CC BY
8Рекреационная география и туризм
ЭеЖ 379.852; 338.486
М. М. Макимбаева
Жетекш инженер, гляциология зертханасы (География институты, Алматы, Казахстан)
ХАЛЬЩАРАЛЬЩ ЫНТЫМАЦТАСТЬЩТЫ НЫГАЙТУ -ТАУЛЫ АУМАКТАРДЫ ДАМЫТУДЬЩ НЕГ1З1
Аннотация. Казахстан Республикасынын таулы аумактарын теракты дамытудыц негiзi ретiнде ^лттык зацнамалар мен халыкаралык ынтымактастыкты ныгайту карастырылган. Елдiн теракты дамуындагы Казахстан халкы Ассамблеясыныц, халыкаралык ^йымдардыц рeлi кврсетiлген. Саяси бастамалар елiмiздiц халыкаралык ынтымактастыкка белсендi катысуга мYмкiндiк береди Табиги ресурстар мен мэдени м^ра Казакстанныц туризм индустриясына жаксы перспективалар жасайды. Туризмнiц дамуы халыктыц кызмеп мен мемлекеттiц колдауын талап етед1.
ТYЙiн сездер: Казакстанныц теракты дамуы, халыкаралык ынтымактастык, таулы аумактар, туризм.
К1р1спе. Казакстан - квп^лтты мемлекет жэне бYгiнгi тацда Казакстан халкы мен Президен-т1мен жYргiзiлген «Казакстан-2050» стратегиясы мен <^р ^лт - бiр ел - бiр тагдыр!» Стратегиясы мен аркасында ултаралык бейб^шшк пен келiсiм сакталады [1]. Бiздiц елiмiз жогары децгейдегi кездесулер втюзу орны болды: Азиядагы взара ю-кимыл жэне сенiм шаралары жeнiндегi кецес, ШЫ¥ саммитi, Элемдiк жэне дэстYрлi дiндер квшбасшыларыныц съезi. Астанада 2010 жылы ЕКЫ1¥ Астана Саммитi втп, оныц басты максаты - ынтымактастык пен каушшздшт камтамасыз ету, жанжалдарды реттеу жэне адам к¥кыктарын коргау. Саммиттiц корытындысы бойынша «Кауiпсiздiк когамдастыгына» Декларация кабылданды. Астанада 2018 жылдыц мамыр айында Астана процесiнiц 9-шы раунды eттi. Терроризмге карсы ымырасыз кYресу, тиiмдi ынтымактастык пен осы багыттагы кYш-жiгердi Yйлестiру туралы бiрлескен мэлiмдеме кабылданды. Б^л окигалар Казакстан теракты даму стратегиясына багынатын саяси теракты жэне бейбiт ел екенш кeрсетедi. БYгiнде элемдiк когамдастык, мемлекетпк жэне Yкiметтiк емес уйымдар, соныц iшiнде ДYние-жYзiлiк туристiк ^йым, бiздiц елiмiзге сенедi. Осыныц барлыгы елiмiздiц саяси жэне экономикалык беделше жаксы ыкпал етедi. Казакстан халыкаралык YPДiстерге белсене араласады, тэуелсiздiк жылдары коршаган ортаны коргау саласында 20-га жуык халыкаралык конвенциялар мен кел> сiмдер жасалды. Казакстанда элеуметтiк-саяси т^рактылык бар, ал ел бай мэдени-тарихи жэне рекреациялык элеуетке ие. Рекреацияк кызметтердi дамыту халыкаралык ынтымактастыкты дамыту мен ныгайту жолыныныц мацызды багыт болып табылады.
