CC BY
19Туризм и рекреация
А9К 91(091)
В. Б. АБДИМАНАПОВ1, К. М. ОМАРОВ2
1 Г.г. к., Казахстан географиясы жэне оцыту эдiстемесi кафедрасынын доцент 2 П.г.к., Казахстан географиясы жэне оцыту эдiстемесi кафедрасынын доцентi (Абай атындагы Каз¥ПУ)
жет1су эц1р1н1ц колайлы имидж1н калыптастыру жолдары
Жетку аймагындагы туризмдi дамыту Yшiн онъщ мацызы мен цолайлы имиджiн цалыптастыру мэсе-леа жэне оныц негiзгi жолы ашыц айтылган.
Тгрек свздер: имидж, рекреация, туризм, Жет^.
бщрде туризмнщ дамуына, рекреациялыц ресурстарды пайдалану дэрежесше, уйлес1мд1 туристш элеуетш багалауга жасалган талдаулар непз1 кластерлеу болып табылатын аумацтын шю экономикалыц мумюнд1ктер1 мен цоршаган орта жагдайын ескере отырып туриспк цызмет турле-рш айцындайтын рекреациялыц ресурстарын игеруд1 кездейтш туризм мен демалысты дамытудын тугырнамасын жасауга мумюндш берд1. Эщрдщ туриспк ешмдер1 алыс шет елдердеп туристерге эл1 белпс1з болгандыцтан болашацта оны халыцаралыц цызымет керсету нарцына шыгу бугшп таннын езект мэселес болып табылады. Бул мэселе туристш имиджд1 цалыптастыруга непзделген тутас б1р гылым. Аталган стратегия туриспк саланы 2007-2011 жылдар аралыгында дамыту Багдарламасынын манызды бел1мдершщ б1р1 болып табылады.
Жетюу ещршщ туриспк имиджш цурып оны бекту мэселес келетш туристер агынын арттыру, келген оларга керсетшетш туристш цызымет сапасын арттыру, шипажайлар мен жагажайлардагы басцада сауыцтыру жэне демалыс орындарынын бэсекелестшке цабшеттшгш арттыруды цамтиды.
Ол ушш Капал-Арасан, Жаркент-Арасан, Алма-Арасан шипажайлары мен Балхаш пен Алакел, Капшагай жагалауындагы жагажайлардагы демалыс орындарында керсетшетш цызымет турлер1, манызды туриспк багыттары туралы электронды ацпараттыц-жарнамалар, туристш каталогтар мен дангылдар шыгарып оларды ел1м1здщ ш1нде жэне шет елдерде тарату цажет.
Емд1к-шипажайлыц жэне жагажайлыц демалыс аймацтары мен туриспк нысандардын тартым-дылыгын оцып-уйренуд1 кездейтш маркетингпк зерттеулер журпзуд1, Казацстандыц жэне шет елдш туристер ушш жарнамалар шыгаруды, туристш фирмаларга турларды уйымдастыру мен етюзу туралы эдютемелш кемк керсету, емд1к-шипажайлыц кешендер мен демалыс орындарынын цызымет керсетуш1 цызыметкерлершщ бшктшктерш арттыратын арнайы курстар уйымдастыру ещрде туризмд1 еркендетудщ манызды элементтер1 болып табылады.
бщрдщ туриспк кэсшорындары жергшшт басцару органдары мен Алматы обылыстыц туризм жэне спорт басцармасынын туризмд1 дамыту бел1м1, жерп царжы кездерш тауып республика келемшде жарнамалау арцылы имиджш кетеру мэселесше баса назар аудару цажетпп бугшп таннын тушнд1 мэселесшщ б1р1 болып табылады. Себеб1, жеке компаниялардын умтылысы жарна-малыц нэтиже бермейдь Казацстаннын халыцаралыц цауымдастыцтагы имиджш цалыптастыру ушш елбасы Н. Э. Назарбаев келел1 усыныстар енпзуде. Б1ртутас экономикалыц кещстш цуру жешндеп басцосуларда цогамдыц-саяси манызы бар ел1м1здщ дуниежузшк аренадагы имиджш кетеруге мумкшдш беретш ю-шаралар цолга алынуда.
