CC BY
16
Vestnik KazNMU №2-2020
УДК 614.2:616-002.5-08
Халыктын туберкулез жеынде акпараттануы жэне OFaH карсы ^ресу кызметЫщ жумысын талдау
Ж.А. Амантаева, А.А. Айтманбетова
С.Ж. Асфендияров атындат Казак ¥лттык медицина университет1
Kaзiрп танда ТБ ауруы бойынша койылFaн манызды максаттардын бiрi 2030 жылFa дейiн туберкулез эпидемиясын токтату болып табылады. БYгiнде ДД¥, туберкулез мэселесiн барлык медициналык жэне элеуметтк кызмет усынушыларын толыFымен интеграциялау аркылы Fана шешу жолына коЙFaн.
Тауарлар мен кызметтер сапасы мен кау^аздтн бакылау комитеттерi туберкулездiн алдын алу жэне аурушылдыкка карсы тресте тынбай кызмет ететiнiн комитет жумыс кeрсеткiштерiнiн есебi бойынша куэландырдык. Эз кезегiнде, халыкты сауалнамалау нэтижелерiнен, респонденттердн туберкулез туралы акпараттану денгейiнiн жеткшказдт aныктaлFaн. Туберкулезге карсы жумыстын кепжылдык тарихы болуына карамастан, халыктын аурушылдыктан корFaну жолдарын менгеру жэне устануында олкылыктар байкалады.
ТYЙiндi сездер: туберкулезге карсы жумыс, туберкулез профилактикасы, халыкты акпараттандыру, медициналык белсендiлiк, санитарлык aFaрту жумысы
Элемде жыл сайын 10 млн-нан астам адам туберкулезбен ауырады, олардын 95%-ы дамушы елдердiн тyрFындaры; 3 млн адам жыл сайын туберкулезден кайтыс болады екен. Сондыктан, туберкулезге катысты калыптаскан жaFдaйды, ДД¥, жаЬ|андык саясаттын дaFдaрысы ретiнде сипaттaлFaн. Kaзiргi танда ТБ ауруы бойынша койылFaн манызды максаттардын бiрi 2030 жылFa дейiн туберкулез эпидемиясын токтату болып табылады. Елiмiзде аурушылдыкка карсы KолдaнылFaн шaрaлaрFa карамастан, сонFы жылдарда, ТБ эпидемиялык кeрсеткiштерi назар аудартып отыр. БYгiнде ДД¥, туберкулез мэселесiн барлык медициналык жэне элеуметтк кызмет усынушыларын толь^ымен интеграциялау аркылы Faнa шешу жолына коЙFaн.
КР денсаулык саласын дамытудын 2016-2020 жылдaрFa aрнaлFaн «Денсаулык» БaFдaрлaмaсынын басымды бaFыттaрынын бiрi болып - «Туберкулездi токтату!» aйкындaлFaн болатын. ЯFни туберкулезге карсы кемек барлык денсаулык сактау жYЙесiмен байланысты. Дегенмен, туберкулезге карсы шараларды Тауарлар мен кызметтер сапасы мен каутаздтн бакылау комитет (ТКСКБК) кызметiнiн катысуынсыз жаксарту мYмкiн емес. ТуылFaн кездегi мЫдетп БЦЖ вакцинациясы, 6-7 жаста ревакцинация, жеке гигиена ережелерЫ сактау, корш^ан орта гигиенасы, жыл сaйынFы флюорография ТКСКБК мамандарынын жiтi бакылауында болуы тиiс [1,2].
ТБ-наукастану кeрсеткiштерiн темендетуде, Тауарлар мен кызметтер сапасы мен каутаздтн бакылау комитету 2013ж. 15
KантарындаFы №19 «Медициналык мекемелердег1 жукг^а карсы бакылау жург1зу ережес1н беюту туралы жэне 2015ж. 1 сэу1р1ндег1 №194 «АйналаFа кау1п тудыратын жт аурулар т1з1м1н бек1ту туралы» буйрыктарFа сэйкес эрекет етед1. Мэселен1н езеюшпн ескере отырып, максаты - Алматы турFындары халкынын туберкулезге катысты акпараттануын жэне ТКСКБК туберкулезге карсы жумысын баFалаy болып табылатын зерттеу жумысы орындалды. Зерттеу методологиясы, эдетте, респонденттер п1к1р1н аныктауда жэне к¥жат непзЫдеп мэл1меттерд1 саралауда колданылатын тарихи, социологиялык, акпараттык-аналитикалык, статистикалык эд1стерд1 б1р1кт1рд1. «Survio» электрондык сауалнамалау баFдарламасы кемепмен Алматы каласынын турFындарына туберкулезге катысты сурактардаFы медициналык белсенд1г1 жэне акпараттану денгешн аныктау максатында сауалнамалык сурау жург1з1лд1. Сонымен катар кужаттык дэлелдеме кез1 рет1нде Алматы облысы Енбекшлказак аудандык ТКСКБК баскармасынын 20172018 жж. туберкулезге карсы жумысынын есеб1 талданды. Есеп беру ауданы бойынша, 2018ж. туберкулезбен б1р1нш1л1к аурушылдык керсеткш -134 окиFаны курап, 100 мын халыкка шакканда -50,8 тен эр1 алдынFы жылмен салыстырFанда темендеген1 аныкталды.
