CC BY
4Туризм и рекреация
эеж 338.486
ЕЛ ТУРИЗМ1 МЕН ¥ЛТТЬЩ ДЕМАЛЫС ИНДУСТРИЯСЫН БАСКАРУ КЛАСТЕРЛЕР1Н К¥РУ НЕГ1ЗДЕР1
М. М. Макимбаева
Жетекш инженер гляциология зертханасы ( География институты, Алматы, Казахстан)
ТYЙiн сездер: туризм, улттык демалыс индустриясы, кластер, стратегия, экскурсия.
Аннотация. Ел экономикасын дамыту шенбершдеп туризм мен улттык демалыс индустриясын баскару жYЙесiнiн стратегиялык негiздерi карастырылган. ¥лттык демалыс индустриясын дамыту ушш Елбасымыз-дын ¥лт жоспарындагы дамыган елдердiн Yздiк отыздыгына апарар "Накты 100 кадам" стратегиясы непзш-де туризм саласын баскарудагы кластерлеу эдютерш колдану усынылды.Нэтижеанде улттык туризм сала-сында кол жетк1зген жетiстiктер келпрвдг
Kipicne. Тэуелаздш алган Казакстанда 1991 жылдан туризм саласы дамудын жана сатысына кешть 1993 жылы Казакстан ДYниежYзiлiк туризм уйымына мYше болды. Осы жылы туризм индустриясын дамытуга арналган улттык багдарлама кабылданды. 1997 жылы Казакстан Республикасы-нын ¥лы Жiбек жолынын тарихи орталыктарын кайта ерлету, тYркi тiлдес мемлекеттердщ мэдени муралар сабактастыгын дамыту тужырымдамасы, жалпы туризм дамуынын стратегиясы жасалды. 2001 жылы 13 маусымда "Казакстан Республикасындагы туристiк кызмет туралы" зан кабылданды. Онда республикадагы туристiк саланы дамытудын бiрiншi кезектегi шаралары, туриспк кызметгi лицензиялау, т.б. мэселелер тужырымдалды. Казакстаннын табиги, тарихи, геосаяси орны туристiк нысандарды утымды пайдалануга мYмкiншiлiк бередi, сонымен катар экономиканын басты тармактарынын бiрi ретiнде дамытуды кажет етедi.
Казакстанда туризмнiн барлык тYрлерi (танымдык, ойын-сауык, этника, экология, денсаулык сауыктыру, балалар, спорттык, ан аулау, балык аулау, атпен серуендеу), т.б. бойынша жYргiзiледi. Бул Yшiн Казакстан аумагы бойынша 700-ден астам саяхаттык маршруттар белгiленген. Оларга Казакстанда жиынтык сыйымдылыгы 33 мын орынды 372 эр тYрлi категориялы конак Yйлер кызмет керсетедi. Мысалы, Алматы каласында конактарга "Алатау", "Казакстан", "Достык", "Есш", "Отырар", "Астана", "Анкара", "Hyatt Regency Almaty", "Интурист", т.б. конак уйлер сервиспк кызмет керсетедi. Астанада 30 туристiк фирма жэне 25 конак уй орналаскан. Олардын iрiлерi: "Окан - Интерконтиненталь Астана"; "Комформ - Отель Астана", "Турист", "Есш", "Жiбек жолы", "Алтын дала", т.б. Казiргi кезде адам кызметiнiн эр тYрлi формалары бар, олар жалпы жагдай жа-сауга жэне элемдi тануга баFыггалFан. Халык турмысынын жаксаруы жана элемдi ашуга адамнын кажетплшн, сонын iшiнде саяхатка куштарлыгын арттырады.
Саяхат дегенiмiз - туризм. Туризм тек орын ауыстыру емес, ол кептеген экономикалык жэне элеумеггiк аспектiлердi курайды. Сонгы он жылда туризм мыкты дербес индустрияга айналды. ДYниежYзiлiк Туристiк ¥йымнын мэлiмеггерi бойынша туризм элемнщ ендiрiстiк-сервистiк нарык айналымынын 10 пайызын камтамасыз етедi. Туризм сферасына элемдiк улттык жиынтык енiмнiн 6%, элемдш инвестициянын 7%, эр 16-шы жумыс орны, элемдiк тутынушы шыгындарынын 11%, барлык салык тYсiмiнiн 5% келедь Бул сандар туризм индустриясынын экономикага тiкелей эсерiн керсетедi.
