Научная статья на тему 'ХӘҘЕРГЕ ОЧЕРКТАРҘА ДАНЛЫҠЛЫ БАШҠОРТ ОБРАЗДАРЫ ГАЛЕРЕЯҺЫ (Р. ШӘКҮР ИЖАДЫ МИҪАЛЫНДА) (ГАЛЕРЕЯ ОБРАЗОВ ЗНАМЕНИТЫХ БАШКИР В СОВРЕМЕННЫХ ОЧЕРКАХ (НА ПРИМЕРЕ ТВОРЧЕСТВА Р. ШАКУРА)'

ХӘҘЕРГЕ ОЧЕРКТАРҘА ДАНЛЫҠЛЫ БАШҠОРТ ОБРАЗДАРЫ ГАЛЕРЕЯҺЫ (Р. ШӘКҮР ИЖАДЫ МИҪАЛЫНДА) (ГАЛЕРЕЯ ОБРАЗОВ ЗНАМЕНИТЫХ БАШКИР В СОВРЕМЕННЫХ ОЧЕРКАХ (НА ПРИМЕРЕ ТВОРЧЕСТВА Р. ШАКУРА) Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
70
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
башкирская литература / публицистика / очерк / творчество Р. Шакура / предводители народных восстаний XVIII в. / ученые-просветители / писатели и деятели искусств / Bashkir literature / journalism / essay / Rashit Shakur’s creative work / leaders of popular uprisings of the 18th century / scholars / enlighteners / writers and arts workers

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Юнусова Фирдаус Бариевна

В данной статье рассмотрены произведения известного башкирского ученого-писателя, поэта Р.З. Шакурова (Р. Шакура), который внес весомый вклад в изучение башкирского языка, литературы, фольклора, и, будучи писателем, много сделал для возрождения жанра очерка. Герои его очерков – знаменитые личности башкирского народа, видные государственные деятели, военачальники, ученые, писатели, деятели искусств. Среди них: легендарный батыр, поэт-импровизатор, прославленный герой Крестьянской войны 1773–1775 гг. Салават Юлаев, первый башкирский рудопромышленник Исмагил Тасимов, выдающийся башкирский ученыйтеолог, просветитель мусульманского мира шейх Зайнулла Расулев, историк, востоковед, тюрколог, публицист, политический деятель Ахмет-Заки Валиди, видный военный деятель, активный участник гражданской войны, комбриг Муса Муртазин, первая башкирская писательница Хадия Давлетшина и др. Характерной особенностью научно-биографических очерков Р. Шакура является точность исторических фактов, умелое воссоздание самой атмосферы, в которой жили и действовали его герои. Поэтому эти образы особенно притягательны, т.к. автор сумел мастерски донести до читателя свой взгляд, свое отношение к судьбе каждой личности, о ком он пишет, раскрывая многогранность героя через различные ситуации, делая глубокие философские размышления, наблюдения и опираясь на исторические факты.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по языкознанию и литературоведению , автор научной работы — Юнусова Фирдаус Бариевна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GALLERY OF IMAGES OF FAMOUS BASHKIRS IN MODERN ESSAYS (ON THE EXAMPLE OF THE WORK OF R. SHAKUR)

This article examines the works of famous Bashkir scholar, writer and poet Rashir Shakur, who made a valuable contribution to the study of the Bashkir language, literature and folklore, and as a writer has done a lot for the revival of the essay genre. The heroes of his essays are famous Bashkir people – prominent statesmen, military leaders, scholars, writers and arts workers. Among them are legendary batyr, poet-improviser, celebrated hero of the Peasant War of 1773– 1775 Salavat Yulaev, first Bashkir mining industrialist Ismagil Tasimov, outstanding Bashkir scholar and theologian, enlightener of the Muslim world Sheikh Zaynulla Rasulev, historian, orientalist, turkologist, journalist and political figure Akhmet-Zaki Validi, prominent military figure, active participant in the Russian Civil War, brigade commander Mussa Murtazin, first Bashkir female writer Khadiya Davletshina and others. A characteristic feature of Shakur’s scientific and biographical essays is the accuracy of historical details, the most skillful reconstruction of the atmosphere, in which his heroes lived and worked. These images are especially attractive because the author was able to masterfully convey to the reader his view and attitude towards the fate of each person whom he describes, revealing the versatility of the hero through various situations, making deep philosophical reflections, observations and relying on historical facts.

Текст научной работы на тему «ХӘҘЕРГЕ ОЧЕРКТАРҘА ДАНЛЫҠЛЫ БАШҠОРТ ОБРАЗДАРЫ ГАЛЕРЕЯҺЫ (Р. ШӘКҮР ИЖАДЫ МИҪАЛЫНДА) (ГАЛЕРЕЯ ОБРАЗОВ ЗНАМЕНИТЫХ БАШКИР В СОВРЕМЕННЫХ ОЧЕРКАХ (НА ПРИМЕРЕ ТВОРЧЕСТВА Р. ШАКУРА)»

ред. М.Х. Надергулов. Уфа: ИИЯЛ УНЦ РАН, 2013. С. 51-52 (на башк.яз.).

2. Бикбаев Р. Гайса Хусаинов // Хусаинов Г.Б. Литература и наука. Избранные труды. Уфа: Гилем, 1998. С. 3-15.

3. Кунафин Г.С. Крупная творческая личность, ученый-энциклопедист и писатель // Башкироведе-ние: Сборник статей к 75-летию со дня рождения академика АН РБ Г.Б. Хусаинова. Уфа: Гилем, 2004. С. 17-38 (на башк.яз.).

4. Хусаинов Г. Сказание о батырах: историческая проза. Повести, рассказы. Уфа: Башкирское книжное издательство, 1986. 296 с.

REFERENCES

1. Alibaev, Z.A. Osobennosti nauchnoy deyatel-nosti G. Khusainova [Features of the scientific activity of Gaysa Khusainov]. Aktualnye problemy sovremen-nogo literaturovedeniya i literatury, folkloristiki i arkheografii: k 85-letiyu akademika AN RB, professora G.B. Khusainova [Topical problems of modern literary criticism and literature, folklore and archeography: On the 85th birthday of Academician of the Academy

Ф.Б. Юнысова

of Sciences of the Republic of Bashkortostan, Professor G.B. Khusainov]. Proceedings of the International Science & Research Conference (April 10, 2013, Ufa). G.Kh. Abdrafikova (compiler), M.Kh. Nadergulov (ed.). Ufa: IIYaL UNTs RAN, 2013. P. 51-52 (in Bashkir).

