Научная статья на тему 'ХАЛҚАРО РЕЙТИНГ ВА ИНДЕКСЛАР БЎЙИЧА САМАРАДОРЛИКНИНГ ЭНГ МУҲИМ КЎРСАТКИЧЛАРИ СИФАТИДА МЕДИАЦИЯ ИНСТИТУТИ ВА УНИНГ АҲАМИЯТИ'

ХАЛҚАРО РЕЙТИНГ ВА ИНДЕКСЛАР БЎЙИЧА САМАРАДОРЛИКНИНГ ЭНГ МУҲИМ КЎРСАТКИЧЛАРИ СИФАТИДА МЕДИАЦИЯ ИНСТИТУТИ ВА УНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
10
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
низоларни ҳал қилишнинг муқобил усуллари / воситачилик / медиация институти / медиатив келишув / келишув битими.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Бегматова Севара Мустафаевна

Мазкур мақолада муаллиф низоларни муқобил ҳал қилиш усуллари ва уларнинг моҳияти, низоларни муқобил ҳал қилиш таомиллари тизимидаги медиациянинг ўрни ва унинг афзалликлари, шунингдек, низоларни муқобил ҳал қилиш усуллари сифатида энг кенг тарқалган медиатив келишув ва келишув битими таомилларининг ўзаро ўхшаш ва ўртасидаги фарқларни келтириб ўтади. Ўрганиш давомида медиация институтининг янада такомиллаштириш юзасидан Ўзбекистон Республикаси “Медиация тўғрисида”ги Қонуни ҳамда Иқтисодий процессуал кодексининг тегишли моддаларига тегишли қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш юзасидан таклифлари ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ХАЛҚАРО РЕЙТИНГ ВА ИНДЕКСЛАР БЎЙИЧА САМАРАДОРЛИКНИНГ ЭНГ МУҲИМ КЎРСАТКИЧЛАРИ СИФАТИДА МЕДИАЦИЯ ИНСТИТУТИ ВА УНИНГ АҲАМИЯТИ»

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

ХАЛЦАРО РЕЙТИНГ ВА ИНДЕКСЛАР БУЙИЧА САМАРАДОРЛИКНИНГ ЭНГ МУ^ИМ КУРСАТКИЧЛАРИ СИФАТИДА МЕДИАЦИЯ ИНСТИТУТИ ВА УНИНГ

А^АМИЯТИ Бегматова Севара Мустафаевна

Узбекистан Республикаси Судьялар олий кенгаши хузуридаги Судьялар олий мактаби таянч докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo.10142220

Аннотация. Мазкур мацолада муаллиф низоларни муцобил уал цилиш усуллари ва уларнинг мощяти, низоларни муцобил уал цилиш таомиллари тизимидаги медиациянинг урни ва унинг афзалликлари, шунингдек, низоларни муцобил уал цилиш усуллари сифатида энг кенг тарцалган медиатив келишув ва келишув битими таомилларининг узаро ухшаш ва уртасидаги фарцларни келтириб утади. Урганиш давомида медиация институтининг янада такомиллаштириш юзасидан Узбекистон Республикаси "Медиация тугрисида"ги Конуни уамда Ицтисодий процессуал кодексининг тегишли моддаларига тегишли цушимча ва узгартиришлар киритиш юзасидан таклифлари ишлаб чицилган.

Калит сузлар: низоларни уал цилишнинг муцобил усуллари, воситачилик, медиация институти, медиатив келишув, келишув битими.

Хукукий жамиятда низони хал этишнинг муцобил механизмлари яратилиши жисмоний ва юридик шахсларнинг бузилган хукукларини тиклашга эришишнинг самарали воситаси сифатида бахоланади. Низоларни хал этишнинг хар кандай мукобил шакли бу халкимизнинг азалий тарихий урф-одати хисобланиб, бугунги кунда йулга куйилаётган бу сохадаги янги тартибларга нафакат конун тамойиллари, балки аждодларимиздан колган хамжихатлик, келишмовчиликлар ечимини топишда босиклик, энг асосийси, муаммолар мухокамасидан кандай ечимга келишдан катъи назар, кейинчалик хам бир-бирини хурмат килиш каби кадриятларга риоя этиш асос килиб олинган.

