ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМ: ЖАҒДАЙЫ ЖƏНЕ ДАМУ БОЛАШАҒЫ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»



SCIENCE TIME

■

ТУРИЗМ В ВОСТОЧНОМ КАЗАХСТАНЕ: СОСТОЯНИЕ И ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ

Икенов Досан Сахарбекулы, Восточно-Казахстанский государственный университет имени С. Аманжолова г. Усть-Каменогорск, Казахстан

E-mail: [email protected],

Мухамедиева Ардак Габитовна, Восточно-Казахстанский государственный университет имени С. Аманжолова г. Усть-Каменогорск, Казахстан

E-mail: [email protected]

ШЫГЫС ЦАЗАЦСТАНДАГЫ ТУРИЗМ: ЖАГДАЙЫ ЖЭНЕ ДАМУ БОЛАШАГЫ

Икенов Досан Сахарбекулы, С. Аманжолов атындагы Шыгыс Цазацстан мемлекеттт университетi, Оскемен ц., Цазацстан

E-mail: [email protected]

Мухамедиева Ардак Габитовна, С. Аманжолов атындагы Шыгыс Цазацстан мемлекеттт университетi, Оскемен ц., Цазацстан

E-mail: [email protected]

Аннотация. Мацалада Шыгыс ^азацстандагы туризмнщ ^a3ipri индустриясы мен шю жэне сыртцы туризмнщ керсетюштер^ жэне туризм саласыныц SWOT бойынша талдануы тольщ тYPде карастырылган.

1 SCIENCE TIME 1

ТYЙiн сездер: индустрия, экскурсия, имидж, биржа, туроператор, маршурт, рафтинг, треккинг, пансионат, кластер

Аннотация. В статье о туризме Восточного Казахстана показаный и рассмотрены современные индустрии, внутренний и внешний туризм. Сфера туризма рассмотрена про анализирована по SWOT.

Ключевые слова: индустрия, экскурсия, имидж, биржа, туроператор, маршурт, рафтинг, треккинг, пансионат, кластер.

БYгiнгi туризм, яFни жиhангерлiк жэне саяхатшылык - б^л мемлекет пен KOFамнын экономикалык элеуметлк дамуынын, тYЛFанын, жан-жакты калыптасуынын манызды факторы. Туризм - элем елдершщ экономикалык кeркеюiнiн бiрден-бiр себепкерi, бастаушысы, яFни туризм - экономиканын басты дамытушы тетiгi.

Облыс аумаFы eзiндiк факторлармен ерекшеленедi. 0нiр туристiк мYмкiншiлiктерi жаFынан бiрегей. Географиялык жэне саясат ерекшелт аркасында, ол тYбегейлi аумакта кол же^м^з жэне экологиялык таза куйшде калды. ШыFыс Казакстан аумаFы бай таботи жер бедерлерiмен ерекшеленедi: шeлiмен, кырларымен, коныржай ендiктiн солтYCтiгiндегi кылкан жапыракты калын орманымен (тайга), бшк тауларымен, кеп eзендерi жэне кeлдерiмен.

Алтай-Саян экологиялык аймактын бeлiгi болып табылатын Казакстан Алтайынын аумаFы ерекше кeнiлге лайык. Эзiнiн бiрегей жер бедерше жэне биологиялык эртYрлiлiгi аркасында, аталFан eнiр «WWF Living Planet» Халыкаралык ¥йым аныктаFан екi жYЗ (200) басым глобалды экологиялык аймактарFа кiредi.

Облыстын eнiрлерiне тэн 5 басты туризм тYрлерiн ерекше атап eтуге болады:

- экологиялык туризм (КатонкараFай, КYршiм аудандарында жэне Риддер каласында);

- мэдени - танымдык (Семей к., Абай жэне ¥лан аудандары);

- емдеу - сауыктыру (КатонкараFай, Yржар аудандары);

- жаFажай (Зырян, ¥лан, КYршiм аудандарында);

- тау ша^ысы (Глубокое, Зырян аудандары жэне Риддер к).

