CC BY
29
inz. Iza BELLA
bryg. mgr inz. Dariusz CZERWIENKO dr inz. Jacek ROGUSKI
Zespol Laboratoriow Technicznego Wyposazenia Strazy Pozarnej i Technicznych Zabezpieczen Przeciwpozarowych CNBOP-PIB
POST^P TECHNICZNY I JEGO WPLYW NA WYPOSAZENIE STRAZY POZARNYCH W POLSCE
Technical progress and its effect to fire service equipment in Poland
Streszczenie
W oparciu o podstawy literaturowe dotycz^ce analizy procesu wdrazania i istniej^ce modele teoretyczne, w artykule przed-stawiono rozwoj technicznego wyposazenia strazy pozarnej oraz technicznych zabezpieczen przeciwpozarowych. Nowe rozwi^zania konstrukcyjne powstaj^ce na podstawie analizy wymagan i aktow normatywnych z wykorzystaniem nowych technologii i materialow. pozwalaj^. na spelnienie coraz wyzszych oczekiwan uzytkownikow i zapewnienie im wlasciwe-go poziomu bezpieczenstwa pracy. Rozwoj stosowanego sprz^tu i wyposazenia, wynika glownie ze zmian w technologii produkcji oraz rozwi^zan konstrukcyjnych. Zmiany te nast^powaly rowniez w wyniku prac naukowo-badawczych pro-wadzonych przez osrodki naukowe w tym CNBOP-PIB czy SGSP. Powstanie w 1992 roku Panstwowej Strazy Pozarnej wymusilo wprowadzenie wiele zmian organizacyjnych i sprz^towych w jej strukturach i w dalszej konsekwencji wyposazenia technicznego. Zwi^zane to bylo przede wszystkim ze zmiany zakresu dzialan ratowniczo-gasniczych. Do roku 1992 do podstawowych zadan strazy pozarnych, w swietle obowi^zuj^cych przepisow, nalezalo prowadzenie akcji ratowniczej w czasie pozarow, dzialalnosc prewencyjna oraz prowadzenie dzialan ratowniczych w czasie kl^sk zywiolowych i kata-strof . Zadania te byly realizowane przez terenowe i zakladowe straze pozarne (zawodowe, obowi^zkowe i ochotnicze). Udzial strazy pozarnych w akcjach ratownictwa technicznego, pod poj^ciem ktorego okreslano dzialania maj^ce na celu ratowanie ludzi, usuwanie zanieczyszczen, zabezpieczanie obiektow przed skutkami katastrof lub kl^sk zywiolowych oraz usuwanie awarii, wynikal z obowi^zku nie tyle formalno-prawnego, co moralnego. Zmiany legislacyjne spowodowaly zwi^kszone zapotrzebowanie jednostek na sprz^t specjalistyczny, zdolny do wykonania stawianych zadan w nowych uwarunkowaniach organizacyjno-prawnych.
Summary
Based on the literature about the analysis of the implementation process, and the existing theoretical models, shows the development of the fire service technical equipment and technical fire protection. New design solutions resulting based on requirements analysis and normative acts, with the use of new technologies and materials, enable us to meet ever-increasing demands of users, and to ensure safety. Starting with the historical overview, the development of using equipment is a result from changes in technology and design solutions. These changes were also a consequence of research works carried out by research centers, including Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute or Main School of Fire Service. The creation in 1992 State Fire Service has forced to introduce a lot of organizational and equipment changes. It was connected with change of range of fire service activity. To 1992 the basic tasks of fire service (under the relevant legislation) were conducting of rescue action during fires, taking part in rescue action during natural and manmade disasters. These tasks were carried by field and factory fire services (professionals, obligatory and volunteers ones). Participating of fire services in technical rescue activities, it means activities with the aim of saving people, reduce of pollution, protecting objects against the effects of accidents and removing of failures, was result from the moral obligation, not result from legislation. Legislative changes have resulted in increased demand for specialized equipment, which can perform tasks in the new organizational and legal conditions.
Slowa kluczowe: straz pozarna, sprz^t pozarniczy, ochrona przeciwpozarowa; Keywords: fire brigade, rescue equipment, fire-fighting equipment, fire protection;
1 Autorzy w rownych cz^sciach przyczynili si^ do powstania artykulu
Rozwoj techniki pozarniczej jest funkj umiej^tnosci pre-cyzowania wymagan przez uzytkownikow oraz wykorzy-stania przez jednostki naukowo-badawcze i producentow innowacyjnych technologii i materialow . Jesli zrodlem innowacji s^. prace badawczo-rozwojowe w instytutach naukowych lub w przemysle mamy do czynienia z mo-delem tloczonym. Najpierw badania i rozwoj potem inno-wacje i wdrozenie rynkowe. Natomiast w modelu ss^cym zrodlem innowacji jest rynek. Przed rozpocz^ciem proce-su innowacyjnego przeprowadzane s^. badania rynkowe, aby nowy produkt w najwi^kszym stopniu odpowiadal biez^cym potrzebom klientow. Tutaj dzialania badawczo-rozwojowe s^. po analizie rynkowej. Innowacje pchane to innowacje tloczone przez nauk§, natomiast innowacje ssa-ne to innowacje ssane przez rynek.[1] Ze wzgl^du na rodzaj przebiegu procesu innowacyjnego rozrozniamy model: [2,3]
• liniowy,
• nieliniowy.
Najbardziej uznanym modelem liniowego procesu innowacyjnego jest model Urbana- Hausera. Model ten sklada si§ z pi^ciu etapow [4]:
• identyf^kacjai mozliwosci ^zenstynfoj^ych.
• projektowame pomyrlkw,
• testowayie6rodndit6wl
• wprowadzenie produktu na rynek,
• zarz^wmepaodukio.
