CC BY
31
ml. bryg. inz. Janusz SAWICKI Zaklad Aprobat Technicznych CNBOP
WYTYCZNE STEROWANIA URZ^DZENIAMI PRZECIWPOZAROWYMI
Zasady sterowania urz^dzeniami przeciwpozarowymi
Streszczenie
Artykul zawiera wytyczne dla projektantow sterowania urz^dzeniami przeciwpozarowymi
Abstract
The article contains outlines for designers of fire protection equipment.
SPIS TRESCI
CZ^SC I: WPROWADZENIE
1. Wst^p
2. Objasnienie poj^c
CZ^SC II: ZASTOSOWANIE
1. Wst^p
2. Sterowanie zamkni^ciami ogniowymi i dymowymi
3. Sterowanie instalacj ami wentylacj i
4. Sterowanie instalacjami gasz^cymi
5. Sterowanie urz^dzeniami odl^czaj^cymi
6. Sterowanie urz^dzeniami dla strazy pozarnej
7. Sterowanie systemami informuj ^cymi
8. Sterowanie urz^dzeniami alarmuj^cymi
9. Sterowania do celow specjalnych
CZ^SC III: WYKONANIE
1 Wst^p
2 Sterowanie urz^dzeniami zamkni^c, ognia i dymu
3 Sterowanie instalacjami wentylacji mechanicznej
4 Sterowanie instalacjami gasz^cymi
5 Sterowanie urz^dzeniami odl^czaj ^cymi
6 Sterowanie urz^dzeniami dla strazy pozarnej
7 Sterowanie systemami informuj^cymi
8 Sterowanie urz^dzeniami alarmuj^cymi
9 Sterowania do celow specjalnych
CZ^SC IV INSTALACJE
CZ^SC V KONTROLA KONCOWA
CZÇSC VI OBOWIAZKI UZYTKOWNIKA
CZ^SC VII PODSTAWY TECHNICZNE (cytaty norm oraz wytycznych) ZALACZNIKI
1. Postanowienia szczególne
2. Ksi^zka kontroli.
CZ^SC I WPROWADZENIE
1. Wstçp
2. Objasnienie pojçc.
CZ^SC II ZASTOSOWANIE
1. Wstçp
2. Sterowanie urzqdzeniami zamkniçc, ogniowymi i dymowymi
2.1. Sterowani e drzwi ami
2.2. Sterowanie bramami
2.3. Instal acj e wentyl acj i
2.4. Urz^dzenia transportowe
3. Sterowanie instalacjami wentylacji mechanicznej
3. 1 Funkcj e odl^czenia
3. 2 Funkcj e zal ^czeni a
3.3 Instalacj e oddymiania pozarowego
3.3.1 Instalacje urz^dzeñ oddymiania pozarowego i specjalne oddymiania grawitacyjnego.
3.3.2 Wyci^gowe instalacje oddymiania pozarowego
3.3.3 Instalacje wentylacji nadcisnieniowej wewnçtrznych klatek schodowych w budynkach wysokich.
3.3.4 Wymagania szczególne dla otworów dolotowych swiezego powietrza.
4. Sterowanie instalacjami gaszqcymi
4.1 Instalacj e halonowe
4.2 Instalacje CO2
4.3 Instalacje pianowe i proszkowe
4.4 Sterowanie instalacjami tryskaczowymi
5. Sterowanie urzqdzeniami odlqczajqcymi
5. 1 Wyl ^czeni a pr^du
5.2 Wyl^czenia wind i dzwigow
5. 3 Wyl^czenie urz^dzen transportowych
6. Sterowanie urzqdzeniami dla strazy pozarnych
6.1 Urz^dzenia alarmowe
6.2 Kaseta depozytowa dla strazy pozarnych
6.3 Sygnalizatory optyczne - blyskowe
6.4 Systemy orientuj^ce
6.5 Dzwigi dla strazy pozarnych
6.6 Kontrola dost^pu
6.7 Wodne instalacje zabezpieczaj^ce
7. Sterowanie systemami informujqcymi i integrujqcymi
7.1 Wst^p
7.2 Podstawy budowy
7.3 Planowanie
8. Sterowanie urzqdzeniami alarmowymi
Syreny Glosniki
Instalacje telefoniczne Sygnalizatory optyczne Dzwi^kowe systemy rozglaszaj^ce
9. Sterowania do celow specjalnych
9.1 Alarmy przeciwwlamaniowe
9.2 Stacje alarmow technicznych.
8.1 8.2
8.3
8.4
8.5
CZ^SC I WPROWADZENIE 1. Wstgp
W ostatnich latach w Polsce a takze w krajach Unii Europejskiej nast^pilo wiele znacz^cych zmian w dziedzinie zabezpieczen przeciwpozarowych obiektow. W skutek rozwoju techniki i nauki pozarniczej zaszlo wiele zmian w samej filozofii zabezpieczen a zwlaszcza zastosowan systemow sygnalizacji ich powi^zania z innymi urz^dzeniami przeciwpozarowymi. Obecnie system sygnalizacji pozarowej stanowi nie tylko element wykrywaczy i sygnalizacyjny lecz moze byc takze zrodlem sygnalow steruj^cych do urz^dzen i systemow przeciwpozarowych takich jak systemy rozglaszania alarmowego, oddymiania, stalych urz^dzen gasniczych, systemow wydzielen pozarowych, urz^dzen odl^czaj ^cych itd.
1.1 Celem niniejszego opracowania jest proba uporz^dkowania i zapisanie minimum wymagan dotycz^cych sterowania urz^dzeniami zabezpieczenia pozarowego wystçpuj^cych w obiektach.