Казакстан Республикасы Yкiметiнiн 2010 жылFы 11 казандаFы № 1048 каулысымен бекiтiлген 2010-2014 жылдары Казакстан Республикасынын туристiк индустриясынын басым баFыттарын дамыту бойынша Аймактык баFдарламаны, инфрак¥рылым к¥ру жэне дамыту, облыстын турислк имиджiн калыптастыру жэне жылжыту, туризм саласына инвестицияларды тарту аркылы орындауFа баFытталFан. Туристiк кызметтердщ элемдiк нарыктарында облыстын тартымды туристш имиджiн калыптастыру жэне жылжыту максатында, жыл

1 SCIENCE TIME 1

caHMH imKi Typu3M SoHMHma oSnticTMK uMug^giK ic-mapanap eTKi3inegi, xanMKapanMK TypucTiK KepMenepre, ^spMeHKenepre, Sup^anapFa KaTMcTMp MnagM SipHeme Tinge ^apHaMa-aKnapaTTMK ernMgep mMFapMnagM, pecnySnuKaiMK S^KapanMK aKnapar K¥pangapM ^9He TyponepaTop eKingepi YmiH aKnapaTTMK Typnap ^Ypri3i^egi. CoHgaH - aK TypucTepre KM3MeT KepceTy ^9He aytin TyproMiH gaMMTy YmiH KOHaK Y^nepgi, Ksgectrn emMgepiH, a3MK-TYniK caTy apKMnt ^eprimKii TYpFtmgapgM TapTy ^MMcTapti SenceHgi ^Ypri3inyge.

os^mctmh KoneHepminepiHe ^9He KongaHSant eHep meSepnepiHe Kongay KepceTy MaKcaTMHga geMantc Sa3anapt MeH YHnepiHge, Kana caaSaKTapM MeH M^pa^an^apMHga KepMe-cayganap eTKi3inegi.

TypH3MHiH SacMM TYpi, T^paKTM gaMygMH ^aKropti, экonoгнtfnмк Typu3Mgi gaMMTy MaKcaTMHga, aca KopFanaTMH TaSuFar ayMaKTapMHga экonoгнtfnмк SaFMTTap ^9He coKnaKTap, rypucTepgi TapTy MaKcaTMHga os^mctmh MsgeHH, TapuxH, TaSuFH sneyeTrn caKTayFa ^9He gaMMTyFa MYMKiHgiK SepeTiH TpaHcmeKapa^MK SaFMTTap 93ipnemn SeKirinreH. 2013 ^MngtiH 1 KaHTapMHga oSnticTa 40 TypucTiK ^upMa, ohmh imiHge 22 TyponeparopnMK KM3MeTneH aHHanticarMH, 17 rypareHTriK ^9He 1 экcкypcнtfnмк $upMa ^mmc ^acaftgM. CoHMMeH Sipre, TypucTiK KM3MeT KepceTyMeH 5 ^eKe KscinKep aHHanticKaH. TypucTiK KM3MeT cySteKrinepi xanMKKa KM3MeT KepceTy KeneMi 2014 ^Mnti 157,2 mih TeHreHi K¥paFaH, cohmh imiHge TypueriK ^upManap YneciHge - 153,8 mih TeHre, TypucTiK KM3MeT KepceTeTiH ^eKe KscinKepnep YneciHge - 3,4 mih TeHreHi K¥pagM.

ImKi Typu3M SoHMHma KM3MeT KepceTy KeneMi 112,1 mih TeHre SonFaH, on ^annM TypucTiK KM3MeT KeneMirnH 71,3%, mMFy Typu3Mi - 37,9 mih TeHre HeMece 24,1%, Kipy Typu3Mi - 7,2 mih TeHre 4,6% SongM. TypucTiK ^upManap KepceTKeH KM3MeT KeneMi imiHge экcкypcнtfnмк KM3MeTTepgiH Yneci ^oFapti. 2014 ^MngtiH cTaTucTuKacMHa cYHeHceK, TypucTiK ^upManap MeH ^eKe KscinKepnep 41,4 mmh TypucTKe KM3MeT KepceTKeH, cohmh imiHge 0,5 mmhm oSntic TeppuTopuacMHa Kenyminep, 11,6 mmh mMFymtnap ^9He 29,3 mmh imKi caaxarraymMnap Sap. Kenymi meTengiK TypucTepgiH SactM Seniri ^aKMH meTen T^pFMHgapt 71,5%, an antc meTen T^pFMHgapt 28,5% K¥pagti. ffltFymt TypucTepgiH 99,1% antc meTengepgi, 0,9% TM^ engepiH TaHgaFaH. omfmc Ka3aKcTaHgMKTapgMH canapMHMH Heri3ri SaFMTrapti TepMaHua, K^MTan, EA3, TYpKua SongM. ATanFaH engepgeH SacKa oTaHgMK rypucTep TaFM ga sneMmH 20-gaH acTaM eniHge Sontn Kengi. 2012 ^tnt oSntic SoHMHma meTenre mtFymt TypucTep caHM - 3089 agaMgt K¥paca, 2013 ^mim - 8155 agaM, 2014 ^Mnti- 10126 agaM, an 2015 ^mmfm KepceTKimTep SoHMHma 10805 agaM meTenre canap meKKeH. 2015 ^MngtiH SacMHga oSntcTa cmptkm Typu3M 9,6% - Fa ecTi. E^n ^epgeri canapnapgMH ecyi ^annti экoнoмнкa gaMyMMeH, TaStcTMH ecyiMeH ^9He TeneM KaSineTi Sap a3aMaTTap KaTapMHaH KeSeroiMeH SaHnaHMcTM [1].