Зерттеу материалдары мен эдктерь Бiз Казакстандагы туризмдi дамытуга ыкпал ететiн негiзгi бастамалардыц, багдарламалар мен к¥жаттардыц рeлiн жогары багаладык. Мэселе Алматы облысыныц жэне Алматы каласыныц Yлгiсiнде мацызды бизнес, каржы жэне мэдени орталык ретiнде карастырылады. КР Президентiнiц 1995 жылгы 1 наурыздагы Жарлыгымен Казакстан халкы Ассамблеясы (КХА) к¥рылды [2]. Казiргi уакытта Казакстанда 130-дан астам этномэдени бiрлестiктер бар. КХА-ныц кызметi аркасында этномэдени бiрлестiктердiц саны теракты турде eсiп келедi, олардыц саны казiргi 818, елiмiзде теракты тYPде 28-улттык газет, 15 тiлде 15 газет пен журнал жарияланып, 8 тшде радио багдарламалары тындалып, 7 плде теледидар багдарламалары кeрсетiлуде. 126 оку орталыгы, жексенбiлiк жэне лингвистикалык мектептер ашылып, ересектерге 30 этникалык тiлдердi Yйрену мYмкiндiгi берiледi. Жыл сайын Казакстанда этникалык топтардыц тiлдерiнде ондаган жаца кiтаптар жарык кeредi. 2016 жылдан бастап, Адамдарды к¥рметтеуге, он мындаган коныс аударушылар мен боскындарга баса назар аударган Алгыс айту кYнi атап eтiледi. Жыл сайын тойланатын мерекелер: Наурыз, 1 мамыр - Казакстан халкы бiрлiгi ^ш, Рождество
жэне бас^алар. Бiздщ ойымызша, КХА этномэдени орталыщтардыц, ^лттыщ мэдениеттердщ, Казахстан хал^ыныц тiлдерi мен салт-дэстурлершщ дамуына бага жетпес Yлес сосуда. Елiмiзге келген ^онакгар Казахстан аумагында т^ратын этникалыщ топтардыц дэстYрлерi, эдет-г^рыптары, салт-дэстYрлерi, тагамдары туралы еркiн таныса алады.
Каза^стандагы шешен диаспорасы осыган бiр мысал болма^. Каза^станда 1944 жылы шешендер мен ингуштердi депортациялаудыц нэтижесiнде пайда болды. 2017 жылдыц басындагы жагдай бойынша [3], оныц саны 32 894 адамды прайды (1-кесте).
1-кесте - Шешен диаспорасыньщ жылдар бойынша саны [3, 4]
Жылдар 1970 1979 1989 1999 2009[4] 2017[3]
Саны 14 266 15 947 20 930 16 115 31 431 32 894
Диаспоралардыц мэселесш шешуге жэне тал^ылауга мемлекеттiк органдар, халыщаралыщ ^йымдар, сондай-а^ бiркатар елшшктер назарын алынады. Б^л кYш салу бiркатар вмiрлiк жоба-ларды жYзеге асыруга мYмкiндiк бердi [5].
Казахстан туризм саласындагы бiркатар халы^аралы^-^^^ы^ты^ ^¥жаттар мен келiсiмдерге ^ол ^ойды. 1993 жылы ел БYкiлэлемдiк туристiк ^йымга ^осылды. 1997 жылы КР, Кыргызстан мен Эзбекстан арасында туризм саласындагы ынтымакгастыщ туралы келiсiмге ^ол ^ойылды. «Казахстан Республикасындагы туризм ^ызмет туралы» Зац ^абылданды [6].
2008 жылы Каза^станныц теракты даму т^жырымдамасы ^абылданды [7]. Т^жырымдаманыц ^агидаттары, басымдыщтары мен мiндеттерiне негiзделген, Каза^станныц бас^а да квптеген багыттары бойынша Каза^станныц туристiк мYмкiндiктерi мен таулы айма^тардыц рекреациялыщ элеуетi багаланды. 2017 жылы жYргiзiлген ж^мыстардыц нэтижесiнде «Жацгырудыц негiзi -т^ракгылыщ, бiрлiк, келюм» басымдыщтарында халыщаралыщ ынтымакгастыщ айтарлыщтай встi. 2017 жылдыц басында Алматыда 28-шi Кыс^ы Универсиада вттi, содан кейiн Астанада Yлкен халыщаралыщ iс-шара - ДYниежYзiлiк ЭКСП0-2017 кврмесi вттi. Б^л тек Казахстан Yшiн гана емес, сондай-а^ халыщаралыщ ынтымакгастыщ, оныц iшiнде гылыми жэне галамдыщ инновациялар саласындагы бiрегей жетiстiк.
