Научная статья на тему 'ХАЛҚАРО ЮРИСДИКЦИЯ ТЎҒРИСИДАГИ КЕЛИШУВЛАРНИНГ АМАЛ ҚИЛИШИ ВА ШАКЛИГА НИСБАТАН ҚЎЛЛАНИЛУВЧИ ҲУҚУҚ'

ХАЛҚАРО ЮРИСДИКЦИЯ ТЎҒРИСИДАГИ КЕЛИШУВЛАРНИНГ АМАЛ ҚИЛИШИ ВА ШАКЛИГА НИСБАТАН ҚЎЛЛАНИЛУВЧИ ҲУҚУҚ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
132
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Ключевые слова
Халқаро юрисдикция тўғрисидаги келишув / “lex personalis” / “forum shopping” / “lex fori prorogati” / “lex fori derogati”. / Agreement on international jurisdiction / “lex personalis” / “forum shopping” / “lex fori prorogati” / “lex fori derogati”.

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Беҳзоджон Мансуржон Ўғли Азимжонов

Илмий мақолада халқаро юрисдикция тўғрисидаги кели-шувларнининг моддий амал қилиши ҳамда шаклига нисбатан қўлланилувчи ҳуқуқлар, бундан ташқари, суд низони кўриб чиқаётган суд мамлакати қонунининг қўлланилиши, шартномада, суд низони кўриб чиқишга ваколатли деб кўрсатилган суд мамлакатининг қонунини қўлланилиши, кумулятив коллизион нормаларни қўллаш ҳамда муқобил коллизион нормаларни ёпиқ таркибда қўлланилиши масалалари ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

APPLIED LAW AGAINST THE IMPLEMENTATION AND FORM OF INTERNATIONAL JURISDICTION AGREEMENTS

The scientific article examines the material applicability and form of agreements on international jurisdiction, as well as the application of the law of the country of the court considering the dispute, the application of the law of the country of jurisdiction specified in the contract, considers the application of cumulative conflict of laws rules and alternative conflict of laws issues of applying the rules in a closed structure.

Текст научной работы на тему «ХАЛҚАРО ЮРИСДИКЦИЯ ТЎҒРИСИДАГИ КЕЛИШУВЛАРНИНГ АМАЛ ҚИЛИШИ ВА ШАКЛИГА НИСБАТАН ҚЎЛЛАНИЛУВЧИ ҲУҚУҚ»

ХАЛЦАРО ЮРИСДИКЦИЯ ТУГРИСИДАГИ КЕЛИШУВЛАРНИНГ АМАЛ

ЦИЛИШИ ВА ШАКЛИГА НИСБАТАН ЦУЛЛАНИЛУВЧИ ХУЦУЦ

Бехзоджон Мансуржон уFли Азимжонов

Жахон иктисодиёти ва дипломатия университети azimdj anoff97@gmail .com

АННОТАЦИЯ

Илмий маколада халкаро юрисдикция тугрисидаги кели-шувларнининг моддий амал килиши хамда шаклига нисбатан кулланилувчи хукуклар, бундан ташкари, суд низони куриб чикаётган суд мамлакати конунининг кулланилиши, шартномада, суд низони куриб чикишга ваколатли деб курсатилган суд мамлакатининг конунини кулланилиши, кумулятив коллизион нормаларни куллаш хамда мукобил коллизион нормаларни ёпик таркибда кулланилиши масалалари ёритиб берилган.

Калит сузлар: Халкаро юрисдикция тугрисидаги келишув, "lex personalis", "forum shopping", "lex fori prorogati", "lex fori derogati"

APPLIED LAW AGAINST THE IMPLEMENTATION AND FORM OF INTERNATIONAL JURISDICTION AGREEMENTS

Behzodjon Mansurjon ugli Azimjonov

University of World Economy and Diplomacy azimdj anoff97@gmail .com

ABSTRACT

The scientific article examines the material applicability and form of agreements on international jurisdiction, as well as the application of the law of the country of the court considering the dispute, the application of the law of the country of jurisdiction specified in the contract, considers the application of cumulative conflict of laws rules and alternative conflict of laws issues of applying the rules in a closed structure.

Keywords: Agreement on international jurisdiction, "lex personalis", "forum shopping", "lex fori prorogati", "lex fori derogati".

