CC BY
21НАУЧНЫЕ СТАТЬИ
Гидрометеорология и экология №4 2009
эек 91(091)
ТУРИЗМД1 ДАМЫТУДАГЫ РЕСУРСТЬЩ ФАКТОРЛАРДЬЩ РвЛ1
О.Б. Мазбаев
Мацалада туризмдег1 туристы рекреациялыц ресурстар тобына талдау жасалынган климаттыц жагдайыныц туризмдег1 рвл1не тоцтала отырып, оныц ресурстыц элеует1 талданады. Туризмдег1 ландшафтыглыщ, климаттыц факторлардыц туристж ¡с эрекеттерд1 уйымдастырудагы цажеттмг1 айтыглады.
«Туриспк ;ызмет» туралы занда жазылгандай - Туриспк ;ызмет нысандары, ресурстары саяхат кезвдеп немесе туристiк iс-эрекет барысында туристердщ ;ажетш ;анагаттандыра алатын сан-сапалалы нысандар жиынтыгын айтамыз.екiнiшке орай Туристiк ю эрекетi зацынын баспа беттерiнде жэне ресми басылымдарда ;ате «Туристiк ;ызмет» деп аталып,жазылып журу^ елiмiздегi туризм саласыньщ мамандарынын ;ажетп децгейге жетпегецщпнщ белгiсi. Туристiк iс эрекетке орай туриспк ;ызмет тYрлерi шыгады. Б^л мэселе ез алдына жеке ;арастырылуга тиiстi [2].
Туризмдеп туриспк ресурстар тобы деп - географиялы; ортадагы ресурстардын жиынтыгын айтамыз. Оларга Литосфера,Гидросфера,Атмосфера жэне Биосфера к;абатындагы кездесетш табигат ресурстар кiредi. Ландшафт адамдардын туризмге деген с^ранысынын негiзгi керсетюш^
Таулы рельеф онын ;^рамдас белiктерi Казахстан жерiнде Алтай, Сауыр-Тарбагатай, Жетюу Алатауы (Жонгар Алатауы) СолтYCтiк,Батыс Тянь-Шань тау сшемдер^ Каратау, М^галжар, Сарар;а енiрiнiн таулары ;^райды. езендер мен келдерi езiндiк сипат;а ие. Бал;аш, Алакел, Каспий тенiзi болаша; сауы;тыру демалыс, емделу зонасына айналуы тшсть
Б^лардан езге Сарыар;а енiрiндегi келдер,таудагы келдер туристiк нысан iшiнде езiндiк орнын элi таппай отыр.Казахстан жерi табигат ландшафтысынын барлы; тYрлерiн ;амти отырып шел,шелейт зонасыннан бастап таулардагы мэнгi м^з, м^зды;тар элемiмен туристердi таныстыруына мYмкiмдiгi бар бiрде бiр ел.
есiмдiктер мен жануарлар дYниесi экологиялы; жэне танымды; туризмдегi непзп керсеткiш. Туризмдегi ландшафт тобын ;^райтын туристiк ресурстар туризмнщ танымды;, экологиялы;, ацшылы;, балы;, аулау, емдiк, шытырман о;игалы, спортты; туризмдi дамытудын алгышартын 118
жасайды.Туриспк сураныс iшiнде адамдардыц к^1зыгушылыгына ;арай туристiк ешм ретiнде пайдаланылып жур.
Шетелдiктердi ;ызы;тыратын Кызыл ютапка енген жануарлар мен ешмдштер элемi эаресе Казахстан жерiне бетмделген эндемикалы; турлерi Казахстан жершц шел,шелейт,дала,орманды дала,жэне бтк таулы белдеуде орналасуы оныц флора мен фаунасыньщ ерекшелiгiн ;урайды.