Зерттеу эдктерь Казакстаннын туризм саласын дамыту тужырымдамасы мен багдарламасы, экскурсоводтардын озык тэжiрибелерi; туризм кадрларын кэсiби даярлау саласындагы гылыми енбектерi.КР экономикасын дамыту кластера Казак туризмiн дамыту жолында Елбасымыздын ¥лт
№ 2. 2Q16
жоспapындaFы Yздiк отыздьщ^ anapap "iGG ш^ты ^домыны^' 57-вддам. Тypистiк клaстеpлеp K¥PУДa Yздiк тэжipибесi 6ap стpaтегияльщ (зэкipлiк) инвестоpлap тapтy ^жет-пН д^ыс жолFa сiлтейдi.
Kracrep дегенiмiз - б^л 6ip сaлaдa ж^мыс iстейтiн, бipiккен немесе 6ip бipiн тольщтыpaтын кэсiпоpындap мен олapFa жaнaмa ¥йымдapдыц e3apa жarçын оpнaлaсrçaн жэне бaйлaнысrçaн тобы. Kлaстеp ayдaнды немесе тiптен жarçын оpнaлaсrçaн ^na немесе кepшi елдi ^осып aлa отыpып, 6íp rçaлaны ^мтуы мYмкiн.
Зерттеу нэтижелерь Елдегi тypистiк клaстеp мен инфpaк¥pылымды дaмытy, тypистiк кaдp-лapды дaйындaп, сеpпiндi жобaлapды юке aсыpy жэне елiмiздiц тypистiк имиджш rçaлыптaстыpy болaшaFынaн 3op Yмiт кYттipетiн мarçсaттap. Тypизмнщ дaмyынa сaяси имидждщ де ьщпaлы 3op. Бaсrçapyдыц бшкп фоpмaсы:
- экiмшiлiк фоpмaльдi жYЙенi жеделдетy (шетелдiк aзaмaттapды тipкеy, визaлap, кеден ^оце-дypaлapы);
- инфparç¥pылымды дaмытy (rçaлa, облыс оpтaльщтapынaн шaлFaйдa жaтrçaн экотypистiк жеpге бapaтын жолдapды жarçсapтy, денсayльщ сaкray сaлaсы бойыншa нысaндap сaнын кeбейтy мен ^ош^ YЙ кешендеpiн aшy мен тaмa^тaнy сaлaлapыньщ кэсiпкеpлiгiне мYмкiндiк жaсay);
- сaльщтьщ pежимдi ж¥мсapтy;
- т¥pFыльщты хaльщтьщ тypистеpдi бейбiтшiлiкпен rçaбылдayынa нaсихaт жaсay (мысaлы, rça-зaжrыц rçонarçжaйлылыFын кepсетy aprçылы);
- елiмiз жaйлы жaлFaн rçayirni arçпapaт беpетiн arçпapaт сaйдттapын зaнды тYpде блоктay.
Нэтижесшде Kaзarçстaн Республитасыньщ имиджiн rçaлыптaстыpyдьщ концепциясын жaсayFa
болaды K^ip елiмiз ^тетен хaльщapaльщ беделдi ¥йымдapдыц бaс rçосaтын жеpiне aйнaлFaн. Мэселен, елiмiзде втюзшетш АзиядaFы ынтымaкraстьщ жэне e3apa сешм шapaлapы жeнiндегi кецестщ сaммиттеpi, Шaнхaй ынтымaкraстьщ ^йымыныц жиындapы, Элемдiк жэне дэстYpлi дiндеp жетекшiлеpiнiц съезi, Еypaзияльщ медиa - K^a^CTa^^! дYниежYзiне таш етедi.«Kaзarçстaнньщ тypистiк мYмкiндiктеpiн нaсихaттay мarçсaтындa елiмiз хaльщapaльщ тypистiк биpжaлap мен кepмелеpге rçaтысyдa. Мэселен 2GG7 жылы Беpлинде eткен «ITB 2GG7» элемдш кepмесiндегi ^asa^CTa^^^ экспозицияныц тaбысын еpекше aтaп eтyге болaды. Бiздщ бpэнд Азия, Австpaлия жэне М^хит елдеpi apaсындaFы Yздiк aтaнды», - Cпоpт жэне тypизм министpi Темipхaн Досм¥хaм-бетов. Kaзa^стaн экспозициясы Шaнхaйдa eткен «WTF 2GG7» жэpмецкесiнде де бipiншi оpын aлды. А^тн aйындa Kaзarçстaн Мaдpидте eткен элемдегi ец ipi FITUR хaльщapaльщ тypистiк кepмеге rçaтысты.Елiмiздщ тypистiк мYмкiндiктеpiн шетелге нaсихaттay бapысындa жыл сaйын Алмaтыныц тepiнде «KITF», aл Елоpдaдa «Астaнa - Leasure» arra хaльщapaльщ кepме мен Шь^ыс Kaзarçстaн облысындa «Белyхa» хaльщapaльщ тypистiк фестивaлi eткiзiлiп т¥paды. «KITF» жэpмецкесiнiц дец-гейi apтып келедi. Б¥Faн 2GG7 жылы 33 елден 45G комтанияньщ ^тыс^ны дэлел.