Do chwili obecnej w Polsce nie ma jednolitych wytycznych dotycz^cych sposobow sterowania urz^dzeniami przeciwpozarowymi, brak ich powoduje, ze polscy projektanci i wykonawcy tych instalacji nie maj^. podstaw formalnych dla swojej dzialalnosci.
Niniejsze wytyczne mialyby za zadanie ujednolicenie sposobu projektowania, wykonywania instalacji oraz wspolpracy roznych czçsci systemu ppoz. celem pewnego zadzialania urz^dzen przewidzianych do ochrony obiektu i ludzi w nim siç znajduj^cych.
1.2 Oczywiscie nadrzçdnym wymaganiem jest, aby kazde zainstalowane urz^dzenie przeciwpozarowe i jego sterownik (rozumiany jako centrala lub zespô! wspolpracujqcych ze sobq ukladôw automatyki sterowniczej)
posiadaly certyfikat zgodnosci (swiadectwo dopuszczenia) potwierdzony badaniami niezaleznego, akredytowanego laboratorium i Jednostki Certyfikuj^cej dzialaj^cych zgodnie z polskim prawem.
1.3 Celem sterowania urz^dzeniami przeciwpozarowymi jest uaktywnienie ich specyficznych funkcji maj^cych na celu pewne i zgodne z zalozeniami uruchomienie urz^dzen przeciwpozarowych np. zamkniçcia drzwi i wydzielen pozarowych, uruchomienie srodkow alarmuj^cych lub wykonania czynnosci pomocniczych takich jak np. odl^czen systemow wentylacji w pol^czeniu z systemami sygnalizacji pozarowej.
1.4 Niniejsze opracowanie dotyczy tylko tych rodzajow sterowan urz^dzeniami przeciwpozarowymi, ktore s^. zwi^zane z systemami sygnalizacji pozarowej1.
1.5 Nalezy pamiçtac rowniez o tym, ze jednoznaczne przyporz^dkowanie stref pozarowych do odpowiednich sterowan urz^dzeniami przeciwpozarowymi jest mozliwe tylko przy zastosowaniu czujek automatycznych. Realizowanie tych sterowan za pomoc^ rçcznych ostrzegaczy pozarowych jest mozliwe tylko dla specjalnych obiektow (np. rafinerie ).
W procesie projektowania nalezy zwracac uwagç na to czy grupom rçcznych ostrzegaczy pozarowych da siç przyporz^dkowac odpowiednie funkcje sterownicze.
1.5.1 Selektywnego sterowania rçcznymi ostrzegaczami nie mozna realizowac w
takim przypadku, gdy wyzwolenie ROP w innej strefie pozarowej lub innym obszarze ochrony moze miec negatywny wplyw na dzialania gasnicze.
1.6. Budowa i zastosowanie niniejszego opracowania.
1 Automatyczne systemy sygnalizacji pozarowej, niezaleznie od rodzaju zastosowanych detektorow - czujki i ROP maj^ centralç , ktora ma zdolnosc magazynowania energii rezerwowej potrzebnej do jej funkcjonowania a wyzwolenie wyjsc alarmowych i sygnalizacji zdarzen odbywa siç automatycznie zgodnie z okreslonym, zadanym algorytmem logicznym.
1.6.1 Budowa niniejszego opracowania bierze pod uwage polskie i europejskie normy oraz polskie przepisy prawne dotycz^ce wymagan na zastosowanie urz^dzen przeciwpozarowych. Wytyczne niniejsze winny stac sie pomoc^ przy projektowaniu, wykonaniu i odbiorze roznorodnych sterowan przeciwpozarowych, nie obejmuj^ one wymagan na budowe samych urz^dzen przeciwpozarowych. Szkieletem niniejszego opracowania s^ czesci II, III, IV i V ( patrz strona nr 1), drugi rozdzial pt. - ZASTOSOWANIE- jest wstepem do nastepnych.
Po calkowitym opracowaniu i przedyskutowaniu w srodowisku sluzb przeciwpozarowych PSP, projektantow i wykonawcow wytyczne niniejsze powinny byc przewodnikiem i pomoc^ dla odpowiedniej integracji systemow sygnalizacji pozarowej, sterowan i urz^dzen przeciwpozarowych nie wglebiaj^c sie w wymagania dotycz^cych budowy samych urz^dzen przeciwpozarowych.
1.6.2 W praktyce czesto producent urz^dzen przeciwpozarowych i wykonawca systemow dostarcza roznorodnych interpretacji pochodz^cych z roznych zrodel. W zwi^zku z tym dla kazdego opisanego w tym opracowaniu przypadku zostanie przywolany przyklad wyjasniaj^cy jego istote.
Nie jest to oczywiscie wzor ktory tylko i wyl^cznie nalezy stosowac, sluzy on do lepszego wyjasnienia danego rozwi^zania.
1.6.3 Niniejsze opracowanie bierze glownie pod uwage realizacje funkcji sterowniczych przez specjalizowane i dopuszczone do stosowania centrale
1.6.4 i sterowniki urz^dzen przeciwpozarowych. Wymagania na budowe urz^dzen peryferyjnych s^. tylko przywolywane. Na wykonanie tych urz^dzen istniejq, osobne wymagania i normy.
2. Objasnienie pojgc.
W niniejszym opracowania wprowadzono nastepuj^ce pojecia:
2.1
Jednostka uznaj^ca : jednostka uznana przez wlasciwy urz^d lub przez inn^ kompetentn^ instytucje, jako maj^ca specjalistyczne umiejetnosci niezbedne do oceny zgodnosci instalacji z obowi^zuj^cymi normami i przepisami .
2.2 Sterowanie (w pojeciu niniejszego opracowania): automatyczne uaktywnienie wyjsc i sygnalow na podstawie otrzymanej i zweryfikowanej informacji .