«Улттъщ даму жоспарыныц 100 на^ты вдцамы» багдарламасыныц 86-87 тарма^тары елдiц жа^саруына жэне туризм индустриясына арналган. Каза^стандагы туризм индустриясыныц 2020 жылга дейiнгi даму т^жырымдамасы «Астана - Еуразияныц жYреri», «Алматы - еркш мэдени айма^», «Табиги бiрлiк жэне квшпелi мэдениет», «Алтай маржаны», «¥лы Жiбек жолын ^алпына кел^ру» аймакгыщ мэдени жэне туристiк «Каспий ^а^пасы» кластер жоспарларын ^амтиды. К^рп уа^ытта осы мiндеттер негiзiнде кезец-кезецмен жоспарлар эзiрленiп, сэттi жYзеге асырылуда. Элеуметтiк-мэдени, этникалыщ жэне медициналыщ туризмдi дамытуга ерекше назар аударылады, «Мэцгшк Ел» ^лпъщ идеясыныц ^ндылыщтары алга ^ойылуда. Казiргi уа^ытта Елбасы Н^р-с^лтан Назарбаевтыц «Болашавда квз^арас: ^огамдыщ сананы модернизациялау» атты ма^аласында ^сынылган «Каза^станныц ^асиетп географиясы» жобасыныц мэселелерi зерттелуде. Багдарлама шецберiнде о^у процесше жергiлiктi бiлiм берудi енгiзу, экологияны жа^сарту жэне елдi мекендердi жа^сарту, мэдени объектiлер мен тарихи ескерткiштердi ^алпына келтiру жоспарланып отыр. Патриотизм туган жерiцiзге деген CYЙiспеншiлiгiнен басталады. Казiрri уа^ытта Казахстан Республикасыныц Улттъщ м^ражайы жобаныц негiзгi операторы болып табылады. М^ражайдыц базасында Каза^стандагы ^асиетп жерлердiц атласын эдюнамалыщ ^амтамасыз етумен тшелей айналысатын гылыми-зерттеу орталыгы ^¥рылды.
Нэтижелер мен талкылау. Халыщаралыщ туризм саласында белгiлi нэтижелерге ^ол жетюзшд^ 2018 жылы Казахстан Президентi Н.Назарбаевтыц ^сынысы бойынша Петропавлда туризмдi дамытудыц басты та^ырыбы - Казахстан мен Ресей арасындагы XV Айма^аралыщ ынтымакгастыщ форумы втедi. Ресейлiк туристерi Yшiн Шыгыс Казахстан облысыныц кврiктi жерлерi картасы жасалды. Ал оныц басты та^ырыбы - туризмдi дамыту. Осы ретте ШКО ресейлiк туристердi ^ызыщтыруы ыщтимал киелi орындар картасы эзiр екендiгiн атап вткен жвн.Облыстыц киелi жерлерiнiц тiзiмi жасалды. Оган Yш дiн - ислам, христиан, буддизмнщ басы бiрiккен Абылай хан ^органы, Еуразия кецiстiгiнiц кiндiгi - М^зтау шыцы кiрдi.
TyproM caracbi^^ 19 xaльщapaльщ ынтымa;тaстьщ тypaлы келiciм жacaлып, pеcпyбликaFa шетелдiк тypиcтеpдi тapтy ушш жaFдaйлap жacaлды. Оcы бaFыттa ;aбылдaнFaн ;aдaмдapдын 6ípí -бipнеше елдщ aзaмaттapы Ymiн визaлы; pэciмдеpдi женiлдетy. Kaлaнын эyежaйлapынын кажулды; пyнкттеpiнде. Ädam мен ÄлмaтыFa 24 елдiн eкiлдеpi визa беpiлyi мYмкiн. ШыFy визaлapын aлып тacтayмен ;aтap ^a^cra^^i; тypиcтеpдiн шетелге кетyi элде;aйдa женiлipек бслды. Kaзa;cтaн Беpлиндегi, ЛoндoндaFы, Мэcкеyдегi, Tarn^rn^^ жэне т.б. елдеpдегi ipi элемдш тypиcтiк кepмелеpге paraca anMa;.