2018ж. Манту сынамасына 24040 бала тексершп (кесте 1), камту пайызы - 80,9% кураFан. Онын шЫде кумэнды жэне гиперергиялык реакциямен аныкталFандар - 110 (0,5%).
Кесте 1 - Манту сынамасына тексеру
Енбекш1 казак «Кау1п» тобынын балалары "ДИАСКЕНТЕСТ" рекомбинантты туберкулез аллергеын колданып тексершген балалар
Тексеруге жататын контингент Манту реакциясына тексершген % Кумэнды жэне гиперергиялык реакциямен аныкта^ан
барлы^ы % Химиопрофилактикаме н камтылFан %
2017 25171 25094 99,7 1343 5,4 1343 100,0 0
2018 29710 24040 80,9 110 0,5 110 100,0 1700
Жана тyылFан сэбилерге туберкулезге карсы профилактикалык егу жумыстарын корытындылай келе, 2018 ж 5148 т1р1 тyылFан сэбилерд1н перзентханада - 4933 ег1лген1, ал 227- егшмей шыкканы айкындалFан. Туберкулезге карсы журпзшген санитарлык аFартy жумыстарынын саны мен манызы ек1 катардаFы салыстырмалы жылдар 1ш1нде арткан. Телехабарламалар,
радио жел1андеп «денсаулык» такырыптарындаFы улеа, Баскарма сайтындаFы туберкулезге карсы профилактикалык акпараттар жуйес1, сонымен катар Туберкулезге карсы мекемелермен сабактаса санитарлык-гигиеналык кyрстардаFы такырыптык дэр1стер, кабырFалык такталар санбюллетеньдер, акпараттык паракшалар санынын артканы керсетшген.
Халыктын туберкулезге катысты акпараттануына катысты сауалнамалык сурау нэтижесiнде респонденттердiн басым кепшшп 21-35 жастаFы халык санаты (85,7%) екен аныкталды. 9pi суралFан халыктын басым белiгi -эйелдер (70,2%). Ал элеуметтк статусы бойынша, студенттер (47,6%), жумысшылар (11%) мен кызметкерлердiн (17%) улеа басым. СонFы жылда тыныс жYЙесiнiн жедел жiтi ауруларымен ауыру жиiлiгi бойынша, «сирек, жылына 1-2 рет ауы^андар» -айтарлык, 52% к¥PаFан, ал, тiптi, ауырмаFандар - жалпы респонденттердiн 1/3 тен.
Халык тюрЫше, туберкулезге катысты олардын бшмЫ арттырып, акпараттандыруы тиiс мекемелер катарында (сурет
1): тiркелген учаскелiк емхананы - 57,1%, тубдиспансерлердi -25%, оку орындарын - 11,9% белгшеген. Респонденттерд^ шыFын Yлесi FaHa (4,8%) - туберкулез профилактикасын тужырымдайтын, осы TaKbipbinTaFbi халык сауаты мен акпараттануын калыптастыратын бiрден-бiр уйым -санитарлык-эпидемиологиялык кызмет, яFHи 6YriHri Тауарлар мен кызметтер сапасы мен кaуiпсiздiгiн бакылау комитеттерi деп бiледi.
Сауалнамалык сурaлFaн респонденттер туберкулездi ец жиi жуктыру кeзi деп - ауру адамныц бeлiнiстерiн (59,5%) жэне гигиена сактамауды (35,7%) атап еткен.
40,0%
■>11
60,0%
Сурет 1 - Респонденттерд1 туберкулез женлнде акпараттандыруы ти1с орындар
Туберкулезге карсы арнайы профилактика эдiстерi жeнiнде сауаттылык таныткан респонденттер, туберкулезден корFaну шаралары ретiнде дер кезЫде егулердi атап керсеткен, алайда, олардыц Yлесi, небары 9,5% ^aFa^ Санитарлык- эпидемиологиялык кызметтiн ТБ-карсы санитарлык aFaрту жумыстарымен таныспыз деген респонденттер 9,5% курады. Керiсiнше, осы кызметпк уйымныц - Комитеттiн жумысынан, соныц iшiнде туберкулезге карсы санитарлык aFaрту, насихат жумыстарынан бейхабар 90,5% респондент aныктaлFaн.