1 SCIENCE TIME 1

Облыста «Алтай экспедициялары», «Экосистема», «Рахман кайнарлары», «Туризм империясы», «Шытырман ок^алар планетасы», «Глобус», «Алтай Travel», «Эль Тур Восток», «Тахами тур», турфирмалары, «ТЭК», «Эко-Алтай», «Кедр» коFамдык бiрлестiгi сиякты туристiк фирмалар тYрлi белсендi турларды табысты жYргiзуде.

Туристiк фирмалар кызмет керсеткен туристердщ жалпы саны жыл сайын кeбейiп келедi. Бiрак, сонын iшiнде шетелге шыFушылар саны теракты тYPде артып отыр. 1шк туристер саны толкын тэрiздi есуде, ал облыска келушi шетелдiктер саны кыскарып отыр.

Облыска келген туристердщ 72% - Fа жуыFы ТМД елдершщ теракты тYPFындары, олардын 99,7% Ресей Федерациясынан келгендер к^райды.Облыска келген алыс шетел азаматтары 28,5%, онын iшiнде 43,9%, - Кытай, 13,4% -Германия, 12,7% - Канада, 11,4% - Франция, 3,8% - АКШ, 3,2% - ТYркия, 2,6% -Чехия, Литва жэне Швейцария, 1,3% - Испания жэне ¥лыбритания, 0,6% -Португалия жэне Швеция азаматтары.

Туристердщ келудеп басты максаттары демалыс: осы максатпен келушiлердiн 81,1% жэне шю туристердiн 96,2% саяха"шжан. ШыFу туризмiнiн негiзгi максатын шоп - турлар 76,7% к¥райды.

2015 жылы туристiк фирмалар кызмет керсеткен туристердщ юкерлш жэне кэсiби максатпен келгендерi тек Кытай азаматтары. Туыскандарына келгендер Ресей, Кытай, Германия, Швеция жэне АКШ азаматтары.Демалу максатымен Ресейден (81,2%), Канададан (4,5%), Франциядан (4,0%), Германиядан (3,8%) жэне баска да 9 елден туристер келген [2].

Жалпы алFанда эрекет етушi туристш фирмалар санынын динамикасы, туристердiн сапарларда болу кYндерi облыста туризм сферасынын дамып келе жаткандыFы куэландырады. Жылдан - жылFа шетелдерге шыFушы туристер саны артуда. 2007 жылмен салыстырFанда 2008 жылы iшкi саяхатшылар саны 1,5 есеге арткан.

Бiрак, сонымен бiрге кiру туризмi Yлесiнiн тeмендеуi байкалады. ОсыFан байланысты облыска шетелдш туристердi тарту Yшiн халыкаралык стандарттарFа сэйкес автожол сервисiн, коFамдык тамактандыру жYЙесiн, байланысты жэне баска да инфрак^рылымды камтитын туристiк сервистiн т^тастай жYЙесiн к¥ру кажет.

ШыFыс Казакстан облысы немесе Алтай таулы eщрi - бiрегей жэне кайталанбас таботат с^лульгеымен, Казакстаннын Швейцариясымен тенестiрiлген, «Чуйск Альпiсi» атанFан iнжу маржаны болып табылады.

