CC BY
72УДК 930.2
DOI: 10.22378^.2018-3-2.326-333
«СвЕМБИКЭ» ЖУРНАЛЫНДА ШИЬАБЕТДИН МЭР^АНИ ШЭХЕСЕНЕЦ ЯКТЫРТЫЛЫШЫ (1915 ЕЛ)
А.Э. Зиннэтуллина
Татарстан Республикасы Фэннэр академиясенец
Ш. Мэрщани исемендэге Тарих институты
Казан, Россия Федерациясе
jamash.00@mail.ru
Тэкъдим ителгэн мэкалэдэ «Сеембикэ» журналынын Ш.Мэрж;анинен тууына ки^ри ел хисабы белэн 100 ел тулуга багышланган махсус саны тикшерелэ. Хезмэттэ галимнен шэкертлэре истэлеклэре, анын исемен мэцгелэштерY макса-тыннан чыгып ясалган тэкъдимнэр, ХХ гасыр башында терле елкэдэ хезмэт куй-ган татар зыялыларынын фикерлэре урын алган. Журналда басылып чыккан мэкалэ авторлары ^злегеннэн чыгып, Ш.Мэрж;анинен хатын-кыз мэсьэлэсенэ карата булган фикер юнэлешен ачыкларга талпыныш ясала.
Теп тешенчэлэр: хэзрэт, Ш.Мэржани, татар матбугаты, мэдрэсэ, хатын-кызлар, Казан, Бохара, «Сеембикэ» журналы.
Билгеле булганча, татар ^эмэгатьчелеге арасында Ш.Мэр^анинен тууына hи^ри ел хисабы белэн 100 ел тулу унаена багышланган хэзерлек эшлэре 1912 елда ук башлана. Шунын нэти^эсе буларак, 1915 елда галимнен тэр^емэи хэлен, хезмэтлэрен, хатларын, анын турында истэлек-лэрне Y3 эченэ алган «Мэрж;ани» мэ^мугасы денья кYрэ. Элеге ^ыентык Ш.Мэржани эшчэнлегенен эhэмиятен, анын турында тулы мэгълYматны халыкка таратуда hэм бYгенге кенгэ кадэр саклап калуда зур роль уйный.
1915 елда Ш. Мэр^анинен тууына 100 ел тулу унаеннан кYп кенэ эшлэр башкару кYЗдэ тотыла. Мэсэлэн: галимнен каберенэ зиярэт кылу, мэчетлэрдэ Мэр^ани рухына дога hэм ана багышлап Коръэн уку, анын эшчэнлеге турында терле лекциялэр сейлэY ^б. шундый эшлэр. Лэкин дата Беренче бетенденья сугышы вакытына туры килY сэбэпле, зур танта-налар ясалмый, бэйрэм тыйнак кына Yтеп китэ [3, 39 б.].
Ш. Мэр^ани юбилее унаеннан галимне искэ тешерY, укучыларга аны таныту максаты белэн татар вакытлы матбугаты битлэрендэ кYпсанлы мэкалэлэр басылып чыга. Мэсэлэн, 1915 елнын гыйнвар аенда гына Мэрж;анигэ бэйле булган 40ка якын мэкалэ денья кYрэ [3, 41 б.], э «Сеембикэ» журналынын гыйнвар саны исэ тулысы белэн диярлек галим-гэ багышлана. Элеге санда барлыгы 10 язма басылып, шуларньщ 7се Мэрж;анигэ нисбэтле.