БYгiнде элемнщ жетекшi arçпapaт aлпayыттapы ВВС, CNN, Euro News телеapнaлapындa Kaзarçстaнныц кepiктi тaби-Faты, хaлrçы, мэдениетi тypaлы бейнеpоликтеp кepсетiлyде. Б^л тypистiк мYмкiндiктеpiмiздi шси-хaттaйтын тиiмдi жол^здщ кец бaйтarç елiмiз элем елдеpi бойыншa кeлемi жaFынaн 9-оpындa т^-paкraп тдо. CоFaн rçapaмaстaн биыл Kaзarçстaн тypизм сaлaсындa 6S- оpыннaн 71-ге тeмендеп кеттi. Cыpттaн келетiн тypистеpдiц сaны 2GGG жылFы кepсеткiшпен ^лып келедь Бaсты себебi-¥йымдaс-тьфушыльщ кедеpгiлеp.Мaмaндapдыц деpегiне CYЙенсек, дYниежYзi бойыншa жaлпы тypизмнiц 6G пaйызын iскеpлiк тypизм к¥Paйды екен. Kaзarçстaнньщ элемдiк геосaясaттaFы сaлмaFы елдегi ту-pизмнiц осы 6íp сaлaсын дaмытyFa Yлкен мYмкiндiк беpiп отыp. Я~ни, елiмiз бiздiц елден e3iœ эко-номикaльщ сеpiктес iздеп келyшi компaниялap aprçылы дa a^a тaбyынa болaды.Iскеpлiк тypизмнiц элем бойыншa жылдьщ aйнaлымы 7GG млpд. доллap. Еypопa мен Амеpикa сия^ты дaмыFaн елдеp эpiптес iздеген бизнесмендеpдiц есебшен- arç ^омa^ты rçapжы тayып отьф. Бiз отaндьщ тypизмдi дaмытyдa элi кYнге KЫpFызстaнмен теpезе те^с^е aлмaй отыpмыз. Мэселен бYгiнгi тaндa e3 отaндaстыpымыз Бypaбaйдaн repi Ыстьщкeлге бapFaнды тэyip кepедi. взге елдщ ^выш^та ^йы-лып жaтrçaн rçaзarçстaндьщтapдьщ rçapжысы неге eзiмiздiц елдегi тypизмге неге к¥йылмaсrça. Бiздiц елде шипaжaйлap мен демaлыс оpындapы rçaншa мa элде сол демaлыс оpындapын жapнaмaлayдa олaкгьщ тaнытып жYpмiз бе немесе ^ызмет кepсетy сaлaсы д^ыс жолFa rçойылмayынaн болap. Мемлекеттiк бaFдapлaмa бойыншa Cпоpт жэне тypизм министpлiгiнiц бaстaмaлapы к^ш^лы^. Алaйдa, б^л жоFapыдa aйтылFaн мемлекет-пк бaс жоспapлap iске aсrçaншa отaндaстapымыз жaт
журттардыц экономикасына Yлес косары анык. Заман талабына сай инфракурылым мен туриспк кызмет керсету, туристiк кластерлер, ец бастысы туристердщ каушшздшн камтамасыз етпей Казакстанныц керiктi жерлерiн жарнамалап туристердi тарту бос бекершiлiк. Оныц Yстiне БYкiл-элемдiк туризм уйымы Бас Ассамблеясыныц 18-сессиясы 2009 жылы Астанада етп. Аталмыш жиынды жогары децгейде еткiзу Ymrn аталмыш мемлекеттiк басты жоспарлар нэтиже беруге тиiс. Эйткеш, сессияга катысушы елдер алдында туризм саласындагы жетiстiктерiмiздi керсете алатын-дай жагдайды калыптастыруга тиiспiз. Туримдi брэндке айналдыру Yшiн аксап жаткан туризм саласыныц кемшiн тустарын жеделдетiп тYзеу кажет. Бiздiц бул саладагы непзп мiндетiмiз бiлiмдi де бiлiктi туризм маманын дайындап шыгару. Туризм элшпесш танытушы сол елдщ экскурсовод жетекшю болып табылмак. Елге келген шетелдiктердi сол кала немесе елке тарихын кызгылыкты эцпмелеп туристтердi баурап алатын экскурсоводшыны дайындап шыгару Yшiн кажырлы ецбек пен озык тэж1рибе кажет. Елбасыныц накты 100 кадамындагы шетелдш инвесторларды тарту бiлiм беру саласында озык тэжiрибелермен алмасуга болашак туризм мамандарыныц шетелден озык тэжiрибесiн мецгеруше Yлкен мYмкiндiк тугызары анык.
