Научная статья на тему 'Халқ таълими ходимлари масофавий малакасини оширишнинг электрон тизими ва уни такомиллаштириш муаммолари'

Халқ таълими ходимлари масофавий малакасини оширишнинг электрон тизими ва уни такомиллаштириш муаммолари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
806
66
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
веб-форум / видеоконференция / масофали таълим / масофавий курс / чат / электрон малака ошириш / электрон почта / эълонлар тахтаси / web forum / video conference / distance education / distance course / chat / electronic qualification growth / electronic mail / announcement board.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Тайлаков Н. И., Тайлакова Д. Н., Низомхонов С. Э.

Мақолада халқ таълими тизимида фойдаланиб келинаётган педагогик кадрлар масофавий малакасини оширишнинг электрон тизимини такомиллаштириш бўйича илмий асосланган таклифлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ELECTRONIC SYSTEM OF PROFESSIONAL DEVELOPMENT OF THE NATIONAL EDUCATION STAFF AND PROBLEMS OF IT IMPROVEMENT

There are provided in the article scientific and reasonable reccomendations for improvement of distance-electronic system of the pedagogical staff retraining implementing the in system of national education.

Текст научной работы на тему «Халқ таълими ходимлари масофавий малакасини оширишнинг электрон тизими ва уни такомиллаштириш муаммолари»

г

v.

55 _j

Тайлаков Н.И.,

Тошкент шах,ар халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти ректори, педагогика фанлари доктори, профессор; Тайлакова Д.Н.,

Тошкент шах,ар халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти катта укитувчиси; Низомхонов С.Э.,

Тошкент шах,ар халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти катта укитувчиси

ХАЛК ТАЪЛИМИ ХОДИМЛАРИ МАСОФАВИЙ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШНИНГ ЭЛЕКТРОН ТИЗИМИ ВА УНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МУАММОЛАРИ

ТАЙЛАКОВ Н.И., ТАЙЛАКОВА Д.Н., НИЗОМХОНОВ С.Э. ХАЛК, ТАЪЛИМИ ХОДИМЛАРИ МАСОФАВИЙ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШНИНГ ЭЛЕКТРОН ТИЗИМИ ВА УНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МУАММОЛАРИ

Маколада халк таълими тизимида фойдаланиб келинаётган педагогик кадрлар масофавий малакасини оширишнинг электрон тизимини такомиллаштириш буйича илмий асосланган та-клифлар келтирилган.

Таянч суз ва тушунчалар: веб-форум, видеоконференция, масофали таълим, масофавий курс, чат, электрон малака ошириш, электрон почта, эълонлар тахтаси.

ТАЙЛАКОВ Н.И., ТАЙЛАКОВА Д.Н., НИЗОМХОНОВ С.Э. ЭЛЕКТРОННАЯ СИСТЕМА ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ РАБОТНИКОВ НАРОДНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И ПРОБЛЕМА ЕЁ УСОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ

В статье приведены научно-обоснованные предложения по совершенствованию электронных систем дистанционного повышения квалификации педагогических кадров, используемых в системе народного образования.

Ключевые слова и понятия: веб-форум, видеоконференция, дистанционное образование, дистанционный курс, чат, электронное повышение квалификации, электронная почта, доска объявлений.

TAYLAKOV N. I., TAYLAKOVA D.N., NIZOMXONOV S.E. ELECTRONIC SYSTEM OF PROFESSIONAL DEVELOPMENT OF THE NATIONAL EDUCATION STAFF AND PROBLEMS OF IT IMPROVEMENT

There are provided in the article scientific and reasonable reccomendations for improvement of distance-electronic system of the pedagogical staff retraining implementing the in system of national education.

Keywords: web forum, video conference, distance education, distance course, chat, electronic qualification growth, electronic mail, announcement board.