Мамлакатимиз Президенти томонидан 2020 йил 2 июнда кабул килинган "Узбекистон Республикасининг халкаро рейтинг ва индекслардаги урнини яхшилаш хамда давлат органлари ва ташкилотларида улар билан тизимли ишлашнинг янги механизмини жорий килиш тугрисида"ги ПФ-6003-сонли фармони1 билан Халкаро рейтинг ва индекслар билан ишлаш буйича республика кенгаши олдига бир катор вазифалар куйилган булиб, Узбекистон Республикаси учун устувор булган халкаро рейтинг ва индексларда мамлакатнинг урнини яхшилаш максадида давлат хокимияти ва бошкаруви тизимини такомиллаштириш, жамиятни демократлаштириш, илгор халкаро тажрибага асосланган давлат ва жамият курилиши сохасидаги ислохотларни амалга ошириш буйича ташаббусларни илгари суриш, ушбу вазифалардан бири этиб белгиланди.

Шунингдек, мазкур фармоннинг 3-иловасига мувофик Узбекистон Республикаси учун устувор булган халкаро рейтинг ва индекслар буйича самарадорликнинг энг мухим курсаткичлари (КР1) белгилаб берилиб, фукаролик хукуки сохасида одил судлов индикатори (10.7) буйича низоларни хал этишда мукобил механизмларнинг ишлаш самарадорлиги ва холислиги (10.7.7) муносабатларини такомиллишьириш масалаларига хам алохида эътибор берилган.

Узбекистан Республикаси Президентининг Фармони, 02.06.2020 йилдаги ПФ-6003-сон

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

Шу уринда низоларни мукобил хал килиш тушунчасига тухталиб утиш жоиз. Низоларни мукобил хал килиш (бундан буён матнда НМХ, деб юритилади) - давлат томонидан урнатилган тартиб коидаларини четлаб утган холда хукукий низоларни хал килиш механизмларининг йигиндисидир. Ушбу тушунчанинг институционаллашуви 1970 йилларда бошланган булиб, хусусан, А^Шда ушбу институтнинг ривожланиши фукароларнинг хукукларини химоя килиш, иркий камситилишларга карши кураш билан боглик бир катор норматив хужжатларнинг кабул килиниши билан боглик. НМХ, куплаб ривожланган ва ривожланаётган давлатларда хукукий низоларни х,ал килишда энг усул сифатида кенг таркалган. Низоларни мукобил хал килиш ёки НМХ, судларда низоларни куришда мукобил хисобланувчи низони хал килишнинг кенг куламли механизмини назарда тутади.

Низоларни мукобил хал килиш тушунчасининг турли хил таснифлари мавжуд. Уни музокаралар, воситачилик/яраштириш ёки хакамлик мухокамаси институтларига ажратиш мумкин.

Низоларни мукобил хал килиш тушунчаси билан бир каторда "яраштириш таомиллари" тушунчаси хам кулланилиб келинади. Узбекистог Республикаси Иктисодий процессуал кодекси (бундан буён матнда ИПК деб юритилади) 16-боби яраштириш тартиб таомилларига багишланган булса-да, бирок яраштириш таомиллари тушунчасига адабиётларда хам, шунинг ИПКда хам унга аник бир таъриф келтирилмаган. Тарихга назар соладиган булсак, тарафлар уртасида вужудга келган низоларни хал килишнинг энг самарали усулларидан бири бу - яраштирув усулидир. Мазкур усул учинчи шахс иштирокини таъминлаган холда истакларни каноатлантириш, узаро зиддиятларни бартараф этиш ва манфаатлар ягоналигига эришишдир.