Wg Modelu ksbaeaa-Hawsera przajkciedonestnpne-go etapu peoccso jeituzOeessaioneoC suOcerc realikacji
poprzedniego etapu. W przypadku niepowodzenia nie pochodzimy do kolejnego etapu. Proces konczy si§ roz-powszechnieniem produktu na rynku. Dopiero wtedy mo-zemy ocenic ekonomiczn^. efektywnosc wprowadzenia innowacji. Pocz^wszy od lat '80 modele liniowe s^. wy-pierane przez modele nieliniowe np. Rothwella i Zegvelta. Zgodnie z tym modelem innowacja jest traktowana jako logicznie sekwencyjny, chociaz niekoniecznie ci^gly proces, który mozna podzielic na ci^g funkcjonalnie odr^b-nych, lecz sprz^zonych i wspólzaleznych faz. W modelu tym nie jest istotne czy pomysl na innowacja jest zdomino-wany czynnikami podazowymi czy popytowymi, lecz czy wzajemnie si§ one przenikaj^. tak, by innowacja stawala si§ korzystna dla potencjalnego odbiorcy. Szerzej mówi^c oznacza to poszukiwanie i wykorzystywanie wszelkich mozliwosci techniczno-technologicznych do zaspokaja-nia cingle nowych potrzeb rynku. W tego typu modelu mamy zarówno czynniki pompuj^ce jak i ss^ce procesy twórcze. Nowy pomysl moze powstac w wyniku analizy potrzeO spolecznych, w wyniku zmiany stanu technologii jak i to nowy pomysl moze wplywac na zmiany na rynku. Warto zauwazyc, ze potrzeby spoleczne i stan technolo-giimog^powodowacmodernizacjp na dowolnym etapie cykluCicir produktu. Mnjuonewplywzgrówno na prace ronwojowg, wdrozeogo i rz^ial^^^ marOetinoowe. Jednym z istotnych elementów procesu innowacyjnego jest nowy pomysl.Namei wlamiertap.e najlejtiej mozna zdefinio-z^ac^ror^iss twórcry. Twó rcrrscicgttozdoino sc jednostki do wytwarzania nowych idei czy pomyslów lub do nowe-
Ryc.l. Schemat realizacji procesu wdrozeniowego Fig.!. ID^iagramc^f' theprocessof fte implemePtation
go spojrzenia na znane juz idee. Organizacja, która chce opracowywac nowe produkty, uslugi czy techniki (albo znajdowac nowe zastosowania dla znanych juz produk-tów, uslug czy technik), tj. która chce byc innowacyjna, musi miec twórczych pracowników [5] Pojçcia twórczo-sci i innowacji s^. ze sob^. zwi^zane, choc siç nie pokrywa-j^: Twórczosc jest procesem indywidualnym, który moze w organizacji zachodzic lub nie, podczas gdy innowacja jest to dzialalnosc organizacji nastawiona na kierowanie.
Przyjmuj^c tak^. rolç nauki w procesie tworzenia, au-torzy spróbuj^. omówic rozwój technicznego wyposazenia strazy pozarnej oraz technicznych zabezpieczen przeciw-pozarowych. Analiza na przestrzeni ostatnich kilkudzie-siçciu lat uwzglçdni rys historyczny jak równiez zmiany konstrukcji sprzçtu wynikaj^ce ze zmiany przepisów i wymagan taktycznych.
Zgodnie z zal^cznikiem do rozporz^dzenia MSWiA z dn.27 kwietnia 2010 r. zostaly okreslone nastçpuj^ce grupy sprzçtowe:
1. Wyposazenie i srodki ochrony indywidualnej strazaka;
2. Pompy pozarnicze;
3. Armatura i osprzçt pozarniczy;
4. Pojazdy pozarnicze;
5. Sprzçt ratowniczy dla strazy pozarnej;
6. Narzçdzia ratownicze, pomocnicze i osprzçt dla strazy pozarnej;
7. Podrçczny sprzçt gasniczy;
8. Srodki gasnicze;
9. Sorbenty;
10. Elementy systemów ostrzegania i ewakuacji;
11. Urz^dzenia do uruchamiania urz^dzen
przeciwpozarowych, wykorzystywanych przez jed-nostki ochrony przeciwpozarowej;
12. Znaki bezpieczenstwa i oswietlenie awaryjne;
13. Przewody i kable do urz^dzen przeciwpozarowych;
14. Dzwigi dla strazy pozarnej.
Nowoczesne technologie w PSP gwaranj bezpieczenstwa. Pojazdy pozarnicze - drabiny obrotowe i pod-nosniki hydrauliczne
Powstanie w 1992 roku Panstwowej Strazy Pozarnej wymusilo wprowadzenie wielu zmian organizacyjnych i sprzçtowych w jej strukturach. Zwi^zane to bylo przede wszystkim ze zmiany zakresu dzialan ratowniczo-gasni-czych. Do roku 1992 do podstawowych zadan strazy pozarnych, w swietle obowi^zuj^cych przepisów, nalezalo prowadzenie akcji ratowniczej w czasie pozarów, udzial w zapobieganiu pozarom oraz udzial w dzialaniach ratow-niczych w czasie klçsk zywiolowych i katastrof . Zadania te byly realizowane przez terenowe i zakladowe straze pozarne (zawodowe, obowi^zkowe i ochotnicze). Udzial strazy pozarnych w akcjach ratownictwa technicznego, pod pojçciem którego okreslano dzialania maj^ce na celu ratowanie ludzi, usuwanie zanieczyszczen, zabezpiecza-nie obiektów przed skutkami katastrof lub klçsk zywiolowych oraz usuwanie awarii, wynikal z obowi^zku nie tyle formalno-prawnego, co moralnego. W polskim prawie nie
bylo kompleksowego uregulowania sposobu postçpowania w przypadkach wyst^pienia naglych rozleglych zagrozen ludzi i srodowiska, w tym m.in. sposobow wspoldzialania poszczegolnych sluzb i jednostek oraz ustalonego koor-dynatora takich akcji. Do dzialan z zakresu ratownictwa chemicznego byty przygotowane w zasadzie tylko zawo-dowe straze pozarne w duzych miastach oraz w duzych zakladach chemicznych.