Электрон малака ошириш - бу Интернетдан фойдаланган цолда малака ошириш тизимининг ягона электрон ахборот-таълим муцити, технология ва шакли булиб, у замонавий телекоммуникация ва ахборот технологиялари асосида малака ошириш тизими фаолиятини шакллантириш мацсадида ташкил этилади.

Электрон малака ошириш (ЭМО) кайта тайёрлаш ва малака ошириш институтлари фаолиятини ахборотлаштириш буйича муво-фиклаштиради х,амда масофавий техноло-гиядан фойдаланган х,олда турли таълим дастурларини амалга ошириш имконини беради1.

ЭМО мультимедиа ва веб-технологиялар асосида укув-услубий ва технологик базага, замонавий компьютер воситалари ва лицензияланган дастурий таъминотга эга булади. Бинобарин, улар ёрдамида малака оширишнинг бошкарув жараёни услубий ва технологик жих,атдан кувватланади.

ЭМОни ташкил этишга масофали таълим сох,асида тажрибага эга булган ходимлар жалб этилади. Жумладан, телевизион мулокот, укув жараёнини ташкил этишда ахборот узатиш ва тармок технологиялари сох,асидаги мута-хассислар, Абдулла Авлоний номидаги халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва ма-лакасини ошириш марказий институтининг х,амда вилоятлардаги халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институтларининг мух,андис-техник ходимлари, малака ошириш институтлари бошкарув тизими сох,асидаги мутахассислар жалб этилади. Шу жумладан, малака ошириш фаолиятини дастурий таъминотда тулик акс эттириш учун компьютерчи-дизайнерлар, психологлар ва фан мутахассислари иштирок этишлари назарда тутилади. ЭМО фаолиятини мувофиклаштиришда вазирликнинг булим ва бошкармаси мутахассислари, ахборот ва таъ-лим технологиялари сох,аси буйича мутахассислар, тингловчилар х,ам катнашадилар.

Бугунги кунда халк таълими вазирлиги ти-зимидаги кайта тайёрлаш ва малака ошириш институтлари фаолиятида электрон малака

1 Тайлаков Н.И., Низомхонов С.Э. Масофавий таълимга мулжалланган интернетдаги порталлар. // «Физика, математика ва информатика», 2008, № 3. -36-40-б.

оширишнинг MOODLE укитишни бошкариш тизими ишлаб турибди (1-расм).

MOODLE - бу укитувчиларга онлайн тарзда интернет тармоFи оркали масофавий курслар-ни яратиш имкониятини берувчи укитишни бошкариш тизимидир. «Moodle» инглиз тили-да «Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment» иборасининг бош х,арфлари йиFиндисидан олинган суз бирикмаси булиб, у узбек тилида «Модуллар асосида объектга йуналтирилган динамик укув мух,ити» маъно-сини беради.

MOODLE укитишни бошкариш тизими (УБТ) иктидорли педагог ва компьютер дастурчиси Мартин Даугимас томонидан яратилган2. Бугунги кунда MOODLE УБТ дан университет, коллеж, мактаб, фирма, х,атто якка тартибда ишлайди-ган укитувчилар х,ам фойдаланмокдалар.

Абдулла Авлоний номидаги халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш марказий институтида масофадан малака ошириш курслари учун www.avloniymtk.uz сайтида укув портали ишлаб турибди. Масофавий малака оширишнинг битта курси учун жами соатлар микдори 144 соатни ташкил этади, жумладан маъруза матнларини укиш ва топширикларни бажариш - 92 соат, тармок оркали машFулотлар ва консультацияларда иштирок этиш - 7 соат, оралик назорат иш-ларини бажариш - 9 соат, контакт сессиялар (институтдаги амалий машFулотлар) 36 соатни ташкил килади.