ЗиннэтуллинаÂ.d. «Ceeмбикэ» жypнaлындa Шиhaбeтдин Map^aHH шэxeceнeн яктыpтылышы (1915 eл)
Жypнaлньщ эчтэлeгeнэ килгэндэ, ул «Ceeмбикэ»нeц нaшиpe hэм мexэppиpe бyлaгaн Якуб Хэлилижц «Шиhaбeтдин эл-Mэp^aни xэзpэт-лэpe» [7] дип иceмлэнгэн мэкaлэce бeлэн бaшлaнып китэ. Андa aвтоp уку-чылapны Mэp^aнинeц кыcкaчa гынa тэp^eмэи xэлe бeлэн тaныштыpa, amirç aтacы мэдpэcэceндэ уку eллapын, отцынтан шyндa ук шэкepтлэpгэ дэpec биpэ бaшлaвын cypэтли. Mэдpэcэлэpдэгe уку-укыту cиcтeмacыннaн pизa бyлмыйчa, шул ук вaкыттa бeлeмeн apribipy мaкcaты бeлэн Боxapaгa китYeн, бepeнчe eллapдa 3yp мaтди aвыpлыклap m4epen, Боxapaдa укуын, aндaгы дэpecлэpгэ кaнэгaтьceзлeк бeлдepeп, кYбpэк вaкытын R^ran-xaнэлэpдэ yздыpyын ceйли. Нэкь мeнэ шул китaпxaнэлэpнeц гaлимгэ увдй йогынты яcaвынa hэм amirç фикepe фоpмaлaшyгa булышлык итYнэ бacым яcый. Mэкaлэдэ шyлaй ук Mэp^aнинeц Ka3aHra килYe, имaм-xaтыйп бу-луы hэм мeдэppиcлeк rnye тacвиpлaнa.
Якуб Хэлили элeгe мэкaлэceндэ Ш.Mэp^aнинe, дингэ нык биpeлгэн бyлca дa, глдынгы кapaшлы, тотынгaн эшeн axыpынa кaдэp ^rnTCepY4e, чиcтa-пexтэ, a3 CYЗлe, кицкыфлы гaлим бyлapaк жкэ aлa.
Mэp^aни тypындa бyлгaн xaтиpэлэpнe Y3 эчeнэ aлгaн икeнчe бep кYлэмлe мэкглэ Эxмэдзэки Вэлидижц «Mэpж;aни xaкындa кeчкeнэлeгeмдэ язгaн бэгьзe нэpcэлэpeм мeнэcэбэтe илэ» [2] язмacы.
Э.-З. Вэлиди бaлa вaкытындa Yтэк aвылы мeдэppиce, эниce бeлэн бep туган aбыйcы Хэбибeннaж;ap xэзpэт кapaмaгындa тэpбиялэнэ. Элeгe xэзpэт Mэpж;aнинeц иц яxшы шэкepтлэpeннэн бepce, кYпмeдep вaкыт Mэpж;aни мэдpэcэceндэ yкыткaн, гадим бeлэн дycтaнэ мeнэcэбэттэ бyлa. Элeгe xэзpэт яpдэмeндэ Э.-З. Вэлиди бepeнчe тaпкыp Mэp^aни hэм amirç xe3-мэтлэpe бeлэн тaнышa, Хэбибeннaж;ap xэзpэтнe Mэp^aнинeц деньяга та-paшынa, «кYп кeнэ гыйлeмeнэ вapиc булып кaлгaн кeшe» дип табул итэ, шул cэбэплe Y3eH дэ Mэp^aни шэкepтe дип camrn.
Шyныcын дa эйтeп Yтэpгэ к^эк, Хэбибeннaщap xэзpэтнeц Mэpж;aни тypындa булган кaйбep иcтэлeклэpe «Mэp^aни Mэ^мyгacы»ндa дa ypын aлгaн [5, 469-485 б.].
Э.-З. Вэлидижц бaшкaлapдaн ишeткэн эhэмиятлepэк CYЗлэpнe, xикэя-лэpнe дэфтэpгэ язып бapa тоpгaн гaдэтe бyлa. Ул Mэpж;aни тypындa Хэби-бeннaж;ap xэзpэт hэм кYpшe aвылдaн Шэфигь axyH ceйлэгэн иcтэлeклэpнe дэ язып олган бyлa hэм жypнaлгa тэкъдим ш^лтан мэкaлэceндэ aлapдaн eзeклэp китepэ.
Э.-З. Вэлиди мэкaлэceндэ тэкъдим итeлгэн бepeнчe иcтэлeк Хэбибeн-нaж;ap xэзpэт тapaфыннaн ceйлэнeп, Mэpж;aнинeц Yлep aлдындaгы xaлэтeн тacвиpлый. Хэзpэт Mэp^aнинeц бик aвыp xэлдэ булуын, шул xэлдэ дэ фэнни эшeн тaшлaмaвын эйтэ. «^ищ "Mecтэфaдeл-эxбap"ньщ икeнчe ^илдeндэн кaйбep бYлeклэpeн xэзepлэY эшeн тaпшыpды. Ceмипyлaт hэм Сэгыйть биcтэлэpe xaкындa кaйбep мэгьлYмaт тyплapгa боepды», - ди [2, 10 б.]. Mэpж;aни xэзpэтлэpe aвыpгaн чaгындa «Бep eл бyeнa йоклый aлмac булды. Бэгьзe вaкыт йокы килгэн кeби бyлыp идe, дэpec Ba^irai^^ мeндэp copap hэм бaшын кyeп тоpыp, лэкин йоклый arnwac идe», - ди [2, 10 б.].