Шундай экан, яраштириш таомиллари дейилганда вужудга келган низони томонларнинг узаро ихтиёрий розилиги асосида хал килиш ва тартибга солишга каратилган низоларни мукобил хал килиш усулларидан бири деб тушуниш мумкин.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2022-йил 28-январдаги ПФ-60-сонли карори билан кабул килинган 2022 — 2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегиясини2 амалга ошириш буйича Тараккиёт дастурининг устувор йуналишларидан бири - бу низоларни хал етишнинг мукобил усулларини кенг куллаш учун зарур ташкилий-хукукий шарт-шароитларни яратиш, ярашув институтини куллаш куламини янада кенгайтириш, шунингдек, суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этишнинг мукобил, шу жумладан суддан ташкари усулларидан фойдаланишни кенгайтириш хисобланади.

Фукаролар ва юридик шахслар уртасида вужудга келаётган низоли масалаларни суддан ташкари мухокама килишнинг очик майдонини яратиш, судларда тупланиб колган иш хажмини камайтириш, давлат органларида низоларни судгача куриб чикишнинг янгича тизимини жорий этиш, низоларни хал этувчи замонавий мукобил институтларни йулга куйиш талабидан келиб чиккан холда 2018 йил 3 июлда кабул килинган Узбекистон Республикаси "Медиация тугрисида"ги ^онунига кура, медиация бу - келиб чиккан низони тарафлар узаро макбул карорга эришиши учун уларнинг ихтиёрий розилиги асосида

2 Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони, 28.01.2022 йилдаги ПФ-60-сон

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

MeguaTop atHu мegнaцнaнн aManra omapHrn ynyH Tapa^nap ToMoHugaH :an6 этнnagнгaн maxc KyMaruga xan Kunum ycynugup3.

X,o3upru 3aMOHga KynnaHunaeTraH мegнaцнa TymyHHacu XX acpHuHr hkkhhhh apMuga aBBanaM6op aHrnacaKcoH xyKyKH aManga 6ynraH gaBnaTnapga xycycaH, Ä^ffl, ÄBcTpanua Ba EyroK EpuTaHua gaBnaTnapuga puBo^naHumHu 6omnagu. fflyHgaH cyHr y EBpona 6yMna6 eMuna 6omnaraH. Megнaцнa uHCTHTyTu gacTna6 ounaBuM MyHoca6aTnap coxacugaru MyHoca6aTnapra Huc6aTaH KynnaHunraH4. KeMuHHanuK мegнaцнa KeHr KynaMgaru HroonapHu TapTu6ra conumga y3 эtтнpo$ннн Tongu. ^yMnagaH, 1958 Munga "XanKapo ap6mpa: KapopnapuHu TaH oaum Ba u:pora KapaTum тyFpнcнga"гн Hbro-HopK Koнвeнцнacн, EMT XanKapo xyKyK KoMuccuacuHuHr (TOHCHTPAH) KenumyB PernaMeHTu xaMga EBpona Httu^oku KeHramu Ba EBpona napnaMeHTu ^upeKTuBacuHuHr 2008 Mun 21 MaMgaru 2008/52/EC-coHnu "OyKaponuK Ba Tu:opaT Macananapuga BocuTanunuK (мegнaцнa)нннг 6at3u 6up :uxaTnapu тyFpнcнga"гн ^upeKTuBacu Ba 6omKanap 6yHra aKKon Mucon 6yna onagu.

Xopu: Ta^p^acuHu ypraHum myHu KypcaTMoKgaKu, Ä^fflga Ma3Kyp пpoцegypagaн yTraH umnapHuHr 95 ^orou cyg MyxoKaMacurana eTu6 6opMaraH. repMaHuaga 90%gaH KynpoK My3oKapanap Tapa^napHuHr KenumyB 6нтнмн 6unaH aKyHnaHraH. ^yMu CaKcoHuaga ym6y coxagaru caMapagopnuK 97%hu, EyroK EpuTaHuaga 90-95 $ou3 Hroonu xonaTnap cyg MyxoKaMacu 6unaH aKyHnaHumuHuHr ryBoxu 6ynum MyMKuH.