2.3 Automatyczne wyzwolenie urzqdzenia przeciwpozarowego, sterowania pozarowego, urzqdzen sterujqcych: urz^dzenia ktore na podstawie zweryfikowanego kryterium alarmowego s^. wyzwalane i sterowane z centrali steruj^cej. Zaliczamy do nich np. automatyczne instalacje gasnicze (CO2,
2 Definicja zgodna z PKN - CEN/TS 54 - 14:2006; Systemy sygnalizacji pozarowej. Wytyczne planowania, projektowanie , instalowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji.
3 Tak^ jednostk^ jest jednostka certyfikuj ^ca CNBOP i SITP w zakresie uznawania kompetencji firm wykonawczych i instalacji.
gazowe, halonowe, pianowe, wodne), instalacje przeciwpozarowe systemow wentylacji, urzedzenia oddzielen pozarowych itp.
2.4 System sterowan pozarowych (STP ): zespol wszystkich czçsci
sterowniczych urzedzen ochrony przeciwpozarowej obiektu, wyzwalanych automatycznie na podstawie informacji otrzymanych z systemu sygnalizacji pozarowej.
2.4.1 Autonomiczny system sterowan pozarowych: zawiera wyodrçbnione
przeciwpozarowe central ç sterujece, ktora spelnia wymagania centrali sygnalizacji pozarowej i posiada uklady zasilajece potrzebne i wystarczaj ece dla realizacji jej funkcji przeciwpozarowych.
2.4.2 Zintegrowany system sterowan pozarowych: nie posiada wyodrçbnionej centrali sterujecej, obwody i funkcje sterownicze se zawarte w centrali sygnalizacji pozarowej. Zasilanie centrali powinno byc przewidywane dla tych funkcji.
2.4.3 Hybrydowy system sterowan pozarowych: przeciwpozarowa centrala sterujeca komunikuje siç z centrale sygnalizacji pozarowej za pomoce dwutorowego, kontrolowanego wzajemnie, specjalizowanego interfejsu sygnalow zbieranych ze swoich czujek i obwodow sygnalizacyjnych. Urzedzenia wykonawcze se wyzwalane i zasilane z centrali sterujecej na podstawie sygnalow otrzymywanych z CSP.
2.5 Pozarowa centrala sterujeca ( PCS): centrala (sterownik), sluzeca do
zasilania , kontroli i sterowania swoimi urzedzeniami peryferyjnymi.
Centrala powinna: - odbierac i rozrozniac, sygnaly z
CSP
- uruchamiac urzedzenia sterujece przeciwpozarowymi urzedzeniami zabezpieczaj ecymi,
- kontrolowac w sposob ciegly linie sterownicze oraz sygnalizowac akustycznie i optycznie ich uszkodzenia ( np. zwarcie, przerwa lub uszkodzenie zasilania).
- miec mozliwosc kontroli
wykonywanych funkcji i zdolnosc do przesylania sygnalow kontrolnych do
urz^dzen nadzoru
technicznego (integruj^cych).
2.6 System sygnalizacji pozarowej (SSP): zespol wszystkich wykorzystanych urz^dzen i czçsci ( CSP ich podzespoly, urz^dzenia peryferyjne) zapewniaj^cy ich funkcjonowanie zgodnie z przepisami oraz stanowi^ce z central^ sygnalizacji pozarowej jedn^. calosc. Wytworca lub wytworcy skladowych systemu powinni zapewnic o ich kompatybilnosci.
2.7 Centrala sygnalizacji pozarowej (CSP): urz^dzenie maj^ce zapewnic niezbçdn^. energiç przyl^czonym do niej czujkom i srodkom alarmowania pozarowego .Powinna ona spelniac wymagania PN-EN-54-2: 2002, (PN-EN-54-2: 2002/A1:2007) Centrale sygnalizacji pozarowej.
Centrala powinna jednoczesnie:
- przyjmowac informacje od przyl^czonych do niej czujek, kazdorazowo je rozpatrywac, akustycznie i optycznie sygnalizowac alarm pozarowe i je rejestrowac,
- przyjmowac alarm pozarowy i/lub przekazywac sygnaly do systemu sterowan przeciwpozarowych
np. do automatycznych instalacji gasniczych, instalacji oddymiania itp.
- nadzorowac instalacje w sposob ci^gly i sygnalizowac
uszkodzenia akustycznie i optycznie ( zwarcia, przerwy i awarie zasilania).
2.8 System wizualizacji: specjalna forma sterowan pozarowych, ktore (w postaci synoptycznej i/lub druku) okresla dokladnie miejsce zdarzenia i przedstawia je graficznie.
2.9 Komponenty: czçsci systemu sterowan pozarowych, ktore s^. niezbçdne do wykonywania jego funkcji. Nalez^. do nich urz^dzenia transmisji z CSP do sterowan pozarowych (interfejsy sygnalow), sterowania pozarowe (obwody sterownicze - tory kablowe) i urz^dzenia peryferyjne.
2.10 Sterownicze urzqdzenia peryferyjne: urz^dzenia ktore s^. sterowne na obwodach pozarowych central steruj^cych.
2.11 Urzqdzenia przeciwpozarowe:
„Urz^dzenia przeciwpozarowe - rozumie siç przez to urz^dzenia (stale lub polstale, uruchamiane rçcznie lub samoczynnie) sluz^ce do wykrywania i zwalczania pozaru lub ograniczenia jego skutkow, a w szczegolnosci: stale i polstale urz^dzenia gasnicze i zabezpieczaj^ce, urz^dzenia wchodz^ce w sklad dzwiçkowego systemu ostrzegawczego i systemu sygnalizacji pozarowej w tym urz^dzenia sygnalizacyjno - alarmowe , urz^dzenia odbiorcze alarmow pozarowych i urz^dzenia odbiorcze sygnalow uszkodzeniowych, instalacje oswietlenia ewakuacyjnego, hydranty i zawory hydrantowe, pompy w pompowniach przeciwpozarowych, przeciwpozarowe klapy odcinaj^ce,
urzedzenia oddymiajece, urzedzenia zabezpieczajece przed wybuchem, oraz drzwi i bramy przeciwpozarowe, o ile sq wyposazone w systemy sterowania"4.