Yкiметтiц 2005 жылгы 25 маусымдагы № 633 бектлген каулысы бойынша,"Туризм" пилотты кластерiн куру мен дамыту жоспарын жYзеге асыру максатында Туризм жэне спорт министрлш туристiк кластердi куру YЩiн пилотты аймактар (Алматы жэне Алматы облысы) аныкталды. Кала эюмшшп 2006 жылы 13 желтоксанда № 8/1497 Эюмшшк каулысымен бекiтiлген "Алматы каласында туристiк кластердi дамыту мастер-жобасын"эзiрледi.
Туризмнiц басты кейiпкерi болып саналатын туристерi жеке тулга, туристiк топ, жануя, гылы-ми топтар, спорттык жэне iскерлiк топтар болып белшсе олардыц туристiк саяхатка келулерiнiц максаттарыда эртYрлi жеке тулгалардыц кебiсi осы елдеп туган-туыстары мен достарымен кзде-суге келедi ягни когамдык турдеп максатта, туристтердiц 80 % гскерлш байланыстар бойынша элеуметтiк-экономикалык максатта келед^ ал калган туристер елтану жер кер максатындагы сая-хатшылар болып табылмак. Туризм кластерлерiнiц езегi кызмет керсету саласы болып табылады Сондыктан Туризмнiц кластерлiк тургыда даму жобасын талдау жасайык. Кластерлердi уйымдык баскару(мэдени ресурстар, табиги ресурстар); Кластерлер навигаторы: улттык туризм, жергiлiктi пилоттар, такырыптык пилоттар. Кластерлер ядросы: туроператор мен турагенттер, конакYЙлер мен демалысYЙлерiнiц кешеш, келiк кызметi(эуе, темiр жол, авто, такси), тамактану кешенi кызме-тшщ нэтижесiнде туризм кластерлерiнiц кызмет етуше жол ашпак.
Туризм индустриясын дамытудыц карапайым тYрi ол улттык конак жайлылыгымызды туризм-нiц аспектiлерiне сай калыптастыру болып табылмак. Казак даласы тарихи мураларга да эсем жер-лерге де бай сол байлыгымызды географиялык тургыдан шогырландыру аркылы казак халкыныц конакжайлыгын оныц iшiнде туристерге улттык тамактар усыну, улттык ойындардыц шарттары-мен таныстыру жэне ойнату, улттык накышта толык жабдыкталган кшз Yйлерде келген туристердi кYту, этнотуризмнщ бастапкы кадамы. Алматы каласында жацадан ашылган "Куырдактык кекесiм дэмханасы тек кана казак халкыныц улттык тамагыныц жYЗ тYрiн келушiлерiне усыныгандардыц алгашкысы. Бул Ас ордасыныц iшi таза казакы накышпен безендiрiлген Yкiлi домбырадаан бастап тYCкиiз, тYлкi тумак, зерлi оюлы сырмактар теселген, ас куйылган ыдыстарына дейiн казактыц ас-тау, табак, ^б^ агаш аяктары. Ал ас мэзiрiнде казактыц улттык тагамыныц жYЗ тYрi бар. БYгiнде дэмхана ею жерден ашылган. Эр жума сайын казак халкыныц енер, гылым жэне белгiлi бiр салада атакты адамдармен, эншi,кYЙшi, бишiлеiрмен кездесу уйымдастырылып, аягы улт аспаптарыныц концертiне уласады. Бiр атап айтатыны дэмхана тек салауатты емiр салтын устангандыктан ас мэзiрiнде алкогольдiк iшiмдiктер атауымен жок оныц орынын кымыз, шубат, айран, шалап де-гендер баскан. Жогарыда айткан карапайым этнотуризмнiц бастауы осы болатын. Соцгы кездерi "Weekend" турлар деген атауы бар демалыс турлершщ бiр аспектiсiне кiретiн тамактанудыц улттык тYрi болатын.