Бу тизим оркали х,озирги кунда Узбекистон халк таълими тизимида 9 та фан йуналиши: информатика, математика, физика, кимё, биология, география, иктисодий билим асослари, бошланFич таълим, она тили ва адабиёт фан-лари буйича масофавий малака ошириш курслари мавжуд. Куйида «Иктисодий билим асослари» платформасидан назарий билимларни

2 http://www.moodle.org

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 3

1-расм. MOODLE уцитишни бошцариш тизими

2-расм. Узбекистон ^удудида масофали таълим асосида у^итувчилар малакасини ошириш харитаси

3-расм. Назарий билимларни узлаштириш

w.php?id=81

=> Mavzu bo'yicha batafsilroq ma'lumot olish uchun ilovadagi "O'zbekistonning bank va moliya tizimi.Davlat byudjeti va uni shakllantirish. Soliq tizimi" mavzusinl diqqat bilan o'qlb-o'rganlb chiqing

r.

1.2. O'zbekistonning bank va moliya tizimi. => Mavzu bo'yicha olgan bilimingizni quyidagi mashqni bajarish orqali tekshiring

V' soliq turiari mos ta'riflarni tanlana

1.1.3. Xalq ta'limi tizimi iqtisodiyoti. Xalq ta'limi muassasalarini moliyalashtirish. Xalq ta'limi xodimlarini mehnatiga haq to'lash va rag'batlantirish

Xalq ta'limi muassasaiarida Direktor jamg'armasi mablaglaridan ustamalar bilan umumta'iim muassasalarining o'quv-tarbiya jarayoniga katta shaxsiy hissa qo'shayotgan, o'z kasbiga sodiqlik va tashabbuskorlik. yuqori kasb darajasini namoyon etayotgan iqtidorli o qituvchilari ragbatlantirilishi. muslaqil ravishda xarajatlar smetasini. byudjetdan tashqari mablag'lar bo'yicna smetani. shuningdek. shtatiar jadvallni tasdiqiangan tashkilly tuzilma, shtat biriiklari namunaviy shtatiar va byudjetdan moliyalashtirish me'yorlariga muvofiq ishlab chiqishlari va tasdiqlashlari haqida bilib oiasiz.

Xalq ta'limi muassasalamlng shtatiar jadvallni tuzish, ko'rib chiqish va tasdiqlash jarayonlda Xalq deputatlari kengashi sessiyasida tasdiqiangan tegishli byudjet parametrlari doirasida beigilangan tartib va muddatlarga. ijtimoiy rivojlanishning iqtisodiy korsatkicniarga. vaqtinchalik mexnatga iayoqatsizligi va bo'sh o'riniarni hisobga olingan holda iqtisod qiiish tartibiga amai qilinishi iozirniigini bilasiz

=> Mavzuni o'rganishni boshlashdan awal quyidagi savol javobini o'yiab ko'ring

Direktor jamg armasi nega taqat umumiy o rta ta'lim maktablari va maktab internatiar uchun joriy etiigan? (maktabgacha. maktabdan tashqari ta'lim muassasalari uchun joriy etilmagan)

=> Mavzu bo'yicha batafsilroq ma'lumot olish uchun ilovadagi "Xalq ta'limi tizimi iqtisodiyoti. Xain ta'limi muassasalarini moliyalashtirish. Xalq ta'limi xodimlarini mehnatiga haq to'lash va

узлаштириш (3-расм), тест топшириш жараён-ларидан лавх,алар (4-расм) келтирилган.

«Электрон малака ошириш»ни ташкил килишда туркум муаммолар х,ам мавжуд булиб, улар куйидагилардан иборат:

- техник (компьютер ва техник курилмалар, алок,а каналлари билан таъминлаш);

- ташкилотчилик (юкори малакали бош-карувчи, мутахассислар билан таъминлаш);

- услубий (кургазмали куроллар, маъруза-лар матни, мультимедиа, анимация, тест маъ-лумотлари билан таъминлаш).