Энг аввало таъкидлаб утишимиз лозимки, халкаро юрисдикция тугрисидаги келишув, яъни икки ёки ундан ортик шахслар уртасида кайсики давлат ваколатга эга булган давлат судлари ва кайси давлат судлари ушбу низоларни куриб чикиш ваколатидан махрум булганлиги тугрисида келишувдир, бундан ташкари, шартнома тузган шахслар уртасида пайдо булган ёки келажакда пайдо булиши

мумкин булган, чет эл элементи билан мураккаблашган муайян хукукий муносабатларни, шунингдек, трансчегаравий процессуал муносабатларни тартибга солишнинг самарали воситаси хисобланади.

Халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг моддий амал килиши томонларнинг келишув тузишга розилиги тугрисидаги конуний талабларга мувофиклигини англатади. Чет эл доктриналарида амалдаги хукукни танлаш масаласини хал килишда халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувлар расмий (formal validity) ва моддий амал килиши (material / substantive validity) га булиниши мумкин. Халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувлар шаклига нисбатан тегишли хукукларни куйида батафсил мухокама килиб утамиз.

Яна бир мухим жихатни айтиб утадиган булсак, халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувнинг амал килиш муддатини белгилайдиган низом халкаро юрисдикция тугрисидаги келишув тарафларининг юридик шахсига тааллукли эмас. На 2005 йилдаги Гаага конвенцияси, на 1215/2012 йилдаги Регламент, на 2007 йилдаги Луганск конвенцияси ва на урганилган хукукий тартибнинг махаллий конунчилик буйича келишувлар тузишда томонларнинг юридик шахсига оид масалаларни тартибга солувчи махсус коллизион нормалар мавжуд эмас. Инглиз тадкикотчиси Т. Хартли (T.Hartley), шахсият масалаларига, хусусан, шахсий хукукга ("lex personalis" ва "lex societatis") нисбатан халкаро хусусий хукукда кулланиладиган умумий коллизион нормаларни куллаш тугрисида хулосага келган1. 1215/2012 йилдаги Низомга шархда, бу масала"lex causae" томонидан тартибга солинмаганлиги ва "lex personalis " ва "lex societatis " асосида хал килиниши кераклиги хакида кискача айтилган.

"Lex personalis" ва "lex societatis" каби коллизион нормаларни юридик шахс масалаларига нисбатан куллаш нафакат халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувлар, балки хакамлик келишувлари ва хукукларни танлаш буйича келишувлар учун хам амалга оширилади. Шунингек, россиялик хукукшунос олим, А.В.Асосков хукукни танлаш тугрисидаги келишувларга нисбатан куйидагиларни курсатиб берган: «Халкаро шартномалар ва конун хужжатларида, коида тарикасида, келишувлар тузишда томонларнинг шахсий хукуки "lex personalis" масалаларини тартибга солувчи халкаро хусусий хукукнинг махсус нормалари мавжуд эмас. Ушбу ёндашув жуда тушунарли, чунки аксарият холларда ушбу жихатдан хукукни танлаш буйича келишувлар узига хос хусусиятга эга эмас. Шунга кура, умумий коллизион нормаларнинг амал килиши тугрисида хулоса килиш керак» .

1 Hartley, T. C. Choice-of-Court Agreements under the European and International Instruments. The revised Brussels I Regulation, the Lugano Convention, and the Hague Convention. - New York : Oxford University Press, 2013. - 472 p.

2 Асосков, А. В. Основы коллизионного права / А. В. Асосков. - М.: Берлин: Инфотропик Медиа, 2012. - XII, 335 с.

. — - 757 I

Халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларга нисбатан кулланилувчи хукук масалаларига тухталиб утадиган булсак, урганилаётган хукукий тартибда шартномалар шаклига нисбатан кулланиладиган хукукни тартибга солиш, биринчи навбатда, келиб чиккан низо услубига мурожаат килиш зарурлигини истисно киладиган тугридан-тугри харакатларнинг ягона нормаларига асосланганлигини таъкидлаймиз. Агар бирон сабабга кура келишувлар шакли буйича умумлаштирилган коидалар кулланилмаса, йук булса ёки кушимча изохлашни талаб киладиган булса, унда низо услубига утиш жоиз хисобланади. Келинг, халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг моддий амал килишига хамда шаклига нисбатан кулланилувчи хукукни урнатиш учун мумкин булган коллизион нормаларни куриб чикайлик.

Халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг моддий амал килиши хамда шаклига нисбатан кулланиладиган хукук тугрисида гапирганда, куйидаги бир канча ёндашувларни куриб чикиш максадга мувофик хисобланади:

1) халцаро юрисдикция тугрисидаги келишувларда суд низони куриб чициш ваколати билан курсатилган суд мамлакатининг цонуни цулланилиши;

2) шартномада, суд низони куриб чицишга ваколатли деб курсатилган суд мамлакатининг цонунини цулланилиши;

3) кумулятив коллизион нормаларни цулланилиши;

4) муцобил коллизион нормаларни ёпиц таркибда цулланилиши;

Эндиги галда куйида биз, хукукларнинг кулланилишига тухталиб утамиз.

Х,ацищтан х<ам суд низони куриб чикаётган суд мамлакати конунининг

кулланилиши.

Энг аввало айтиб утишимиз лозимки, хакикатан хам суд низони куриб чикаётган суд мамлакати конунининг кулланилиши куриб чикилаётган объектив хукукий коллизион богловчиларни куллашни, халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг мухим юридик кучга эгалиги тугрисидаги масалани хал килишни, низо аслида куриб чикилаётган давлат конунчилигига мувофик амалга оширилишини назарда тутади. Даъвогар ва жавобгарнинг хатти-харакатларига караб, ушбу суд халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларда курсатилган суд билан бир вактга тугри келиши ёки тугри келмаслиги мумкин.

^акикатан хам суд низони куриб чикаётган суд мамлакати конунининг кулланилиши ёндашувини куллаш суддан катта вактни талаб килмайди, чунки суд узининг миллий конунчилиги асосида ишни куриб чикади хамда хорижий конунларнинг мазмуни ва кулланилишини белгилашга хожат булмай колади. Бирок, мазкур коллизион нормаларни куллаш куйидаги мухим камчиликлардан холи эмас.

1. "Forum shopping " имкониятлари.

Агар халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларда курсатилган суд (agreed forum) ва даъвогар аслида мурожаат килган суд (actual forum) бир-бирига тугри келадиган булса, унда хеч кандай фарк йук, амалдаги конунчиликда бундай булмайди. Агар бирор томон бошка юрисдикция тугрисидаги шартномани четлаб утиб бошка келишилмаган судга мурожаат килса, шартноманинг хакикий эмаслигига ишора килади, амалдаги конунчилик масаласи энг мухим ахамиятга эга булади. Хдкикатан хам низони куриб чикаётган суд мамлакати конунчилигининг кулланилиши, Англия конунларига биноан бундай келишув хакикий булишига карамай, шартномани бекор килиш деб топишига олиб келиши мумкин. Натижада, атайлаб келишилмаган форумга мурожаат килган партия узи учун энг макбул булган ечимга эришиши мумкин. Юкорида айтиб утилганлар "forum shopping" намунаси булиб хизмат килади, бирок процессуал муносабатлар-нинг баркарорлигини таъминламайди, чунки шартноманинг амал килиш муддати масаласини хал килиш даъвогар танлаган форумга боглик хисобланади.

2. Хуцуций ишончнинг йуцлиги.

«Lex fori »ни куллашда башорат килиш мумкинлиги ва хукукий ишончнинг аниклиги таъминланмайди, чунки хар бир алохида холатда шартноманинг моддий амал килиши, кучлилиги буйича амалдаги конунчилик факат даъвогарнинг низони куриб чикиш учун жой танлашдаги харакатларига боглик хисобланади.

3. Халцаро царорларнинг бир хиллигининг мавжуд эмаслиги.

Халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг мухим кучга эгалиги тугрисидаги саволларга суд мамлакати конунларини куллашда карорларнинг халкаро бир хиллиги таъминланмайди. Суд юрисдикцияси тугрисидаги келишувларнинг амал килиш муддати тугрисидаги суд мамлакатининг конунини куллашда ягона, унификацияланган хукукий меъёрлар мавжуд эмаслиги сабабли, келишувнинг амал килиш муддати тугрисидаги масалани хал килиш суднинг кабул килинган жойига боглик холда амалга оширилади.

4. Томонларнинг шахсий манфаатлари учун мажбурийликнинг номуво-фицлиги.