Туризмнщ дамуына климатты; жагдай тiкелей ы;палын тигiзедi. Климатты; жагдайдыц туризмнщ маусымды; дамуындагы алатын орны ерекше. Климатты; ресурстар:су, тещз суы, минеральды емдiк була; суы, таулы, жазы; жер ауасы. Осы ресурстарды аурудыц алдын алу, емдш, ма;сатта, демалыс;а,сауы;тыру ма;сатында игеру экскурсиялы; ма;сат;а пайдалану оныц туристiк мэнш керсетедi.
Кецестш дэуiр тусында турю тшдес халы;тар мекендейтiн территорияларда туриз]^ дамыту iсi эртYрлi идеологиялы; себептермен ез децгешнде жYргiзiлмедi. БYгiнгi элемдш экономикалы; интеграцияга ену, туризмнщ мацыздылыгы жайындагы пiкiрлер мен тYсiнiктер, оныц ултты; стратегиялы; дамудагы алатын орнын, даму ма;сатын, функциясын, перспективасын ай;ындайтын базисi болып отыр. Экiнiшке орай бул багыттагы зерттеулер аз.
Туризмнщ функциональды; мацыздылыгы жайлы кептеген аны;тамалары бар, ол бiр жагынан занды да. вйткенi ;огамдагы туризмдi дамытуга катысты концепция осы саладагы шешiмiн таппаган мэселелердi жан-жа;гы, ягни экономикамен, экология жэне элеуметпк-мэдени емiрмен тыгыз байланыста ;арастырады. Осыдан келш туризм жайында эртYрлi тYсiнiктер калыптас;ан [1].
Туризм жYЙе ретiнде адамдар емiрiнiц мэнi секiлдi, жогаргы дэрежедеп кYрделi, кещырлы, тарихи дамып, эртYрлi езгерiстерге Yшырап отыратын ;убылыс. Сонды;тан да «туризм» YFымына тYсiнiк бергенде туристiк ;ызметтщ табигаты мен мэш жайлы эртYрлi пiкiрлердi, тiптi бiрiн-бiрi жо;;а шыгаратын керегар mкiрлердi де кездестiруге болады.
ДТ¥-ныц жогарыда аталган деклерациясында туризмдi: мемлекеттщ элеуметпк, мэдени агарту жэне экономикалы; емiрi мен халы;аралы; ;алыптастыруды реттеуге ы;палы зор адамдар емiрiцдегi iс-эрекет, ;ызмет рет1нде: элеуметпк-экономикалы; емiрдiц ;урамдас белтндей кубылыс рет1нде: адамдардыц демалуга деген кY;ыFы мен демалыстыц жэне саяхаттыц еркiцдiктi iске асырушы адам ;ызметшц тYрi ретiцде, адамдардыц жеке тул-алы; дамуыныц сапалы; элемецтi ретiнде карастырылады.
119
Елiмiздегi туризм индустриясын дамыту оныц геосаяси, географиялык жэне тарихи-мэдени кещсппндеп инфракYрылымын жасау жайындагы багдарлама, улттык территориямызды Трансазиядагы туристiк байланыстыц мацызды белтне айналдыруга негiзделген. Туризм жYЙесi белгш^р ^огамды^ максат жетiстiктерiне багынышты ец кYрделi максаттылык жYЙелерiне жатады. «Туризм» жYЙесiне де баска жYЙелер сиякгы акпараттыц берiлуi мен баскару процесс тэн. ЖYЙелiлiк туризм мен оныц инфракурылымын дамыту мэселелерi оныц компоненттершщ езара эрекеттi жYЙесiнiц бiрыцFайлылыFы ретшде карастырылуы кажет. Сондыкган бYл жYЙенiц коFамдык функциясы мен баскару кYрылымын, даму перспективасын айкындау Yшiн алдымен оныц максаты мен шаFын жYЙелерiнiц максатын айкындап алу кажет.