Podstawowe wyposazenie w sprzçt strazy pozarnych na pocz^tku 1992 roku stanowily samochody gasnicze, wyprodukowane glownie przez krajowe firmy, m. in.: Jel-czanskie Zaklady Samochodowe w Jelczu, Zaklad Budo-wy Maszyn „Osiny" k. Czçstochowy i Zaklad Wyrobow Metalowych w Siemianowicach Sl^skich. Podstawowym samochodem gasniczym wykorzystywanym przez zawo-dowe straze pozarne byl sredni samochod gasniczy GBA 2,5/16 typ 005 na podwoziu Star 244 z ukladem napçdo-wym 4x4, produkowany w JZS od 1975 roku. Odmian^. tego pojazdu byl samochod GBM 2,5/8 typ 008 wypo-sazony w motopompç (bez autopompy), przeznaczony glownie dla ochotniczych strazy pozarnych. Rownolegle stosowano ciçzki samochod gasniczy GCBA 6/32 typ 004 na podwoziu Jelcz 315, produkowany rowniez od 1975 roku do polowy lat 90-tych z niewielkimi zmianami kon-strukcyjnymi. Dowozenie wody do miejsca pozaru reali-zowano wykorzystuj^c ciçzkie samochody gasnicze bazu-j^ce na naczepie ci^gnika siodlowego Jelcz 315, produkcji Zakladow „Metalchem" w Koscianie. Naczepa wyposa-zona byla w cysternç o pojemnosci 18000 dm3 oraz motopompe M 8/8 i pozarnicze wçze. Poza samochodami gas-niczymi wodno-pianowymi straz pozarna dysponowala rowniez samochodami gasniczymi proszkowymi przezna-czonymi do zwalczania pozarow klasy BCE. Podstawowym pojazdem z tej grupy byl sredni samochod proszko-wy GPr 1500, produkowany w Siemianowicach Sl^skich na podwoziu Star A29. Samochod wyposazony byl w dwa zbiorniki z proszkiem po 750 kg kazdy i dwa urz^dzenia szybkiego natarcia z pr^downicami pistoletowymi o wy-dajnosci 5 kg/s proszku. Straz pozarna posiadala rowniez niewielk^. ilosc samochodow gasniczych produkcji za-granicznej, zakupionych w latach osiemdziesi^tych w ramach prac zmierzaj^cych do unowoczesnienia sprzçtu. Byly to m. in. samochody gasnicze srednie kombinowane GBAPr 1,5/2/750 na podwoziu Star 244L produkcji Rosenbauer, samochody gasnicze ciçzkie na podwoziach 3-osiowych marki Tatra oraz ciçzkie samochody prosz-kowe GCPr 3000, produkowane w kooperacji z firmami zagranicznymi (Total, Rosenbauer) na podwoziu Jelcz 315 lub 315M i wyposazone w zbiornik z proszkiem 3000 kg, 2 zwijadla szybkiego natarcia oraz dzialko proszkowe o wydajnosci 31 kg/s. Ze wzglçdu na trudnosci dewizowe import samochodow pozarniczych, zarowno gasniczych jak i specjalnych, byl bardzo ograniczony i nie zaspoka-jal nawet najpilniejszych potrzeb. Wsrod samochodow specjalnych na wyposazeniu strazy pozarnych znajdowa-ly siç nastçpuj^ce grupy pojazdow: - lekkie samochody
oswietleniowe (SOn-8) na podwoziu Zuk, wyposazone w agregat pr^dotworczy o mocy 10 kVA (380/220 V), skladany maszt o wysokosci 6 m, z szescioma reflektorami halogenowymi o mocy 1000 W kazdy oraz rozkladane podpory wysuwane mechanicznie, zapewniaj^ce stabili-zaj pojazdu (w zmodernizowanej w 1987 roku wersji podpory wysuwane byly hydraulicznie); - lekkie samo-chody p.gaz-p.dym na podwoziu Zuk, przystosowane do przewozenia srodkow ochrony drog oddechowych i skory, m. in. aparatow powietrznych, zapasowych butli do aparatow, masek, ubran ochronnych oraz spr^zarki powietrz-nej i cz^sci zapasowych; - lekkie samochody dowodzenia i l^cznosci na podwoziu Zuk; samochody z podnosnikiem hydraulicznym SH 18 (oznaczone symbolem PM18P), produkcji Bumar-Koszalin, bazuj^ce na konstrukcji pod-nosnika montazowego dla zakladow energetycznych, bu-dowane na podwoziach Star 28 lub Star 200, posiadaj^ce maksymaln^. wysokosc ratownicza 18 m, wysi^g poziomy 8,7 m i udzwig kosza 200 kg; kilka sztuk samochodow z podnosnikiem o wysokosci ratowniczej powyzej 18 m produkcji zagranicznej, - samochody z drabiny, glownie drabiny SD 30 produkcji Magirus Deutz oraz IFA (ok. 80 szt. na pocz^tku lat 90-tych), - samochody ratownictwa technicznego na podwoziu Star 266 wyposazone w urz^-dzenia produkcji krajowej oraz niewielka ilosc samochodow RW1 i RW2 produkcji zagranicznej: Magirus Deutz, Ziegler, Rosenbauer, samochody techniczne z dzwigiem 10 t, budowane na podwoziu Jelcz 315 M. W wi^kszosci przypadkow wymienione samochody specjalne byly nie-dostosowane, zarowno sprz^towo jak i konstrukcyjnie, do realizacji nowych zadan postawionych Panstwowej Strazy Pozarnej. Jedynym dokumentem normatywnym byla wowczas norma PN-79/M-51300, wyrozniaj^ca dwie gru-py samochodow pozarniczych (gasnicze i specjalne) oraz 19 ich odmian. W zaleznosci od dopuszczalnej masy cal-kowitej wyst^powaly samochody lekkie (do 3,5 t), srednie (3,5-12 t) i ci^zkie (powyzej 12 t). W 2000 roku norma zostala zast^piona przez norm§ PN-EN 1846-1, ktora ra-dykalnie zmienila klasyfikaj „masow^" pojazdow po-zarniczych oraz wprowadzila trzy kategorie samochodow ze wzgl^du na zdolnosci do poruszania si§ w roznych warunkach terenowych. Zmiana klasyfikacji „masowej", polegaj^ca na podwyzszeniu gornych wartosci mas w po-szczegolnych klasach, umozliwila lepsze dostosowanie pojazdow do potrzeb strazy pozarnej, szczegolnie w klasie lekkiej i sredniej. Stosowanie podwozi o wi^kszej ladow-nosci pozwolilo na zwi^kszenie ilosci sprz^tu ratownicze-go i srodkow gasniczych oraz ulatwilo adaptaj wn^trza samej zabudowy. Powolanie z dniem 1 stycznia 1992 r. Panstwowej Strazy Pozarnej radykalnie poszerzylo zakres wykonywanych zadan. Zgodnie z ustaw^. o PSP jednost-ki strazy pozarnej zobowi^zane zostaly do organizowania i prowadzenia akcji ratowniczych w czasie pozarow, kl^sk zywiolowych lub likwidacji miejscowych zagrozen, wy-konywania pomocniczych specjalistycznych czynnosci ratowniczych w czasie kl^sk zywiolowych lub likwidacji
miejscowych zagrozen przez inne sluzby ratownicze oraz wspoldzialania ze strazami pozarnymi i sluzbami ratowni-czymi innych panstw oraz ich organizacjami mi^dzynaro-dowymi na podstawie wi^z^cych Rzeczpospolit^ Polsk^. umow mi^dzynarodowych oraz odr^bnych przepisow. Zmiany legislacyjne spowodowaly zwi^kszone zapotrze-bowanie jednostek na sprz^t specjalistyczny, zdolny do wykonania stawianych zadan w nowych uwarunkowa-niach organizacyjno-prawnych.
Podnosniki i drabiny, z uwagi na swoj^. specyficzn^. zabudow^, mog^. byc wykorzystywane do dzialan ratowni-czo-gasniczych, jako pojazdy samodzielne lub przy wspol-pracy z innymi pojazdami ratowniczo-gasniczymi albo specjalnymi. Podnosnik hydrauliczny i drabina obrotowa to urz^dzenia z wysi^gnikiem, zamontowane na samojezd-nym podwoziu, wyposazone w kosz (w przypadku drabin istnieje mozliwosc demontazu kosza i pracy sam^. drabiny), ktorych glownym zadaniem jest przemieszczanie ludzi i wyposazenia do miejsc interwencji zwi^zanych z gasze-niem pozaru, ratowaniem lub ochrony osob, ochrony sro-dowiska, jak i w celu przeprowadzenia wielu innych akcji ratownictwa technicznego. Maj^. szeroki zakres mozliwosci dzialan - glownie ewakuacyjnych. Sluz^. szczegolnie do:
• ratowania osob z zagrozonych obiektow i pomiesz-czen, gdy inne drogi ewakuacji zostaj^. odci^te;
• ratowania osob uwi^zionych na wysokosci, gdy nie ma mozliwosci udzielenia pomocy innym sposobem;
• ratowania osob znajduj^cych si§ w wykopach, piwni-cach, gdy inne sposoby ratowania s^. niemozliwe;
• samoratowania strazakow ratownikow znajduj^cych si§ w obiektach.