БYгiн де туризм iрi капиталдарды, негiзгi каражаттарды жэне ецбек ресурсыныц аукымды бе-лшн iске коскан, элемдiк Валдык ешмнщ II пайызына дейiн орын алып атырган iрi элемдiк сала. Бул Жаhандану децгейдегi салмакты саясат, Yлкен акша жэне бизнес болып саналады. Туризм Yш ец iрi экспорттык салалардыц курамына автомобиль, жасау жэне мунай ендiру енеркэсiбiнен кейiн енедi. Туризм шаруашылыктыц ец каркынды жэне ез шыгынын езiетей алатын тYрi болып саналады. Франция, Испания, Грекия, Туркия, Венгрия жэне Египет елдершде туризм мемлекет бюд-
№ 2. 2016
жетше eтеYлкен Kipic KÍprÍ3eTÍH непзпэкономиканыц саласы болып табылады. Элемдiк нары;та Каза;станныц тур ешмдершщ ;озгалысына эсер eTeTÍH туризм индустриясыньщ дамуына жэне б^л мэселелердi ;алыптастыру жeнiндегi зерттеулер. Сонымен ;атар 1992 жылдан берi кептеген зацдар енпзшш жатыр. Каза;станныц ;азiрri экономикасында туризм рeлi Yздiксiз есуде. Бiра;та осы тац-да Казахстан Республикасында туризм индустриясын еркендету жeнiндегi Yлкен проблема туып отыр. Туризм саласы жэне жYЙесi элi ;алыптаспаган кезде бYгiнгi танда индустрия туралы не айту-га болады? Когам б^л мэселеш айтып, жогаргы децгейге дейiн с^ра; кетеру тиiс. Осы заманга туризм индустриялды формасы бар, ^лпъщ экономиканыц дамытудыц негiзгi катализарыры болып табылаты, жаца ж^мыс орнын пайда болдыратын, ^лтты; кiрiстiн eсуiне эсер ететш, жергiлiктi ха-лы;тыц т^рмысын кeтеретiн экономикалы; ;^былыс. Туризм саласында алдыцгы ;атардагы ше-телдiк туризм индустриясын мысалга алса;, оган салынган инвестициялардыц тез eзiн-eзi а;тауы-ныц ец жогаргы тиiмдiлiгiн кeремiз. Б^л дегенiмiз туризм eзi жетiлген мемлекеттщ экономикасына оц ы;палын тигiзедi деген сез. Fылыми iзденiстiн eзектiлiгi - Каза;станда туризм индустриясын дамытудыц непзп ма;саты - ;азiрri заманга сай жогаргы тиiмдi жаца технологияларды пайдалана отырып ;абшетп туристiк кешен К¥ру. Туристiк кешендi ;^руга басты ;ажетп кластерлер:
- на;ты ма;сатты-багдарлама;
- мы;ты сервис-коммуникациялы; ;^ралдармен ;амтамасыз етшу;
- оптималды транспортты; ;ызметтщ барлы; тYрiмен жабды;тау;
- ;ызмет керсету саласына озы;та бiлiктi мамандарды ;амту.