2004 жылы Лондон цаласында Казацстаннын алгашцы туристш екшдт ашылды. Б1рац ел1м1з-дщ туриспк имиджiн цалыптастыруга непз болатын факторлар халыцаралыц жэрменкелер мен биржаларга цатысумен шектелмей, мундай денгейдеп ауцымды ю-шараларды ез ел1м1здеде етюзу
кажет.
Осы факторды ескере отырып, бiздiц елiмiз 2001 жылдан бастап ^азакстандык халыкаралык туристш кврменi (KITF) вткiзiп келедi. 2003 жылдан бастап ол букш дуниежузшк туристiк уйым (ЮНВТО) халыкаралык шаралардьщ кYнтiзбесiне енгiзiлген. 2005 жылы бул жэрмецкеге дуние-жYзiнiц 34 елшщ туризм индустриясыныц 450 астам вкш катысты. Жогарыда аталган шаралар Казакстандык Туристiк Жэрмецке Iteca кврме компаниясымен бiрлесе отырып барлык туристiк нарыкка катысушылармен эрiптестiк байланыс орнатуга зор улес косуда, Алматы обылыстык туризм жэне спорт баскармасыныц туризмдi дамыту бвлiмiнiц деректерiне жасалган талдаулар вщрдеп туристiк кэсiпорындар вз ресурстарын Берлинде (ITB), Лондонда (WTM), Миланда (BIT), Мадридте (FITUR) вткен жэрмекелерге, сонымен катар, Кандагы, Мюнхендегi жэне Мэскеудеп «Реалтекс» инвестициялык салондардагы кврмелерге катысуда [1]. Осындай халыкаралык жэр-мецкелер мен форумдарда туристiк кэсiпорындар вз вшмдерш усынып, вщрге косымша инвисти-циялык ресурстарды тарта алады.
Жетюу вцiрiнде колайлы туристiк имидждi калыптастыру максатында iшкi туристiк кызымет кврсету нарыгында жогары детерменантка иеболу сипатымен ерекшеленетiн бэсекелестiкке каб> леттi басымдыктарды одан ары арттырып, халыкаралык нарыкка шыгу Yшiн имидждiк саясаттыц тетштерш кещнен пайдалану кажет. Аталган мэселеш маркетинг теориясы тетiктерiне негiзделiп, шет елдiк фирмалар тэжiрибесiнде кещне колданылатын сапа, тазалык жэне гигиена имидждерш калыптастыру мен баганыц жiктелуi, интернет, теледидар мен газер-журналдарда максатты жарнамалар беру багытында кешендi iс-шараларды жузеге асыру кажет.
Эщрдеп туристiк саланы кластерлеу кызымет кврсетудi iске асыру мен туристш вшмнщ втiмдiлiгiн ынталандыратын маркетингтiк стратегияны жузеге асыру технологияларын жасауды талап етедi. Бренд, сауда белпш, жагымды имдж, казiргi кезецнщ имидждiк саясаттыц тиiмдi экономикалык тетiктерi болып табылады. Эщрдеп туроператорлар тутынушыларды кецейтш, санын арттыру Yшiн вздерi жумыс iстейтiн аталган аумакта гана емес, республиканыц баска вщрлер мен шет елдерде де жарнамалар беруi тиiс. туристiк фирмалар кызыметвде маркетинг тетштерш пайдалану бiр жагынан олардыц кызыметш тутынушылардыц эрекетi айкындаса, екiншi жагынан вздерi пайдаланатын маркетингтiк технологияга тэуелдiлiгiне негiзделедi [3].
Kазiргi кезецдеп экономикалык YPДiстер туристiк кызымет кврсетуде маркетингпк техноло-гияларды тиiмдi колдану аркылы вщрдеп туристiк нарыкка тутынушыларды тарту, сонымен катар, аталган аумактыц iшкi жэне сырткы туризм дамыган орталык ретiнде бэсекелестiк кабшетшщ басымдыктарын аныктау жэне жалпы маркетингтiк стратегияныц кажетпгш негiзде кызыметш аткаратын Жетюу вщршщ жарнамалык-акпараттык туристiк орталыгын (ЖАТО) куруды кажет етуде. Маркетингтiк технологияларды енгiзудi iс жYзiнде екi децгейлi сызба негiзiнде жYзеге асыру керек. Олардыц бiрiншi децгейi вцiрдiц туриспк мYмкiндiктерi жвнiнде жлпы акпараттар беруге непзделген келелi ыкпал ету куралы аркылы, ал екiншi децгейi туристш уйымдардыц жеке страте-гияларын пайдалану.