Pierwsze drabiny powstaly w drugiej polowie XIX w., czyli w okresie wielkiego rozwoju gospodarczego. Duzy post^p naukowy, powstanie i rozwoj fabryk przyczynily si§ do rozbudowy miast. Wznoszono wielopi^trowe domy mieszkalne dla sci^gaj^cych ze wsi robotnikow. Pierwsze drabiny to proste drewniane konstrukcje (jednomodulo-we), zamontowane na wozku z pojedyncz^. osi^. Do akcji ci^gni^te byly przez strazakow. Ze wzgl^du na material konstrukcyjny i slabe parametry, nie czynily pracy straza-ka latwiejsz^. i bezpieczniejsz^ choc byly wielkim krokiem naprzod w ochronie przeciwpozarowej. Kolejne generacje to urz^dzenia montowane na podwoziach dwuosiowych, ci^gni^tych przez konie. Pozwolily one na skrocenie czasu dotarcia na miejsce akcji, ale wci^z nie rozwi^zano prob-lemow z parametrami wysokosciowymi i latwopalnos-ci^. materialu, z jakiego wykonana byla drabina. Dopiero w pierwszej polowie XX wieku nast^pil przelom w rozwoju konstrukcji drabin. Nowo powstale urz^dzenia, montowane na podwoziach samojezdnych, wyposazano w silnik - naj-pierw parowy, pozniej Diesla, a drewno zostalo wyparte przez metal, ktory jest materialem ci^zszym, ale zdecydo-wanie bardziej wytrzymalym i daj^cym wi^cej mozliwosci. Drabiny jednomodulowe zast^piono drabinami wielomo-dulowymi. Rozpocz^la si§ nowa era drabin.
Wraz z pojawieniem siç nowych mozliwosci, jakie dawala konstrukcja stalowa wielomodulowa drabin za-montowanych na podwoziach samojezdnych, przed konstruktorami pojawil siç kolejny problem - bezpieczen-stwo uzytkowania. Z pomoc^. ponownie przyszla nauka. Konstruktorzy przescigali siç w nowoczesnych (jak na tamte czasy) technologiach zabezpieczen mechanicznych drabin, przed przeci^zeniem i utrat^. statecznosci. Dopiero w latach 80. XX wieku z odsiecz^. przyszla elektronika i pierwsza kontrolowana przez komputer drabina. Po-jawienie siç sterowania mikroprocesorowego otworzy-lo zupelnie nowy rozdzial w technologii wytwarzania i w bezpieczenstwie uzytkowania drabin. W dzisiejszych czasach, kiedy nie wyobrazamy sobie codziennego zy-cia bez szczypty elektroniki czy mechatroniki, drabiny przeszly potçzn^. metamorfozç i nie przypoimnap juz w niczym pierwszych urz^dzen sprzed lat. Konstruktorzy wyposazeni w zaawansowane metody obliczeniowe i projektowe wseomagkne komputerowo,pracuj3.nasystemach ekspertowych pozwalaj^cych wybrac wlasciwe materialy. Srproceswytwaez^aw c^itzejmtente przsbiegas>izy udzialekomputeruk i ^teoowi^k^^ ^O^^j^ro^^^c^i^c^wyW. Zmienil siç zarowno sposob projektowania i wytwarzania koaOin, m i sama konaloOcja tyoU urz^elaen ktafyiiç one bardziej bezpieczne w czasie prowadzenia akcji, jak i doiaedukaieimiejsce. Otofaga statos^mmej т°сг^-^^.^^^;oOk^pesa^nurai poleya ^l^^n^e naoOuerwowania i reagowaniu na potrzeby ratownikow w miejscu dzialania ze^i^auaoi^i^^^^^^ko. Resz^.zajmdjesiçooisepcjajjsawk-na jatoo^sk^ii ttenuju^^a. Jejzadamemjest eionitorowrmie statecznosci, obci^zenia, warunkow atmosferycznych, pa-
i - w rante z^^^^am^iiç wzs osi^gniçcia skrajnych wartosci (jeszcze bezpiecznych dla uz^ookmat iomorniowkia o^ratorao tu^^tsn^r^wupc^^si^amU^lo^^w^usoipicMw medoswo-lonych.
kowuli stanUardemataj e sijssjsSam aykiywomkklç-dow i diagnostyki, ktory za pomoc^. sieci GSM i GPS in-formuje producenta, w jego glownej siedzibie, o miejscu uzytkowania nu^^^^ekiniraraS^wy^^^f^ut auychbwagi, z jednoczesnym wskazaniem ukladow wymagaj^cych na-prawyb^dz ^miany.
Nowoczesna technika tchnçla nowe zycie rowniez w materialy stosowane do budowy drabin. Obecnie do ich produkcji uzywa siç lekkich materialow konstrukcyjnych, takich jak stopy metali, aluminium, kompozyty, ktorych rozwoj pozwolil na osi^gniçcie wytrzymalosci wiçkszej niz ta, ktorç. miala stal jeszcze 100 lat temu. Takie odci^ze-nie konstrukcji pozwala na budowanie drabin o wiçkszej wysokosci ratowniczej i wiçkszym wysiçgu bocznym. Po-nadto staj^ siç one bezpieczniejsze w czasie transportu, gdyz bardzo duzy wplyw na statecznosc w czasie jazdy ma wysokosc srodka ciçzkosci masy calego pojazdu. Ow srodek ciçzkosci zalezy w najwiçkszej mierze od umiej-scowienia i ciçzaru obrotnicy oraz zestawu wysiçgnikow drabiny. Im ciçzar mniejszy, tym wysokosc srodka masy nizej, a co za tym idzie - konstrukcja bezpieczniejsza.
ProLkladem nowej mysli technicznej drabin obroto-wych s^. drabiny firmy Iveco Magirus i Metz Aerials.