^орытынды. Эрбiр мемлекеттiн интеллектуальды, экономикалы;, ^лтты; рухани жэне мэде-ни децгеш, оныц бiлiм беру салалары мен даму ;ар;ынына тiкелей байланысты. Сонды;тан гылы-ми техникалы; прогрестщ дамуы мен елдiн нары;ты; экономикага eтуi, жаца маманды;тар бойын-ша жYЙелi тYрде даярлаудыц ;ажеттшгш тудырды. Осы т^ргыдан алганда туризм мамандарын жYЙелi тYрде кэсiби даярлау, жалпы элеуметтiк сипат;а ие бола отырып, хал;ымыздыц салауатты eмiр CYPУ салты мен рухани мэдениетiне жастардыц кэшби танымды; кез;арастарын кецейту, туристiк ю-эрекеттер ар;ылы ^лтты;, жалпыадамзатты; ^^ВДылыщтарды насихаттау керек. Осы орайда, жогары о;у орындарындагы болаша; туризм мамандарын, атап айт;анда туризмнiн таным-дыщ-а^паратты; ;ызметш жYргiзушi экскурсоводтарды, экскурсия Yдерiсiнде туризм субъектше-рiне этнографиялы; бiлiм мен тэрбие беру ма;сатында ;аза; этнопедагогикасыныц материалдарын пайдаланып ;ана поймай, осы экскурсияларды даярлау технологиясын мецгеруге де даярлы;тарын ;алыптастыру eзектi мэселе болып табылады. Олай дейтш себебiмiз, шетелдш жэне отанды; туризм субъектiлерi гасырлар бойы eзiнiн кeкейкестiлiгiн жогалтпай, керюшше, эрбiр ;огамды; ортада болган езгерютерге байланысты жетiлiп отырады. Елбасы ^сынган Yздiк отызды;;а апарар "На;ты 100 ;адам" стратегиясын елiмiздiн туризмi мен ^лтты; демалыс индустриясын бас;ару саласына багыттай отырып, ¥лтты; туризмдi дамытудыц жаца жобаларын жасап жэне оны iске асыруга шетелдiк инвесторларды тартуымыз ;ажет.
ЭДЕБИЕТ
[1] Сейдахметов А.С., Тыш;анбаева М.Б. Кластердщ экономикасы жэне ^йымдастыру непздерг
[2] Зайцева Н.А. Менеджмент в социально-культурном сервисе и туризме. - М.: Академия, 2003.
[3] Еамжанова С.Р. Турист нары;. - Алматы, 2000.
[4] Жайна;ова Т. Туризм дамуы. - Алматы, 2002.
[5] 1лиясов Д.К. Туризм статистикасы. - Алматы, 2006.
[6] Котлер Ф. Туризм непздерг - Алматы, 2000.
REFERENCES
[1] Seidakhmetov A.S., Tyshkanbaeva M.B. Economics of cluster and the basics of organization (in Kaz.).
[2] Zaytseva N.A. Management in the socio-cultural service and tourism. M.: Academy, 2003(in Kaz.).
[3] Esimzhanova S.R. Tourist market. Almaty, 2000(in Kaz.).
[4] Zhainakova T. Development of tourism. Almaty, 2002(in Kaz.).
[5] Il'yasov D.K. Tourism statistic. Almaty, 2006(in Kaz.).
[6] Kotler F. Basics of tourism. Almaty, 2000(in Kaz.).
ОСНОВЫ СОЗДАНИЯ КЛАСТЕРОВ НАЦИОНАЛЬНОГО УПРАВЛЕНИЯ ТУРИЗМА И ИНДУСТРИИ ОТДЫХА СТРАНЫ
М. М. Макимбаева
Ведущий инженер лаборатории гляциологии ( Институт географии, Алматы, Казахстан)
Ключевые слова: туризм, индустрия национального отдыха, кластер, стратегия, экскурсия.
Аннотация. Рассмотрены стратегические основы системы управления индустрией национального отдыха и туризма в контексте развития экономики страны. Для развития индустрии национального отдыха на основе стратегии Главы государства "100 конкретных шагов" и Плана нации по вхождению в 30 развитых государств в сфере управленния индустрией национального отдыха представлено применение метода кластеризации в управлении туристической отраслью. Приведены достижения национального туризма.
BASICS OF CREATION OF CLUSTERS OF THE NATIONAL TOURISM MANAGEMENT AND THE RECREATION INDUSTRY OF COUNTRY
M. M. Makimbaeva
Lead Engineer of Laboratory of Glaciology (Institute of Geography, Almaty, Kazakhtan) Keywords: tourism, industry of national recreation, cluster, strategy, excursion.
Abstract. Strategic basics of the management system of the industry of national recreation and tourism in the context of the economic development of country were considered. Based on the strategy of the Head of government "100 concrete steps" and on the Plan of the Nation by joining to the thirty developed countries in the area of management of the industry of national recreation for the development of the industry of national recreation the application of clustering method in the management of the tourism branch are presented. As a result, achievements of national tourism are shown.