Бiздiц ойымызша вцiрлiк ЖАТО субъект Алматы обылыстык туризм жэне спорт баскарма-сыныц туризмдi дамыту бвлiмi мен аталган аумактагы комерциялык туриспк уйымдар болуы тиiс. Бул курылымныц кызыметiн екiге бвлу екi себепке нпзделген. Бiрiншiден, маркетингтiк кызымет гылыми негiзделген усыныстарды куруды, кей жагдайда туристiк нарык субъектiлерi Yшiн инди-кативтi багыттаушы кврсеткiштердi камтамасыз е^ мYмкiн. Екiншiден, маркетингтiк зерттеулердi жYзеге асыру жацадан курылатын туристiк инфракурылым нысандарыныц кэсiби багытын, кызыметiн, курылымы мен мiндеттерiн аныктауга багытталган дурыс шешiмдер кабылдауга негiз болуы мYмкiн.
Шетелдiк жэне отандык туристердi тартудагы бэсекелестiк кYресте тутудыц басты факторы вщрлш туристiк внiмдi усына бшу дагдысы болып табылады. Егер бурын жекелеген шипажай-ларды усынса, казiр вцiрлердiц туристiк брендтерiн куруда. Тек туристердi гана емес, инвес-торларды тартуды да квздейтiндiктен бул тэжрибе взiн-взi толык актайды. Кандайда бiр дэрежеде елдiц келбетiн ашатын вкшетп логотипi бар вз имиджiн айкындауды колга алган алгашкы мемлекет Испания болып табылады. Ол ашык кызыл тYCтi кYн мен елдiц атын кврсететiн Yлкен эрi айкын эрэштермен ESPANA жажу тYрiнде берiлген [2].
ДYниежYзiлiк кауымдастык Yшiн табигаты бастапкы калпында сакталган болып квршетш
География жэне геоэкология Macenenepi / Вопросы географии и геоэкологии / Issues of Geography and Geoecology
Жетюу eqipi Казакстан Республикасындагы аумактык рекреациялык кещстжтщ 6ip бвлiгi болып табылады. Елiмiздщ оцгYCтiк-шыFысыньщ брендi химиялык курамы жанга шипа болатын бiрегей кeлдерi мен емдiк балшыктары, жиделi-кeктеректi тогайлары, биiк таулы муздыктары, тартым-дылыгымен ерекшеленетiн кумды алкаптар, Талгар, Шелек, Шарын, 1ле, Кексу, Аксу, Лепш, Тентек eзендерiнщ Балкаш пен Алакелге куяр сагасындагы сулы-батпакты ландшафттары, сирек кездесетш eсiмдiктерi мен жануарлары, бiрегей мэдениетi мен археологиялык жэне сэулет ескерткiштерi аткара алады.
Жетiсу eщрiнщ республикалык жэне халыкаралык мацызы бар туризм мен демалыстыц орталыгы ретнде усынуга сэйкес келетiн зацды мэртебес бар тартымды табигат ескерткiштерi, реликт жануарлар мен eсiмдiктер мемлекет тарапынан ерекше коргауга алынган Алматы, Ала^л корыгы, Тeменгi 1ле, Бектауата, Торацгылы, Токты, Жоцгар Алатауы, Жогаргы ^ксу корыкша-лары, «Алтынемел», «Шарын», «Кeлсай галдер» улттык бактары сиякты халыкаралык децгейде танылган нысандар мYмкiндiк береди
Реликтi шагала мен батпакты-сулы ландшафттар мемлекет тарапынан ерекше коргауга алынган Ала^л мемлекеттiк корыгы мен «Алтынемел», «Шарын» улттык табигат бактары аумагындагы табиги нысандарыныц бiрегейлiгi ЮНЕСКО жэне баскада халыкаралык уйымдар тарпынан мойын-далуы отандык туроператорлардыц жарнамалауына мYмкiндiк бередi. Сонымен катар, егер нысан ЮНЕСКО-ныц бYкiд дYниежYзiлiк муралар тiзiмiне енсе неммесе халыкаралык кауымдастык тркесе оны дамтуга шетелдiк уйымдардан тарапынан каржыландыру жещл болады [4].