2. Bikbaev, R. Gaysa Khusainov. Khusainov, G.B. Literatura i nauka. Izbrannye trudy [Literature and science. Selected works]. Ufa: Gilem, 1998. P. 3-15 (in Russ.).

3. Kunafin, G.S. Krupnaya tvorcheskaya lichnost, uchenyy-entsiklopedist i pisatel [Great creative person, scientist-encyclopedist and writer]. Bashkirovedenie: Sbornik statey k 75-letiyu so dnya rozhdeniya akademika AN RB G.B. Khusainova [Bashkir studies: Collection of articles on the 75th birthday of Academician of the Academy of Sciences of the Republic of Bashkortostan G.B. Khusainov]. Ufa: Gilem, 2004. P. 17-38 (in Bashkir).

4. Khusainov, G. Skazanie o batyrakh: istoriches-kaya proza. Povesti, rasskazy [The legend about the batyrs: Historical prose. Novellas and short stories]. Ufa: Bashkirskoe knizhnoe izdatelstvo, 1986. 296 p. (in Bashkir).

DOI 10.24412/2223-0564-2021-4-35-42 УДК: 82(470.57) - 43

ХЭЗЕРГЕ ОЧЕРКТАРЗА ДАНЛЬЖЛЫ БАШКОРТ ОБРАЗДАРЫ ГАЛЕРЕЯЬЫ (Р. ШЭСТР ИЖАДЫ МИСАЛЫНДА) (ГАЛЕРЕЯ ОБРАЗОВ ЗНАМЕНИТЫХ БАШКИР В СОВРЕМЕННЫХ ОЧЕРКАХ (НА ПРИМЕРЕ ТВОРЧЕСТВА Р. ШАКУРА)

Аннотация

В данной статье рассмотрены произведения известного башкирского ученого-писателя, поэта Р.З. Шакурова (Р. Шакура), который внес весомый вклад в изучение башкирского языка, литературы, фольклора, и, будучи писателем, много сделал для возрождения жанра очерка. Герои его очерков - знаменитые личности башкирского народа, видные государственные деятели, военачальники, ученые, писатели, деятели искусств. Среди них: легендарный батыр, поэт-импровизатор, прославленный герой Крестьянской войны 1773-1775 гг. Салават Юлаев, первый башкирский рудопромышленник Исмагил Тасимов, выдающийся башкирский ученый-теолог, просветитель мусульманского мира шейх Зайнулла Расулев, историк, востоковед, тюрколог, публицист, политический деятель Ахмет-Заки Валиди, видный военный деятель, активный участник гражданской войны, комбриг Муса Муртазин, первая башкирская писательница Хадия Давлетшина и др. Характерной особенностью научно-биографических очерков Р. Шакура является точность исторических фактов, умелое воссоздание самой атмосферы, в которой жили и действовали его герои. Поэтому эти образы особенно притягательны, т.к. автор сумел мастерски донести до читателя свой взгляд, свое отношение к судьбе каждой личности, о ком

Юнусова Фирдаус Бариевна, кандидат филологических наук, старший научный сотрудник отдела литературоведения Института истории, языка и литературы Уфимского федерального исследовательского центра РАН, e-mail: Firdaus23@bk.ru

Firdaus B. Yunusova, Cand. Sci. (Philology), Senior Researcher аt the Department of Literature studies, Institute of History, Language and Literature of the Ufa Federal Research Centre of the Russian Academy of Sciences (Ufa), e-mail: Firdaus23@bk.ru

он пишет, раскрывая многогранность героя через различные ситуации, делая глубокие философские размышления, наблюдения и опираясь на исторические факты.

Ключевые слова: башкирская литература, публицистика, очерк, творчество Р. Шакура, предводители народных восстаний XVIII в., ученые-просветители, писатели и деятели искусств

Firdaus B. Yunusova

GALLERY OF IMAGES OF FAMOUS BASHKIRS IN MODERN ESSAYS (ON THE EXAMPLE OF THE WORK OF R. SHAKUR)

Abstract

This article examines the works of famous Bashkir scholar, writer and poet Rashir Shakur, who made a valuable contribution to the study of the Bashkir language, literature and folklore, and as a writer has done a lot for the revival of the essay genre. The heroes of his essays are famous Bashkir people - prominent statesmen, military leaders, scholars, writers and arts workers. Among them are legendary batyr, poet-improviser, celebrated hero of the Peasant War of 17731775 Salavat Yulaev, first Bashkir mining industrialist Ismagil Tasimov, outstanding Bashkir scholar and theologian, enlightener of the Muslim world Sheikh Zaynulla Rasulev, historian, orientalist, turkologist, journalist and political figure Akhmet-Zaki Validi, prominent military figure, active participant in the Russian Civil War, brigade commander Mussa Murtazin, first Bashkir female writer Khadiya Davletshina and others.

A characteristic feature of Shakur's scientific and biographical essays is the accuracy of historical details, the most skillful reconstruction of the atmosphere, in which his heroes lived and worked. These images are especially attractive because the author was able to masterfully convey to the reader his view and attitude towards the fate of each person whom he describes, revealing the versatility of the hero through various situations, making deep philosophical reflections, observations and relying on historical facts.

Key words: Bashkir literature, journalism, essay, Rashit Shakur's creative work, leaders of popular uprisings of the 18th century, scholars, enlighteners, writers and arts workers

КYренекле гадим hэм эзип Рэшит Закир улы ШэкYров (Рэшит ШэкYр) - ижади hэм фэнни тикшеренеYЗэре менэн башкорт эзэбиэтенэ hэм гидеменэ зур елеш индергэн, YЗенец фэнни мэктэбен булдырган абруйлы шэхестэрзец береhе. Уньщ ялкынлы ижады, ижтимаги-сэйэси эшмэкэрлеге халкыбыззыц ихтирамын гына яулап калманы, башкорт халкыныц рухи казанышы, милли горурлыгына ЭYерелде.

Р. ШэкYPЗец гилми ижады ^п яклы, сагыу hэм Y3енсэлекле. Fалим эзэбиэт гилеме hэм эзэби тэнкит, фольклористика, диалектология hэм топонимика елкэhендэ берзэй ЭYЗем hэм уцышлы эшлэй. Шулай ук тарих, этнография, география hэм тарихи география, хатта демография елкэhенэ арналган YЗенсэдекде тикшеренеYЗэр менэн сыгыш яhай. КYп вакыт, теге йэки был проблеманы хэл итер есен терле фэн тармактарыныц мэFДYмэттэрен берзэй одталык менэн кулланып, Fидемдец кетелмэгэн мемкинлектэрен хэрэкэткэ килтереYгэ елгэшэ. Уныц ижадында эзэби публицистика ла меhим урын алып тора, айырыуса энциклопедик ха-рактерзаFы очерктары эhэмиэтде [7, 109-сы б.].