2014 жылдын шiлде aйындa Фpaнциямен шaнFы жэне тypизм caлacындaFы ынтымa;тacты; тypaлы келiciмге ;сл ;сйылды. 2017 жылы eтетiн Хaлы;apaлы; тay cпopтынын xaлы;apaлы; феcтивaлi aяcындa Kaзa;cтaн мен ^узия apacындaFы ынтымa;тacты;ты opнaтy ^ынылды. 2017 жылдын ;aparna aйындa ШыFыc Kaзa;cтaн мен Äлтaй pеcпyбликaлapы apacындa тypизм caлacындaFы ынтымa;тacты; тypaлы мемopaндyмFa ;сл ;сйылды.
CÄMP (Оpтaлы; Äзия Tay БaFдapлaмacы) - кoммеpциялы; емеc Yкiметтiк емеc :йымы тayлы aймa;тapдын дaмyынa зop кемек кepcеткен. CAMP K^a^cra^ мapкетинг жэне т.б жaнa теxнoлoгиялapды тapaтy, с;ыту ap;ылы тaбиFи pеcypcтapды т:pa;ты пaйдaлaнyды ;oлдay жoлындa ayыл т¥pFындapынын нaзapын ayдapa oтыpып, тиiмдi теxнoлoгиялapды ;oлдaнyFa жэне ^apammiM жaнaшылды;ты енгiзy мен бейiмдеy жYзеге acыpылyдa. Äлмaты oблыcы ayыл т:pFындapы еypoпaлы; cтaндaprтap бoйыншa CYrтен жacaлaтын ipiMrniK пен йoгypт тYpлеpiн coprтapын YЙ жaFдaйындa жacayды с;ыды, бул тypиcтеp Ymiн Kaзa;cтaндaFы Нидеpлaнд Кopoльдiгi Елшшгшщ ;oлдayымен ^^i^ma^m бoлaды. Нэтижеciнде, 4 ayылдa YЙ-CYт eнiмдеpiн eндipy бoйыншa шaFын цеxтap ж^мыгс icтеyде.
Ощу^пк жэне oнтYCтiк-шыFыc Kaзa;cтaн тayлapы тypиcтеpдi кepiктi тaбиFи ayмa;тapмен ;ызы;тыpaды. БYгiнгi кYнi тay тypизмiн дaмытy мэгелеи кYн тэpтiбiнде. Эpине, Äлмaты ^ana^i эpтYPлi тypизм - медицишлыщ, cropi"™;, мэдени, бiлiм беpy, экслсгия, бизнес гacтpoнoмия т¥pFыcынaн дaмып келедi. Kaзipгi ya^ina Äлмaтыдa 166 ;orn; уй, жaтa;xaнa, лaгеpь, 2000-нaн acraM тафе, 19 теaтp, 20 м:paжaй, 14 Kep^M гaлеpея жэне кepмелеp бap. ОндaFaн тypиcтiк :йым ж^мыгс ютейдь Дегенмен, тay тypизмi мегaпoлиc eMipi^^ еpекше opын aлaды.
Kaзa;cтaн Pеcпyбликacы Äyыл шapyaшылыFы миниcтpлiгiнiн Оpмaн шapyaшылыFы жэне жaнyapлap кoмитетiнiн деpектеpi бoйыншa coнFы Yш жылдa мегaпoлиcке жa;ын тayлы ayдaндapдaFы демaлыc opындapынын дитами^^! тeмендегiдей (2-кесте).