2.12 Zal^czenie rewizyjne: mozliwosc r?cznego zdalnego uruchomienia i kontroli urzedzen przeciwpozarowych.
2.13 Ciqglosc torow transmisji5: wlasciwosc przyleczonych do CSP urzedzen peryferyjnych i komponentow polegajeca na tym, ze ich brak lub uszkodzenie nie ma wplywu na dzialanie innych przyleczonych urzedzen i funkcji centrali sygnalizacji pozaru.
2.14 Stan: stan pracy urzedzen przeciwpozarowych. Proponuje si? przyj?cie nast?pujecych okreslen :
stan dozoru, stan w ktorym urzedzenie wyzwalajece jest kontrolowane i znajduje si? w gotowosci do zadzialania alarmowego (np. nap?dy elektromechaniczne klap pozarowych w kanalach wentylacji, klap oddymiania, sterowniki silnikow wentylatorow oddymiania, zawory elektromagnetyczne SUG, itp.),
stan alarmowy, stan w ktorym po otrzymaniu sygnalu alarmowego jest zaleczone lub przerwane zasilanie energie elektryczne a urzedzenia wyzwalajece doprowadzaje urzedzenia przeciwpozarowe do stanu przewidzianego dla nich w warunkach pozaru.
2.15 Obwod sterowniczy: zbior wszystkich elektrycznych i mechanicznych cz?sci lecznie z torami sygnalowymi przeznaczonymi do specjalizowanego sterowania jednego lub wi?cej urzedzen przeciwpozarowych.
2.16 Instalacja telefoniczna: w niektorych przypadkach tak mozna traktowac „zewn?trzne urzedzenia alarmowe C" rys 1, PN-EN-54-1:1998. Rozumie si? przez to normalne tory sieci telefonicznych spelniaj ecych wymagania niniejszego opracowania (wytycznych).
2.17 Urzedzenia transmisyjne: system nadajnikow, instalacje impulsowe do przenoszenia komunikatow z czujek do CSP lub z powrotem i/lub do transmisji sygnalow i/lub rozkazow sterowniczych do urzedzen C,E,F,G,H,J i K wg. PN -EN54-1:1998 ( EN54-1).
2.18 Matryca polqczen: matematyczny algorytm oznaczajecy logiczne zaleznosc mi?dzy sterujeca grupe czujek i sterowanym urzedzeniem, wykonane w zaleznosci od alarmu i/lub odleczenia, uszkodzenia danej grupy czujek i opisujece roznorodne warianty sterowan.
2.19 Centralne stanowisko techniczne (CST): stanowisko w ktorym sterowane
2.20 i nadzorowane se roznorodne funkcje techniczne obiektu jak: ogrzewanie, klimatyzacja, rozdzial energii elektrycznej itd.
4 Rozporz^dzenie MSW i A z dnia 21.04.2006 , Dz. U. Nr 80 z 2006 r., poz. 563
5 Definicja zgodna z PN-EN54-2:2002, Centrale sygnalizacji pozarowej.
W stanowisku tym mog^. równiez byc kontrolowane i sterowane urz^dzenia sygnalizacji pozarowej, ewakuacji ludzi i zabezpieczen pozarowych obiektu za pomoc^ urz^dzeñ integracyjno-sterowniczych.
CZ^SC II ZASTOSOWANIE
1 Wstgp.
Rosn^ce wymagania architektoniczne obiektów stawiaj^. przed instalacjami automatycznego sterowania urz^dzeniami pozarowymi coraz wi?ksze wymagania. Nie zawsze jest mozliwe jednoznaczne wyznaczenie i okreslenie stref pozarowych, jest to cz?sto wymuszone przez przeznaczenie obiektu. Dlatego cz?sto uzywane s^. sposoby i urz^dzenia mog^ce wyrównac lub zniwelowac te niedostatki. Powinny byc one wykonane zgodnie z obowi^zuj^cymi przepisami i posiadac odpowiedni^. klas? odpornosci ogniowej. Do tego typu urz^dzeñ zaliczamy równiez urz^dzenia przeciwpozarowe takie jak automatyczne systemy sygnalizacji pozarowej i wspólpracuj ^ce z nimi urz^dzenia których funkcje s^ przeznaczone do realizowania odpowiedniego post?powania alarmowego w ramach wybranego scenariusza pozarowego. Zwykle systemy sterowania urz^dzeniami pozarowymi s^. zwi^zane z centralnym stanowiskiem technicznym i przez nie przesylane dalej.
2. Sterowanie urzqdzeniami zamkni§c, ogniowymi i dymowymi.
2.1 Sterowanie drzwiami pozarowymi
Zamkni?cia ogniowe i dymu powinny spelniac wymagania przepisów i norm polskich dotycz^cych samoczynnego ich dzialania jako elementu dróg ewakuacyjnych i wydzielen strefy pozarowej.
W praktyce cz?sto drzwi pozostaj^ otwarte ze wzgl?du na potrzeby ruchu w obiekcie. W tym przypadku oprócz zastosowania samoczynnego wyzwalacza termicznego koniecznym jest ich automatyczne zamkni?cie i kontrola wykonania tej funkcji przez central? steruj^c^. lub inne urz^dzenia integrjce.