Мegнaцнa uHcTuTyTuHuHr Kupu6 Ke^umu MyHoca6aTu 6unaH y 6unaH 6oFnuK TapTu6-TaoMunnapHu aManra omupumHuHr npo^ccyan мeзaннзмннн 6enrunaMguraH Y^eKucTOH Pecпy6nнкacннннг HKTucoguM npo^ccyan KogeKcura xaM y3rapTupum Ba KymuMHanap Kupurnngu. ^yMnagaH, Y^eKucTOH Pecny6nuKacu HKTucoguM npo^ccyan KogeKcuHuHr KenumyB 6нтнмнгa 6aFumnaHraH XVI-6o6н '"Hpamrapum тapтн6-тaoмнnnapн" ge6 KaMTa HoMnaHu6, 6up KaTop Mogganapu (48,49,50,63,65,101,103,107,131,155,221) мegнaцнaгa oug HopManap 6unaH Tyngupungu.

2019 Mun 1 aHBapgaH Kynra KupraH ym6y KoHyHHuHr Ka6yn KunuHraHnurura yH MungaH opTuK BaKT yTraH 6ynca-ga, yHu aManueTga KynnaHum KypcaTKunnapuHu н::o6нM 6axonam MyMKuH. ^yMnagaH, Y^eKucTOH Pecny6nuKacu OnuM cygu TamKunuM-Ha3opaT 6omKapMacu 6epraH cTaTucTuK MatnyMoTnapra Kypa, yTraH 2018-2021 Munnap gaBoMuga Pecny6nuKa MuKecuga uKTucoguM cygnap ToMoHugaH um ropuTyBura Ka6yn KunuHraH gatBo apнзanapннннг 2489 Tacu Y36eKucToH Pecny6nuKacu HKTucoguM пpoцeccyan KogeKcuHuHr (6yHgaH 6yeH MaTHga KogeKc ge6 ropuTunagu) 107-Moggacu 53-6aHgura acocaH gatBo apu3acu KypMacgaH KongupunraH. fflyHgaH, 2019 Munga 41 Ta, 2020 Munga 435 Ta Ba 2021 Mun gaBoMuga 2013 Ta5 uKTucoguM cygnapga KypunraH Hu3onap KogeKcHuHr 107-Moggacu 53-6aHgura acocaH Hu3o Tapa^napu ypTacuga MeguaTuB KenumyBra эpнmнnгaнnнгн ca6a6nu KypMacgaH KongupunraH. KenTupunraH cTaTucTuK MatnyMoTap myHu KypcaTMoKgaKu, Hu3onapHu xan KunumHuHr MyKo6un ycynu cu^aTuga мegнaцнa uHcTuTyTura 6ynraH эxтнe:®: MungaH-Munra opTu6 6opMoKga. ^aMg этнm :ou3Ku, Ma3Kyp ^oHyHHuHr umna6 HuKunumu Ba yHuHr uKTucoguM Hu3onapHu TapTu6ra conuHumuga KynnaHunumu мegнaцнa uHcTuTyTuHuHr aHru puBo^naHumura 3aMuH xo3upnaMgu.

3 Y36eKMcToH Pecпy6nнкacннннг ^oHyHu, 03.07.2018 Mungaru YP^-482-coH

4 napKMHcoH.n. CeMeMHaa мegнaцнн / H. napKMHcoH. E M. : Me:peruoHanbHHH цeнтp ynpaBneHHecKoro u nonuTuHecKoro KoHcynbTupoBaHna, 2010. ^ 400 c.

5 Y36eKMcToH Pecny6nuKacu OnuM cygu Tamкнnнн-нaзopaт öom^apMacu ToMoHugaH 6epunraH cTaTucTuK MatnyMoTnap //www.sud.uz

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

Иктисодий судларда яраштириш тартиб таомиллари сифатида кулланиладиган энг кенг таркалган таомиллар: келишув битими ва медиациядир.

Келишув битими бу - низони мустакил тартибга солиш йули билан тамомлашга каратилган тарафларнинг хохиш иродасини процессуал тартибда ифода этилишидир6. Мохиятига кура келишув битими иш буйича низони муайян келишилган шартлар асосида тугатишга каратилган тарафлар уртасидаги шартномадир.