Электрон малака оширишни яратишда юза-га келадиган муаммолар куйидаги хусусиятла-ри билан характерланади:

- яратилаётган тизим малака ошириш инсти-тутлари ходимлари, профессор-укитувчилари, тингловчиларига канчалик мулжалланганлиги даражаси;

- тизимда фойдаланувчи, бошкарувчи, администратор интерфейсларининг ташкил килиниш даражаси;

- электрон малака ошириш ташкил этили-шида керакли ускуналар - сервер, интернетга чикиш каналлари, дастурий таъминотлар учун минимал ва максимал талаблар таъминлан-ганлик даражаси;

- тизим республика ва хорижнинг етак-чи таълим муассасаларида кулланилаётган бошка дастурлар билан мос тушиши ва кабул килинган халкаро меъёрларга туFри келиш даражаси;

- тизимдан фойдаланувчилар учун куллан-ма, фойдаланувчининг ёрдам ойнаси ва бошка кушимча имкониятларнинг мавжудлик дара-жаси;

r

4-pacM. TecT Tonwupurn wapaëHMgaH ^aBX,a

Soliq turlari Ta'riflar

1. Kredit bitimi a) Ushbu soliq stavkasida obyekt qanday bo'lishidan qati nazar, bir xil ulushdagi soliq to4lanadi.

2. Soliq stavkasi - b) soliq subyektining o'zi to'g'ridan-to'g'ri to'laydigan soliq tushuniladi.

3. Soliq vuki- c) obyektning har bir birligi uchun daqvlat tomonidan belgilab qo'yflgan me'yordir.

4. To'g'ri soliq d) ushbu soliq stavkasida daromad (yoki boshqa obyekt) oshib borishi bilan soliq stavkasi kamayib, daromad yoki ko'plab mahsulot ishlab chiqarishni talab qiladi.

5. Egri soliqlar e) ushbu soliq stavkasida esa daromad, obyekt ko'payishi bilan soliq stavkasi ham oshib boradi.

6. Proporstional soliqlar. f) bank bilan qarz oluvchi o'rtasidagi bitim bo'lib; unda qarzning qanday muddatga berilganligL qarz uchun qanday haq to'lanishi va uni qavtarishlik kafolatlari qayd etiladi.

7. Progressiv soliqlar. j) Soliq obyektining egasi emas: balki iste'molchilar to'laydigan soliqlar.

8. Regressiv soliqlar. h) to'lovchining hamma soliqlar va yig'imlar yig'indismi byudjetga to'lashidir.

1. Kredit bitimi Q 2. Soliq stavkasi [£] 3. Soliq yuki 0 4. To'g'ri ; Q 7. Progressiv soliqlar M 8. Regressiv soliqlar 3

[flpoBepHTbl

- TU3UM 6unaH uwnawga KepaK ôynaguraH xoguMnap cohu, tm3mmhm ypraHum Ba rçaMTa uwra Tymupum xapaéHu;

- TU3UMga yrçyB Kypcnapura MynbTMMeguaBMM KOMnoHeHT^ap Ba TacBupuM мnnrocтpaцмflnapнм Kyrnurn umkohmatm MaBxygnuru gapaxacu;

- nopTangaH ^oiïganaHyBMunap Ba Myannu^-nap rypyxu (ëKU 6owK,apyBMu) ypTacuga amorça ypHaTumHM TawKun rçunum (umku эneктpoн noM-Ta, эtnoнnap TaxTacu, MaT, Be6-$opyMnapgaH ^oMganaHum MyMKUHnuru) gapaxacu.