СонFы уакыттарда Орта АзияFа, онын iшiнде АлтаЙFа деген туристер кызыгушылыгы артуда. Атап айтканда алыс шет елдерден Германия, Австрия, Франция, Швейцария, Италия, АКШ сиякте елдерден кептеп келуде.

ШыFыс Казакстан облысындаFы туризмнiн болашаFы бар тYрлерiне бiрiншi

1 SCIENCE TIME 1

кезекте альпинзмдi атауFа болады. Алтай мен Qбiрдщ ен биiк касиетл Мртау шыны альпинистер арасында Гималай мен Памирдей танымал болмаса да, онда карапайым маршурттардан жоFары категориялы м^зды-жартасты маршурттарды жYрiп етуге болады. Б^л eнiрде кYн н^рымен шаFылыскан Yлкен жэне Кiшi Берел, Катунь сиякты 30-дан астам iрi м^здыктар бар. Сонымен туристердiн кептеп баратын жерi болып табылатын Шымб^лак сиякты Алтайда да таулы -шащылы туризмдi ¥ЙымдастыруFа ынFайлы eнiрлер жетедi

Рафтинг немесе су туризмi Yшiн ШыFыс Казакстаннын ез бастауларын кар суынан жэне м^здыктардан алатын танымал Б^ктырма, Кара Ертiс, Yлбi, Ак Берел т.б iрiлi-¥сакты eзендерi бар. Карлы таулар жэне альпiлiк шалFындар анFарлармен аккан б^л езендер ^шт эрi жойкын, мeлдiр эрi балыкка бай болып келедi. Жасына карамастан эрбiр денi сау мYмкiн болып табылатын су туризмi -белсендi демалыс эрi спорт тYрi. Сонымен с^лульгеы кез тартар жабайы таботат аясымен танысуFа, Алтайдын ен iрi саркырамасы - Кeккeлдi тамашалауFа, марал жолдарымен жYрiп етуге мYмкiндiк беретш треккинг немесе жаяу туризмi, ат туризм^ вело туризмнiн болашаFы бар болып табылады [3].

Кесте 1

Кызмет кeрсетiлген туристер саны

Керсеткштер 2011 ж 2012 ж 2013 ж 2014 ж 2015 ж 2011-2015 жж салыстырFанда %

Барлы^ы 17462 25299 27689 39960 59667 342

Келу туризм1 1649 1395 624 551 1313 79,6

ТМД елдер1 465 697 454 394 918 197,4

ТМД-дан тыс 1184 698 170 157 395 33,3

Шы^у туризм1 2501 3089 8155 10162 6340 253,4

ТМД елдер1 126 136 490 91 133 105,5

ТМД-дан тыс 2375 2953 7665 10071 6207 261,3

Imxi туризм 13312 20815 18910 29247 52014 390,7

Кестеге назар аударатын болсак, туристер саны аFымынын ен жоFары Yлесi шю туризмге тиесiлi. Ал шыFу туризмi келу туризмiне караFанда 2011-2012 жылдары азайса, 2013-2015 жылдары мYлде темендеп кеткен, шыгеу туризмi 2011 -2014 жылдары динамикалы кебею сипатына ие.

Облыста сонFы жылдары барлыFы 151954,9 мын кызмет кeрсетiлдi. Б^л керсетюш алдынFы жылмен салыстырFанда 18958 тенгеге азайып кеткен, 20112013 жылдармен салыстырFанда кeрсеткiшi 3 есеге дешн жоFарылаFан, облыс

1 SCIENCE TIME 1

YmiH S^n KepceTKim HSTu^eni geyre SonagM.

2015 ^mim Typ ^upManapMeH 396494,6 mmh, onapgaH imKi TypucTep YmiH -184589,5 mmh Kenyminepre - 9038,2 mmh ^9He mMFymtnap YmiH - 202866,9 mmh ^ongaMa eTKi3ingi. CaTMnFaH ^ongaManap kyhm 396494,9 mmh TeHreHi K¥pagM. 0TKeH ^MngapMeH canticTMpFaHga SepinreH KepceTKim ecin oTMpFaH.