Мэр^анинен чэй эчэргэ яратуын искэ алып, тYбэндэгелэрне сейли: «Ин хуп кYргэн мэ^лесе мэдрэсэ мэ^лесе иде. Ничэ самавырлар бетэр иде. Чэйне бик яратып эчэр иде. Шэкертлэр дамеллага бэлеш пешереп кул илэ ашамакка чакырырлар иде. Рэхэтлэнеп ашар иде. Башыннан чалмала-ры, тYбэтэйлэре тешеп китэр иде» [2, 10 б.].
Хэбибеннаж;ар хэзрэт тагын бер вакыйганы исенэ тешереп: <^зем бервакыт тир авыруы илэ авырдым. Хэзрэт hэркен ике-еч мэртэбэ ишек-тэн башын тыгып, «Нихэл мелла Нащар, тазармыйсынмы эле?», - дип со-рай торган иде. Бераз тезэлгэч, бYлмэгэ таягы белэн таянган хэлдэ кереп торды hэм «Йэ, мелла Наж;ар, чэчне алаек», - диде. Анын чэчен кYп вакыт мин ала идем, ^ылы су илэ юып та торган идем. Башы зур иде, тигез иде. [...] Менэ шул вакытта ул кYп CYЗлэр сейлэшэ иде», - ди [2, 10 б.].
Мэкалэдэ алга таба Э.-З. Вэлиди Шэфигъ ахунны искэ тешерэ. Ул Мэрж;ани белэн хат язышкан кеше hэм, китаплары чыгу белэн аларны Мэрж;ани элеге ахунга ^ибэрэ торган була. «Бик хэтеремдэ, - дип яза автор, - бер вакыт мин Шэфигъ ахунны Yзебезгэ кунакка алырга бардым. Кыш кене иде. Ахун хэзрэткэ ихтирамым бик зур булганга, ул кешене кысрыкламас ечен, чананын читенэ генэ утырып бардым. Ул мина ^п CYЗлэр сейлэде [...] сейли-сейли барып мина эйтэ иде: «Углым, инде шул Мэрж;ани кебек булсан иде» [2, 11 б.]. Э.-З. Вэлиди Yзенен «убежденный семинарист» булуына карамастан, ахун артыннан: «Ярабби, Мэрж;ани кебек булсам иде», [2, 11 б.] - дип телэгэнен искэ ала. Димэк, Мэр^анинен фикер юнэлеше hэрвакыт актуаль булып калган.
Э.-З. Вэлидинен алга таба язган истэлеклэрендэ исэ, Мэрж;анинен укыту ысуллары тикшерелэ. Анда Мэрж;анинен, гэрчэ Бохара уку-укыту тэртибен яратмаса да, бу замандагы мохитнен йогынтысы нэти^эсендэ дэреслэрен Бохара еслYбендэ алып барырга мэ^бYP булуы искэртелэ. Шу-лай булмаган очракта, ягъни Мэр^ани дэреслэрен Yзе телэгэнчэ алып барса, Yзенен планнарын тормышка ашыра башласа, бетен деньяны иске ка-раш чорнап алган чорда ана берэр шэкерт килер идеме сон? - дигэн сорау куела.
Дерестэн дэ, Ш. Мэр^ани мэдрэсэсендэ эшчэнлек иске тэртиптэ алып барылган, лэкин яналыклар, деньяви фикерлэр галим тырышлыгы белэн шэкертлэр арасына Yтеп кергэн. Мэдрэсэ эчендэ география, тарих hэм башка фэннэр белэн чынлап шегыльлэнYчелэр булган. Элеге мэдрэсэдэн чыккан шэкертлэрнен рус уку йортларында укулары, кYбесенен алдынгы карашлы муллалар булып кшулэре монын ачык дэлиле булып тора.