Drabinç firmy Iveco Magirus SD31 typ M32 L-AS3 zabndhwansm oolwowikiVECO MAGIWWO WuroCargo 160 E 30 4x2 lub 4x4. Zastosowano w nim kabinç 3 miej-napteiformisaobrotaic^, o^ie^ok^tow^ano draWikç о w^suZwsci ^¡^tOM^^^^W:^^^ kouznym
24,9 m (bez kosza) / 19,2 m. (z koszem 3 osobowym). Jest to drabiwea iamukymt posadyncon wysuwonym рого-szym przçslem, ktore w istotny sposob zwiçksza mozli-w^(^anitaWycsr^e.^^uyyn^^^ej .Wo^ss^s шс] drwbmy sorowpkunawMie рте. Oou^^i^S^^ i s^^bl^^otwakk praee hydrauliczne wysterowanie ruchow przeciwnych. Jest to mw.„ty^aew tnm^^^n^wk^^onMa^^^^s CS".Jest on pr"m-datnysoczeg61sie w czosie pnwiwWtogomiatw iulpoW-czas zmiany obci^zen, np. gdy ktos wskoczy do kosza. Uonakto ^^s^^a^etvwo ^^^^^^macu^ysw^^^ik,
ktory pozwala na powtarzanie ruchow. System wyraznie oktipnooperatorodrabmyw czask prnwakosnieO:cji, atakze zaoiçksza isawiny sjo-
sob niweluje tzw. czynnik ludzki, czyli mozliwosc popel-iWeeiabludu przez ojeratora.
Drabinç firmy Metz SD37 typ L39 CAN zabudowa-no na podwoziu Mercedes-Benz Atego 976.X7 1529 4x2 uWabiik 3 osePown.Zakukowa rkoodo siçspiçsky)raçsto-wej drabiny o wysokosci ratowniczej 37 m zakonczonej koszew odopuszcsalnej lanowooini070 kg.
Rys.2.PodУdsoiki hydryujidnpewooorot kozIi Fig. 2. Jacks hydraulic yesterday and today
Zupelnie inaczej wygl^da historia rozwoju konstruk-cji podnosnikow hydraulicznych. Ich powstanie jest scisle zwi^zane z rozwojem pojazdow napçdzanych silnikiem spalinowym oraz ukladami hydraulicznymi. Protopla-st^. dzisiejszych podnosnikow byly windy mechaniczne montowane na podwoziach samojezdnych, napçdzanych silnikiem spalinowym. Sluzyly one przede wszystkim do podnoszenia ladunkow np. na lotniskach przy zaladunku samolotow. Przykladem takiego urz^dzenia jest opatento-wana w 1931 roku, a powstala w roku 1929 winda na pod-woziu samochodowym konstrukcji Artura T. Munnsa.
Kolejnym etapem rozwoju tychze konstrukcji bylo zastosowanie napçdu pneumatycznego mechanizmu podnoszenia oraz dostosowanie urz^dzenia do mozliwo-sci podnoszenia ludzi. Wad^. tych rozwi^zan bylo to, ze podnosily one ladunki i ludzi wyl^cznie w pionie. Po-nadto w ukladach pneumatycznych nie bylo mozliwosci sterowania plynnego, ruchy byly szarpane. Nieznaczn^. poprawç komfortu zapewnily rozwi^zania hydrauliczne. Podnosniki z tamtych czasow nie byly zupelnie brane pod uwagç w zastosowaniach ratowniczo-gasniczych, ze wzglçdu na ich mal^. przydatnosc w dzialaniach opera-cyjno-taktycznych.
Dopiero pod koniec lat szescdziesi^tych wyproduko-wano pierwsze egzemplarze wygl^dem przypominaj^cych wspolczesne maszyny. Byly to konstrukcje przegubowe z napçdem hydraulicznym mechanizmu podnoszenia i ob-rotu wysiçgnikow. Ze wzglçdu na mozliwosc podnoszenia nie tylko w pionie, ale uzyskiwania rowniez wysiçgu bocznego, zaczçto wykorzystywac je w dzialaniach ra-towniczo-gasniczych do ewakuacji ludzi z zagrozonych obiektow. W Polsce mozemy jeszcze spotkac konstrukcje z lat 70-tych. S^. to przede wszystkim wyroby rodzimej produkcji - Fabryki Maszyn „Bumar-Koszalin". Przykladem moze tu byc podnosnik hydrauliczny PM18P, ktory od roku 1975 zacz^l trafiac do jednostek ratowniczo-gas-niczych. Zastosowano w nim dwuramienny wysiçgnik o konstrukcji metalowej, sterowany hydraulicznie, o wysokosci ratowniczej 18m. Wzdluz ramion podnosnika pro-wadzono uklad wodny (tzw. suchy pion) doprowadzaj^cy srodki gasnicze do dzialka wodno-pianowego umieszczo-nego w koszu. Samochod wyposazono w cztery podpory rozkladane hydraulicznie 6. Pojazdy tego typu staly siç standardowymi podnosnikami uzywanymi przez krajowe jednostki operacyjne strazy.
Konstrukcje te przetrwaly do dzisiaj i to zarowno w wersji oryginalnej, jak i po modernizacjach (nowe pod-wozia, remont kapitalny zabudowy). Mozemy je spotkac dosc czçsto w sluzbie Ochotniczych Strazy Pozarnych, a nierzadko rowniez w jednostkach Panstwowej Strazy Pozarnej. Nowoczesne konstrukcje rozni^. siç zdecydo-wanie od tych z przed lat. Rozwoj techniki i nauki, tak jak w przypadku drabin obrotowych, rowniez i tu tchn^l zupelnie now^. jakosc.
Zmiany konstrukcyjne (poprawa ergonomii i bezpie-czenstwa) w podnosnikach w wiçkszosci dotycz^:
• wprowadzania nowych systemow elektronicznego sterowania prac^. wysiçgnika i podpor,
• monitorowania calego procesu pracy,
• wprowadzania nowoczesnych metod dopasowywania zakresu pola pracy w zaleznosci od obci^zenia kosza i szerokosci rozstawu podpor,
• stosowania coraz nowoczesniejszych podwozi z duz^. dynamik^. jazdy oraz zwrotnosci^, a przy tym spel-niaj^cych najnowsze normy emisji spalin (obecnym standardem jest Euro V).
Przykladem nowej konstrukcji mog^. byc podnosniki hydrauliczne firmy Bronto Skylift oraz Bumar-Koszalin.
Model SH30 typu F32 TLK firmy Bronto zabudowa-no na podwoziu Scania P360 4x27. Zastosowano w nim kabinç dwumiejscow^. typu CP19 (low entry). Za kabin^. znajduje siç platforma, na ktorej zainstalowano podnosnik o wysokosci ratowniczej 30 m i wysiçgu bocznym 25 m z mozliwosci^ pracy ponizej poziomu gruntu - 5,5 m. Zastosowano tu dwuramienny wysiçgnik teleskopo-wy o konstrukcji metalowej, sterowany hydraulicznie. Wzdluz ramion podnosnika poprowadzono uklad wod-ny (tzw. suchy pion). Po prawej stronie ramion podnos-nika zainstalowana jest drabina ratownicza. Samochod wyposazono w cztery podpory rozkladane hydraulicznie typu H. Firma Bronto Skylift wyposaza swoje podnosniki w system sterowania BRONTO 3+, ktory pozwala na wykonywanie czterech operacji ruchowych jednoczesnie. Pojazd wyposazony zostal w uklad precyzyjnego i propor-cjonalnego sterowania wszystkimi ruchami wysiçgnika. Umozliwia on plynne i bezpieczne przemieszczanie kosza z ratownikami, wybor prçdkosci pracy, a takze funkcjç zapamiçtywania drogi ewakuacji od podloza do miejsca na wysokosci i funkcjç sledzenia odleglosci od przeszko-dy, pozwalaj^ca na poruszanie siç kosza idealnie w pionie wzdluz scian budynkow.