ATaKTM pagoHgt TepMo MuHepangt S^naKTap - PaxMaH KaHHapnapM eMgiK-cayMKTMpy KemeHi KM3MeTTepiH, KaHTanaHSac naHTM npo^gypanaptrn YHMMgacTMpa oTMptin, KypopTTM - caHaTopnt Typu3M epKeHgeyiHge MaHM3gM. EenceHgi geMantc TYpnepi TypucTep apacMHga ^eTeKmi optrngM antn Kenegi.OHMH imiHge Omfmc Ka3aKcTaHga gaMyMHa MYMKiHgiri Sap.

TypucTiK ^upManap caHM 2015 ^mim 2014 ^MnMeH canticTMpFaHga 7 ^upMaFa apTKaHgMKTaH, KM3MeTKepnep caHM csftKecrnme 144-Ke apTTM. KM3MeT KepceTinreH TypucTep caHM 2015 ^tinti 59667, an 2014 ^tinti 39960 K¥pagti. E^n TypucTep caHMHMH maMaMeH eKi ecere geftiH apTKaHgMFMH KepceTegi. TM^ engepiHeH KenreH TypucTep caHM cohfm ^mim 196 K¥pagti. On, angMHFM 2014 ^MnMeH canticTMpFaHga 105-Ti K¥pagti. EipaK, 2014 ^tinFM S^n KepceTKim 2013 ^MnMeH canticTMpFaHga 95-Ke TeMeHgereH. E^n Keny TyproMmgeri TM^ engepi YneciHiH SipmaMa TeMeHgiriH SaHKaTagti. TM^-gaH tmc KenyminepgiH 2011 ^mim 57 Sonca, Keftmri ^tingapti MYngeM TeMeHgey тeнgeнцнacмнa ue SonFaH. MticanFa, 2015 ^mim ^9He 2012 ^tinti KenyminepgiH caHM 15, 2014 ^mim 10, an 2013 ^mim 12 K¥pagt. ffltiFy TyproMrnge ^aFgaft KepiciHme. 2014-2015 ^tingapti TM,3, engepiHe mtiFymtinap caHM 60-80 agaM apacMHga Sonca, 2011-2013 ^tingapti 8090 agaMgt K¥pagti [4].

KecTe 2

CaTMnFaH ^ongaManap Softtrnma Heri3ri KepceTKimTep

KepceTKimTep 2011 x 2012 x 2013 x 2014 x 2015 x

CaTMnFaH ^ongaManap 105535,9 146425,2 195941,3 219401,2 396494,6

k^hm, SapnMFM, mmh

TeHre

Keny TypM3Mi 6542,4 7000,0 2689,0 4360,0 9038,2

TMfl, engepi 2861,4 5107,0 1958,0 3717,0 6506,2

TM^-TaH tmc 3681,0 1893,0 731,0 643,7 2532,0

fflMFy Typu3Mi 62886,3 80826,3 102812,3 165600,3 202866,9

TMfl, engepi 6183,5 7141,0 6785,9 5224,6 5467,4

TM^-gaH tmc 56702,8 73685,3 96026,4 160375,7 197399,5

ImKi Typu3M 36107,2 58598,9 90440,0 49440,2 184589,5

1 SCIENCE TIME 1

Туристш кызметтер толык кeрсетiлу Yшiн берiлетiн жолдамалар саны жыл еткен сайын азаю Yстiнде болды. Б^л, халыктын калтасынын толык кешендi туризмдi кeтермейтiнiн кeрсеттi. ШыFу туризмiнiн ен жоFары денгейi 2013 болды. Керюшше, кызмет ^рсетудш жеке тYрлерi енетш жолдамаларFа с^раныс жылдан-жылFа каркынды тYPде жоFарылай бердi. МысалFа, 2015 жылы 2014 жылFа караFанда екi есе кеп жолдама сатылFан. Б^л, облыс халкынын жаFдайынын орташа екндiгiн дэлелдейдь

ЖоFарыдаFы жYргiзiлген талдау бiрнеше проблемалык мэселелердi аныктады, олардын шешiмi Шь^ыс Казакстан облысында туризм индустриясын теракты дамыту - койылFан максатка жетуге мYмкiндiк бередi:

- орналастыру объектшершщ, яFни конак Yйлерiнiн, пансионаттардын, демалыс YЙлерi мен базаларынын, сонымен катар сауыктыру-курорт мекемелерiнiн материалдык базасы тозудын жоFары дэрежеЫмен сипатталады;