Был ^э милли очерк жанрына йэн ерэ hэм яцыса hудыш бирэ.

Авторзыц 1998 йылда донъя кYргэн «Арзаклы башкорттар» исемле китабында данлыклы тарихи шэхестэр, мэшhYP дэYДЭт hэм ЙЭMЭFЭT эшмэкэрзэре, хэрби узамандар, хезмэт, фэн hэм мэзэниэт, сэнFЭт, халык ижады едкэhендэ зур казаныштарFа елгэшкэн, рухи hэм матди донъябызFа оло мэртэбэ килтергэн миллэттэштэребез хакында hYЗ бара.

Китаптыц баш hYЗендэ шундай шэхестэргэ карата авторзыц эйтелгэн матур hэм мэFЭнэде hYЗЗэре бар: «Илдец, миллэттец рухи кесен, кеYЭтен, кешелек донъяhында тоткан урынын иц элек уныц бейек кешелэре, оло акыл эйэлэре, илем, халкым тип йэшэгэн каИарман рухлы заттары билдэлэй. Э халык YЗенец данлыклы улдарын hэм кыззарын белергэ, улар едгеhендэ тэрбиэлэнеп, фэhем алып Y5ергэ тейеш» [3, 3-се б.].

Авторзыц ниндэй генэ очеркын адhак та, hэр кай^Лы кызыклы hэм мауыктырFыс итеп язылFан. Эзип YЗенец язмаларын был жанрзыц бер YЗенсэдекде формаЬына индереп, Fидми-

биографик очерктар тип юкка атамай. Сенки автор бында YЗе кYЗЭтеYсе лэ, тарихсы ла, Fалим да, языусы ла ролендэ сы^ыш яhай.

Башкортостандыц hэм башкорт халкыныц бейек тарихи шэхестэре гадереяhында ^п быуаттарFа hузыдFан милли азатлык керэше тарихында яугир юлбашсы Садауат Юлаев менэн бергэ уныц атаИы - арзаклы ил аFаhы, 1773-1775 йылдарзаFы Крэдтиэндэр hуFышы каhарманы, баш кYтэреYселэр армияhыныц полковнигы, Башкортостандыц Себер юлы атаманы, старшина Юлай Азналин, бетен УрадFа, Рэсэйгэ атаклы мэFдэн белгесе hэм сэнэFэтсе булып танылFан ИсмэFил Тасимов, XIX быуат башкорт эзэбиэте тарихында, Башкортостандыц шул дэYер ижтимаFи фекер Ygешендэ Fэйэт зур урын тоткан шаFир hэм фекер эйэhе, меFЭллим hэм атаклы мэFрифэтсе Мифтахетдин Акмулла, кYренекле мэFрифэтсе-Fалим, эзип hэм дин эшмэкэре Ризаитдин Фэхритдинов, бетен ижад FYмерен Урта Азия, Казагстан хадыктарыныц: казактарзыц, караFалпактарзыц, кырFыззарзыц, Yзбэктэрзец фольклорын, этнографияhын, телен, тарихын ейрэнеYгэ арнаFан атаклы Fалим hэм мэFрифэтсе, башкорттарзан тэYге профессорзарзыц береhе ЭбYбэкер Диваев, башкорт эзэбиэтенец классигы, шаFир, драматург, фольклорсы, Башкортостандыц хадык сэсэне Мэхэммэтша Бураетолов булhынмы, атаклы полководец, граждандар hуFышы геройы, кYренекле дэYлэт эшмэкэре Муса Мортазин, башкорт эзэбиэтенец клас-сигы, тадантлы шаFир, прозаик hэм драматург, публицист hэм мехэррир Дауыт Юлтый, милли музыка тарихында юйылмад эз каддырFан атаклы композиторзар Fэзиз Элмехэмэтов, Хесэйен Эхмэтов, YЗенец ижады hэм тормошо менэн ти^ез каhарманлык елгеhе кYрhэткэн, башкорт эзэбиэтенец hэм башкорт миллэтенец оло FорурлыFы, халкыбыззыц рухи кесен, кеYЭтен, саFыу тадантын радлаусы кYркэм шэхестэрзец береhе булFан Ьэзиэ ДэYлэтшина, атаклы лингвист hэм языусы Жэлил Кейекбаев, илаhи йыр одта^1 МэFэфYP Хисмэтуллин, кYренекле дэYлэт hэм ЙЭMЭFЭT эшмэкэре Зэкэриэ Акназаров кеYек бик кYп арзаклы шэхестэрзец язмышы hэм эшмэкэрлеге бэйэн ителэ. Автор геройзарын тулырак hэм кYп яклы итеп кYрhэтер есен, уларзыц тормош юлын саFылдырFан документтарFа, тарихи факттарFа, идтэлектэргэ, халык ижады Yрнэктэренэ таянып яза. Ошо коро фактик материалды эшкэртеп,

художестволылык кимэленэ ^тэреп, фэhемле, Fибрэтле hэм кызыклы сюжеттар Y5тереYгэ ирешэ. Ьэр сюжет YЗенсэлекле hэм бер-береhен кабатламай. Был эдэрзэр халкыбыззыц элгэрерэк заманда йэшэгэн бейек акыл эйэлэре, hYЗ одтадары hэм каhармандарыныц тарихта, мэзэниэт hэм эзэбиэт Ygешендэ тоткан ролен асыклау hэм баhадау йэhэтенэн Fэйэт кызыклы hэм эhэмиэтле.

Салауат Юлаев - башкорт халкыныц та-рихында иц бейек, айырыуса дан hэм бетмэд-текэнмэд мехэббэт казанFан шэхестэрзец береhе, батырлык hэм иленэ, миллэттенэ карата тоFролок елгеhе, башкорт миллэтенец рухи каhарманлык символы. Милли герой, 1773-1775 йылдарзаFы Крэдтиэндэр hуFышыныц полководецы, шаFир-импровизатор. Кешелек донья^1нда милли-азатлык хэрэкэттэренец hокланFыс етэкселэренец береhе.

Р. ШэкYP «Садауат Юлаев» исемле зур ^лэмле очеркында шэхестец биография^ш байкай, тормошондаFы вакиFаларFа, ижадына туктада. Урыд hэм башкорт Fалимдарыныц хезмэттэрен, языусыларзыц эдэрзэрен, башкорт халык ижады елгелэрен уцышлы куллана.