Медиация яраштириш тартиб таомили сифатида томонларнинг ихтиёрий розилиги ва учинчи шахс медиатор кумагида узаро макбул карорга эришиш жараёнидир. Мохиятига кура медиация яраштириш таомилларидан бири булиб, унга кура низо томонлари низони тин йул билан хал этиш хамда томонларга макбул карорга эришиш максадида учинчи шахс медиаторга ушбу жараённи амалга оширишда ишонч билдиришиларини англатади. Медиатор мазкур холатда томонларга низони чукур урганиш, унинг сабаблари тугрисида умумий тушунчаларга эга булиш хамда низони хал килишда томонларга кумаклашади. Узбекистон Республикаси "Медиация тугрисида"ги ^онунининг кабул килиниши бу сохадаги муносабатларни тартибга солувчи мухим норматив-хукукий хужжат хисобланади. Чунки у бу сохада вужудга келадиган муаммолар ва саволларга тулик ва батафсил жавоб бериши лозим. Шундай экан, ушбу конунни янада такомиллаштириш олдимизга куйилган асосий вазифалардан бири хисобланади.

Шунингдек, Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 18 майдаги П^-246-сонли карорига асосан Устувор халкаро рейтинг ва индексларнинг таркибий индикаторлари доирасида мунтазам паст бахоланиб келинаётган соха ва тармокларни жадал ривожлантириш буйича урта ва узок муддатли стратегияларни ишлаб чикиш режаси П.кисми Сиёсий-хукукий сохадаги халкаро рейтинг ва индексларнинг таркибий индикатор ва субиндикаторларида "низоларни мукобил (суддан ташкари) ва судгача хал килишнинг самарали механизмларини йулга куйиш" буйича хам таклифлар ишлаб чикиш вазифаси белгиланган7.

^онун билан медиация билан боглик барча муносабатлар тартибга солинган. Бирок, унга кура медиация тарафлари булган медиация таомили томонларига нисбатан талаблар белгилмаган булиб, ушбу холат ушбу таомилни утказилиши натижасида эришиладиган медиатив келишувнинг хакикийлиги тугрисида бахсли холатлар келиб чикишига, ушбу келишувни хакикий эмас деб топиш билан боглик низоларнинг келиб чикишига сабаб булиши мумкин.

Юкорида кайд этилган низоли холатларни бартараф этиш максадида биз томонимиздан "Медиация тугрисида"ги Узбекистон Республикаси ^онуниннг "Медиация тарафларига куйилган талаблар" деб номланувчи 121-модда билан тулдириш тавсия килинади.

Медиатив келишувнинг самарадорлигини янада ошириш, унинг баркарорлиги ва ишончлилигини таъминлаш максадида ^онунга куйидаги тахрирдаги янги "Медиация тарафларига куйилган талаблар" деб номланувчи янги 121-модда билан тулдирилиши максадга мувофик:

121-модда. Медиация томонларига доир талаблар.

6 Арбитражный процесс: Учебник / Отв. ред. проф. В.В. Ярков - 2-е изд., перераб. и доп. М.: Волтерс Клувер, 2013

7 Узбекистон Республикаси Президентининг карори, 18.05.2022 йилдаги П^-246-сон

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

"Куйидагилар медиация томонлари сифатида медиация таомилида иштирок этишлари мумкин эмас:

муомала лаёцати чекланган ёки муомалага лаёцатсиз деб топилганлиги тугрисида

суднинг цонуний кучга кирган уал цилув царори мавжуд булган шахс;

узига нисбатан жиноий таъциб амалга оширилаётган шахс;

муомалага лаёцатли булсада, битим тузиш вацтида уз уаракатларининг ауамиятини тушуна олмайдиган ёки уларни бошцара олмайдиган уолатда булган шахс."