- бYгiнгi кYнi туристер Yшiн туризм масштабтары, тYрлерi, орналасу орындарынын сапасы жэне оларды ^сыну халыкаралык стандарттарFа сай келмейдц

- туристiк объектiлер жок жерлердi жэне баFыттардын сонында туристердi орналастыру жаFдайынын болмауы;

- к¥нды жэне тартымды экскурсия объектiлерiне немесе эдемi жер бедерлерiне апаратын келш жолдарынын нашар болуы немесе жок болуы;

- шалFайдаFы аудандарда баFыттын eтуiн бакылау жэне ш:рыл жаFдайда жедел кeмек кeрсетуге арналFан сенiмдi мобильдi байланыс Yшiн каражат пен мYмкiншiлiкгiн болмауы;

- экскурсия объектiлерi жаFдайынын нашарлыFы - колайлы карау аландарынын, акпарат калкандарынын, жабдыкталFан жэне кауiпсiз сокпактардын, демалыс базаларынын болмауы;

- КатонкараFай жэне КYршiм аудандарындаFы трансшекаралык баFыггардын даму проблемасы (шекара маны зонасына р^ксатнама рэсiмдеу тэрлбшщ ^зактыгеы);

- рекрециялык зоналардын экологиялык жаFдайы проблемасы (антропогендi жYктеме, жаFажай зоналарынын б^зылуы).

Туризмнiн дамуына кедерп келтiретiн негiзгi проблемалардын бiрi кызмет ^рсететш салада мамандандырылFан туризм кадрларынын болмауы болып табылады. Б^л туризм индустриясы объектiлерiндегi бiлiктi мамандардын болмауы проблемасына Fана емес, сондай - ак туризм саласы Yшiн кадрларды дайындау сапасына да катысты. Кызмет ^рсететш саладаFы тeмен сапа, туризм индустриясы объектшершде кeрсетiлетiн кызметтердiн тeмен сапасына экеледi. Сонымен катар ауылды аудандардын жергiлiктi т¥рFындары экономикалык пайда кeрмейдi жэне туризмнiн дамуына кызы^ушылык бiлдiрмейдi.

1 SCIENCE TIME 1

OSntcTaFM Typu3M canactHga optH aiFaH SipKaTap Mscenenepgi ecKepe oTMptn, onapgMH meminyi YmiH mapanapgt ^Y3ere actpy Ka^eT:

- Typu3Mgeri SonamaFM Sap SaFMTrap Softtrnma nunoTTMK ^oSanapgti ^9He xanMKapanMK capanmtnapgMH YcMHMcrapMH ecKepe oTMptm, экcкnroзнвтi SaFgapnapgM 93ipnen icKe actpy ^9He onapgt xanMKapanMK geHreHre ^Mn^MTy Ka^eT;

- TypucTiK uH^paKYptnMMHMH ннвecтнцнanмк ^oSanapgti ^Mn^MTyga KeMeK KepceTy ^emHgeri speKerrepgi SenceHgipy;

- «Anraft-AnTMH Taynap» TpaHc meKapanMK SaFgaptHMH Ka3aKcTaHgMK ynacKecm icKe Kocy ^emHge ^mmc ^acay;

- BupTyangM TypucTiK SaFgapnap 93ipneft oTMptm, Typu3M ^emHgeri WEB caHT amy;

- K,a3aKcTaH PecnySnuKacMHMH ophmktm gaMyFa Kemy SaFgapnaManaptHgaFM MiHgeTTepgi ecKepe oTMptm, oSncTaFM Typu3MgiK KnacTepniK gaMMTygMH ^ocnapMH K¥py;

- Typu3M canactHga TypucTiK HaptKKa xanMKapanMK geHreHge YHMMgacTMpMnFaH SsceKere KaSinerri TypucTiK KM3MeTTep 93ipnen eHri3y, coHgaH-aK SsceKenecriK opTaHM K¥py YmiH TypucTiK KM3MeTTepgi cepTu^uKaTTay ^9He cTaHgaprray ^emHgeri mapanapgt icKe actpy Ka^eT [5].