«Туризм» жYЙесiнiц жумыс iстеуiнен «коFам» дэрежесндеп туризмге катысты саясатты Yйлестiруде туризмнщ басымдылыFын зац жYзiнде айкындайтын мемлекетпк саясат басты роль аткарады.
Туризм жYЙесiн дамытудаFы максат: туристердi таботи-география-лык жэне тарихи-мэдени кундылыкгармен, керкем шыFармашылыктыц жэне ендiрiстiк ма^ат^ты бiрегей орындарды керсетiп таныстыру: туристiк саяхаттар мен сапаларды уйымдастыру, елiмiздiц азаматтарын баска елдердiц табиFи жэне мэдени мYраларымен таныстыру: Казакстан Республикасыныц халыкаралык гуманитарлык байланыстарын ныFайту жэне кецейту: туриспк кызметп экономикалык жоFарFы табысты салаFа айналдыру деп тYжырымдалынFан.
Осылайша танымдык, YЙымдастырушылык, саяси жэне экономикалык тYрFыдан белгiлеу, жалпы максатты кепсатылы жYЙелiлiк негiзде кiшiгiрiм максаттарFа «туризм» жYЙесiн дамытудыц жоспарлы эдiсiн калыптастыру кезделген.
Туризм жYЙесiнiц кеп кырлы функцияларыныц бiрiне рекреациялык ресурстары жатады. Рекреациялык ресурс деп-рекреациялык суранымды канаFаттацдыруFа кэзiргi технологиялык компонент болып есптелшетш, рекреациялык салага тартылган объектiлердi (табиги, табиги-этникал^1к геожуйе мен оныц элементтерш). Адамдардыц дене жэне рухани куштерш, оныц денсаулыFы, ецбек ету кабшетш калпына келтiрiп, арттыруа жэне де курорт пен туриспк кызметтеп тутыну мен ецдiруге, сондай-ак туризмнiц эртYрлi тYрлерiнiц суранымдарын канаFаттацдыруFа катысты колданылатын табиFи жэне мэдени-тарихи кешендер мен оныц элементтерш айтамыз. Туризмде колданылатын максатты туриспк-рекреациялык ресурстар катарына:
120
- емдш демглью pеcypcтapы: минеpaлды cy, климaтты; жaFдaйлapды (opмaн, дaлa, тещз);
- cayы;тыpy тypизмнщ pеcypcтapы: лaндшaфты климaттъщ жaFдaйлap ;oлaйлы жыл мезгшнщ ¥зa;тыFы, eзен жYЙеci, тещз жaFacы, cyra тYcy мaycымын;
- cmpira; т^изм pеcypcтapы: твбиги opтaньщ эcемдеpi (жaбды;тaлFaн, эдемiлiлiк, eзгелеpге еpекше бoлып кepiнетiн еpекшелiктеp), ohbir eзiне тэн еpекшелiктеpiн eзгеге ;иын, кедеpгiлеp, xa^i^raR cиpек opнaлacyы, т.c.c.);
- экcкypcиялы; тypизм pеcypcтapы: тapиxи, мэдени, apxеoлoгиялы; еcкеpткiштеp, тaбиFaттьщ кepiктi opындapы, этнoгpaфиялы; жэне шapyaшыльщтьщ oбъектiлеp, м¥paжaй жэне тaFы бac;aлapын жaт;ызyFa бoлaды.
«Рекpеaцияльщ pеcypcтap» бYл тек ;arn ТМД елдеpiнде тapaFaн тYciнiк. Оныц мaцызы мен жiктемеci жaйлы бiздiц елiмiзде де шет елдеpде де бipьщFaй aны;тaмacы жo;. ДТ¥ Бac Аccaмблеяcыньщ IV cеccияcындa мa;¥лдaнFaн тypизм Хapтияcындa «тобити», «жacaнды», «мэдени» coндaй-a; «тypиcтiк», «тaбиFaттьщ» pеcypcтap деген ¥Fымдap ;oлдaнылFaн.