Суд жараёни жойини на асосий мажбурият, на низолашаётган томонлар билан хеч кандай алокаси булмаслиги мумкин. Юкоридагиларни инобатга олган холда, тарафларнинг келишувнинг амал килиш муддатини тегишли мамлакат конунига буйсундириш истаги хакида бир канча фаразлар мавжуд, улар билан хукукий муносабатлар ва низолашаётган томонлари хеч кандай алокаси йук.

Шундай килиб, юкорида санаб утилган камчиликлар "lex fori "дан фойдаланишни энг макбул ва самарали деб хисоблашимизга имкон бермайди. Ушбу коллизион нормалардан фойдаланиш на томонларнинг шахсий

манфаатларига, на конун ва оммавий тартиб манфаатларига, на муомала манфаатларига жавоб бермайди.

Кейинги галда, Шартномада, суд низони курив чикцшга ваколатли деб курсатилган суд мамлакатининг крнунини куллашга цисцача тууталиб утамиз.

Хрзирги вактда халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг моддий амал килиши масаласини хал килиш учун айнан шу коллизион нормалар халкаро фукаролик процессига оид бир катор миллатлараро манбаларда мустахкамланган. Шундай килиб, 1215/2012 йилдаги Низом 25-моддаси биринчи кисмида

куйидагилар белгиланган: агар уларнинг яшаш жойидан катъи назар, томонлар муайян Европа Иттифокига аъзо давлат судлари келиб чикадиган ёки юзага келиши мумкин булган низоларни куриб чикишга ваколатли эканликлари тугрисида келишув тузган такдирда, муайян хукукий муносабатлардан келиб чикадиган булса, бундай суд ёки судлар юрисдикцияга эгадирлар, агар бундай келишув аслида ушбу аъзо давлатнинг конунларига мувофик бекор килинмаган такдирда. Бундай холатда, агар томонлар бошкача келишувга эга булмасалар, шартнома махсус тузилган хисобланади.

Шунга ухшаш коидалар 2005-йилдаги Гаага конвенсиясининг 5-модда-сида куйидагича белгиланган: халкаро суд юрисдикцияси тугрисидаги келишувларда курсатилган суд ёки келишувга оид давлат судлари, агар халкаро юрисдикция тугрисидаги келишув конун хужжатларига кура бекор килинмаган такдирда, ушбу шартнома боглик булган низони хал килиш ваколатига эга хисобланади.

Бундан ташкари, 2005 йилда кабул килинган Гаага конвенсиясининг 6 -моддаси «а» бандида куйидагилар белгилаб куйилган: суд тарафлар томонидан танланган суддан ташкари, келишув тузган давлат, агар халкаро суд юрисдикцияси буйича махсус келишув тузилган такдирда, келиб чиккан низони куриб чикишни тухтатиб куйиши ёки тугатиши шарт, агарда суд ваколатига эга булган давлатнинг конунларида келишув хакикий эмас булса. Бундан ташкари, Гаага конвенсиясининг 9-моддаси «а» бандида куйидагилар белгилаб куйилган: агар халкаро юрисдикция тугрисидаги келишув суд томонидан ушбу шартномада ваколатли деб курсатилган давлат конуни билан хакикий эмас деб топилган булса, карорни тан олиш ва ижро этиш рад этилиши мумкин.

2005 йилдаги Гаага конвенсияси ва 1215/2012 йилдаги Низом матнларини куриб чикаётганимизда, «суд мамлакати конуни» сузининг изохланишига алохида эътибор беришимиз лозим: бу факат давлатнинг моддий конуни деган маънони англатадими ёки бу давлатнинг конунлари коллизион нормаларни хам назарда тутадими? 1215/2012-сонли Низом преамбуласининг 20-бандига мувофик хамда 2005 йилда кабул килинган Гаага конвенсиясига багишланган хисоботнинг 125-моддасида, тегишли суднинг келиб чиккан низоларни куриб чикишга ваколатли

деб курсатилган суд мамлакатининг конунчилигига хаволаси нафакат мазмунан, балки низога хам хавола деганидир, деган жумла мустахкамлаб куйилган.