Шулай ук, XIX быуаттыц икенсе яртыЛында Башкорт илен ейрэнеYсе урыд Fалимы Р.Г. Игнатьевтыц «Башкорт Салауат Юлаев, пугачевсы бригадир, йырсы hэм импровизатор» тигэн хезмэтен, Ф.Д. Нефедовтыц «Пугачев бола^1 аддынан башкорт хэрэкэте. Башкорт батыры Салауат» тигэн очеркын уцышлы файзалана. Степан Злобиндыц атаклы «Садауат Юлаев» романында Садауаттыц ун дYрт йэштэ бер YЗе Fэлэмэт зур айыу менэн адышып, батырлык кYрhэтеYен миgалFа адып, эдэрен YЗенец фекерзэре менэн ныFытып куя. Рэшит Закир улы Ф.Д. Нефедовтыц язмаhындаFы мэFЛYмэттэргэ таянып, уныц хисле, тэьgирлэнеYCЭн, дэртле, шиFри тэбиFЭтле булыуын ^цык едтенэ ада. Fаилэ, тэбигэт hэм кенсыFыш шигриэтен белгэн эсэhе Садауаттыц тэрбиэселэре булдылар; шулар йоFонтоhонда уныц кесе, hэлэте YSЭ hэм буласак геройзыц характерына нигез hадына. Халык язмышына тешкэн бэлэ-казалар тураhында ул YЗЗэренец ейендэ эсэhенец моцло йырзарын, атаhыныц hейлэгэн hYЗЗэрен тыцлаFан; йэйге мэлдэ, йэйлэY кицлектэрендэ, - башкорттарзыц бэхетле заманадар хакында хикэйэттэре hэм хэтирэлэре, бэhлеYЭндэр hэм бейек кешелэр тура^1нда йырзар hэм риYЭЙэттэр... ТэьgирлэнеYCЭн,

дэртле hэм шигри тэбигэтле Салауат hэр нэмэгэ ■карата YЗ менэсэбэтен белдерэ, тыуган тэбигэт матурлыгына hокланып тац кала... [3, 39-сы б.].

Салауат Юлаевтыц поэтик ижадын кузаллаганда автор уныц ике елештэн торган мирадына туктала. ТэYгеhе - уныц шигырзары, икенсеhе инде - Салауаттыц Крэдтиэндэр hуFышы осорона караган хаттары, указдары, кYрhэтмэлэре hэм бойороктары тэшкил итэ. Урзэ телгэ алынган Ф.Д. Нефедов хезмэтендэ Салауаттыц бер нисэ шигырыныц йекмэткеhен русса сэсмэ телдэ ацлатhа, э Р.Г. Игнатьев уныц ете шигырын рус телендэ бадтырып сыгара. Совет осоронда был эдэрзэрзе, hэр береhенэ исемдэр куйып Башкортостандыц халык шагиры Рэшит Нигмэти башкорт теленэ кайтара. Салауаттыц «Уралым», «Яу», «Ук», «Егеткэ», «Ьандугас», «Тирмэмдэ» hэм «Зелэйха» тигэн ете шигыры, шулай ук сэсэндэр хэтере аша беззец дэYергэ килеп еткэн «БYгэсэYгэ кушылып, ир-батырга куш булып» кобайыры 50-60-сы йылдарза барлык бадмаларза донъя кYрэ. Р. ШэкYP Салауат Юлаев шигриэтенец бетэ нескэлектэрен дэ ейрэнеп уны ацлатырга hэм халыкка кайтарырга тырышкан. Салауат Юлаев ижады - мец йыллык башкорт поэзия^1 тарихында саф мехэббэт, тыуган ил, халык тойго^ менэн hуFарылFан, илаИи кес, кеYЭт ацкып торган югары шигриэт елгеhе hэм шагирзыц Крэдтиэндэр hуFышы башланганга тиклем Yк тэрэн хисле лирик шигырзары hэм йырзары менэн танылган тип фараз итэ ул. Салауат мирадыныц икенсе елеше язма рэYештэ hакланFан документаль сыганактарзан гибэрэт hэм халык батырыныц, телдэн телгэ кусеп, hуцFарак дэYерзэрзэ кагызга теркэлгэн тетрэткес кескэ эйэ булган бер эдэре «Салауат телмэре» тип атала. Был телмэр 1773 йылдыц октябрь азактарында Пугачев яклы булып баш кртэргэн башкорт яугирзары алдында Башкорт иленец азатлыгы есен керэшкэ ендэYсе, эйзэYсе, рухландырыусы ендэмэ рэYешендэ эйтелеYен автор hызык едтенэ ала.

Очеркта Салауаттыц батырлыгы, хэрби етэксе hэм hэлэтле ойоштороусы булганы Ырымбур, Красноуфимск, Кенгер яктарында булган бэрелеш куренештэре аша одта hYрэтлэнэ. Автор Салауаттыц сызамлыгын, ид киткес тYЗемлелеген, атаИы менэн кулга алынып, каты язага дусар ителеп, Рогервиктагы hергенгэ бэйле вакигаларзы тарихи сыганактарга нигезлэнеп кYрhэтэ алган. Тотконлокка элэккэндэ лэ Салауаттыц YЗен батырзарса тотоуына,

бирешмэYенэ hэм туган халкына тогро калыуына горурлана, hоклана.

Фэндэ, эзэбиэттэ, сэнгэттэ Салауат темаИы hэр вакыт актуаль темаларзыц береhе булып каласак, - ти автор. Уныц хакында язылган эдэрзэр hэм хезмэттэр бихисап. Уныц исемен, уныц образын башкорт халкы YЗ ижадында эпос геройзарына тиц булырзай бейеклектэргэ кYтэрзе. Миллэтебез символы - дэhшэтле hыбайлы Салауат ^шы тарихыбыззыц яцы боролошонда Башкортостан Республика^шыц ДэYлэт гербында урын алып, инде тотош бер илдец ырыд, кот билдэhенэ эйлэнде. Салауат исеме беззец есен икhез-сикhез горурлык, рухи кртэренкелек сыганагы, ул hэр вакыт беззе эйзэп тороусы кес, ул башкорттоц кайнар йерэк тибеше, мэцге hYнмэg hэм hYрелмэg азатлык рухы.