Узбекистон Республикаси Иктисодий процессуал кодексида медиатив келишув шакли ва мазмунига нисбатан мажбурий шартлар хакидаги коида белгиланмаганлиги судларда медиатив келишув шакли ва мазмуни билан боглик баъзи муаммлоларни келтириб чикармокда. Жумладан, судларга медиатив келишувга эришилган тарафлар томонидан такдим этилган медиатив келишув, аксарият холларда медиаторнинг реквизитлари курсатилган булса-да, унинг медиатор томонидан имзоланмаганлиги ва ушбу холатда судлар медиатив келишувни такдиклашлари оркали ИПК 101-моддаси 53-бандига асосан тарафлар уртасида медиатив келишув тузилган деб бахоланиб даъво аризаси курмасдан колдирилишига, бу эса уз навбатида Узбекистон Республикаси "Давлат божи тугрисида"ги конуни 18-моддаси 9-бандига асосан туланган давлат божи кайтарилишига сабаб булмокда. Амалиётдаги медиатив келишувнинг шакли билан боглик бу каби муаммоларга дуч келишнинг олдини олиш максадида Узбекистон Республикаси Иктисодий процессуал кодекси "Медиатив келишув тугрисидаги битимнинг шакли ва мазмуни" тугрисидаги янги 1321-модда билан хамда Узбекистон Республикаси "Медация тугрисида"ги конуни "Медиатив келишув тугрисидаги битимнинг шакли ва мазмуни" тугрисидаги янги 161-модда билан тулдириш тавсия килинади.

1321-модда. Медиатив келишув т^рисидаги битимнинг шакли ва мазмуни.

Медиатив келишув битими ёзма шаклда тузилади ва келишув битимини тузган шахслар ёки медиатив келишувни тузиш ваколатига эга (вакилнинг медиатив келишувни тузиш ваколати махсус ишончнома ёки бошка турдаги вакилнинг ваколатини белгилаб берувчи хужжатда белгиланади) булган вакиллари томонидан имзоланади.

Медиатив келишув тугрисидаги битимда куйидагилар курсатилади:

Медиатор(лар), медиация таомили тарафлари тугрисидаги маълумотлар;

Медиация шартлари ва медиация таомили утказиладиган жой;

Медиация таомили олиб бориладиган тил;

Низо предмети;

Медиация иштирокчиларининг хукук ва мажбуриятлари;

Медиатор (медиаторлар) хизматларига хак тулаш хамда медиацияга тайёргарлик куриш ва уни утказиш буйича харажатларни коплаш шартлари ва тартиби;

Ахборотнинг махфийлиги шартлари ва уни медиация иштирокчилари томонидан ошкор килиш окибатлари;

Медиатор ва медиация тарафларининг медиация шартларини бузганлик учун жавобгарлиги;

Медиацияни тугатиш тартиби ва асослари.

Медиация натижалари буйича тузилган келишувда медиация тарафлари медиация битимида курсатилган низо предмети доирасидан, агар медиация судгача булган даврда утказилган булса, даъво (ариза) предмети доирасидан чикишлари мумкин.

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

Медиатив келишув тугрисидаги битимда бошка шахсларнинг хукук ва манфаатларини, давлат ва ёки жамоат манфаатларини бузувчи коидалар булмаслиги лозим.

Медиация тарафлари ва медиатор медиатив келишувнинг бошка шартларини хам белгилашлари мумкин.

Узбекистон Республикаси Иктисодий процессуал кодексида медиатив келишув шакли ва мазмунига нисбатан мажбурий шартлар хакидаги коида белгиланмаганлиги судларда медиатив келишув шакли ва мазмуни билан боглик баъзи муаммлоларни келтириб чикармокда. Жумладан, судларга медиатив келишувга эришилган тарафлар томонидан такдим этилган медиатив келишув, аксарият холларда медиаторнинг реквизитлари курсатилган булса-да, унинг медиатор томонидан имзоланмаганлиги ва ушбу холатда судлар медиатив келишувни такдиклашлари оркали ИПК 101-моддаси 53-бандига асосан тарафлар уртасида медиатив келишув тузилган деб бахоланиб даъво аризаси курмасдан колдирилишига, бу эса уз навбатида Узбекистон Республикаси "Давлат божи тугрисида"ги конуни 18-моддаси 9-бандига асосан туланган давлат божи кайтарилишига сабаб булмокда8 Узбекистон Республикаси "Медация тугрисида"ги конуни "Медиатив келишув тугрисидаги битимнинг шакли ва мазмуни" тугрисидаги янги 161-модда билан тулдириш тавсия килинади.