Рекpеaцмяльщ pеcypcтap жeнiнде эpтYpлi теpминoлoгмяльщ aйыpмaшыльщтap бoлFaнмен oлapдыц бapлыFы дa oFaH белгiлi 6ip oбъектiлеp мен ;¥былыcтapды: тaбиFи лaндшaфттьщ кoмпoненттеpiн, тapиxи-мэдени зaндылы;тap мен кешенцеpiн, xa^i^ra; ;oлдaнбaлы жэне кepкем шыFapмaшылыFыньщ этшмэдени ;¥ндылы;гapын, инфpaк¥pылымын, ецбек pеcypcтapын жэне бac;aлapды кapacтыpaды.
«Рекpеaцияльщ pеcypcтap» мен «ayp^^ pеcypcтap» ¥Fымдapы eздеpiнiц мэндеpiн жaFынaн eте жa;ын ^ым, oлap aдaмдapдыц демaлyы, мен pекpеaцияFa, тaнымды; жэне кoммyникaтивтiк тaнымдapын ;aнaFaттaндыpyFa ^тысты кapacтыpылaды. Оcы oбъектi мен ;¥былыcтap жмынт^ын шaтacтыpмay Yшiн «тypиcтiк pекpеaциялы; pеcypcтap» деп ;apacытыpy ДYpыc бoлып oraip. Тypиcтiк нapы; ;ызметшщ caлacын тaнцayдa немеcе ohmr apы ;apaïï жiктеyiне бaзиcтiк фaктopFa тypиcтеp жaFынaн тoлacтaтпaйтындaй тaбиFи геoгpaфиялы; pеcypcтapдыц бoлyы жaтaды. ТaбмFи жapaтылыcты; pеcypcтapFa теxнoлoгиялы; ;¥Paмдьщ, ж8йлылы;, cыйымдыльщ, т¥pa;тылы;, кешендш жэне т.б. жaтaды.
ТaбиFи кешендеpдi тypиcтiк ;ызмет eндipiciне ;oлдaнyдa тaбиFaт pеcypcтapы шешyшi фaктop бoлып кaлaды. ТaбиFи климaтты; жaFдaйдьщ cипaттaмacы тypиcтiк кешен, жoл бaFыттapды aй;ындaйтын фaктop бoлып еcептеледi. Себебi тypиcтеpдiц демaлy мен caaxa^a шыFy мapшpyттapын
i2i
тандауда таботи ресурстар шешушi роль аткарады. Туристiк шаруашылыкты уйымдастыруда кайсы бiр территорияныц жерiнiц мацызы ерекше. Туристер кебiнесе ландшафтар мен ауа-рай, есмдштер элемiнiц сан килыFы, ац мен баулык аулау мYмкiндiктерi, сондай ак демалумен спорттыц тиiмдi тYрлерiмен айналысуды калайды.
Сонымен бiрге таулы аймактардаFы керiктi орындар эсемдiгi, туристердi тартатын, езiндiк ерекшелiктерi, ауасыныц тазалыFы, альпинизм, тау ша^ысы мен ац аулау жэне т.б. ютермен шуFылдануFа ы^айлы маршруттар ашуFа сураныстар туFызFанымн, туристок объектiлер мен коммуникация курылыстарын жYргiзу кептеген техникалык-экономикалык киындыкгарFа кез^ед^ алайда осындай кыйындыкгарFа кдрамастан жумсаетан шырын тез арада-ак езiнiц орныц толтыратыны белгiлi. Елiмiздiц табиFи-рекреациялык ресурстары езiнiц жан-жактылыFымен ерекшеленедi. СолтYCтiктен ОцтYCтiкке карай табиFат зоналары: орманды дала, шелейт жэне шел орналаскан. Республикамыздыц оцтYCтiк-шыFысында Тянь-Шань, ЖоцFар Алатауы, Саура, ТарбаFатай жэне Алтай тау ирiмдерi жатыр. КYнгей Алатау, Терюкей Алатау, Жетiсу Алатауыныц жоталары мен Хан Тэцiрi массивiнде тау туризмш, тау шацFысы спортын жэне халыкаралык альпинизмдi дамытуFа колайлы орындар кептеп саналады.