2-кесте - Алмaты ;anacH бoйынma жэне Kypopn^iK; ayмaк;тapдa келymiлеpдiн cami [9]
Келу micam! Бapлык; келyшiлеp Äpnarni ^pEanaran тaбиFи ayMaKjapFa келymiлеp
1015
Алмaты ^popf™; ayMara 258 904 145 780
«Ш^Iмбyлaк» тay maнïыcы ^pop™ 19 749
1016
Ллмaты Kypopn^iK; ayMarH 392 258 154 001
«Ш^Iмбyлaк» тay maнrыcы ^pop™ 25 709
1017
Ллмaты Kypopn^iK; ayMara 614 624 187 428
«Шымб:yлaк» тay maнrыcы ^pop™» 27 062
CoлтYCтiк Tянь-Шaнь тay жYЙеci - 1ле, ЖoнFap жэне Кунгей Äлaтayы тayлы тypизм Yшiн ;o-лaйлы. Kaзa;cтaн Pеcпyбликacынын Геoгpaфия институты Оpтaлы;-Iле pекpеaциялы; aймa;тын pекpеaциялы; ic-шapaлapFa жapaмдылыFын бaFaлaды (3-кесте) [10].
«Шымбута;» тay шaнFыcы кypopтындa фpиcтaйл, cнoyбopдтaн xaлы;apaлы; жapыстap, «C^H^ap» кешенiнде шaнFы тебу бoйыншa Элем кубсгы eтедi. Ол эpтYpлi елдеpден жaнкYЙеpлеp мен тypиcтеpдi тapтaды. 2011 жылы VII ^ыоды Äзия oйындapы 27 елден мынFa жуы; cпopтшыны ;aбылдaды. 2017 жылFы ^ыоды yнивеpcиaдaны eткiзyге элемнiн 50 елiнен cпopтшылap мен жaн-кYЙеpлеp ^тысты, б^л жapыcтap «Шымб^та;» TШК xaлы;apaлы; тpaмплиндеp кешенiнде erri.
3-кесте - Ортальщ-1ле рекреацияльщ аймагынын рекреацияльщ гс-шараларга жарамдылыгын багалау
Рекреациялыс демалыс TYрi Бшк таулар Орташа таулар Аласа таулар
Балл жиын-тыгы Демалыс турлер1 Балл жиын-тыгы Демалыс TYрлерi Балл жиын-тыгы Демалыс TYрлерi
1. Курделшп жогары санаттагы льпинизм 8 1 - - - -
2. Курделшп жогары санаттагы тау туризм 8 1 - - - -
3. КYрделiлiгi орташа санаттагы альпинизм 8 1 - - - -
4. Курделшп орташа санаттагы тау туризм! 8 1 11 1 - -
5. Курделшп теменп санаттагы альпинизм 8 1 - - - -
6. Курделшп теменп санаттагы тау туризм 8 1 11 1 - -
7. Тау туризм1 - санатсыз багыттар - - 11 1 14 1
8. Тау шащысы 7 1 14 1 13 1
9. Сноуборд - - 14 1 11 1
10. Скитур 8 1 - - -
11. Тауга шыгу - - - - 8 1
12. Шащы туризм - - - - 14 1
13. Шащы тебу - - - - 13 1
14. Су туризм - - - - -
15. КYнделiктi демалыс 8 1 11 1 18 1
16. Жидектер, саныраусуластар жэне басса жабайы еимджтерд1 жинау - - 15 1 15 1
17. Эуессой демалыс - - - - -
18. Балыс аулау - - - - -
19. Сауыстыру шомылу - - - - 16 1
20. Ат туризм1 - - 12 1 14 1
21. Велотуризм - - 12 1 13 1
22. Автотуризм - - 9 1 13 1
23. Санаторлыс-курорттыс емдеу - - - - 20 1
24. Саяжай демалысы - - - - 16 1
25. Табиги-танымдыс туризм - - 11 1 12 1
26. Мэдени-танымдыс туризм - - 14 1 14 1
Барлыгы 71 9 145 12 224 16
Сонымен сатар, Универсиададан кешн, гылыми непздеме болмауынан Казасстанда спорт жа-рыстарын етюзуде непзп кемшшктер болганы анысталды. Сондыстан, бYгiнгi кYнi Казасстандагы басты ^сыныстыц бiрi - Алматыдагы Универсиаданын м^расы ретiнде спорттыс гылыми-зерттеу институтын К¥ру. Колайлы экономикалыс жагдайда Алматыда iрi жоба iске сосылады, сонын салдарынан элемдiк денгейдеп тау шацгы курорты с¥рылады.