Wszystkie komunikaty i funkcje pracy podnosnika widoczne s^. na cieklokrystalicznych kolorowych i pod-swietlanych wyswietlaczach. Ponadto wyposazony jest on rowniez w system radiowego sterowania, umozliwiaj^cy peln^. obslugç urz^dzenia z duzej odleglosci, co pozwala na prowadzenie akcji bez narazania zdrowia i zycia kierowcy-operatora. Zawiera takze system wykrywania blçdow i diagnostyki (Bronto Telecontrol), z centralnym monitoringiem u producenta w Tampere.
Podnosnik hydrauliczny SH31 typu PMT-32D z Fabryki Maszyn „Bumar-Koszalin" zabudowano na podwoziu Volvo FL 4XR3 4x2 6. Zastosowano w nim ka-binç trzymiejscow^. Za kabin^. zamontowano platformç z umiejscowion^. w jej tylnej czçsci obrotnic^, do ktorej zamocowano uklad czterech wysiçgnikow rozsuwanych teleskopowo o wysokosci ratowniczej 31 m i wysiçgu bocznym 16m. Do ostatniego przçsla przegubowo zamocowano wysiçgnik manewrowy pozwalaj^cy na pracç po-nizej poziomu gruntu (3 m). Wzdluz ramion podnosnika poprowadzono uklad wodny (tzw. suchy pion). Po prawej stronie ramion podnosnika zainstalowana jest drabina ra-
townicza. Samochód wyposazono w cztery podpory roz-kladane hydraulicznie typu H.
Wszystkie wymienione rozwi^zania konstrukcyjne ulatwiaj^. ratownikom prace, zwiekszaj^. bezpieczenstwo, jednak nie rozszerzaj^. w duzym stopniu mozliwosci dzia-lan operacyjnych tych pojazdów.
Aktualnie obowi^zuj^ce wymagania w Polsce s^. spójne z normami europejskimi i w zaden sposób nie ograniczaj^. rozwi^zan konstrukcyjnych, które moglyby rozszerzyc mozliwosci operacyjne. Obecnie produkowane podnosniki i drabiny s^. coraz szybsze (w zakresie czasów sprawiania), coraz zwrotniejsze, z rozszerzonym zakre-sem mozliwosci dzialan operacyjnych.
Mówi^c o nowoczesnych technologiach w PSP nale-zy wspomniec o malo jeszcze znanych i rozpowszechnio-nych w Polsce wielofunkcyjnych pojazdach podnosz^cych z ukladem wodno-pianowym . S^. one uzywane juz od kil-kunastu lat na Zachodzie Europy i w krajach azjatyckich. Przykladem moze byc specjalny pojazd samochodowy typu wielofunkcyjny Multistar 2.
Pojazd zbudowano na podwoziu Iveco Magirus FF 180 E 30 z kabin^. jednocz^sciow^, czterodrzwiow^, szes-ciomiejscow^. w ukladzie 1+1+4. Za kabin^. na ramie pod-wozia znajduje sie zabudowa typowa dla pojazdu ratow-niczo-gasniczego z t^. róznic^, ze dodatkowo wbudowano w ni^. podnosnik hydrauliczny z koszem. W pojezdzie zastosowano pompe niskocisnieniow^. klasy A16/8 oraz zamontowano zbiornik na wode o pojemnosci 1500 l ze zbiornikiem srodka pianotwórczego. W ukladzie przewi-dziano linie szybkiego natarcia niskocisnieniow^. Wzdluz zamontowanego wysiegnika podnosnika hydraulicznego zamontowano tzw. suchy pion zakonczony w koszu dzial-kiem wodno-pianowym. Zastosowany uklad podnoszenia to wysiegnik teleskopowy o wysokosci ratowniczej 28,5 m i wysiegu bocznym 16 m z mozliwosci^. pracy w zakresie k^tów ujemnych. Na koncu wysiegnika znajduje sie kosz o udzwigu 300 kg. We wspomnianym pojezdzie zamontowano szesciopunktowy uklad podparcia do pracy podnosnikiem, co niew^tpliwie zwieksza bezpieczenstwo i zasieg pola pracy urz^dzenia.
Wprowadzenie nowych rozwi^zan wi^ze sie z kosz-tami, duzym wysilkiem konstruktorów i producentów opisywanych pojazdów. Ale uwazamy, ze nalezaloby wprowadzac nie tylko rozwi^zania zwi^zane z rozwojem mysli elektronicznej, ale takze rozwi^zania zwiekszaj^ce mozliwosci operacyjno-taktyczne podczas prowadzonych dzialan i jednoczesnie zwiekszaj^ce bezpieczenstwo i ergonomie.
Rozwój konstrukcji oraz oczekiwania w stosunku do tych wyrobów powinny plyn^c od uzytkowników. Warto rozwazyc mozliwosc przeprowadzenia ankiety do uzytkowników tych urz^dzen oraz sluzb operacyjnych, z zapytaniem o oczekiwania odnosnie rozwi^zan konstrukcyjnych, wprowadzania nowych urz^dzen rozszerza-j^cych ich funkcjonowanie. Jako uzytkownicy tego typu wyrobów mamy prawo z^dac od producentów rozwi^zan
przez nas wymaganych. Na pewno pojazdy takie, jak podnosniki czy drabiny posiadaj^. jeszcze wiele nie odkrytych mozliwosci.
Armatura - w$ze i prqdownice
W okresie powojennym nast^pil szybki rozwój techniki gaszenia pozarów oraz sprzetu pozarniczego. Zaczeto stosowac nowe materialy oraz rozwi^zania konstrukcyjne. Przykladem tego moze byc zmiana metod wytwarza-nia i materialów stosowanych do produkcji pozarniczych wezy tlocznych i pr^downic wodnych.
Pozarnicze weze tloczne sluz^. do tloczenia wody oraz wodnych roztworów srodków pianotwórczych pod odpo-wiednim cisnieniem od motopomp i autopomp do miejsca dzialan ratowniczych.
Pierwsze weze wyprodukowano w 1558 r. w Augsbur-gu. Jako material do produkcji zastosowano skóre. Weze te byly szyte lub nitowane. Pierwsze weze wykonane bez szwów w polowie XIX w Saksonii. Natomiast weze gu-mowe zaprezentowano okolo 80 lat pózniej w Lipsku.