ТабиFат зонасыныц осындай таулы аймактарында таулы жермен жаяу журу, спорттык жэне спорттык сауыктыру ма^ат^^ы эртYрлi базалар салуFа болады. Орта-таулы аймактардыц табиFаты мен ауа-райы жаFдайы бул жерлерде туризм мен демалудыц, спорттыц кыскы тYрлерiн YЙымдастыруFа мYмкiндiк бередi. Елiмiзде тропиктiк жэне экваторлык климаттык белдеуден баска белдеулердiц барлы^ы бар. Климаттык факторлар мен минералды су кездерiн, емдiк батпак орындарын камтитын емдiк-ресурстык фонд, емдiк-сауыкгыру туризмi мен рекреациялык шаруашылыкгы дамытуFа жол ашады. Сауыкгыру туризмнiц ресурстары колайлы ландшафтык-климаттык жаFдайлармен, жайлы кезецнiц YзакгыFымен, жетiлген кез-езен жYЙесiнiц болуымен, жылы тецiз жаFалауымен, туристiк-рекреациялык кызметтiц тYрлерi: кыдыру, суFа тYсу-жаFажай, су спортын дамытуFа арналFан орындардыц болуымен аныкгалады. Колайлы кезецнiц ыстык(комфорт), салкын (субкомфорт) жэне суык (дискомфорт) кYндердiц санымен есептеледi.
Республикамыздыц территроиясында жыл бойына кун сэулесiнiц тусу узактыны да мол болып келедi. Ощуспкте 3000-дай саFат болса, солтуспкте
122
2GGG-HaH aca caFai;a coзылaды. Kpлaйлы кезецнщ ¥зa;тъIFы coлтYCтiк-шыFыcынa 4G...5G кYндей, an oцтYCтiкте i2G...i5G кYндей 6o.№in келедi, тayлы жеpлеpдегi cayьщrыpy т^изми дaмытyFa щгайлы aймa;тapдыц кьгсы ^a^ca^ray бoлып келедi (opтaшa темпеpaтypa 2 °С-ден S °С-детн) 8л жнзы ;¥pFa;-ыcтьщ 6o,№in келедi (opraшa темпеpaтypa 2G...27 °С).
Аpaл тещзшщ o^y^'m жaFaлayындa, Бaлxaш ^лшщ мaцындa жэне елiмiздiц oцтycтiк-шыFыcындa ;oлaйлы кезецнщ ^aK^^i i2G кyнге ¥лacaды. Алмaтыныц coндaй-a; Аpaлдыц coлтycтiгiндегi диccкoмфopт кyндеpдiц ^a^ra^i 3G кyнге coзылca, оцустш Kaзa;cтaндa 7G, an Бaлxaш ^лшщ мaцaйындa ;oлaйлы кезец 4G кyнге coзылaды.
CyFa тycy-жaFaжaйлы;, cy-cпopты мен ;ыдыpыcтьщ тypизм тypлеpiн дaмытyFa eзен-кeлдеpдiц ть^ыз бaйлaныcyыньщ ьщтлы 3op. Бiздегi ;^pFa; климarты; aya-paйындa eзен, кeлдiк жyйелеp нaшap дaмыFaн. Сoлтycтiк ayдaндapындaFы жaзы;тa eзендеp iGG км 2...3,5 км ¥зындьщтa тayлы жеpлеpде 2G...4G шapшы км дейiн кeбейедi. Ж8зы; жеpлеpдегi тapтылып кететiн cyлapдыц кaтaмapaн- caлдa cеpyендеyдi ¥ЙымдacтыpyFa eте ьщFaйлы бoлып келедi.