Мэр^анинен тэр^емэи хэлен, анын карашларын, эйлэнэ-тирэ мохитнен галимгэ булган менэсэбэтен яктырткан тагын бер мэкалэ «ШиЬаб хэзрэт» дип атала [8]. Мэкалэнен авторы - Шэриф Хесэенов. Элеге мэкалэ Г. Тукайнын галимгэ багышлап язылган «Шиhаб хэзрэт» шигыре белэн башланып китэ hэм еч елештэн тора.
Беренче елештэ автор Мэр^ани заманында схоластик ^заллау-ларнын хекем серYенэ, деньяви белемгэ омтылучыларнын юк дэрэ^эсендэ
ЗиннэтуллинаÂ.d. «Ceeмбикэ» жypнaлындa Шиhaбeтдин Mэpж;aни шэxeceнeц яктыpтылышы (1915 eл)
булуыш, Рoccия мeceлмaннapыныц Бoxapa тэpтиплэpe бyeнчa яшэвeнэ бacым яcый.
Mэкaлэнeц meme eлeшe Mэp^aнигэ бaгышлaнa. Бу мэкглэдэ, гглим-гэ бaгышлaнгaн кYпчeлeк язмaлapдaгы кeбeк Yк, тaтap ^эмэгaтьчeлeгeнeц Mэpж;aнигэ бyлгaн мeнэcэбэтe, гaлимнeц бepeнчe тaпкыp Кaзaнгa килYe, Кaзaн pyxaнилapы hэм бaшкa югapы дэpэ^эдэгe кeшeлэpдэн тopгaн мэ^^ете имтиxaн тотуы, Yзeнeц кYпчeлeктэн aepылып тopгaн кapaшлapы, бaшкaчa фикepлэвe apкacындa кapшылыклapгa oчpaвы чaгылыш тaбa.
«Ceeмбикэ» жypнaлы, эчтэлeгe бeлэн тaтap xaтын-кызлapы eчeн иц aктyaль булган мэcьэлэлэpнe яктыpтып бapыpгa тиeшлe мaxcyc бacмa бу-лapaк, элбэттэ, Ш. Mэp^aнинeц xaтын-кызгa бyлгaн мeнэcэбэтeн дэ 4a-гылдыpыpгa тыpышкaн. Шэpиф Хecэeнoв мэкaлэceнeц eчeнчe eлeшeндэ шушы мэ^элэж aчыклapгa тыpышa. Автop: «Mэp^aнинe [...] чoлгaгaн мoxиткa кapaгaндa aцapдaн xa^m-^^ xaкындa xэзepгe фикep иялэpe та-paшын Yк кeтY, элбэттэ, ypынcыздыp», - дип бeлдepэ [8, 22 б.]. Лэкин aныц бу мэ^элэдэ зaмaндaшлapыннaн шaктый югapы тopгaнлыгын, xeppият тapaфындa бyлгaнлыгын accызыклый. CYЗлэpeн дэлиллэп, aBTOp Mэpж;aнинeц Y3 xaтыннapын cepдэш, фикepдэш, булышчы итeп кYPYeн, кызлapыныц гыйлeмлe ocтaзбикэлэp бyлyлapын миcaл итеп китepэ.
Mэp^aнинeц xaтын-кыз мэcьэлэceндэ xep фикepдэ, aлapны гыйлeмлe, бeлeмлe my тeлэгeндэ булуын дэлиллэгэн тaгын бep миcaл югapыдa эйтeп yзгaн Я. Хэлили мэкaлэceндэ чaгылыш тaбa. <^ep вaкыт [Mэpж;aни. - 3.Â. ] xaтын-кызлapны aлып мэ^нYннэp йopтынa бapды. Шyндaгы нaзиp hэм ^эмэraтьлэpe бeлэн кYpeшeп yтыpыштылap. Шyндaн кaйткaндa кызлapы-нa кapaп: "Mero aлapныц кызлapы eч-дYpт тepлe тeл бeлYлэpe ecrero му-зыкaлap дa eйpэнэлэp. Ce3 дэ дeм cyкыp, дeм гафил бyлмaгыз, иц aзындa бep-икe тepлe язу eйpэнeгeз" дип кызлapны Yгeтлэмeштep», - ди [7, 7 б.].