2.1.1 Podstawa formalna rozwi^zania
Drzwi, bramy i inne zamkni?cia otworów o wymaganej klasie odpornosci ogniowej lub dymoszczelnosci powinny byc zaopatrzone w urz^dzenia zapewniaj^ce samoczynne zamykanie otworu w razie pozaru. Nalezy tez zapewnic mozliwosc r?cznego otwierania drzwi sluz^cych do ewakuacji6.
2.1.2 Proj ektowani e
Podczas projektowania sterowania drzwi pozarowych nalezy wzi^c pod uwag? tak^ okolicznosc, ze obszar wydzielony drzwiami winien byc stale dost?pny, (mozna wyjsc i wejsc) nawet w czasie trwania pozaru a sila potrzebna do ich otwarcia nie powinna przekraczac 100N.
6 Rozporz^dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002r (Dz.U. Nr 75, poz 690) W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie. § 240 pt. 6
2.2 Sterowanie bramami.
Wymagania dla sterowania bramami se takze zawarte w punkcie II, 2.1. Strefy i obszary wydzielane bramami w przypadku pozaru, ze wzglçdu na transport wewnçtrzny nalezy dokladnie opisac i oznakowac.
2.3 Instalacje wentylacji.
Wszystkie instalacje wentylacji ktore przechodze przez rozne strefy pozarowe, nie posiadaje odpowiedniej odpornosci ogniowej i pozostaje otwarte powinny posiadac przeciwpozarowe klapy odcinajece na przejsciach miçdzy strefami pozarowymi.
2.3.1 Podstawa formalna rozwiezania.
Przewody wentylacyjne i klimatyzacyjne w miejscu przejscia przez elementy oddzielenia przeciwpozarowego powinny byc wyposazone w przeciwpozarowe klapy odcinajece o klasie odpornosci ogniowej (E,I), rownej klasie odpornosci ogniowej elementu oddzielenia przeciwpozarowego.
Przewody wentylacyjne i klimatyzacyjne prowadzone przez strefç pozarowe, ktorej nie obsluguje , powinny byc obudowane elementami o klasie odpornosci ogniowej (E, I), wymaganej dla elementow oddzielenia przeciwpozarowego tych stref pozarowych, bedz tez byc wyposazone w przeciwpozarowe klapy odcinajece.
W strefach pozarowych, w ktorych jest wymagana instalacja sygnalizacyjno-alarmowa, przeciwpozarowe klapy odcinajece powinny byc uruchamiane przez tç instalacjç, niezaleznie od zastosowanego wyzwalacza termicznego7.
Niezawodne funkcjonowanie klap przeciwpozarowych powinno byc zapewnione niezaleznie od zasilania ogôlnego.
2.3.2 Projektowanie.
Nalezy wziec pod uwagç to, ze wyzwolenie odcinajecych klap przeciwpozarowych za pomoce wyzwalaczy termicznych nastçpuje zbyt pozno a osiegniçcie odpowiedniej temperatury przy pozarach tlewnych i pirolitycznych jest niemozliwe, dym i toksyczne aerozole se przenoszone przez instalacje wentylacji stanowiec powazne zagrozenie dla zdrowia i zycia. Wynika z tego jasno, ze najkorzystniejszym rozwiezaniem jest zastosowanie oprocz wyzwalaczy termicznych, sterowania odcinajecych klap przeciwpozarowych za pomoce sygnalu z czujek dymowych. Czujki dymowe powinny byc rozmieszczone w calej przestrzeni (zgodnie z wymaganiami) tam gdzie przebiega instalacja wentylacji, lecznie z czujkami kanalowymi rozmieszczonymi szczegolnie w poblizu przejsc przez strefy pozarowe w glownych kanalach wentylacji wyciegowej i nawiewnej. Jako pomocnicze mozna zastosowac czujki kanalowe przy przejsciach instalacji przez strefy pozarowe lub stropy oddzielajece poszczegolne piçtra. Nalezy pamiçtac o tym, ze tego rodzaju czujki posiadaje oslony przeciwwietrzne ktorych dzialanie (a takze dzialanie czujki) jest zapewnione
7 Rozporzedzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002r (Dz.U. Nr 75, poz 690) W sprawie warunkow technicznych, jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie. § 268 pt. 4,5, 6
tylko wtedy gdy prçdkosé przeplywu powietrza wynosi > 1 m/s. Dzialanie tych czujek w przypadku wyl^czenia wentylacji jest niemozliwe.
Zalecanym jest aby sterowane bylo nie tylko wyzwalanie klap pozarowych i ich dojscie w polozenie alarmowe lecz takze ich doprowadzenie w polozenie dozoru. Pozwoli to zaoszczçdzié wiele czasu i wysilku sluzbom technicznym a takze usprawnie procedury przegl^dów i konserwacji. W obiektach w których w godzinach nocnych nie przebywaj^. ludzie za wyj^tkiem sluzb ochrony, w celach oszczçdnosciowych jest czçsto wyl^czana energia elektryczna niezbçdna do oswietlanie i innych funkcji bytowych. W takim przypadku zamykane s^. równiez klapy odcinaj^ce.
2.4 Urzqdzenia transportowe.
2.4.1 Wstçp.
Urz^dzenia transportowe takie jak tasmy transporterów, tasmy montazowe, schody ruchome itp., które przechodz^ przez mury pozarowe powinny bye w przypadku pozaru kazdorazowo zatrzymywane a otwory zamykane np. bramami pozarowymi lub klapami o odpornosci ogniowej nie mniejszej niz sciana pozarowa.