Tay eзендеpi cy aFыcыньщ жылд8м бoлyы жэне темпеpaтypacыньщ тeмендегiден cropi*™; тypизмге FaHa ж8йлы бoлып oтыp. Iшкi т8у eзендеpi Шapын, Шелек, A;cy, Kapaтaлдa, жэне Epric, 1ле Сыpдapиядa aca кeп aFынды ;aжет етпейтiн cy тypизмiнiц дaмытyFa мyмкiндiктеp 6ap.
Реcпyбликaмыздьщ кeлемiнде ipi-ipi тещз, кeлдеpдi Кacпий, Аpaл тецiздеpi мен Бaлxaшты ;ocпaFaндa ipiлi-мы;гы 48 мыц кeлдеp 6ap. Оныц ж8лпы кeлемi 2G мыц шapшы метpден кeп. Алaкeл, Зaйcaн, Бaлxaш eзендеpi мен KгпшaFaй, Б¥;тыpмa, Шapдap cy ;oймaлapындa тypизмнiц cropi*™; жэне cyFa тycy жaFaжaйлы; тYpлеpiн дaмытyFa ;aжеттi бipден-6ip ;oлaйлы жaFдaй 6ap.
Минеpaлды cyлap гидpoгoлoгмялы; pеcypcтapдыц шшдеп емдiк ^ac^ri жeнiнен жoFapы бaFaлaнaды. БYгiнгi кyндеpi елiмiзде минеpaлды cyдыц 5GG-дей кeздеpi тaбылып, i2G емдш бaтпa;тap тaбылFaн. Epекше ;oзFaлaтын теppитopияFa жaтaтын Сoлтycтiк Ka^CTaH мен Шь^ью жэне оцтустш Kaзa;cтaнныц тayлы aймa;тapындa opнaлac;aн еpекше aймa;тap ;aтapын ;¥paйды.
K^a; xaл;ыныц caлып, тaзымен aR ayлay тypлеpiн,
ж8лпы apнaйы-Fылыми,o;y-тaнымды;, oкy-aFapтyшылы;, лицензмялaнFaн cпoprты;-aцшылы; тYpлеpдi дaмытyдa, елiмiздегi тaбиFaт caябa;гapы, ;opы;тapдыц тaбиFaт еcкеpткiштеpiнiц coндaй-a; мемлекеrтiк жэне кез-
123
келген ац ayлay шapyaшыльщтapыныц шектеyлi болса да eте cиpек кездеcетiн eзiндiк еpекшелiгi бap мYмкiндiктеpге ие.
Оpмaнды дала жэне тayлы aймa;гap жaнyapлap элемiне eте бай. Каза;станды; жaнyapлap элемiне CYт;оpектiлеpдiц 150 тYpi, ;YCтapдыц 485 т-Ypi, бaльщтapдыц 150-дей тYpлеpi кездеcедi. Муныц бapлыFы белгш-6íp дэpежеде ацшылы;, a;бeкендеpдiц, cиpек кездесетш ;ycтapдыц мекендейтiн жеpлеpiне зоологиялы;, оpнитологияльщ тypлap yйымдacтыpyFa жол ашады. Typ^™ ;ызметке ;унды таботи-pекpеaциялы; pеcypтapды тapтyдa кэciпкеpлеpден ;оpшaFaн оpтaны ;оpFay мен тaбиFaтты тиiмдi пaйдaлaнyFa ;атысты бiлiктiлiктi талап етедi.
TaбиFи-pекpеaциялы; pеcypcтapдыц ;олда^ сипатына оpaй, оныц ма;саты мен ;оpFay тэpтiбiне оpaй, Еpекше ;оpFaлaтын тaбиFaт aймa;тapынa ;атысты Занда кepcетiлген тypизм мен тypиcтiк ;ызметп YЙымдacтыpyFa ;атысты шектеyлi шapyaшыльщтыц жYмыcтapын жYpгiзyге pY;caт беpедi немесе тыйым салып отыpaды.