Жетюу eцiрiнiц туристiк eнiмдерiн шю жэне халыкаралык нарыкка усынудыц казiрri кездегi стратегиясын калыптастыру Yшiн тeменде кeрсетiлген шараларды жYзеге асыру кажет:
туракты тYрде республикалык жэне шет елдiк аппарат куралдарында eцiрдiц туризм мен демалыстыц даму мYмкiндiктерiн насхаттайтын кец кeлемдi жарнамалык-акпараттык шаралар уйымдастыру;
туризм саласы бойынша кeрмелiк-жэрмецкелiк кызыметп дамыту;
Казакстан Республикасына туристер жберетш негiзгi елдерде eцiрдiц туристiк мYмкiндiктерiн насихаттайтын презентациялар уйыимдастыру;
Казакстандык жэне шет елдш туристер Yшiн туристер агыны кeп болатын орындарда акпарат-тык орталыктар торын уйымдастыру;
eцiрде туристер мен демалушыларды кабылдауды Yйлестiру жэне оларды орнадастыруды уйымдастыру, Астанада, обылыс орталыгында конгресстiк-кeрмелiк кызыметп Yйлестiрудi кам-тамсыз ету максатында конак Yйлер мен демалыс орындары кызыметкерлершщ катысуымен жиын-дар, дeцгелек столдар eткiзу аркылы жарнамалык-акпараттык шаралардыц тиiмдiлiгiн арттыру;
калалардагы iс шараларды, жобаларды сонымен катар eцiрдегi туризмдi кластерлiк жуйемен дамыту тугырнамасыныц дер кезiнде жэне сапалы насхатталуы Ymrn БАК ынтымактасу;
халыкаралык талаптарга сэйкес келетш жэне аталган сала дамуын кeрсететiн мультиплика-тивтiк нэтиже ескершетш казiргi кезендегi туризм статистикасын кадлыптастыру;
турист Yшiн акпараттарды iздеуге жэне кажетп товарларын сатып алуга жэне мiндеттi тeлем-дердi тeлеуге колайлы жагдайлар тудыру.
Туристiк аумактыц бренд eцiрдегi туризмдi дамыту Yшiн гана емес, тутас ел экономикасы Yшiн тиiмдi болып табылатын курылган коммерциялык Yрдiс. Эйткенi «улттык бренд» iрi келiсiм шарттарга кол койып, мацызды жобрларды инвистициялау мэселелерiн шешуге ыкпал етуi мYмкiн. Казiргi кездегi бэсекелеспк кYрес бренддингтiк максатты багдарламалар кабылдауды кажет етедi. Жаца акпараттык кещстш интернеттi пайдалану туризм саласыныц дамуына колайлы эсер етедi, бiрак, оган адам факторыныц ыкпалы байкалады. Егер елдщ туристердi кабылдау мен жiберумен айналысатын туроператорлар кездеспесе мэселелер карастырылмаса, келiсiм-шартка кол коймаса туристермен алмасу жYрмейдi. Сондыктан халыкаралык кeрмелер орасан зор мацызга ие болады [5]. Бул эшресе халыкаралык туризмдi дамытуга негiз болатын келiсiм шарттар жасауга мYмкiндiк бередi. Жетiсу eцiрiнiц шипажайлары туралы акпараттык окшаулык байкалады. Шет елдш туристiк кызыметтi тутынушылар Yшiн бул аумактыц туристiк мYмкiндiгi туралы бшмейдь Сондыктан BBC, Discovery, National Geographic сыякты дYниежYзiнде децгейi жогары телеарналарда жарна-малар берудiц стратегиялык мацызы зоры. Жоспарланган шараларды жузеге асыру белгiлi мeлшерде каржы жумсауды кажет етедi.
Аумактыц узак мерзiмдi даму тугырнамасын жузеге асыруды уйымдастырудыц негiзi ретiнде дестинация маркетингi деп аталатын баскару жYЙесi алынады. Дестинация маркетингi - бул инвиситицияны тартуда калалар арасындагы бэсекелеспктщ артуы нэтижешнде пайдаболган жаца багыт[3]. Бул тYсiнiкке кец маганада талдау жасайтын болсак вндiрiс пен оныц калыпты кызымет ортасын калыптастыруга накты жэне сенiмдi ец колайлы жагдай тудыруга жэне нарыктык кагиданы пайдалана отырып, когамды уйымдастыру жэне десиенацияныц бэсекелестiкке кабшетш камтамасыз етудi реттеуге багытталган барлык жергiлiктi экономикалык саясат.