Pierwsze znormalizowane weze tloczne wykonywano w formie oplotu z wlókien konopnych, potocznie nazywa-ne wezami parcianymi. Charakteryzowaly sie one duzymi oporami przeplywu ze wzgledu na znaczn^. chropowatosc wewnetrznych scianek oraz nie zapewnialy pelnej szczel-nosci. Weze z oplotem konopnym wymagaly po uzyciu starannego wymycia i szybkiego wysuszenia poniewaz w stanie wilgotnym latwo butwialy (gnily). Rozwój techniki sprawil, ze rozpoczeto wytwarzanie wezy z tworzyw sztucznych.
W Polsce uruchomiona zostala produkcja wezy z two-rzyw poliamidowych tzw. wezy stylonowych.
Fot. 3. Strazacki w^z parciany Fig 3. Fire hose
Fot. 4. Weze tloczne: 110, 75, 52, 25 Fig. 4. Fire hoses 110, 75, 52, 25
W miar? rozwoju technologii tworzyw sztucznych oplot konopny zast^piono oplotem z wlokien stylono-wych. W?ze gumowe zarowno z oplotem konopnym, jak i stylonowym charakteryzowaly si? duzym ci?zarem. Obecnie pozarnicze w?ze tloczne posiadaj^ powlok? ze-wn?trznp z poliestru. Wykladzin? wewn?trzn^ wytwarza si? z poliuretanu, PCV lub z gumy, ktore ulatwiaj^ prze-plyw wody na skutek zwi?kszonej gladkosci. W?ze z tworzyw sztucznych s^ stosunkowo lekkie. W zaleznosci od przeznaczenia rozroznia si? typy w?zy: H - dla hydrantow W - do motopomp i autopomp
W zaleznosci od srednicy wewn?trznej (wyrazonej
w mm) rozroznia si? pi?c rodzajow w?zy tlocznych:
W - 25 - przeznaczony jest do przetlaczania wody, stosowany rowniez w hydrantach wewn?trznych 25 (oznaczenie H-25)
W - 42 - przeznaczony jest do przetlaczania wody lub wodnych roztworow srodkow gasniczych (male zasto-sowanie)
W - 52 - przeznaczony jest do przetlaczania wody lub wodnych roztworow srodkow gasniczych od rozdzielacza do stanowiska gasniczego albo do przetlaczania wody do zbiornikow posrednich, stosowane s^ rowniez w hydrantach wewn?trznych 52 (oznaczenie H-52)
W - 75 - stosowany do budowy linii glownej od mo-topompy do rozdzielacza, a takze do budowy linii gasni-czej, przewaznie od pompy do stanowiska gasniczego
W - 110 - stosowany jest do przetlaczania wody w duzych ilosciach i na duze odleglosci od zrodla wody do miejsca pozaru
W zaleznosci od wyposazenia w l^czniki rozroznia si? odmiany w?zy:
• LA - z l^cznikami ze stopow aluminium;
• LM - z l^cznikami ze stopow miedzi;
• B - bez l^cznikow.
W zaleznosci od konstrukcji tasmy w?zowej rozroznia si? pozarnicze w?ze tloczne z powlok^. zewn?trzn^ lub bez powloki.
Pozarniczy w^z tloczny sklada si? z tasmy w?zowej
zakonczonej l^cznikami tlocznymi odpowiadaj^cymi srednicy wewn?trznej w?za. Tasma w?zowa sklada si? z:
• oplotu zewn?trznego - wykonanego z wlokien synte-tycznych (poliester);
• wykladziny wewn?trznej - ktora moze byc wykonana z gumy lub tworzyw sztucznych (poliuretan, PCV);
• jezeli w^z posiada powlok? zewn?trzn^ moze byc ona wykonana z PCV, gumy lub z innych materialow plastycznych i ich mieszanin.
Przyklad oznaczenia pozarniczego w?za tlocznego do motopomp i autopomp (W), o srednicy 52 mm (52), dlugosci 20 m (20), z l^cznikami ze stopow aluminium (LA) - POZARNICZY W^Z TLOCZNY W-52-20-LA Pr^downice wodne sluz^. do wytwarzania zwartych i rozproszonych strumieni wody oraz stanowi^ zakon-
czenie linii w?zowych. W 1879 r. berlinski ksi?garz Lenz opatentowal pr^downic? wodn^. wykonan^ wedlug rysun-ku zamieszczonego na jednym z egipskich papirusow, datowanym na 1200 r. p.n.e. Rozwi^zanie konstrukcyjne pierwszych pr^downic wodnych stosowanych w pozarni-ctwie charakteryzowalo si? prostata oraz brakiem zawo-row kulowych.
Ponizsza fotografia przedstawia modele pierwszych stosowanych pr^downic.
Fot. 5. Modele pierwszych pr^downic wodnych Fig. 5. Models of the first water nozzles
Podzia! i oznaczenie wspolczesnych prqdownic
W zaleznosci od konstrukcji rozroznia si? typy pr^-downic:
• proste PW;
• pistoletowe PWS;
• uniwersalne typu TURBO;
• wodne wysokocisnieniowe.
W zaleznosci od zastosowanych nasad wyrozniamy pr^downice wielkosci 25,52,75.
Budowa
• (PW) nasada, zawor odcinaj^cy (kulowy), rura zakon-czona dysz^. wyplywow^, oslona termoizolacyjna;
• (PWS) nasada, r?kojesc, zawor grzybkowy, dzwignia do sterowania zaworem grzybkowym, j?zyczek blo-kady, r?kojesc, pokr?tna dysza wyplywowa. W pr^-downicach dysze mozna zmieniac reguluj^c zasi?g;
• Pr^downica uniwersalna typu TURBO ma bardziej skomplikowan^. budow?, u wylotu pr^downicy posiada grzybek usytuowany w osi pr^downicy oraz ruchom^. turbink? poruszaj^ca si? dzi?ki energii stru-mienia wody. Moze miec poprzez pierscien ruchomy regulacj? wydajnosci wody.
Charakterystyka
Pr^downice wodne do pomp pozarniczych
Pr^downice wodne proste przeznaczone s^. do wytwarzania wodnych strumieni zwartych i rozproszonych. Stanowi^. zakonczenie linii w?zowych W52 i W75 zasi-
lanychzsamochodowgasmcwch lub
motopomp. Pr^downice wodne proste przydaj^. si? szcze-golnie wo^dacj achwymagaozuych podawanizzwaaych stmmieni gaaniazyuh na dune <d(hacgacsc^i^i^loiv cwypdd-ku, gdzie wyst?puje koniecznosc wykorzystania duzej ener^i^dawgnegasiruuueniagnoartc^i.Pr^ow mcele posiclyh oawoty kaluwe.