Алматыда Халысаралыс тау фестивалi жыл сайын альпинизм бойынша халысаралыс жа-рыстар еткiзiледi (сурет).
Табиги рельефтi, сондай-ас Алматы саласындагы саябас, воркаут жэне кроссфит бойынша ашыс чемпионаттар мен кубоктар спорттыс тауга шыгу бойынша халысаралыс жарыстар жэне басса да элеуметпк-спорттыс багыттар «Менщ ауламдагы спорт», «Спорттыс Алматы» спорттыс созгалыстарга балалар мен жасеспiрiмдердi тарта келе жарысса сатысуга тiлек бiлдiрушi барлыс спортшылардын сатысуымен эртYрлi спорттыс жарыстардагы iс-шаралар аясында етiп жYр. Конастар мен келушiлер Yшiн ^йымдастырушылар концерттiк-ойын-сауыс багдарламаларын, флэш-мобтарды, тiрi дауыста «тауларда танертенгшк кездесулердi», ^лттыс сусындардыц дэмiн (сымыз, ш^бат), шептi альт сорпаларын (хош иiстi шай сусындарын жасау енерiн Yйрету) дайындайды; палауды, бауырсас пен шай дайындауды, балалар мен жасеспiрiмдердi «Кущару мектебi» тау туризмшщ негiздерiне Yйретпек.
- 6 -
TayFa mMFy бойынша жарыска катысушылар, 2017 ж.
Жобалардьщ Heri3ri максаты - Алматы каласыныц имиджш халыкаралык жэне отандык спорт TyproMi Yшiн тартымды орталык ретшде ныFайту жэне одан эрi дамыту; таудыц спорт тYpлеpiнщ пpогpессивтi дамуы, Алматы каласыныц мацындаFы тау ша^ысы базаларында белсендi дема-лыстаpFа халыкты тарту; халыкты, ец алдымен балалар мен жасвспipiмдеpдi таулы аймакта каушиз вмip CYPУ даFдылаpын окыту мен дамыту. Эткен жылы Алматы мацындаFы Медеу табиFат паркшщ инфракурылымы бюджеттен тыс каражат есебiнен жацFыpтылFанын атап вту керек. Саябактыц тарихи объектiлеpi калпына келтipiлдi, косымша тypистiк баFыттаp жасалды. КоpшаFан оpтаFа теpiс эсеpдi азайту Yшiн автоквлiк куралдарыныц парк аyмаFына кipyi шектелген.
Туризмнщ мынадай тYpi, мысалы, взендерде спорттык сyFа жYзy оныц iшiнде 1ле, Текес, Шелек - трансшекаралык туризм дамып келедi. Казакстан рафтинг федерациясы 2005 жылы курылды. Рафтинг бойынша Чемпионаттар жэне Элем кубогына: ец беделдi халыкаралык жарыс-таpFа катысатын ондаFан спортшы дайын болды. 1997 жылы рафтинг бойынша Казакстандык команда Camel White Water Challenge-де внер кврсетп, ал 2000 жылы Алматыда 10-нан астам сврелер болды. 2017 жылы «Eco White Water Festival 2017» (ТYpген взенi) аукымды фестивалi втю-зiлдi. БайкаyFа 82 тYpлi санапаы командалар катысты.