Iшкi жэне халыкаралык туристiк кызымет кврсету наркна туристiк внiмдi шыгару Жетiсу вщршщ колайлы географиялык орыны, Алматы, Караганды, Астана калалаына, Кытай шекарасына халыкаралык мацызы бар жолдарга жакындыгы, бiрегей табиги нысандардыц, сирек кездесетiн вамдштер мен жануарлардыц, казак халкыныц тарихи-мэдени мураларыныц болуы, балалар мен ересектердщ жагажайда жэне суда демалуына колайлылыгы, эуеской ацшылык пен балык аулауга мYмкiндiк беретiн алкаптардыц болуы сиякты бэсекелестiкке кабшеттшктщ басымдыктарына нгiзделуi тию.
Аталган аумактыц туристiк багыттарыныц дацгылдары мен буклеттерiн жасау Жетiсу вщршщ колайлы имиджш калыптастыруга жаксы мысал болады. Буклеттщ мукабасына Алаквлдегi Арал-твбе аралын, Тентек пен 1ленщ сагасындагы сулы-батпакты ландшафттарды, реликтi шагаланы, Кыскаш пен Арганаты, Дауылбай, Баянжурек, Актау, Улкен жэне Кiшi Калкан тауларыныц бiрегей табигат ескерткiштерiн, ежелп Койлык каласындагы «шыгыс моншасы хамамды» немесе «Шарын шаткалы» мен «Айгыт кум» ландшафттарын бейнелеуге болады. Туриспк буклеттщ немесе дац-гылдыц жасаушы дизайнерлер Бренд YPДiсi дестинацияныц мэнш ашып кврсетуге багытталатын-дыктан оны жасау кезiнде оныц дизайнерi демалыстыц казiрri кезецдегi нускалары мен олардыц макамын бере алатындай бiрнеше атрибуттары мен ассотсиацияларын бейнелеуi тиiс. Жаца брендтщ ец негiзгi курамдас бвлт жаца логотип пен сауда белпсш жасау болып табылады. Оларга брендтщ жеке мэнi мен сэулетiн, жiгерлi эрi батыл, куатты, заман агымына сай жацашыл болуды, бойда тацгажайып окигаларды iздеу рухыныц болуын, сонымен катар ынтымакшыл жэне кызыкты болуды жан-жакты ашып кврсететiндей нышандардыц енпзшуш ойластыру кажет. Ец соцгы нэтижес Аралтвбе аралыныц кврiнiсiндегi реликтлi шагала калыктар ушкан асау толкында жYзiп бара жаткан желкендi кайык бейнеленген Жетюу вцiрiнiц туристiк логотипi жасалады.
Туристiк кызметтi кврсетудi экспорттауды дамыту мiндетiн шешу вцiрдiц имиджiн, казiрri кезецдегi туристiк статистиканы, халыкаралык камсыздандыру жYЙесiн калыптастыру, туристiк инфракурылымды дапмыту мен кайта жарактандыруга жагдай жасауды камтамасыз етету, виза алуды жещлдету шараларын шешу багытында тYбегейлi бет бурысты эрекеттерге квшудi кажет етедь Еншiлес салалар мен туризмнiц вщр, ел экономикасына коскан Yлесiн ескере отырып, Б¥¥ Статистика комиссиясыныц шешiмi шегiнде халыкаралык талаптарга сэйкес келетш казiргi кезецдегi туризм статистикасын калыптастыру жумыстарын жYргiу керек [3].
Жетюу вщрще енетiн жацадан всiр келе жаткан туристш нарыкка елiмiздiц туристш внiмдерiн тартуды колдау максатында кец квлемдi iс-шараларды жYргiзудi бюджеттiк каржыландыру мYмкiндiгi шектеулi гана емес, кврсетшетш туристiк кызыметке шетелдiк тутынушылар тарпынан сенiмде аз. Сондыктан бурын калыптаскан немесе жаца дамып келе жаткан туриспк нарык болуына байланысты вз туристш внiмдерiн усыну максатында мемлекет тарапынан БАК-да, телеарнада, кврмелерде, интернетте, каталогтар мен кiтапшаларда берiлетiн коммерциялык емес жарнамал-акпараттык кызыметке бвлiнетiн каржы тиiмдiлiгiнiц айырмашылыктарын ескеру кажет.