Р. Шэкурзец «Арзаклы башкорттар» китабынан йэнэ «Зэйнулла РэсYлев» очеркына игтибар итэйек. Зэйнулла РэсYлев - башкорт халкыныц арзаклы шэхестэренец береhе, миллэтебеззец мэFрифэтсеhе, дин эhеле, философы hэм атаклы табибы. Рэшит ШэкYPЗец энциклопедик планда язылган был эдэрендэ тэYЗЭ Зэйнулла-ишандыц биография^1 йэгни уныц тормошона, язмышына кагылышлы хэл-вакигалар тарихи документтар нигезендэ бэйэн ителэ. Башкорт халкыныц бейек галимы hэм дэYлэт эшмэкэре Эхмэтзэки Вэлиди «Хэтирэлэр» китабыныц «Атайымдыц Троицкига сэйэхэте» тигэн бYлегендэ YЗенец Зэйнулла РэсYлев менэн осрашыуы язмышында зур роль уйнауын hызык едтенэ ала. Унда Вэлидизец атаhы Эхмэтшах hэр йэй hайын бесэн эштэре бетеY менэн, дудтарына hэм шэйехтэренэ озон сэйэхэткэ юлланыуы телгэ алына. Был сэфэр, Урал таузары аша Yтеп, юрматыныц илсек тимер ырыуы, карагай-кыпсак, берйэн, тYЦгэYер, туцгатар, тамъян, катай башкорттарыныц ерзэрен Yтеп, Троицк кала^шдагы рухи етэксе Зэйнулла шэйехте барып кYреYе менэн тамамлана. Э. Вэлидизец «Был сэйэхэт ай ярымга hузыла...hэр сэйэхэт минец фекер хаятыма зур йогонто яhаны... Эсенсе тапкыр, 1906 йылда барганыбызза Зэйнулла ишан мицэ нык илтифат итте. Йэш булыуыма карамадтан, мицэ терле hораузар биреп, яуабымды диккэт менэн тыцланы hэм ЙYнэлеш биреYсе hYЗЗэр hейлэне. Ьэр хэлдэ, терлесэ hынап караны. Шуныц кеYек дэртлэндереYсе хэл-вакигалар булмаhа, бэлки, тормошом гилемдэн башка бер юлдарга ЙYнэлеш

алыр ине [1, 44-45-се бб.] тигэн hYЗЗэрендэ Зэйнулла РэсYлевтыц уныц артабанFы язмышына Зур Й0F0нт0 яhаFаны дэлиллэнэ.

Очеркыныц азаFында Р. ШэкYP бейек шэхескэ hокланыуын тYбэндэге юлдар аша белдерэ: «Башкортостанда башкорт халкыныц Зэйнулла РэсYлев, Эхмэтзэки Вэлиди кеYек бейек hэм илаhи заттарыныц рухы мэцге йэшэй»[3, 77-се б.].

Х1Х быуат башкорт ижтимаFи фекере hэм эзэби культураhы тарихында шаFир hэм публицист, тарихсы hэм этнограф, эзэбиэт белгесе hэм фольклорсы, телсе hэм тэржемэсе, педагог hэм ЙЭMЭFЭT эшмэкэре Мехэммэтсэлим Эметбаев юйылмад эз калдырFан. Ул YЗ заманы есен энциклопедик характерза ижад иткэн Fадим hэм эзип. Уныц ижади эшмэкэрлеге, поэзия^1, кYп яклы мэFрифэтселек идеяларын Yтемле эзэби формада пропагандадауFа, идея-эстетик, рационалистик караштарын сэнFЭти hYЗ ярзамында хадыкка еткереYгэ ЙYнэлтелгэн.

Билдэле Fалим F. Кунафин эйткэнсэ, эзэбиэткэ ул тэрбиэ, ац-белем биреY hэм эхлак дэреслеге итеп карай [3, 248-се б.].

Р. ШэкYP YЗенец М. Эметбаевка арнаетан очеркында М. Акмулланыц ижады менэн саFыштырып былай ти: «... характер hэм эшмэкэрлектэре менэн улар икеhе бетенлэй ике терле шэхес hэм эзиптэр. М. Акмулла -тыетыЛыз дада улы, илдэн илгэ ^сеп йереп ижад ш^се сэсэн-шаFир. Уныц поэтик таланты ла, hэр вакыт тиерлек хадык алдында hейлэй, эйтештэрзэ катнашыу мэнфэFЭтенэн сынып, импровизаторлык ЙYнэлешендэ сарлана, Yткерлэнэ бара. М. Эметбаев ^э европаса йэшэY рэYешен кабул иткэн, ауылдан сы^а ла, калала теплэнеп, бер юлы бер нисэ терле фэн менэн шеFеллэнеYсе Fадим hэм шаFир. Уныц башкорт мэзэниэтен, ижтимаFи ацыбыззы YgтереYгэ, рухи доньябыззы байыты^а индергэн елеше hэм хезмэте нэк ошо ^п кырлы, кYп терле эшмэкэрлеге менэн баhалана ла [3, 87-се б.]. Артабан автор М. Эметбаевтыц эhэмиэтле хезмэттэре араhында «Фарсы нэхYе» («Фарсы грамматикаhы»), «Йыhаннамэ», «Татар нэхYе» hымак кульязма китаптарын телгэ алып Yтэ hэм уныц 1897 йылда Казанда бадылып сыккан «Йэдкэр» исемле йыйынтыFы Х1Х быуат азаFы башкорт мэзэниэтенец иц кYркэм комарткыларыныц береhе булыуын билдэлэй.

«Йэдкэр» энциклопедик форматта язылFан. Бында тэбиFЭт hэм донья, Fилем hэм мэзэниэт,

язма эзэбиэт hэм халык ижады, укыу-укытыу педагогикаhы, тарих hэм этнография ^б. елкэлэр буйынса меhим мэFЛYмэттэр, елгелэр бар. Жанр йэhэтенэн эдэрзэ мэкэлэ hэм фэнни-эзэби очерк, белешмэ hэм тасуирлама, юльязма hэм нигезлэмэлэр, хикэйэт hэм риYЭЙэт, легенда hэм хикмэт, шиFыр hэм мэдэл, назым hэм китFа, мэдех hэм мэрдиэ, шэжэрэ hэм тэуарих, нэсихэт hэм мэдэлдэр - hэммэhе лэ бар. М. Эметбаев хезмэттэренец YЗенсэлеге шунда: Fалим YЗ язмадарын коро hэм эшлекле Fилми стилгэ генэ кормай, hейлэнелгэн тарихи вакиFаларзыц, этнографик кYренештэрзец кYбеhе уныц кYцеле аша Yтеп, хадык мэнфэFЭте кYЗлегенэн баhадана. Документаллек hэм художестволылык элементтары бергэ Yрелеп бара.

