vekov, 2004, no. 2, pp. 156-164.

GIMAZOVA, R. A. "Soembike" zhurnalinin bibliografik kursetkeche (1913-1918) [Bibliography of the magazine "Syuyumbike" In Tatar.]. Kazan, Otechestvo publ., 2016, 106 p.

Сведения об авторе

Гимазова Рафиля Алмарисовна, кандидат исторических наук, заведующая кафедрой татарского языка и национальной культуры Российского исламского института, г. Казань, Республика Татарстан, Российская Федерация, rafilyagim@gmail.com

About the author

Rafilya A. Gimazova, Candidate of Historical Sciences, Head of Department of the Tatar Language and National Culture of Russian Islamic Institute, Kazan, the Republic of Tatarstan, the Russian Federation, rafilyagim@gmail.com

В редакцию статья поступила 19.10.2016 г., опубликована:

Гыймазова, Р. А. Ханымнарга hэдия «Сеембикэ» // Гасырлар авазы - Эхо веков. - 2017. -№ 1/2. - С. 303-309.

Submitted 19.10.2016, published:

GIMAZOVA, R. A. Hanimnarga hediya "Soembike" [Gift for women "Syuyumbike". In Tatar.]. IN: Gasyrlar avazy - Eho vekov, 2017, no. 1/2, pp. 303-309.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.