БYгiнгi кYнi Казакстанныц тypистiк наpыFында 600-ден астам туриспк уйым жумыс iстейдi. Олардыц арасында Алматы облысыныц взен а^арында орналаскан «Хан ТэщрЬ> альпiлiк лагеpi бар. Керкара, альпинизмнен баска, туризмнщ взшдш еpекшелiгiн усынады. 1982 жылы Эверест жаулап алFан бурыюты геофизик жэне альпинист Казбек Валиев баскарды. 2 аЙFа созылFан бipiншi маусымда - шшде айыныц соцынан тамыз айыныц басына дейiн оныц 27 клиент болFан. Кейiнipек, Алматыда тiкелей халыкаралык рейстер басталFаннан кейiн, компания взшщ внiм желiсiн улFай-тyFа мYмкiндiк алды. Альпинизмге мYлдем сэйкес келмейтш бipнеше баFдаpламалаp эзipлендi, мысалы, тау велосипедтер^ Fылыми-танымал турлардыц бipнеше тYpi - орнитологиялык жэне ботаникалык, Англияда кустарды бакылау деп аталатын вте танымал туризм тYpi, взенде спорттык балык аулауды жYpгiзy квптеген жанкYЙеpлеpдi тартты. Жылына орта есеппен 100-120 адам келедi. Бip жылда 5,5 аЙFа созылатын бip мезгiлде «Хан ТэщрЬ> 700-ге жуык адамды, непзшен Еуропадан тартады.
^орытындылар мен усыныстар. Елдщ жэне оньщ таулы аймактарыныц теракты даму максаттарына жету Yшiн Казакстандагы колайлы саяси жэне элеуметпк жагдайлар жасалды. Елде туризмдi дамытудыц барлык алгышарттары бар. Ол тау шацгысы курорттары мен тау туризмш жэне экология, кызыкты окигалы жэне гылыми-танымдык экскурсияларды дамыту болып табы-лады.
Туризмдi дамыту туристердщ каушиздшн камтамасыз ету саласында осы кезецде мемлекеттiк колдауды кажет ететiн халыктыц бастамасымен жэне кызмепмен байланысты; аппарат жэне имидж саясаты; туризм саласындагы гылыми зерттеулердi кецейту; туристiк нысандарды салуга жэне калпына келтiруге арналган отандык жэне шетелдш инвестицияларды тарту; туризм саласындагы бшм беру жYЙесiн дамыту.
Теракты дамудыц жалпы жагдайында осы мэселелердi шешу халык Yшiн жаца ж^мыс орын-дарын ашуга мYмкiндiк береди Халыкаралык ынтымактастыктагы вмiрлiк дагдылар т^ргындардыц ж^мыспен камтылуын жэне вмiр CYPУ децгейш арттыруга мYмкiндiк бередi.
АлFыс. Автор ретiнде макаланы дайындауга квмектескеш Yшш г.г.к Н.В. Пиманкинага Yлкен алгыс айтамын.
ЭДЕБИЕТ
[1] Стратегия «Казахстан 2050» . http://www.akorda.kz/ru/ (Дата обращения 25.03.18).
[2] Закон РК «Об Ассамблее народа Казахстана» от 20 октября 2008 г. http://almaty.assembly.kz/ru/docs (Дата обращения 25.03.18).
[3] Казстат. Министерство национальной экономики Республики Казахстан. Национальный состав Республики Казахстан. www.stat.gov.kz (Дата обращения 12.04.18).
[4] Казстат. Министерство национальной экономики Республики Казахстан. Перепись населения Республики Казахстан 2009 г. Краткие итоги. www.stat.gov.kz (Дата обращения 12.04.18).
[5] Калыбекова М.Ч. История депортированных народов Казахстана (1937-1956 гг.). - Алматы, 2008. - 187 с.
[6] Закон РК «О туристской деятельности в Республике Казахстан» от 13 июня 2001 года № 211. https://online.zakon.kz/document. (Дата обращения 25.03.18).
[7] Концепция перехода Казахстана к устойчивому развитию на 2007-2024 гг. - Астана, 2006. https://tengrinews.kz/zakon (Дата обращения 30.05.18).
[8] План нации «100 конкретных шагов». Май 2015 г. https://online.zakon.kz/document (Дата обращения 25.03.18).