Дестинацияныц тартымдылыгыныц курамдас бвлiктерiне жYргiзiлген бакылаулар нактылы бiр туристiк орталыкка катысты туристердiц алган эсерi мен квзкарастарын брэндiн аныктауга кажеттiлiктiц сандык емес, сапалык кврсеткiштерiн пайдалана отырып жYзеге асыру керек екенiн кврсеттi. Мундай зерттеулер YPДiсiнде взгермелi жарнамалык-акпараттык шаралар децгейлерiн немесе брэндтi iс жYзiнде пайдалану мYмкiндiктерiн саралауды квздейтiн тестшеу кагидаларын пайдалану усынылады.
Жетiсу вцiрiнде туризм саласын одан ары дамыту Yшiн имидждiк жумыстарды одан ары жал-гастырып, аталган мэселенi оцтайлы шешу Yшiн шет елдiк жэне отандык тэжiрибелердi ескере отырып, жаца жобаларды жYзеге асыруды колдау кажет
География жэне геоэкология мэceлeлepi / Вопросы географии и геоэкологии / Issues of Geography and Geoecology
ЭДЕБИЕТ
1 Томпсон мл. А.А., Стрикленд А.Дж. Стратегический менеджмент: концепции и ситуации для анализа / Пер. с англ. - М.: Торговый дом «Вильямс», 2003. - 130 с.
2 Inskeep E. National and Regional Tourism Planning: Methodologies and Case Studies. - New York: Routledge, 1994. -249 p.
3 Гранберг А.Г. Основы региональной экономики: Учебник для вузов. - М.: ГУ ВШЭ, 2000. - 476 с.
4 Tourism and New Information Technologies. - Madrid: WTO, 1996. - 103 р.
5 Джанджугазова Е.А. Маркетинг в индустрии гостеприимства. - М.: Академия, 2003. - 224 с.
REFERENCES
1 Tompson ml. A.A., Striklend A.Dzh. Strategicheskij menedzhment: koncepcii i situacii dlja analiza. Per. s angl. M.: Torgovyj dom «Vil'jams», 2003. 130 p.
2 Inskeep E. National and Regional Tourism Planning: Methodologies and Case Studies. New York: Routledge, 1994. 249 p.
3 Granberg A.G. Osnovy regional'noj jekonomiki: Uchebnik dlja vuzov. M.: GU VShJe, 2000. 476 p.
4 Tourism and New Information Technologies. Madrid: WTO, 1996. 103 p.
5 Dzhandzhugazova E.A. Marketing v industrii gostepriimstva. M.: Akademija, 2003. 224 p.
Резюме
В. Б. Абдиманапов1, К. М. Омаров2
1 К.г.н., доцент кафедры «география Казахстана, экология и методика преподавания»
2 К.п.н., доцент кафедры «география Казахстана, экология и методика преподавания»
(КазНПУ им. Абая)
ФОРМИРОВАНИЕ БЛАГОПРИЯТНОГО ИМИДЖА РЕГИОНА ЖЕТЫСУ
Раскрыты основные пути и проблемы формирования благопрятного имиджа и его значение для развития туризма в регионе Жетысу.
Ключевые слова: имидж, рекреация, туризм, Жетысу.
Summary
V. B. Abdimanapov,1K. М. Omarov 2
1 Candidate of Geographical Sciences, Associate Professor of the Department of «Geography of Kazakhstan, Ecology and Methods of Teaching» 2 Candidate of Pedagogical Sciences, Associate Professor of the Department of «Geography of Kazakhstan,
Ecology and Methods of Teaching» (Kazakh National Pedagogical University named Abay)
DEVELOPMENT OF THE FAVORABLE REPUTATION OF THE ZHETYSU REGION
In article the main ways and problems of formation the favorable reputation and its value for development of tourism in Zhetysu region are considered.
Keywords: reputation, recreation, tourism, Zhetysu.
Поступила 07.10.2013 г.