Коллизион нормалардаги фарклар, асосан, халкаро юрисдикция тугрисидаги шартномаларнинг хукукий мохиятини бир хил англамаганлиги билан боглик. Агар бир катор мамлакатларда судлар факат келишувларнинг процессуал хусусиятидан келиб чикадиган булса, у холда бошка Европа мамлакатларида тадкикотчилар ва судлар халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг шартнома хусусиятини аник таъкидлашган. Амалдаги конунчиликдаги тафовутлар туфайли шундай вазият юзага келиши мумкинки, худди шу келишув тахминий равишда бир давлатда амал килади, аммо бошка давлатда хакикий эмас деб топилиши мумкин.

Шунингдек, биз «lex fori prorogati»w куллаш тугрисидаги бир канча тадкикотчиларнинг таълимотларини куриб чикамиз. «lex fori prorogati»дан фойдаланиш максадга мувофиклиги нуктаи назарида бир неча, бир канча тадкикотчи олимлар томонидан таъкидланган. Шундай тадкикотчилардан бири жазоирлик тадкикотчи М.Иссад (M.Issad) булиб, у тугридан-тугри «албатта, келишувнинг хакикийлиги танланган суд конуни асосида бахоланиши кераклигини» алохида таъкидлаб утган.3

Немис доктринасида эса, бу нуктаи назар Э.Лоренз (E.Lorenz) асарларида куллаб-кувватланган. Унинг фикрига кура, маълум бир давлат судини танлаш танланган давлат уртасида энг якин алоканинг мавжудлигини англатади, шунингдек, судларда низо хамда юрисдикция тугрисидаги келишув хал килиниши керак. Агар халкаро юрисдикция тугрисидаги келишув факат дерогацион таъсирга эга булса, унда бундай шартноманинг моддий асослилиги "lex fori derogati", яъни судлари низони куриб чикиш ваколатидан махрум булган давлат конуни билан белгиланиши керак.4

Шунингдек, яна айтиб утишимиз керакки, тегишли доктриналарда таъкидланишича, хакамлик келишувларининг моддий амал килиш муддати (хакамлик келишувининг амалдаги конунчилиги буйича томонларнинг алохида келишуви булмаган такдирда) куплаб юридик тартибда хакамлик суди конуни асосида белгиланади (lex loci arbitri). "Lex loci arbitri" коллизион нормаси "lex fori prorogati" коллизион нормасига жуда якин булганлиги сабабли, ушбу ёндашув, ухшашлик билан, халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларга нисбатан кулланилиши ва шунга мувофик моддий амал килиши масаласини хал килиш учун "lex fori prorogati" томонидан халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувнинг амал килиш муддати кулланилиши мумкин. Мазкур далиллар тегишлича тушунтиришни талаб килади. Куйида мухокама килинганидек, факат

3 ИссадМ. Международное частное право = Issad, M. Le droit international privé.

4 Lindenmayr B. Op. cit. S. 108.

"lex loci arbitri" коллизион нормасидан фойдаланиш хакамлик келишувларини хукукий низоларни тартибга солишда ягона ва аник ёндашув булиб хисобланмайди. Аксинча, доктриналар ва амалиёт хакамлик келишувларининг хакикийлигини текширишда "lex causae" дан фойдаланишни истисно этмайди.

Кумулятив коллизион нормаларни куллаш.

Энг аввало айтиб утишимиз лозимки, француз доктринасида тадкикотчи Х.Годемет-Таллон (H.Gaudemet-Tallon) халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг хакикийлигини кумулятив коллизион нормаларининг мажбурий тарзда кулланилиши ёрдамида аниклашни таклиф килган. Мазкур Годемет-Таллоннинг назариясига мувофик, келишувнинг амал килиш муддати нафакат суд ваколатига эга булган суд конуни билан, балки халкаро юрисдикцияга таъсир курсатадиган барча давлатларнинг конуни билан бир вактнинг узида низо хамда тегишли давлат судлари низони куриб чикиш ваколатидан махрум килади.