Кррытындылай келе, Тауарлар мен кызметтер сапасы мен каутаздтн бакылау комитеттерi туберкулезд^ алдын алу жэне аурушылдыкка карсы кYресте тынбай кызмет ететУн комитет жумыс кeрсеткiштерiнiн есебi бойынша куэландырдык. Эз кезегiнде, халыкты сауалнамалау нэтижелерiнен, респонденттердiн, туберкулез туралы акпараттану денгейiнiн жеткiлiксiздiгi aныктaлFaн.
Туберкулезге карсы жумыстын кепжылдык тарихы болуына карамастан, халыктын аурушылдыктан корFану жолдарын менгеру жэне устануында олкылыктар байкалады. Осы орайда, Тауарлар мен кызметтер сапасы мен каутаздтн бакылау комитеттерi жэне олардын жергiлiктi жерлердегi баскармалары да халыктын туберкулез жэне онын алдын-алу бойынша бiлiмiн арттыру Yшiн ез тарапынан, offline режимiнде, ткелей, санитарлык-эпидемиологиялык аFарту жумыстарын кYшейту жэне тYрлi халык санаттарына сэйкес такырыптык дэрiстер оку, сонымен катар электрондык косымшалар аркылы online акпараттандыру тэсшдерЫ жетiлдiрудi iске асырулары кажет. Комитет мамандарынын туберкулезге карсы жумыстаFы елеулi енбектерiн саралай отырып, марапаттармен ескеру жэне енбек акысын телеуде арнайы коэффициенттер аркылы дифференциациялау Yшiн каутл жукпалар ошаFында жумыс жасайтын мамандар санатын жiктеп ерекшелеу кажет.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Статистический обзор по туберкулезу в Республике Казахстан. Национальный Центр проблем туберкулеза Республики Казахстан. - Алматы: 2011. - С. 3-10.
2 №194 буйрык «АйналаFа каут тудыратын жiтi аурулар тiзiмiн бекiту туралы». - Астана: 01.04. 2015 ж.
Ж.А. Амантаева, А.А. Айтманбетова Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова
ИНФОРМИРОВАННОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ И АНАЛИЗ РАБОТЫ СЛУЖБЫ БОРЬБЫ С ТУБЕРКУЛЕЗОМ
Резюме: Одной из важнейших целей, поставленных к 2030 году по заболеваемости туберкулезом, является приостановить эпидемию туберкулеза. Сегодня, ВОЗ предлагает решить проблему туберкулеза путем полной
интеграции поставщиков медицинских и социальных услуг населению
Непрерывную работу против туберкулеза в статистических и профилактических целях, свидетельствовали, посредством
Vestnik KazNMU №2-2020
отчетных показателей Комитета контроля качества и безопасности товаров и услуг. В свою очередь, по результатам социологического опроса населения, выявлена недостаточная информированность респондентов в вопросах профилактики и защиты от заболеваемости туберкулеза. Несмотря на многолетнюю историю противотуберкулезной деятельности соответствующих служб, в уровне овладения
знаниями населения, отмечаются пробелы, которых следует восполнять профессиональной поддержкой специалистов Комитета контроля качества и безопасности товаров и услуг КККБТУ.
Ключевые слова: противотуберкулезная работа, профилактика туберкулеза, информатизация населения, санитарно-просветительная работа
Z.A. Amantayeva, A.A. Aitmanbetova Asfendiyarov Kazakh National medical university
POPULATION INFORMATIZATION AND ANALYSIS OF THE WORK OF THE TUBERCULOSIS CONTROL SERVICE
Resume: One of the most important goals set by 2030 for the incidence of tuberculosis is to stop the tuberculosis epidemic. Today, WHO proposes to solve the problem of tuberculosis through the full integration of medical and social services providers.
Continuous work against tuberculosis for statistical and preventive purposes was evidenced through the reporting indicators of the Committee for Quality and Safety of Goods and Services. In turn, according to the results of a sociological survey of the population,
there was a lack of information among respondents regarding the prevention and protection against the incidence of tuberculosis. Despite the long history of the TB services of the relevant services, in the level of mastery of the knowledge of the population, there are gaps that should be filled with professional support from specialists of the Committee for Quality and Safety of Goods and Services
Keywords: anti-tuberculosis work, tuberculosis prevention, population informatization, sanitary-educational work