Zamkniçcia te powinny spelniae wymagania punktu II 2.1 do 2.3.
2.4.2 Podstawa formalna rozwi^zania
Sciany i stropy stanowi^ce elementy oddzielenia pozarowego powinny bye wykonane z materialów niepalnych, a wystçpuj^ce w nich otwory -obudowane przedsionkami przeciwpozarowymi lub zamykane za pomoc^ drzwi przeciwpozarowych b^dz innego zamkniçcia przeciwpozarowego. Dopuszcza siç stosowanie w strefach pozarowych, w obiektach typu PM nie zamykanego otworu w scianie oddzielenia przeciwpozarowego, sluz^cego przeprowadzeniu urz^dzeñ technologicznych, w postaci tunelu o dlugosci co najmniej 4 m chronionego na calej dlugosci stalym urz^dzeniem gasniczym zraszaczowym, obudowanego scianami i stropem z materialów niepalnych o klasie odpornosci ogniowej co najmniej EI б0. Pomieszczenia pol^czone tunelem powinny bye zabezpieczone przed przeplywem nim dymu,
о
w przypadku pozaru, z jednego pomieszczenia do drugiego .
2.4.3 Projektowanie
Podczas projektowania nalezy wzi^e pod uwagç to, ze niektóre urz^dzenia transportu tasmowego posiadaj^ odpowiednie zamkniçcia pozarowe na wyposazeniu jako ich integralne czçsci.
3. Sterownie instalacjami wentylacji mechanicznej.
3.1 Funkcje odlqczenia
8 Rozporz^dzenie Ministra Infrastruktury z dnia l2.04.2002r (Dz.U. Nr 7S, poz б90) W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadae budynki i ich usytuowanie. § 232 pt. 1,7.
3.1.1 Wstçp
Wyleczenia wytypowanych sekcji wentylacji i klimatyzacji uniemozliwiaje przerzuty dymu do innych pierwotnie nie objçtych pozarem pomieszczen. Wyleczenia te nie powinny zaklocac dzialania przeciwpozarowych instalacji odprowadzania dymu i ciepta.
3.1.2 Podstawa formalna rozwiezania
W przypadku koniecznosci zastosowania wyleczen wentylacji nalezy je uzasadnic nastçpujece formule:
Podczas zadzialania czujek pozarowych w (podac numery i nazwy stref dozorowych) nastçpujece instalacje wentylacji powinny byc odleczane automatycznie.
Wskazôwka: gdy instalacje wentylacji przechodze i obsluguje pomieszczenia w ktorych zainstalowane se dymowe czujki pozarowe nie musze posiadac wlasnych czujek w oslonach przeciwwietrznych, wyleczenia moge nastçpowac po otrzymaniu sygnalow z grup czujek przyporzedkowanych w sposob logiczny do konkretnych sekcji instalacji wentylacji.
3.1.3 Proj ektowani e.
Podczas projektowania sekwencji wyleczen nalezy miec na uwadze to, ze centrale systemow wentylacji i im podobne bardzo czçsto obsluguje caly obiekt jednym systemem, wade tego rozwiezania jest to, ze podczas zadzialania jednej czujki (grupy czujek), caly obiekt podczas trwania alarmu pozarowego jest pozbawiony wentylacji. Pozedane jest aby odleczenie wentylacji bylo skoordynowane czasowo z wyzwoleniem klap odcinajecych tak aby odleczenie wentylacji bylo dokonywane jako pierwsze. Czas opoznienia wyzwolenia klap odcinajecych powinien byc tak dobrany aby zapobiec udarom pneumatycznym. Ma to na celu zapobiezeniu uszkodzeniu konstrukcji klap odcinajecych i kanalow wentylacji.
3.2 Funkcje zaleczenia wentylacji mechanicznej.
3.2.1 Wstçp
Funkcje zaleczenia wentylacji sluze do ponownego wleczenia ciegow wentylacji w strefach nie objçtych pozarem lub po ugaszeniu pozaru przez straz pozarne. Celem tego dzialania jest uczynienie tych stref zdolnymi do ruchu bez koniecznosci uzywania aparatow oddechowych, lub w wypadku pozaru samoczynne wleczania i wyleczania sekcji wentylacji na podstawie matrycy poleczen opracowanych zgodnie z wymaganiami taktycznymi i w porozumieniu z PSP.
3.2.2 Podstawa formalna rozwiezania
W wielu przypadkach zaleczenie odpowiednich sekcji wentylacji nastçpuje na skutek konkretnej decyzji jednostek ratowniczo-gasniczych. Oznacza to, ze powinna istniec mozliwosc , ponownego zaleczenia systemow wentylacji z pozarowej centrali sterowniczej (integracyjnej) i/lub innej centrali np. sterowania klimatyzacji.
3.2.3 Proj ektowani e
Podczas projektowania nalezy brae wziee pod uwag? , czy:
- wykonanie elektryczne instalacji, pozwala na ponowne zdalne zaleczenie wentylacji czy tez nie,
lub takie operacje moge bye dokonane bezposrednio w centrali sterujecej ,
- w przypadku uszkodzenia centrali sterujecej powinna byc mozliwosc uruchomienia okreslonych obwodów sterujecych wentylacji podczas trwajecego kryterium alarmu
- z czujek.