Шунингдек, таъкидлаб утишимиз керакки, бир неча давлатларнинг "lex fori prorogati" хамда "lex fori derogati" коллизион богловчиларига асосланган ушбу ёндашув жуда куп вакт талаб этади ва амалда деярли имконсиздир. Шу билан биргаликда, ёндашувга кура, халкаро юрисдикция тугрисидаги шартномада келишувнинг амал килиш муддати учун томонлар халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг амал килиш муддати хусусидаги талабларга таъсир курсатадиган барча хукукий тартибда риоя килишлари кераклиги таъкидланган. Шундай килиб, келишув кучга кириши учун томонлар нафакат битта хукукий тартибда мавжуд булган либерал талабларни, балки бошка конуний буйруклар, шунингдек, бир канча давлатлар томонидан куйилган барча бошка катъийрок талабларни хам бажаришлари керак булади. Бундай холатда, келишувларнинг амал килиш муддати учун энг катъий талаблар хар доим устун булади ва хал килувчи ахамиятга эга хисобланади. Юкорида айтиб утилганлар хукукий тартибни ута мураккаблаштиради ва томонларнинг манфаатларига жавоб бермайди, шунинг учун хам кумулятив коллизион нормалар самарали куринишга эга эмас.

Мукобил коллизион нормаларни ёпик таркибда кулланилиши

Аввало айтиб утишимиз керакки, Швейцариялик тадкикотчи Х.Райсер (H.Reiser) халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг моддий амал килиши масаласини мукобил коллизион нормалар асосида хал килишни таклиф килган. Таклиф этилаётган ёндашувга кура5, агар келишув суднинг конунчилигига биноан, (а) суд мамлакати конунига мувофик деб хисобланса, моддий нуктаи назардан хакикий хисобланади; ёки (б) асосий шартномага тегишли конунчиликка

5 Lindenmayr B. Vereinbarung über die internationale Zuständigkeit und das darauf anwendbare Recht / B. Lindenmayr. - Berlin: Duncker & Humblot, 2002.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 3 I 2021

ISSN: 2181-1601

мувофик; ёки (с) суди шартномада ваколатли деб курсатилган суд мамлакатининг конунчилигига мувофик.

Худди шундай таклиф хам, 1215/2012 сонли Низомни ишлаб чикишда билдирилган. Хусусан, Европа Парламентининг Хукукий ишлар буйича кумитаси куйидаги регламентни таклиф килган6: халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувлар моддий нуктаи назардан хакикий хисобланади, агар у шундай деб хисобланса: (а) суд мамлакатининг конунчилигига биноан суд. ёки судлар шартномада ваколатли деб курсатилган; ёки (б) шартномани бошкариш учун томонлар томонидан танланган конунга мувофик; ёки (в) шартнома уз ичига олган келишувга нисбатан кулланиладиган конунчиликка мувофик бундай танлов булмаган такдирда; ёки (г) бошка барча холларда, низо келиб чиккан муайян хукукий муносабатларни тартибга солувчи конунга мувофик. Бундай холда, «амалдаги хукук» атамаси факат давлатнинг моддий хукукига мурожаат килишни англатади, аммо коллизион нормаларга эмас.

Бундан ташкари, 1215/2012-сонли Низомнинг тегишли бандларда келтирилган нормалар, агар бу давлатнинг 1215/2012-сонли Низом билан камраб олинмаган конуни булса хам кулланилади. Лекин, Европа Парламентининг Хукукий ишлар буйича кумитанинг таклифи рад этилди ва 2005 йилги Гаага конвенсиясида белгиланган ёндашув танлаб олинди. Хозиргача 1215/2012 сонли Низомни ишлаб чикиш боскичида Европа Иттифоки томонидан 2005 йилги Гаага конвенциясини ратификация килиш тугрисида бир неча бор таклифлар

у

билдирилди (бу 2015 йил 11 июнда амалга оширилган).

Бундан ташкари, Европа Парламентининг Хукукий ишлар буйича кумитаси томонидан таклиф килинган ёндашув, амалдаги конунчиликни келишув амал килиши учун имкон кадар купрок танлаш имкониятини такдим этди. Ушбу ёндашув ёпик таркибга эга булган мукобил хукукий низом, коллизион норма хисобланади. Бундай тартибга солиш билан керакли юридик натижа халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувнинг моддий кучлилиги шаклида аник белгиланади, уларнинг бажарилиши учун хар бир конуний буйрук текширилади ва унга мукобил хаволалар хавола этилади. Бошкача килиб айтадиган булсак, ушбу ёки бошка конуннинг кулланилиши халкаро юрисдикция тугрисидаги мавжуд шартномани хакикий деб тан олишга интилган, ишлаб чикилган вазифага ижобий ёки салбий жавоб беришга боглик.