Башкорт эзэбиэте тарихында М. Эметбаев мэFрифэтсе-Fадим буларак кына тYгел, мэFрифэтсе-шаFир, публицист hэм тэржемэсе буларак та тэрэн эз калдырFан. Р. ШэкYP артабан эзиптец ижадына, поэзия^ша, тарихи-этнографик hэм Fилми хезмэттэренэ айырым туктадып hэр береhенэ тепле анализ бирэ, фекерзэрен эйтэ hэм кYЗЭтеYЗэр яhай.

«Поэтик мирады ^лэме яFынан бик зур тYгел. Уныц безгэ билдэле шиFырзары дYрт тидтэ самаhы. Эммэ был мирад YЗенец ысын халыксанлыFы, ил Fэмдэре менэн hуFарылFан булыуы йэhэтенэн эзэбиэтебез тарихында меhим урынды ала», - ти автор был хакта. Эммэ уныц ижадында «Йомран иле», «Шикэйэт», «Бында ерзец нотмэттэре» hымак шиFырзары ты^ан ерзе, хадык тормошон образлы тел менэн hейлэп биреY йэhэтенэн айырылып тора. «Йомран иле» эдэрендэ ул башкорт шаFирзары араhынан тэYгелэрзэн булып ер-узарыбыззыц язмышы мэсьэлэhен кYтэреп сы^а, «Шикэйэт» шиFырында башкорт ерзэренец колонизаторзар тарафынан аяуhыз таланыуы тураhында эсенеп яза:

Заманында бай булFан был ерзэрзэ Тулы урман менэн корт, мал-тыуар за, КYмэк Fэскэр hэм закон ярзамында Карар тапты саузагэрзэр саузаhында.

Аяклы мад тамам бетэ яззы,

АFастар акты, ЭстерханFа уззы.

Уныц артынса осто корт hэм эре,

Юк инде таF(тау) кеби аFас тауары[3, 88-се б.].

Эзиптец тарихи-этнографик язмалары арЛында «Башкорттар», «Эфенец тарихына кагылышлы материалдар», «Башкорт халкыныц ак hэм кара кендэре», «Кесе Табын халкыныц бабалары hэм унан айырылган Йомран-Табын ере», «Эй башкорттарыныц нэсэбнамэhе», «Башкорттар hэм торгауыт калмыктары тураhында бер нисэ hYЗ», «Акташ хан», «Агизел буйындагы гелэмэ вэ мэшэйехтэр» тигэн очерктары hэм мэкэлэлэре Башкортостан hэм башкорт тарихын ейрэнеYЗЭ баhалап беткеhез киммэтле мэFЛYмэттэр туплаган булыуы менэн оло баhаFа лайык. Э гилми хезмэттэрендэ, публицистик ижадында hэм ижтимаги эшмэкэрлегендэ ул YЗ халкыныц язмышында меhим урын тоткан социаль, мэзэниэт, мэгариф, матбугат мэсьэлэлэрен ^тэреп сыга, башкорт ерзэрен талаузы фашлап сыгыш яhай, башкорттарзы туган телендэ укытыу талабын алга куя. Уныц был идеялары беззец заман есен дэ кен карыгына hуFырлык мэсьэлэ булып кала [3, 89-сы б.].

Очеркын тамамлап, Р. ШэкYP былай ти: «Эйе, Мехэммэтсэлим Эметбаев барса FYмерен, талантын, киц белемен туган халкына хезмэт итеYгэ арнаны, башкорттар тура^шда терле уйзырмалар таратыусы яуыз йэндэргэ каршы сыкты, миллэтебеззец рухи бейеклеген яклап hэм hаклап, арымай-талмай ижад итте. Ул ысын мэFЭнэhендэ оло акыл эйэhе, YЗ халкыныц тогро hэм арзаклы эшмэкэре булды» [3, 90-сы б.]. Билдэле галим, академик Fайса Хесэйенов эйткэнсэ, М. Эметбаев галим hэм эзип йезендэ яцы типтагы башкорт гилеменец hэм эзэбиэтенец кYтэрелеше асык кYренэ, ул милли тормошобозза Кенбайыш менэн Кенсыгыш мэзэниэтенец, гилеменец иц якшы традицияларын берлэштереYЗЭ hэм артабан YgтереYЗЭ оло хезмэт кYрhэтте.

«Ьэзиэ ДэYЛэтшина» очеркын Р. ШэкYP YЗенец ижады hэм тормошо менэн тицhез каhарманлык елгеhе кYрhэткэн, башкорт эзэбиэтенец hэм башкорт миллэтенец оло горурлыгы, халкыбыззыц рухи кесен, кеYЭтен, сагыу талантын радлаусы кYркэм шэхестэрзец береhе булган тэYге башкорт эзибэhе Ьэзиэ ДэYЛэтшина хакында яза. Билдэле рус языусыhы Леонид Соболевтыц Рэсэй федерацияhы языусыларыныц Беренсе съезында hейлэгэн докладында (1958) ошо мэшhYP эдэр («Ыргыз» романы) хакында эйткэн hYЗЗэрен мидалга килтерэ.

Эзибэнец шэхес культы, тоталитар режим осоронда нахакка хекем ителеп, кYп йылдар буйы михнэт hэм газап сигеп йэшэргэ дусар ителеYенэ карамадтан, Yтэ ауыр шарттарза башкорт эзэбиэтенец иц якшы казаныштарыныц береhе тип баhаланFан адыл эдэре - «Ыргыз» романын языуын hэм шуныц менэн ил алдында оло ихтирам казаныуын билдэлэй. И. ДэYЛэтшинаны башкорт донъяhында М. Акмулла, Ш. Бабич, М. Бурангол ^шак фажигэле язмышка дусар ителгэн бейек эзиптэр hэм шэхестэр менэн бер рэткэ куя ул. Шунда ук бик урынлы итеп эзибэнец хэтерлэYЗэренэ туктала, уныц бэлэкэй сагында экиэттэр тыцларга яратыуын, бигерэк тэ Ьомай кош тураhындаFы экиэттец ^целендэ нык hецеп калыуы хакында яза. Автор эйткэнсэ, ошо илаhи бэхет тура^1нда хыялдар буласак языусыныц донъяга карашына, уй-тойголарына ер-яцы ЙYнэлеш бирэ, уныц кYцелендэ изгелек саткыларын токандыра, якын кешелэренэ карата ярзамсыл, мэрхэмэтле булыу телэген тыузыра. Эйтергэ кэрэк, Ь. ДэYЛэтшина был сифаттарына FYмер буйы тогро кала.