Xa^m-^^ мэcьэлэceн яктыpткaн тaгын бep язмa - Чыгътaйныц «Шиhaбeтдин эл-Mэpж;aни xaкындa фикepлэp» [9] мэкaлэce. Бу мэкглэдэ шyлaй ук «Mэp^aни xa^m-^^ мэcьэлэceндэ ни эшлэдe?», «Бу мehим мэcьэлэнe ул игьтибapгa aлдымы?», «Бу зaмaндa ул бepэp cy3 ceйлэдeмe? дигэн copayлap кyeлa [9, 18 б.]. Mэкaлэнeц эчтэлeгeннэн чыгып, элбэттэ, ул зaмaндa, xэrтa иp-eгeтлэpгэ дэ дeньяви бeлeмнэpнe бик 3yp caR^rn бeлэн гeнэ биpepгэ тыpышкaн Ba^iira, Mэp^aни, бэлки, xaтын-кызлap тypындa бик yйлaмaгaндыp дa, yйлaca дa, элeгэ вaкыт ^ш-мэ^жн aцлaп, тыeлып тopгaндыp. Лэкин, иcтэлeклэpдэн кYpeнгэнчэ, Mэpж;aни Yзeн эйлэндepeп aлгaн кыз тyгaннapы бeлэн яxшы мeнэcэбэrтэ бyлгaн, xararn-^^ap aлдындa Yзeн кYтэpeнкe hэм ropyp тoтмaгaн, aлapгa яшьлэpeнэ ту-pы китepeп кызык CYЗлэp ceйлэгэн, aлapныц буш вaкытлapын кызыклы hэм фaйдaлы Yткэpepгэ, Yзeндэ бyлгaн мэгьлYмaтлapдaн xэбэpлэp биpeп тopыpгa тыpышкaн, дигэн нэти^э чыгapыpгa бyлa.
Шyлaй итeп, Ш.Mэp^aни xaтын-кыз мэcьэлэceн aчык яктыpтмaca дa, тypыдaн-тypы aцa игътибap биpмэcэ дэ, кYцeлeннэн xaтын-кызлapныц
гыйлемле, ирекле, дерес фикер йертYче шэхес булуларын телэгэн, дисэк, ялгыш булмас.
Чыгътайнын журналга тэкъдим ителгэн мэкалэсендэ, хатын-кыз мэсьэлэсеннэн тыш, Ш. Мэрж;ани турындагы кайбер башка фикерлэр туп-ланып бирелгэн. Алар арасында К. Тэр^емани, Г. Баруди кебек дин эшлеклелэре, Э.-Ь. Максуди кебек газета-журнал мехэррирлэре, Ф.Эмир-хан, Э.-З. Вэлиди кебек яшь зыялылар hэм заманы ечен алдынгы башка шэхеслэрнен фикерлэре бар. Алар галимгэ hэрберсе Yзе ечен якын булган елкэдэн чыгып бэя биргэн. Мэсэлэн, Г. Баруди аны кYренекле дин hэм гыйлем эшлеклесе, Э.-Ь. Максуди татар милли анын уяткан исляхчы мегаллим hэм медэррис дип мактый, Баттал - мэгънэви хакыйкать эзлэY-че, Гыйсмэти - коллык дэверен бетерYче дип саный. Лэкин кем генэ бул-масын, барысы да галимне мактап искэ ала.
Журнал битлэрендэ, элбэттэ, алдынгы карашлы татар хатын-кызла-рынын мэкалэлэре дэ урын ала. Шундыйларнын берсе - 1914 елдан журналнын сэркатибе булып эшлэгэн Фэхрелбанат Селэймания мэкалэсе [6]. Автор YЗ мэкалэсендэ хатын-кызларны, Мэр^анинен исемен мэнге-лэштерY максатыннан чыгып, берэр хэерле эш эшлэргэ чакыра hэм бу унайдан Yзенен тэкъдимен дэ ^иткерэ. Ул, сугышта hэлак булган татар гаскэрилэренен балаларын тэрбиялэY ечен, Ш.Мэрж;ани исемендэге ятимханэ ачу унышлы булыр иде дип саный.