ManaKa omupum Ba rçaMTa Taiïëpnaw TU3U-Muga ЭMО apaTuwgaH Marçcag KyMugarunapgaH uôopaT:

- ManaKa omupum UHCTUTyTnapuHU ЭMО nopTanugaH ^oiïganaHuw yMyH KepaKnu ycKy-Hanap - cepBep, UHTepHeTra KaHannapu,

вмgeoкoн$epeнцмfl yTKa3um yMyH rçypunManap, gacTypuM TatMUHOTnap 6unaH TatMUHnam;

- ManaKa omupum UHCTUTyTnapu ypTacuga y3BUM эneктpoн anorça-axôopoT anMamumHU Mynra rçyMum;

- ManaKa omupum UHCTUTyTnapuga yrçyB-ycnyôuM TexHonoruK TatMUHOTHU 3aMOHaBUM эneктpoн TU3UM acocuga maKnnaHTupum;

- TatnuM pecypcnapuHU Tynurç эneктpoн MaTHnu pecypcnap, unMuM TatnuM pecypcna-pu, yrçyB ycnyôuM MaTepuannap 6unaH gouMuM Tyngupuô ôopum oprçanu Ma3Kyp MatnyMOTnap-hu xygyguM ManaKa omupum UHCTMTyTnapura y3BuM eTKa3umHu TatMMHnaw;

- ManaKa omupum TM3MMuga Maco^aBuiï TexHonorua acocuga TuHrnoBMunap ManaKacuHu omupum Ba эneктpoн cepTu^uKaT ôepum tu3u-muhu maKnaHTupum;

3AMOHABMM TA"bflMM / COBPEMEHHOE OEPA3OBAHME 2015, 3

- замонавий телекомуникация ва компьютер технологиялари асосида малака ошириш институтлари профессор-укитувчилари, тинг-ловчиларига масофадан туриб зарурий ахбо-рот ресурслари базасидан фойдаланиш имко-ниятини яратиш;

- ахборот-комуникация технологиялари асосида педагог ходимлар малакасини ошириш;

- видеоконференц-алока технологияси асосида малака ошириш институтлари ходим-лари, профессор-укитувчиларининг маъруза-ларини, укув-услубий материалларини масо-фали таълим технологияси асосида худудларга ва тингловчиларга узатиш;

- видеоконференция, чат ва форум оркали турли семинарлар, укув курсларини ташкил этиш;

- малака ошириш институтларининг етакчи профессор-укитувчиларининг нуфузли илмий ва илмий-методик ишларини электрон макола сифатида нашр этиб, уларни оммалаштириш.

«Электрон малака ошириш»ни яратиш максадидан келиб чикиб куйидаги вазифалар белгиланади:

■ «Электрон малака ошириш» порталидан фойдаланувчилар (тингловчилар, малака ошириш институтлари ходимлари, профессор-укитувчиларининг кенг фойдаланишлари учун малака ошириш институтларини компьютер ва техник курилмалар, алока каналлари билан таъминланганлик даражасини аниклаш ва таъ-минлаш чораларини белгилаш;

■ малака ошириш тизимида масофавий технология асосида тингловчиларнинг малака-сини ошириш ва электрон сертификат бериш тизимини шаклантириш;

■ ЭМОни халкаро интернет тармоFида яратиш;

■ тизимдан фойдаланувчилар учун кулланма яратиш;

■ электрон малака ошириш порталидан фойдаланувчилар ва муаллифлар гурухи (ёки бошкарувчи) уртасида узвий алока урнатишни ташкил килиш, яъни ички электрон почта, эълонлар тахтаси, чат, веб-форумлардан фойдаланиш имкониятини яратиш.

Назаримизда ЭМО дастурий платформаси минимум куйидаги кисмлардан таркиб топиши лозим: асосий, укув, илмий, тарбиявий, дарс-

ликлар, тингловчилар, МОИлар, янгиликлар, форум, сертификат.

Таклиф килинаётган «Электрон малака ошириш» платформасининг намунавий таркибий тузилмаси 5-расмда келтирилган.