Артабан автор хронологик рэYештэ Ь. ДэY-лэтшинаныц тормошондагы меhим вакигаларзы барлай hэм уныц эдэрзэренэн йекмэткеле мидалдар килтереп, тепле анализ бирэ.

Р. ШэкYP очеркыныц азагында Ь. ДэYЛэт-шинаныц тYбэндэге hYЗЗэрен килтерэ: «Мине якшырак белгегез килhэ, «Ыргыз» романымды укыгыз» [2, 85-се б.]. Автор фекеренсэ, башкорт халкыныц изге hэм саф ^целле, героик характерлы кызы ысын-ысынында халык языусыhы Ьэзиэ ДэYЛэтшинаныц йэме лэ, йерэк тибеше лэ, уныц ^клангыс эдэрзэрендэ, халык тормошоноц hэм язмышыныц и^ез-сикhез кицлектэрен айкаган илhамлы «Ыргыз» романында.

КYп яклы таланты менэн миллэттец рухи Ygешенэ зур елеш индергэн, кYренекле языусы, шагирэ hэм драматург Зэйнэб Биишева республикала гына тYгел, сит илдэрзэ лэ киц танылыу яулаган эзибэлэрзец береhе. «Кэмhетелгэндэр», «Оло Эйек буйында», «Емеш» тигэн романдарын берлэштереYсе был киц коласлы трилогияhын республикала гына тYгел донъя кимэлендэ популярлык казанганын билдэлэй hэм башкорт милли прозЛын YgтереYгэ индергэн киммэтле ижад емеше, ижад казанышына тицлэй. Автор «Зэйнэб Биишева» исемле очеркында эзибэнец шигри юлдар менэн башланган «Яктыга» исемле романынан езек

килтерэ: «Тен. Башкорт кызыныц тэцкэле елэне шикелле, ^ззец яуын алып, йымылдап торFан аяз кYктэ, алтын табактай, тулFан ай йезэ. Таллыкта hандуFастар сутылдаша. Тирэк башында кэ^к сакыра. КYлэYектэ тэлмэрйендэр бакылдаша. Оло Эйек йылFаhы, YЗенец мэцге шат, шаян йырзарын hандуFас моцдарына мансып, кыуана-келэ, бер езлекhез сылтырап аFа ла аFа... [3, 258-се б.].

Р. ШэкYP эзибэнец биографияhына туктадып, хэтирэлэре аша уныц кесе йэштэн етем калып, кYп михнэттэр аша ауырлыктарFа бирешмэй белемгэ ынтылыуын бэйэн итэ. Мэктэп, унан hуц Башкорт халык йорто Каруанhарайза яцы асылFан Башкорт педагогия техникумы, Баймак районы Билал, Темэс ауылдарында укытыусы, артабан Мэсетле, Салауат районы газеталарында эзэби хезмэткэр, 1939 йылда Эфегэ кайтып ун ике йыл «Кызыл Башкортостан» республика газета^1нда, Башкортостан радио комитетыныц эзэби редакция мехэррире, Башкортостан китап нэшриэтенец эзэбиэт бYлеге медире вазифаларын башкарыуын тасуирлай.

Ижадыныц тэYге осоронда З. Биишева хикэйэлэр, нэдерзэр, экиэттэр, очерктар бадтыра hэм даими рэYештэ матбуFатта кенYЗЭк темаларFа публицистик мэкэлэлэр менэн сы^ыш яhай. Илленсе йылдар уртаhында донья кYргэн «Дуд булайык» повесы менэн языусы YЗен башкорт баладар эзэбиэтенец кYренекле одта^1 итеп танытhа, адтмышынсы йылдар башында меhим эхлак проблемаларына мерэжэFЭт итеп, бер-бер артлы «Сэйер кеше», «Уйзар, уйзар...», «Кайза hин, Гелниса?» исемле хикэйэ hэм повестар, «Ьенэрсе менэн Эйрэнсек», «Мехэббэт hэм нэфрэт» исемле хикэйэттэр менэн шул осор башкорт проза^1 Ygешенэ Fэйэт зур Й0F0нт0 яhай.

«Зэйнэб Биишева - ысын мэFЭнэhендэ халык языусыhы. Уныц зур hэм кYп яклы ижады илебеззэ башкорт милли hYЗ сэнFЭтенец ^ркэм бер кэYЗЭлэнеше тип идэплэнергэ хаклы. Сенки ул YЗе лэ быуаттар буйы азатлык есен йэн аямай керэшеп, 1917-1919 йылдарза милли автономиялы булFан hэм бетэ hэлэттэрен, таланттарын YgтереYгэ киц мемкинлектэр алFан башкорт халкыныц тоFро hэм якты фекерле бер кызы. Шуныц есен дэ уныц барлык ижады халкыбыззыц рухи бейеклеген раgлауFа ЙYнэлдерелгэн, - ти автор эзибэ менэн Fорурланып hэм ижадын ЮFары баhалап [3, 260-сы б.].

Р. Шэкур очеркында билдэле языусыныц, шаFирэнец ижади эшмэкэрлеген ЮFары худо-жестволылыкка еткереп тулыhынса аскан. Башкорт эзэбиэтендэ YЗенец тауышы, YЗ стиле, эйтер hYЗе булFан, халык рухын тойоп, ил тарихы менэн бергэ йэшэгэн талантлы языусыбыз, исеме башкорт эзэбиэтендэ алтын хэрефтэр менэн язылып, ижады быуаттан быуатка ^сеп халык хэтерендэ мэцге hаклана.

Караhакал, Мифтахетдин Акмулла, Шэйех-зада Бабич, Муса Мортазин, Мехэммэтша БуранF0л, Ьэзиэ ДэYлэтшина hымак миллэтебеззец йезек кашы, рухи киблаhы булырзай шэхестэребез бар. Атаклы Fалим hэм дэYлэт эшмэкэре, 1917-1920 йылдарза Башкорт милли хэрэкэтенец данлы етэксеhе Эхмэтзэки Вэлиди - нэк бына ошондай адыл заттарыбыззыц береhе, тик исеменэ hэм эштэренэ нахак яла яFылыу аркаhында, буласак бейек Fалим, эзип hэм фекер эйэhе, 1920 йылда тыуFан Башкортостанынан эмиграцияFа китеп, калFан FYмерен Fэзиз Ватанынан ситтэ Yткэрергэ мэжбYP була [3, 147-се б.].