Икенче мэкалэнен авторы - алдынгы карашлы мегаллимэ Маhруй Мозаффария [4]. Автор Ш. Мэрж;анине бриллиант белэн чагыштыра, hэм Мэрж;ани, Гаспринский, Тукай кебек олуг шэхеслэрнен мирасын саклап калырга, аларнын тэр^емэи хэллэрен, эсэрлэрен тулысы белэн яшь буын-га ^иткерергэ кирэклегенэ басым ясый. Шул вакытта гына яшь буын бу олуг шэхеслэрнен бэясен белер, ди.
Журналда, Мэрж;анигэ багышланган истэлеклэрдэн тыш, Ш.Мэрж;а-нинен ике рэсеме hэм Шэhид Эхмэдиевнын фантастик жанрда язылган «Юбилей кене» исемле хикэясе урын алган [1].
Йомгак ясап эйткэндэ, Ш.Мэр^анинен тэр^емэи хэлен, эшчэнлеген, анын турында кызыклы истэлеклэрне халыкка таратуда вакытлы матбугат эhэмиятле урын алып торган. «Сеембикэ» журналында да Ш. Мэр^ани турында кызыклы hэм бай мэгълYмат тупланган. Элеге мэкалэлэр ярдэ-мендэ без Ш.Мэр^ани шэхесе белэн тагын да якыннанрак танышу белэн беррэттэн, ул яшэгэн чор мохитын, галимне эйлэндереп алган вэзгыятьне кузаллый алабыз. Мэкалэ авторлары терле булуга карамастан, алар бер-берсен кабатламыйлар. Ьэрбер мэкалэдэ авторнын Ш. Мэр^ани шэхесенэ карата булган ихтирамы, анын белэн горурлану хисе сизелеп тора.
Зиннэтуллина А. д. «Сеембикэ» журналында Шиhабетдин Мэржани шэхесенен яктыртылышы (1915 ел)
ЭДЭБИЯТ
1. Эхмэдиев Ш. Юбилей кене // Сеембикэ. 1915. № 6. Б. 12-15.
2. Вэлиди Э.-З. Мэрждни хакында кечкенэлегемдэ язган бэгъзе нэрсэлэрем менэсэбэт илэ // Сеембикэ. 1915. № 6. Б. 8-12.
3. Мицнуллин ж;. Ш. Мэржанинец 100 еллыгын бэйрэм итY // Мэржани: та-рих hэм хэзерге заман. Мэкалэлэр жыентыгы. Казан: Мастер Лайн, 1998. Б. 39-43.
4. Мозаффария М. Мехтэрэм Шиhабетдин хэзрэт // Сеембикэ. 1915. № 6. Б. 19-20.
5. Мехэммэдкяфи М. Мэдхэл // Мэржани: Фэнни-популяр жыентык. Казан: Жыен, 2010. Б. 469-485.
6. Селэймания Ф. Татар хатын-кызлары дикъкатенэ // Сеембикэ. 1915. № 6. Б. 7-8.
7. Хэлили Я. Шиhабетдин эл-Мэржани хэзрэтлэре // Сеембикэ. 1915. № 6. Б. 2-7.
8. Хесэенов Ш. Шиhаб хэзрэт // Сеембикэ. 1915. №6. Б. 20-23.
9. Чыгътай Г.М. Шиhабетдин эл-Мэржани хакында фикерлэр // Сеембикэ. 1915. № 6. Б. 15-19.
Автор турында белешмэ: Зиннэтуллина Алсу Энвэр кызы - фэнни хезмэткэр, Милли мэгариф тарихы hэм теориясе Yзэге, ТР ФА Ш. Мэржани исемендэге Тарих институты (420111, Батурин ур., 7а йорт, Казан, Россия Феде-рациясе); jamash.00@mail.ru
ОСВЕЩЕНИЕ ЛИЧНОСТИ ШИГАБУТДИНА МАРДЖАНИ НА СТРАНИЦАХ ЖУРНАЛА «СЮЮМБИКЕ» (1915)
А.А. Зиннатуллина
Институт истории им. Ш. Марджани
Академии наук Республики Татарстан
Казань, Российская Федерация
jamash.00@mail.ru
В статье анализируется специальный номер журнала «Сююмбике», посвященный 100-летнему юбилею по хиджри известного ученого-историка, религиозного и общественного деятеля Шигабутдина Марджани. В работе нашли отражение воспоминания его учеников, предложения по увековечиванию памяти ученого, сделана попытка определения отношения ученого к женскому вопросу.