3.3 Instalacje oddymiania pozarowego (instalacje kontroli dymu i ciepla
pozarowego9)
Instalacje oddymiania pozarowego maje wielorakie przeznaczenie w zaleznosci od miejsca zainstalowania. W przypadku pozaru powinny one:
- utrzymae jak najdluzej wolne od dymu drogi ewakuacyjne,
- utrzymae jak najdluzej wolne od dymu drogi natarcia dla strazy pozarnej,
- w halach lub wi?kszych pomieszczeniach zagwarantowae minimum przestrzeni widzialnej poczewszy od podlogi,
- odprowadzie na zewnetrz gorece gazy pozarowe,
- opóznie zapalenie si? palnych materialów ochladzajec gazy pozarowe ( transmisja konwekcyjna ciepla)
- relatywnie „podwyzszye" odpornose ogniowe cz?sci budowlanych poniewaz obnizana jest temperatura pozaru.
3.3.1 Instalacje oddymiania grawitacyjnego (naturalnego).
3.3.1.1 Wst?p.
Instalacje oddymiania grawitacyjnego se stosowane aby osiegnee nast?pujece cele10:
- ochron? konstrukcji budynku i jego zasobów,
- oddymiania i zabezpieczania klatek schodowych,
- zabezpieczania i oddymiania duzych hal lub pomieszczen zadaszonych.
3.3.1.2 Podstawa formalna rozwiezania
O sterowaniu urzedzeniami wchodzecymi w sklad oddymiania grawitacyjnego mówi mi?dzy innymi rozporzedzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 czerwca 2002r (Dz. U. z 2002. Nr 75, poz. 690), § 246 i 247. „ Urzedzenia uruchamiajece instalacje oddymiania grawitacyjnego powinny bye wyzwalane za pomoce systemu wykrywania dymu i ciepla".
9 Definicja i opracowanie rozdzialu zgodne z EN12101 - Smoke and heat control systems (systemy kontroli dymu i ciepla)
10 EN 12101-4:2000 Sposoby budowy instalacji oddymiania i odprowadzania ciepla.
3.3.1.3 Proj ektowani e
Nalezy brae pod uwagç to, ze powierzchnia aerodynamiczna nie jest identyczna z powierzchni^ geometryczn^. otworu oddymiaj^cego i dlatego nalezy wprowadzae korekcjç powierzchni za pomoc^ wspôlczynnika Cv . Wspôlczynnik ten zalezy od k^ta otwarcia klapy oddymiaj^cej. Przyjmowany jest on takze dla otworôw dolotowych powietrza. Powinna istniee mozliwose rçcznego uruchomienia instalacji oddymiania grawitacyjnego z obszaru chronionego za pomoc^ przycisku (przyciskôw) oddymiania11.
Urz^dzenia uruchamiaj^ce powinny takze zadzialae podczas zaniku napiçcia sieci zasilaj^cej. Klapy oddymiania grawitacyjnego powinny bye wyposazone w wyzwalacze termiczne niezaleznie od sterowania uzyskiwanego z czujek dymowych.
3.3.2 Maszynowe (mechaniczne) instalacje oddymiania pozarowego.
3.3.2.1 Wstçp
Wyci^gowe instalacje oddymiania maszynowego s^. stosowane przede wszystkim tam, gdzie zastosowanie instalacji oddymiania grawitacyjnego nie jest mozliwe do zrealizowania lub nie celowe, np. w przestrzeniach gdzie strop nie jest dachem.
Sluz^. one tak jak i oddymianie grawitacyjne do ochrony konstrukcji budynku lecz takze do oczyszczania i wentylacji drôg ewakuacyjnych poziomych i przestrzeni w strefach pozarowych.
Dobrym i czçsto spotykanym przykladem zastosowania tego rodzaju oddymiania s^. zamkniçte garaze i pomieszczenia podziemne ( patrz § 276 ust.5 i § 247 ust.2 rozporzqdzenia Ministra Infrastruktury), wewnçtrzne sluzy i przedsionki klatek schodowych, piçtra handlowe, pomieszczenia magazynowe i handlowe w wielokondygnacyjnych domach towarowych, pasaze, atria, szyby dzwigu dla ekip ratowniczych, pokoje biurowe i hotelowe z nieotwieralnymi oknami.
3.3.2.2. Podstawa formalna rozwi^zania
W uzasadnieniu wykonania tych instalacji jest uzyteczna nastçpuj^ca formula: „§ 247 ust. 1 12, w budynku wysokim (W) i wysokosciowym (WW), w strefach pozarowych innych niz ZL IV, nalezy zastosowae rozwi^zania techniczno-budowlane zabezpieczaj^ce przed zadymieniem poziomych drôg ewakuacyjnych.
Ust. 2, w krytym ci^gu pieszym (pasazu), do ktôrego przylegaj^. lokale handlowe i uslugowe, oraz w przekrytym dziedzincu wewnçtrznym (atrium), nalezy zastosowae rozwi^zania techniczno-budowlane zabezpieczaj^ce przed zadymieniem drôg ewakuacyjnych.
Ust. 3 w podziemnej kondygnacji budynku, w ktôrej znajduje siç pomieszczenie przeznaczone dla ponad 100 osôb, oraz budowli podziemnej z takim pomieszczeniem, nalezy zastosowae rozwi^zania techniczno-budowlane zapewniaj^ce usuwanie dymu z tego pomieszczenia i z drôg ewakuacyjnych."
11 WBO/11/12/CNBOP:2002 Wymagania ,badania , ocena rçcznych przyciskôw oddymiania.
12 Rozporz^dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002r (Dz.U. Nr 75, poz 690).
Instalacja oddymiania mechanicznego powinna posiadac awaryjne zrodlo zasilania. wentylator wyciegowy powinien byc dobrany zgodnie z PN-EN-12101- 3 .
Wyciegowe instalacje oddymiania powinny byc sterowane automatycznie za pomoce sygnalow odbieranych z systemow sygnalizacji pozaru, wykonanych zgodnie z wytycznymi projektowania sygnalizacji pozaru. ( nalezy dokladnie sprecyzowac jak jest realizowane oddymianie - przez dach jako osobne wykonanie dla kazdej strefy, czy wspolnym kanalem dla wielu stref ).