Зур кYлэмле «Эхмэтзэки Вэлиди ТуFан» очеркында автор куренекле фекер эйэhе Э. Вэлидизец Fилми hэм сэйэси эшмэкэрлеген бер нисэ осорFа бYлеп тикшерэ: тормошондаFы хэл-вакоталар, Fилми hэм сэйэси эшмэкэрлеге тарихи документтар Fадимдыц «Хэтирэлэр» китабындаFы идтэлектэре аша бэйэн ителэ. Fадимдыц тормош юлы осорзарFа бYлеп язылыуы автор тарафынан уцышлы тотоп алына: 1916 йылFа тиклем мэзрэсэлэрзэ укыуы, Казанда укытыу, тарихсы буларак формалашыуы, педагогик hэм фэнни эшмэкэрлеге. Беренсе осорза эле ул - Урал-Волга буйы халыктары, башкорттарзыц тарихын, мэзэниэтен ейрэнеYсе йэш Fадим. Икенсе осорза ^э ул - башкорттарзыц бер идеологы, хекYмэт аFзаhы, хэрби комиссар. Эмиграция осоронда ул инде бетэ донья Кенсыиыш Fилеменэ билдэле тюрколог, професср Эхмэтзэки Вэлиди ТуFан булып таныла. ТуFан псевдонимын (терексэ ТоFан) ул 1940 йылдан куллана башлай. Уны ты^ан ауылын нигезлэгэн Кезэн улдарыныц быуыны булFан ИштуFан бабаhы исеменэ аетандынын эйтэ. Кезэн карт торондары - Юрматы ырыуы Тэлтем аймаFынан була.

Автор Э. Вэлидизец Fилми эшмэкэрлегенэ ентекле тукталып, мэкэлэлэре, хезмэттэренэ тепле анализ бирэ hэм шэхси фекерзэре,

кYЗЭтеYЗэре менэн ныгыта. КYренекле галим, академик F. Хесэйенов эйткэнсэ, «Э. Вэлиди, дейем алганда, фэндец ес ЙYнэлешендэ -тарих (терки халыктарыныц дейем тарихы), этнография, текстология елкэhендэ фрон-таль рэYештэ тикшеренеYЗэр алып бара, был ЙYнэлештэрзец hэр береhендэ донъя теркиселегенэ hэм шэрекселегенэ баhалап беткеhез зур елеш булырзай фундаменталь хезмэттэр яза» [3, 162-се б.].

Эхмэтзэки Вэлиди тарихсы галим буларак та, легендар милли геройзарыбыз менэн бер тиц торорлок тарихи шэхес сифатында ла беззец ацыбызза кYркэм бер фигура, кабатланмад кYренеш булып йэшэй. Сенки ул, беренсенэн, донъя йезендэ бейек тарих белгесе булып таныла, икенсенэн, халкыбыз язмышыныц hынылышлы бер осоронда YЗе шул тарихты тыузырыусы, тарихтыц ижадсыhы, милли юлбашсыhы hэм азатлык хэрэкэттэренец идеологы рэYешендэ ^тэрелэ. Уныц шэхес hэм галим буларак иц Зур YЗенсэлеге лэ бына шундалыр, ти автор [3, 161-се б.].

Шулай итеп, Р. ШэкYP гилми-биографик язмаларын энциклопедик формаhында языуы менэн очерк жанрыныц йекмэткеhен байытты, уга яцылык едтэне. Бында, hис шикhез, языусыныц шэхси фекер кеYэhе, ижади фантазияhы hэм hYЗ одталыгы зур роль уйнай. Иц меhиме, hэр очерк бер-береhенэн айырылып тора, эзмэ-эзлекле, тарихи Ygеш панорама^ш кYЗ алдына килтерергэ, халык язмышыныц шэхестэр язмышы аша Yткэн бербетенлеген тедмерлэргэ булышлык итэ.

ЛИТЕРАТУРА

1. Вэлиди Туган Э.Э. Хэтирэлэр / Терексэнэн тэржемэ. Эфе: «Китап», 1996. 656 бит. (Валиди Тоган Ахметзаки.

Воспоминания. Уфа: Баш. кн. изд-во, 1996. 656 с.).

2. Шэ^р Р. Сыцрау торналар иле. Мэкэлэлэр hэм очерктар. Эфе: Баш. кит. нэшр., 1996. 416 бит. (Шакуров Р.З. Страна поющих журавлей. Уфа: Баш. кн. изд-во, 1996. 416 с.).

3. Шэ^р Р. Арзаклы башкорттар. Fилми-биографик очерктар. Эфе: Баш. кит. нэшр., 1998. 304 бит. (Шакуров Р.З. Знаменитые башкиры. Уфа: Баш. кн. изд-во, 1998. 304 с.).

4. Шэ^р Р. Быуаттар аманаты. ЭзлэнеYЗэр, тикшеренеYЗэр. Эфе: Баш. кит. нэшр., 2002. 408 бит. (Шакуров Р.З. Заповедь веков. Уфа: Баш. кн. изд-во, 2002. 408 с.).

5. Шакур Р. Истоки духовности: Исследования. Публицистика. Уфа: Гилем, 2009. 520 с.

6. Юнысова Ф.Б. Хэзерге башкорт очеркыныц жанр YЗенсэлектэре (1980-1990). Эфе: Fилем, Башк. энцикл., 2014. 124 бит. (Юнусова Ф.Б. Жанровые особенности современного башкирского очерка (1980-1990). Уфа: Гилем, Баш.энцик., 2014. 124 с.).

REFERENCES

1. Validi Tugan, A.A. Vospominaniya [Memories]. Ufa: Bashkirskoe knizhnoe izdatelstvo, 1996. 656 p. (in Bash.).

2. Shakur, R. Strana poyushchikh zhuravley [The land of singing cranes]. Ufa: Bashkirskoe knizhnoe izdatelstvo, 1996. 416 p. (in Bash.).

3. Shakur, R. Znamenitye bashkiry [Famous Bashkirs]. Ufa: Bashkirskoe knizhnoe izdatelstvo, 1998. 304 p. (in Bash.).

4. Shakur, R. Zapoved vekov [The commandment of the ages]. Ufa: Bashkirskoe knizhnoe izdatelstvo, 2002. 408 p. (in Bash.).

5. Shakur, R. Istoki dukhovnosti [The origins of spirituality]. Ufa: Gilem, Bashkirskaya entsyklopediya, 2009. 520 p. (in Russ.).

6. Yunusova, F.B. Zhanrovye osobennosti sovremen-nogo bashkirskogo ocherka [Genre features of the modern Bashkir essay (1980-1990)]. Ufa: Gilem, Bashkirskaya entsyklopediya, 2014. 124 p. (in Bash.).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.