Амалий нуктаи назардан, ушбу ёндашувни куллаш вактни талаб килади, чунки бу хукукни мухофаза килиш идоралари учун узок вакт талаб киладиган

6 Amendment 20 of the draft Report of the Committee on Legal Affairs on the proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council on jurisdiction and the recognition and enforcement of judgments in civil and commercial matters (recast) dated 28 June 2010.

7 2005 hhoth Taara KOHBeHcnacHHH HM3O^am Ba ратн$нкацнa ^H^um Tyrpucuga Ma*MyMOT. URL: https://www.hcch.net/en/instruments/conventions/status-table/?cid=98

■ ^ 763 I

низонитахлил килишни уз ичига олади ва турли хил конуний буйруклар таркибини яратиш зарурати тугилади. Назарий нуктаи назардан, ушбу ёндашувнинг тугрилигига шубха хам мавжуд. Ушбу ёндашув халкаро юрисдикция тугрисидаги келишув хакикий деб тан олиниши ва келишувнинг амал килиши фойдасига презумпция мавжудлиги манфаатига асосланади. Бирок,

о

немис тадкикотчи олими Б.Линденмайр (B.Lindenmayer)нинг ёндашувига биноан , процессуал ёки моддий конунчиликда халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларни хакикий деб тан олиш каби исталган моддий натижанинг консолидацияси мавжуд эмас. Аксинча, томонларнинг шахсий манфаатлари мавжудлиги ёки муомалада булган манфаатлари хакида умумий халкаро юрисдиксияни осон ва тез узгартириш хакида гапириш мумкин эмас хисобланади.

Юцоридагиларни умумлаштириб, халцаро шартномалар, хорижий ва мауаллий цонунчилик, доктриналарни таулил цилиш асосида биз цуйидагиларни хулоса цилишимиз мумкин.

1. Халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувнинг мухим юридик кучи томонларнинг келишув тузишга розилиги тугрисидаги конуний талабларга мувофиклигини назарда тутади.

2. Халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг моддий амал килишини урнатиш учун хукукий тартибда шартномалар буйича моддий фукаролик конунчилиги нормаларига мурожаат килиш лозим хисобланади.

3. Халкаро юрисдикция тугрисидаги келишувларнинг бандида ишлатиладиган атамалар асосий келишувга тааллукли булган хукукда номаълум булган холатларда, шартномаларни шархлаш суд шартномада ваколатли деб курсатилган давлатнинг конунларига мувофик амалга оширилиши лозимлигини, алохида таъкидлаб утиш максалга мувофикдир.

REFERENCES

1.1. Lindenmayr B. Vereinbarung über die internationale Zuständigkeit und das darauf anwendbare Recht / B. Lindenmayr. - Berlin: Duncker & Humblot, 2002. - 473 S.

1.2. Ballesteros M. H. Op. cit. P. 298-301: Camilleri S. P. Article 23: Formal validity, material validity or both? || Journal of Private International Law. 2011. Vol. 7. No. 2 P. 317-318: European Commentaries on Private International Law / U. Magnus, P. Mankowski (Eds). Vol. I: Brussels Ibis Regulation - Commentary. P. 626-629.

1.3. Convention on the law applicable to contractual obligations of 19 June 1980. URL: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX.

1.4. Born, G. B. International Commercial Arbitration [Electronic resource] G. B. Born. - Kluwer Law International: 2014. - VII, 4260 p.

8 Lindenmayr B. Vereinbarung über die internationale Zuständigkeit und das darauf anwendbare Recht / B. Lindenmayr. - Berlin: Duncker & Humblot, 2002.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 3 I 2021

ISSN: 2181-1601

1.5. Иссад М. Международное частное право = Issad, M. Le droit international prive / М. Иссад; пер. с фр. А. Л. Афанасьевой, Е. Б. Гендзехадзе; ред. и послесл. М. М. Богуславского; примеч. Л. Р. Сюкияйнена. - М.: Прогресс, 1989. - 400 с.

1.6. Асосков, А. В. Основы коллизионного права / А. В. Асосков. - М.: Берлин: Инфотропик Медиа, 2012. - XII, 335 с.

2.1. https: //www. mgimo .ru

2.2. https: //www. uncitral .org

2.3. https://www.eur-lex.europa.eu

2.4. https: //www.hcch.net

2.5. https://www. gesetze-im-internet.de

2.6. https://www.federalrulesofcivilprocedure.org

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.