161-модда. Медиатив келишув т^рисидаги битимнинг шакли ва мазмуни

Медиатив келишув битими ёзма шаклда тузилади ва келишув битимини тузган шахслар ёки уларнинг вакиллари томонидан имзоланади.

Келишув битими уни тузган шахслар сонидан битта ортик нусхада тузилади ва имзоланади. Ушбу нусхалардан бири иш материалларига кушиб куйилади.

Медиатив келишув тугрисидаги битимда куйидагилар курсатилади:

Медиатор(лар), медиация таомили тарафлари тугрисидаги маълумотлар;

Медиация шартлари ва медиация таомили утказиладиган жой;

Медиация таомили олиб бориладиган тил;

Низо предмети;

Медиация иштирокчиларининг хукук ва мажбуриятлари;

Медиатор (медиаторлар) хизматларига хак тулаш хамда медиацияга тайёргарлик куриш ва уни утказиш буйича харажатларни коплаш шартлари ва тартиби;

Ахборотнинг махфийлиги шартлари ва уни медиация иштирокчилари томонидан ошкор килиш окибатлари;

Медиатор ва медиация тарафларининг медиация шартларини бузганлик учун жавобгарлиги;

Медиацияни тугатиш тартиби ва асослари.

Хулоса килиб айтиш мумкинки, Медиация институтининг хукукий асослари яратилганлигига у кадар куп вакт булмасдан, жамиятимизда унга нисбатан эхтиёж ортиб бормокда. Мамлакатимизда медиация институти ривожланиш тенденцияси шуни курсатмокдаки, Узбекистонда низоларни хукукий тартибга солишда тарафларнинг хукуки эътироф этиладиган музоралар олиб бориш усулига купрок афзаллик берилмокда. Бу уринда медиация низоларни хукукий жихатдан тартибга солишнинг янги ижтимоий институти сифатида ижтимоий муносабатлар субъектлари уртасидаги узаро муносабатга киришиш маданиятининг шаклланиши сифатида намоён булмокда. Одил судловни амалга

8 Узбекистон Республикасининг Конуни, 06.01.2020 йилдаги УРК-600-сон,18-модда.

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

omupumga эca, мegнaцнa Ha^aKaT hu3ohu Te3 cyptaTnapga Ba caMapanu xan Kunum 6anKu, cyg :apaeHnapugaru MyaMMonapHu 6apTapa$ этнm my :yMnagaH, cygnapga KypunaguraH umnap MuKgopuHu KaMaMTupum, cyg :apaeHnapuHu Te3namTupum, 6нpнннн ннcтaнцнa cyguga umHu Kypum MyggaTnapuHu KucKapTupum umkohuhu 6epagu.

REFERENCES

1. Y^eKucTOH Pecпy6nнкacннннг ^oHyHu, 03.07.2018 Mungaru YP^-482-coH

2. Y36eKucToH Pecпy6nнкacннннг ^oHyHu, 06.01.2020 Mungaru YP^-600-coH,18-Mogga.

3. Y36eKucToH Pecny6nuKacu Пpeзнgeнтннннг OapMoHu, 02.06.2020 Mungaru n0-6003-coH

4. Y36eKucToH Pecny6nuKacu Пpeзнgeнтннннг OapMoHu, 28.01.2022 Mungaru n0-60-coH

5. Y36eKucToH Pecny6nuKacu Пpeзнgeнтннннг Kapopu, 18.05.2022 Mungaru n^-246-coH

6. napKuHcoH.H. CeMeMHaa мegнaцнa / H. napKuHcoH. E M. : Me:peruoHanbHbiM цeнтp ynpaBneHHecKoro u nonuTunecKoro KoHcynbTupoBaHua, 2010. ^ 400 c.

7. Ap6uTpa:HwM npo^cc: Yne6HuK / Otb. peg. npo$. B.B. ^pkob - 2-e u3g., nepepa6. u gon. M.: BonTepc KnyBep, 2013

8. Y36eKucToH Pecny6nuKacu OnuM cygu TamKunuM-Ha3opaT 6omKapMacu ToMoHugaH 6epunraH cTaTucTuK MatnyMoTnap //www.sud.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.