Таклиф этилаётган электрон малака оши-ришни жорий этишдан кутиладиган натижалар куйидагилардан иборат:

- халкаро интернет тармоFида «Электрон малака ошириш» халк таълими муассасалари ходимлари малакасини ошириш тизимининг ягона ахборот таълим мухити ва электрон бошкарув тизими яратилади;

- малака ошириш институтлари замонавий компьютер техникалари ва видеоконференц-алока воситалари - сервер, интернетга чикиш каналлари, видеоконференция утказиш учун курилмалар, дастурий таъминотлар билан таъ-минланади;

- марказий ва вилоят малака ошириш институтлари уртасида узвий электрон алока-ахборот алмашиш йулга куйилади;

- марказий ва вилоят малака ошириш инс-титутларида укув-услубий, илмий, тарбиявий жараён замонавий электрон тизим асосида шакллантирилади;

- марказий ва вилоят малака ошириш институтлари профессор-укитувчилари ва тингловчилари зарурий ахборот ресурслари базасидан фойдаланиш имкониятига эга буладилар;

- ахборот-коммуникация технологиялари асосида педагог ходимлар малакасини ошириш имкони яратилади;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- видеоконференцалока технологияси асосида малака ошириш ходимлари, профессор-укитувчиларнинг маърузаларини масофали таълим асосида худудларга узатиш имкони яратилади;

- видеоконференция, чат ва форум оркали турли семинарлар, укув курсларини ташкил этиш имкони яратилади;

- малака ошириш институтлари етакчи профессор-укитувчиларининг нуфузли илмий ва илмий-методик ишлари электрон макола сифатида нашр этилади, уларнинг ишларини оммалаштириш имкони яратилади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 3

5-расм. «Электрон малака ошириш» платформасининг намунавий таркибий тузилмаси

Укув курслари - у^итувчилар, тарбиячилар, директорлар, уринбосарлар, хал к таълими булими мудирлари ва бслща тоифалар кесимида курслар

Илмий ахборот ресурслари - илмий анжуман ва семинарларга оид маълумотлар,

уларнинг материаллари, электрон маколалар, электрон илмий нашрлар

Тарбияга оид электрон ресурслар - маънавият, маърифат, санъат, адабиёт, эстетика, ижтимоий фаол, баркамол шахе маънавиятини шакллантиришга оид материаллар

Укув жараёнига оид электрон ресурслар - электрон укув-услубий мажмуалар, электрон

кулланмалар, электрон дареликлар, ахборотлар банки, электрон кутубхона, давлат талаблари, укув режалар,

дастурлар, дидактик материаллар, турли укув-меъёрий *ужжатлар ва

Дареликлар

> и'

О

гп

о

Порталнинг

асосий са^ифаси, менюлар, асосий портал ва сайтларга мурожаатлар

Электрон сертификат бериш

ХТВ ва ХТХТК^МОИлар уртасида форум, чат, электрон конференциялар утказиш

Таълим сохасида хорижий мамлакатларда, вазирликда республика ва ВХТХ^ТМОИларида булаётган ва турли грантлар хакида янгиликлар

Малака ошириш институтлари

х,акида маълумотлар, бевосита уларнинг веб-сайтларига чициш

Курслар буйича тингловчилар руйхати, назорат натижалари

с 62 V МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ / ДИСТАНЦИОННОЕ ОБУЧЕНИЕ л У

Адабиётлар:

1. Тайлаков Н.И. Масофали укитиш курсларининг модел ва шакллари. // «Халк таъ-лими», 2004, № 2. -85-89-б.

2. Тайлаков Н.И. Халк таълимига замонавий ахборот технологияларини жорий килиш - таълим сифатини оширишнинг омили сифатида. // «Халк таълими», 2005, № 5. -16-20-6.

3. Тайлаков Н.И. Кадрлар мах,оратини оширишда замонавий ахборот технология-ларининг урни. // «Ёш истикболли педагог ва илмий кадрларнинг касбий мах,оратини ошириш муаммолари» республика илмий семинари материаллари. - Т.: УзПФИТИ, 2004 йил 27-28 май. -69-73-б.

4. Тайлаков Н.И., Низомхонов С.Э. Масофавий таълимга мулжалланган интернетдаги порталлар. // «Физика, математика ва информатика», 2008, № 3. -36-40-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.