Aтpaктивтiк (фpaнцyз тшшен aтгaciiо-тaбиFи) pеcypcтapды eзiне тapтy шa;ыpy мiнездемелеpi экзотикалы; пейзажды; эpкелкiлiгi ap;ылы беpiледi. TaбиFи лaндшaфтapды эстетикалы; бaFaлay тaбиFaтты мезгiддiк динамикасымен еcептеледi, pельефтiц сипаттпмасы болып табылады.
TaбиFи pеcypcтapдыц ма;саттыль^ы - бYл элеyметтiк экономикалы; бYгiнгi мYмкiншiлiктiц пайдасында. TaбиFи pеcypcтapдыц беpiктiгi - белгiленген тypиcтiк зонaлap жэне экологиялы; жекелеген pекpaционды; экcплyaтaциялы; жYктемеciнiц устамдыльгеын айтамыз.
Комплекcтiк тypизм жэне демалысты; pеcypcтapдaFы эpтYpлi болжaмдaFы pеcypcтapды пaйдaлaнyды кepcетедi. TaбиFи объектiлеp жэне комплекcтеp тypиcтiк pекpеaциялы; pеcypcтap емес екендiгiн aйтyымыз кеpек. Typ^™ шapyaшылы;тa олap ецбекпк пэн болып ол белгшенген тypиcтiк ^ьимет^^ тypиcтiк eндipicтiц eнiмi pетiнде шыFaды. Таботи объектiлеp жэне комплекcтеp тypиcтiк pекpеaциялы; icкеpлiктiц ;ажетпп шapт pетiнде саналады. TaбиFи pеcypcтap алды^а aйтылFaндaй тypиcтiк ;ызмет етy eндipicтiк ма;саттан ;олдaнyдaFы жетекшi фaктоpлapдыц 6ípí болып табылады. Таботи шapттapдыц мiнездемеci тypиcтiк комплекстщ дaмy фaктоpын, трасса жэне мapшpyттapды белгiлейдi. вйткенi тaбиFи pеcypcтap тypиcтеpдiц eздеpiне ;ажетп демaдy ayдaндapы мен саяхатты; мapшpyттapды белгiлейдi. Taндayлы болып табылады. Typ^™ шapyaшылы;ты дaмытyдaFы мацызды мэселе беpiлген теppитоpияныц бас;а да теppитоpиялapдыц жоFapFы мiнездемеci eте мацызды тypиcтеp
124
ландшафтын непзгшерш жэне климатты; шартты ешмдштер элемiнiн эртYPлiлiгiн ан аулау жэне балы; аулау мYмкiндiктерiн жэне сонымен бiрге эртYрлi активтi спорты; жэне демалыстын тYрлерiн ескередi. Сонымен бiрге туристер жергiлiктi таулы рельефтердiн эсемдтн ландшафтардын эрдаййым ауысып т^руы демалушылармен туристердi с^нгатты пейзаждармен езiне тартатын сауы;тыру таулы ауасы жэне альпинизм, тау шангы спортымен айналысу Yшiн туристiк маршруттар жасауга мYмкiндiк береди
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. Алекасандрова .А.Ю. География туризма. - М.: 2007.
2. Туриспк ;ызмет туралы зан. - Алматы, Юрист. - 2008.
КазНПУ им. Абая, г. Алматы
РОЛЬ РЕСУРСНЫХ ФАКТОРОВ В РАЗВИТИИ ТУРИЗМА
О.Б. Мазбаев
В статье рассматриваются возможности туристско-рекреационных ресурсов в туризме и влияние климатических факторов. Анализируется ресурсный потенциал туризма. Ландшафт-но-климатический фактор имеет определенную роль в организации туристской деятельности.
125