[9] Казстат. Министерство национальной экономики Республики Казахстан. Учет особо охраняемых природных территорий. www.stat.gov.kz (Дата обращения 12.04.18).
[10] Попов В.И., Гуляева Т.С., Абулхатаева Л.Ю., Пиманкина Н.В. и др. Рекреационная оценка горных территорий Казахстана. - Алматы, 2003. - 168 с.
REFERENCES
[1] Strategy «Kazakhstan 2050» . http://www.akorda.kz/ru/ (Date of publishing 25.03.18) (in Rus.).
[2] Law of the Republic of Kazakhstan «About assembly of peoples of Kazakhstan» from 20 of October 2008. http://almaty.assembly.kz/ru/docs (Date of publishing 25.03.18) (in Rus.).
[3] Kazakhstan statistics. Ministry of national economy of the Republic of Kazakhstan. National composition of Republic of Kazakhstan. www.stat.gov.kz (Date of publishing 12.04.18) (in Rus.).
[4] Kazakhstan statistics. Ministry of national economy of the Republic of Kazakhstan. Census of the population of the Republic of Kazakhstan 2009. Brief results. www.stat.gov.kz (Date of publishing 12.04.18) (in Rus.).
[5] Kalybekova M.Ch. History of deported peoples of Kazakhstan (1937-1956). Almaty, 2008. 187 p. (In Rus.).
[6] Law of the Republic of Kazakhstan «About touristic activity in Kazakhstan» from 13 June 2001 N 211. https://online.zakon.kz/document. (Date of publishing 25.03.18 (in Rus.).
[7] Concept of transition off Kazakhstan to sustainable development for 2007-2024. Astana, 2006. https://tengrinews.kz/zakon (Date of publishing 30.05.18) (in Rus.).
[8] Plan of nation «100 particular steps». May 2015. https://online.zakon.kz/document (Date of publishing 25.03.18 (in Rus.).
[9] Official web site of Ministry of national economy of the Republic of Kazakhstan. Records of especially protected natural territories. www.stat.gov.kz (Date of publishing 12.04.18) (in Rus.).
[10] Popov V.I., Gulyayeva T.S., Abulkhatayeva L.Yu., Pimankina N.V. and other. Recreational assessment of mountain territories of Kazakhstan. Almaty, 2003. 168 p. (In Rus.).
М. М. Макимбаева
Ведущий инженер лаборатории гляциологии (Институт географии, Алматы, Казахстан)
УКРЕПЛЕНИЕ МЕЖДУНАРОДНОГО СОТРУДНИЧЕСТВА -ОСНОВА УСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ ГОРНЫХ ТЕРРИТОРИЙ
Аннотация. Рассматривается укрепление национального законодательства и международного сотрудничества как основа устойчивого развития горных территорий РК. Показана роль Ассамблеи народа Казахстана, международных организаций в процессе устойчивого развития страны. Политические инициативы дают возможность для активного вовлечения республики в международное сотрудничество. Природные ресурсы и культурное наследие создают хорошие перспективы для туристической отрасли Казахстана. Развитие туризма требует как активности населения, так и поддержки государства.
Ключевые слова: устойчивое развитие Казахстана, международное сотрудничество, горные территории, туризм.
M. M. Makimbayeva
Leading engineer of department of glaciology (Institute of geography, Almaty, Kazakhstan)
ENHANCEMENT OF INTERNATIONAL COOPERATION AS A BASIS FOR SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF MOUNTAIN TERRITORIES
Abstract. In the article the enhancement of the national legislation and international cooperation as a basis for the sustainable development of mountain territories of the RK is considered. Contributions of the Assembly of the Peoples of Kazakhstan, and also international organizations into the process of sustainable development of the country are demonstrated. Political initiatives allow involvement of the country into the international cooperation. Natural resources and cultural heritage create good perspectives for touristic branch of Kazakhstan economics. Development of tourism requires both people's activity and also public support.
Keywords: Kazakhstan, sustainable development, international cooperation, mountain territories, tourism.