Ключевые слова: хазрат, Ш.Марджани, национальная периодическая печать, медресе, женский вопрос, Казань, Бухара, журнал «Сююмбике».
Для цитирования: Зиннэтуллина А.Э. «Сеембикэ» журналында Ш^абет-дин Мэржани шэхесенен яктыртылышы (1915 ел) // Историческая этнология. 2018. Т. 3, № 2. С. 326-333. DOI: 10.22378/he.2018-3-2.326-333
Сведения об авторе: Зиннатуллина Алсу Анваровна - научный сотрудник, Центр истории и теории национального образования, Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ (420111, ул. Батурина, 7 А, Казань, Россиийская Федерация); jamash.00@mail.ru
COVERAGE OF SHIHAB AL-DIN AL-MARJANI'S PERSONALITY IN "SYUYUMBIKE" MAGAZINE (1915)
A.A. Zinnatullina
Sh. Marjani Institute of History of the Tatarstan Academy of Sciences
Kazan, Russian Federation
jamash.00@mail.ru
The paper describes a special issue of the Syuyumbike magazine, dedicated to the 100th anniversary AH of a well-known scholar-historian, religious and public figure, Shihab al-Din al-Marjani. The article contains memories of his shakirds, suggestions to perpetuate the memory of the scholar, and an attempt to define the scholar's attitude to the issue of women.
Keywords: hazrat, Shihab al-Din al-Marjani, national periodicals, madrasa, women's issue, Kazan, Bukhara, Syuyumbike magazine.
For citation: Zinnatullina A.A. Coverage of Shihab al-din al-Marjani's personality in "Syuyumbike" magazine (1915). Istoricheskaya etnologiya - Historical Ethnology, 2018, vol. 3, no. 2, pp. 326-333. DOI: 10.22378/he.2018-3-2.326-333
REFERENCES
1. Ähmädiev Sh. Jubilej köne [The Anniversary Day]. Söembikä - Syuyumbike, 1915, no. 6, pp. 12-15. (In Tatar)
2. Välidi Ä.-Z. Märgani hakynda kechkenälegemdä jazgan bägze närcälärem mönäcäbäte ilä [On some of the things I've written about Marjani in my childhood]. Söembikä - Syuyumbike, 1915, no. 6, pp. 8-12. (In Tatar)
3. Minnullin C. Sh. Märganinen 100 ellygyn bäräm itü [Celebrating the 100th anniversary of Sh. Marjani]. Märgani: tarih häm häzerge zaman [Marjani: Heritage and Modernity]. Kazan, Master Layn Publ., 1998, pp. 39-43. (In Tatar)
4. Mozaffariya M. Möhtäräm Shihabetdin häzrät [Dear Shihabutdin hasrat]. Söembikä - Syuyumbike, 1915, no. 6, pp. 19-20. (In Tatar)
5. Möhämmädkyafi I. Mädhäl [Introduction]. Märgani: Fänni-populyar gyentyk [Marjani: popular scientific collection of papers]. Kazan, Jien Publ., 2010, pp. 469-485. (In Tatar)
6. Söläjmaniya F. Tatar hatyn-kyzlary dikkatenä [To the attention of the Tatar women]. Söembikä - Syuyumbike, 1915, no. 6, pp. 7-8. (In Tatar)
3uHH3mymuna A.d. «CeeM6HK9» ^ypH&ibfflga fflnha6eTgHH Map^aHH maxeceHen mTbipTbmbimbi (1915 en)
7. Halili Ya. Shihabetdin al-Margani hazratlare [Hasrat Shihab al-Din al-Marjani]. Soembika - Syuyumbike, 1915, no. 6, pp. 2-7. (In Tatar)
8. Hosaenov Sh. Shihab hazrat [Shihab hazrat]. Soembika - Syuyumbike, 1915, no. 6, pp. 20-23. (In Tatar)
9. Chygtay G.M. Shihabetdin al-Margani hakynda fikerlar [Thoughts on Shihab al-Din al-Marjani]. Soembika - Syuyumbike, 1915, no. 6, pp. 15-19. (In Tatar)
About the author: Alsou A. Zinnatullina is a Research Fellow, the Center of History and Theory of National Education, Sh. Marjani Institute of History of the Tatarstan Academy of Sciences (7A, Baturin St., Kazan 420111, Russian Federation); jamash.00@mail.ru