3.3.2.3 Projektowanie
Podczas projektowania nalezy tak dzielic strefy oddymiania by nie stworzyc tzw. martwych stref wentylacyjnych.
Wymagane jest tez wykonanie ognioodpornych kanalow do odprowadzania gorecych gazow pozarowych.
Nalezy dla tego typu wentylacji przewidziec otwory dolotowe powietrza.
3.3.3 Instalacje wentylacji roznicowo - cisnieniowej.
3.3.3.1 Wst^p
W konstrukcji budynkow wysokich spotykane se niejednokrotnie wewn^trzne klatki schodowe przeznaczone do ewakuacji ludzi z obiektu. W tym przypadku sterowanie pozarowe ma na celu regulaj cisnienia powietrza w klatkach schodowych przeprowadzane w taki sposob aby utrzymac w nich przestrzen wolne od dymu. Dotyczy to rowniez szybow dzwigow ratowniczych.
3.3.3.2 Podstawa formalna rozwiezania.
13
Podstawa formalne rozwiezania jest § 246 ust^p 2do 6.
Uzyteczna jest nast^pujeca formula: wewn^trzne klatki schodowe powinny byc
wyposazane w takie instalacje cisnieniowe ktore uruchamiane se
automatycznie za pomoce sygnalow odbieranych z instalacji sygnalizacji
pozaru.
Urzedzenia wentylacji cisnieniowej powinny zagwarantowac nast^pujece warunki; w obszarze oddymianym przy otwartych drzwiach pozarowych powinno byc zapewnione nadcisnienie regulowane od 20 do 50Pa i odpowiednia minimalna pr^dkosc przeplywu powietrza do strefy obj^tej pozarem zgodna z PN-EN12101-614 .
3.3.3.3 Projektowanie
Przy projektowaniu nalezy przewidziec przedsionki przeciwpozarowe na klatk^ schodowe, tak aby wymagana wartosc nadcisnienia przy otwartych drzwiach na klatk^ schodowe nie przekroczyla minimalnej wartosci.
3.3.4 Wymagania szczegolne dla otworow dolotowych swiezego powietrza.
3.3.4.1 Wst^p
13 Rozporzedzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002r (Dz. U. Nr 75, poz. 690).
14 Wymagane wartosci nadcisnienia i pr^dkosci przeplywu powietrza podane se w normie PN-EN12101 -6 . systemy kontroli i rozprzestrzeniania dymu i ciepla. Wymagania techniczne dotyczece systemow cisnieniowych. Zestawy urzedzen
Przy zastosowaniu mechanicznych lub naturalnych urz^dzen oddymiania pozarowego wymagane jest wykonanie otworôw dolotowych swiezego powietrza ktôre z jednej strony przy zastosowaniu wentylacji grawitacyjnej zagwarantuj^. wytworzenie strumienia powietrza przelotowego na zasadzie naturalnej rôznicy cisnien wynikaj^cej z rôznicy temperatur i z drugiej strony przy zastosowaniu wentylacji mechanicznej nie dopuszczaj^ do zmiany trybu pracy wentylacji z nadcisnieniowej do podcisnieniowej. Tego rodzaju otwory s^. oznaczane jako otwory dolotowe swiezego powietrza.
Powyzsze rozwi^zania dotycz^. wszystkich urz^dzen oddymiania pozarowego za wyj^tkiem instalacji nadcisnieniowej w klatkach schodowych.
3.3.4.2 Podstawa formalna rozwi^zania.
Dla wykonania otworôw dolotowych swiezego powietrza pomocna jest nastçpuj^ca formula:
Otwory dolotowe powinny zapewniae staly doplyw powietrza zewnçtrznego uzupelniaj^ce braki tego powietrza w wyniku jego wyplywu wraz z dymem. Otwory dolotowe swiezego powietrza powinny bye stale otwarte lub przy uruchomieniu urz^dzen oddymiania zostae automatycznie otwarte.
3.3.4.3 Projektowanie
Wymagania dla otworôw dolotowych swiezego powietrza nie s^. zawarte w wytycznych i nie s^. w dokladnie uregulowane. Otwory te powinny rôwnomiernie bye rozdzielone i nie powodowae przeplywôw turbulencyjnych. Uwaga: teoretycznie otworami dolotowymi mog^. bye drzwi. Takie rozwi^zanie jest jednak trudne do realizacji. Drzwi te powinny posiadae mechanizmy otwieraj3.ce (np. silniki elektryczne). Niedopuszczalne jest sterowanie drzwiami przeciwpozarowymi, s^. one w przypadku pozaru uruchamiane przez magnesy drzwiowe i zamykane ,a w tym szczegôlnym przypadku (zal^czenia wentylacji oddymiania pozarowego) nie s^. wysterowane. Oznacza to, ze przy drzwiach nie moze bye wymaganego przepisami przycisku rçcznego samozamykacza.
Sposôb ten jest wysoce zawodny i wymaga skomplikowanego protokolu sterowania oraz rezerwowego zasilania dla zwalniakôw elektromagnetycznych. Otwory dolotowe s^. otwierane za pomoc^. silnikôw elektrycznych, energi^. zmagazynowan^. w sprçzynie, lub przytrzymywane w stanie dozoru przez zwalniaki elektromagnetyczne, dzialaj^ce na zasadzie zaniku napiçcia lub impulsowe uruchamiane krôtkotrwalym impulsem pr^dowym. Otwory dolotowe nie powinny bye wyzwalane za pomoc^. wyzwalaczy termicznych.