CanaHMH gaMy ^aFgafiMH SWOT Tangay:

1. KYmTi ^aKTapt:

- OSnticTMH TuiMgi экoнoмнкanмк-гeoгpa^нanмк ^aFgaftti;

- ^ep SegepnepiHiH anyaH TYpniniri, SipereH TaSuFu, MsgeHu ^9He Tapuxu ecKepTKimTepgiH SonyM;

- OTaHgMK ^9He meT engep uHBecTopnapMHMH KM3MFymtnMFM;

- Typu3MHiH SacMM SaFMTrapMH gaMMTy: экonoгнanмк, eMgey-cayMKTMpy, MsgeHu-TaHMMgMK, ^aFa^aft, Tay maHFticti Typu3MiH.

2. 3nci3 ^aKTapt:

- Typu3MHiH gaMMFaH uH^paKYptnMMMHMH SonMayM, ohmh imiHge TypucTiK oSteKrinepre anapaTMH ^ongapgMH ^aMaHgMFM;

- EiniKri SacKapy ^9He KM3MeT KepceTeTeTiH KM3MeTKepnepgiH SonMayti;

- ©HipgiH TypucTiK ernMirnH KsciSu MapKeTuHrimH SonMayti;

- Typu3Mgi KongaygaFM meKreyni Kap^tintiK MYMKiHminiKrep, e3 Kapa^aTMHMH ^9He ннвecтнцнanмк pecypcTapgMH TanmtintiFti;

- TypucTiK Su3HecTeri TeMeH KsciSu geHreH, KepceTineTiH TypucTiK KM3MeTTep SaFacMHa KM3MeT KepceTy canacti ^9He geHreftimH csHKec KenMeyi.

3. MYMKiHgiKTep:

- Typu3MHiH SsceKere KaSineTTi uH^paKYpMntiMtiH K¥py MYMKiHgiri;

- KpctiMma ^mmc opMHgapMH K¥py apKtinti xanMKTM ^MticneH KaMTaMacM3 eTy;

1 SCIENCE TIME 1

- Юру жэне шю туризм бойынша туристер аFымын, гуристiк кызметтердiн ^лемш, кiрiстердiн eсуiн, бюджеттi кeбейту.

- Шебер-жоспар тYрiнде кен кeлемдi зерггеудi эзiрлеу, облыстаFы туризм кластерiн к¥ру жэне дамыту.

4. Кауштер:

- Саланын токырауы;

- КорFау шараларын колданбаFан жаFдайда, колданыстаFы объектiлер мен ресурстарды жоFалту каупi;

- Туристш жэне кeлiктiк инфрак^рылымды дамытудын жетюпеушшгц

- Кадрлардын дайындыFынын, кайта даярлаудын жэне бiлiктiлiгiн арттырудын нашар денгеш жэне туризмнiн Fылыми базасынын болмауы;

- Элемдiк нарыкка облыс имиджшщ козFалысынын жетiпеушiлiгi, ШыFыс Казакстаннын туристж элеуетi туралы жарнамалык акпарат ^лемшщ жеткiлiктi болмауы.

- Туристiк индустрияда ^сынылатын кызмет сапасынын тeмендiгi.

- Б^каралык жэне балалар-жасeспiрiмдер туризмiнiн нашар дамуы [6].

Эдебиеттер:

1. ШШыгыс Казакстан облысынын статистика департаментiнiн бюллетенi -вскемен: 2015ж. 192 б

2. Казакстан Республикасы ¥лттык экономика министрлтнщ Статистика комитетi ШыFыс Казакстан облысынын Статистика департамент [ электронный ресурс ] . - Режим доступа : http://www.eastonline.kz, Усть-Каменогорск, 2015

3. Эмiре К. Касиетл «Рахман кайнарлары» ел игiлiгiнде кызмет етед^ // Егемен Казакстан // 2013 ж. - 159 б

4. Едшкызы, Л. Туризм - табыс кeзi [Мэтiн] / Едiлкызы Л. // Егемен Казакстан. -2007. - 16 казан. - Б. 2.

5. Елубай, О. БYгiнгi карекет-ертенН табыс кепш [Мэтш] / Елубай О. // Егемен Казакстан. - 2007. - 13 сэуiр. - Б. 4

6. Азар В. И. Экономика и организация международного туризма. М.: Экономика. 2012. - 156 стр.