Fot 6. Pr^downicaprostaPW Fig.6. Straight nozzle
Fot.7. Pr^downicapistoletowaPWS Fig. 7. Pistolgripnozzle
Prqdownicepistoletowe
Pr^downice pistoletowe wytwarzaj^. strumienie zwar-te i rozproszone o regulowanym stopniu rozpylenia. Ze wzgl?du na niewygodn^ obslug? i przestarzal^. konstruk-^s^wypieraneprzezpr^downicewodnetypu TURBO.
Pr^downicewodnetypu TURBO
Pr^downice wodne typu TURBO s^. przeznaczone do wytwarzania wodnych strumieni zwartych i rozproszonych oraz zapewniaj^. plynn^. regulacj? k^ta brylowego strumie-nia rozproszonego. Posiadaj^ mozliwosc plynnej regulacji wydajnosci wody, a takze funkcj? oczyszczania (plukania). Mog^. stanowic zakonczenie linii gasniczych wodno-piano-wych lub wyposazenie szafek hydrantowych. Wyposazone s^ w zawor kulowy i najcz?sciej w nasady obrotowe. Nie-ktore z pr^downic typu TURBO moj^ mozliwosc dol^cze-nia przystawki pianowej do wytwarzania piany ci?zkiej.
Fot. 8. Pr^downica wodna typu TURBO Fig. 8. Nozzle type turbo
Fot. 9. Pr^downica wodna typu TURBO z przystawk^ pianow^ Fig. 9. Nozzle type turbo with foam device
Obecnie wszystkie pr^downice wodne (proste, pistoletowe oraz typu TURBO) wykonuje si? ze stopow metali kolorowych. Elementy sluz^ce do obslugi takie jak uchwyty, wykonuje si? z tworzyw sztucznych. Uszczel-nienia wszystkich podzespolow wykonuje si? z teflonu.
Wplywnauki i nowych technologii na zmiany w wyrobach - srodki gasnicze
Zespol Laboratoriow Badan Chemicznych i Pozaro-wych CNBOP-PIB, zajmuje si? mi?dzy innymi badania-mi srodkow gasniczych (pian i proszkow gasniczych) oraz sprz?tu podr?cznego.
Dynamiczny rozwoj cywilizacyjny drugiej polowy XX wieku przyniosl wiele osi^gni?c w tym rozwoj no-wych technologii materialowych. Ponizej sprobujemy przedstawic Panstwu jakim przemianom ulegaly gasni-ce przenosne. Wiele pozarow, ktore powoduj^. ogromne straty i zniszczenia zaczyna si? od iskiy, niedopalka itp. W celu niedopuszczenia do niekontrolowanego rozwoju pozaru nalezy d^zyc do ugaszenia go w zarodku. Do tego celu sluzy podr?czny sprz?t gasniczy czyli gasnice przenosne, przewozne i koce gasnicze. Proces zmian budowy, materialu sprz?tu podr?cznego przedstawiono na przykla-dzie gasnic przenosnych.
Ponizej przyblizono, jakim przemianom ulegaly gas-nice przenosne. Wiele pozarow, ktore powoduj^. ogromne straty i zniszczenia zaczyna si? od iskiy, niedopalka itp. W celu niedopuszczenia do niekontrolowanego rozwoju pozaru nalezy d^zyc do ugaszenia go w zarodku. Do tego celu sluzy podr?czny sprz?t gasniczy czyli gasnice przenosne, przewozne i koce gasnicze. Proces zmian budowy, materialu sprz?tu podr?cznego przedstawiono na przykla-dzie gasnic przenosnych.
Zanim skonstruowano pierwsze gasnice, stosowano m.in. skorzane wiadra. Pierwszymi „gasnicami wodnymi" byly tzw. szpryce drewniane, stosowane do gaszenia poza-row na przelomie XVIII i XIX wieku. Kilkanascie litrow wody za pomoc^. wewn?trznego tloka byla wyrzucana na odleglosc kilkunastu metrow.
Dalsze prace konstrukcyjne doprowadzily do powsta-nia gasnic, ktorych dzialanie oparte bylo na reakcji che-micznej. W 1864 roku gasnica taka zostala wyprodukowa-na we Francji. Jako srodek gasniczy, zastosowano w niej kwasny w?glan sodu i kwas winny. W 1904 roku wypro-
PVSZCZGK
Rys. 10. Konstrukcja gasnicy plynowej stozkowej. Fig. 10. Construction of fluid extinguisher
dukowano pierwszR gasmen pi0io\K,wl912roku gasmen proszkow^, a w 1925 roku gasnicy tetrow^. (z cztero-chlorkiem w^gla).
Pierwsz^. gasnicy plynow^ gasz^ strumieniem, byla gasnica zawieraj^ca wod§ lub wodny roztwor soli. Ladu-nek skladal si§ z cz^sci zasadowej (wodorow^glan sodu) i kwasnej (st^zony kwas siarkowy). Zbiornik mial ksztalt cylindra lub stozka. Gasnice, posiadaly zbijak zewn^trzny a w celu ich uruchomienia uderzano nimi o twardy przed-miot, co powodowalo rozbicie naczynia z kwasem. W wy-niku reakcji chemicznej wydzielal si§ dwutlenek w^gla, wytwarzalo si§ cisnienie okolo 4-6 atm, dzi^ki ktoremu plyn wydostawal si§ na zewn^trz.
Gasnice ze zbijakiem wewn^trznym uruchamiano przez odwrocenie gasnicy do gory dnem, a ostrze zbija-ka rozbijalo naczynie z kwasem, co powodowalo reakcji chemiczn^ z cz^sci^ alkaliczn^ znajduj^ si§ w zbiorniku a nast^pnie wyplyw plynu. W pierwszym okresie r^czka byla przyspawana do korpusu gasnicy, potem do dekla. W 1985 roku przeprowadzono korekt§ nazwy gasnicy do wytwarzania piany chemicznej na GWP 9y (y- tzn. cisnienie powstaje w wyniku reakcji chemicznej). Wewn^trz gasnicy znajdowal si§ sloj szklany o pojemnosci 1l, wkr§-cony w dekiel, zamkni^ty nakr^tk^. z membrane z tektuiy parafinowanej.
W normie PN-92/C-83605 Srodki gasnicze. Ladu-nek do wytwarzania piany chemicznej okreslono wy-magania szczegolowe - okreslono wymagania, program badan i aparatur^: przyrz^d do wytwarzania piany chemicznej.(gasnic§ do wytwarzania piany chemicznej) wg Rys. 2. Okreslono rowniez badania skutecznosci gas-niczej, w tym wielkosc testow A (jako 5A ) i B (stosowano wann§ stalowa o grubosci 2 - 2,5 mm o wymiarach we-wn^trznych 1000 x 1000 x 300 mm.). Do wanny na war-stw§ 50 L wody wlewano 10 L benzyny i podopalano j^. Po 30 s od zapalenia gaszono pozar za pomoc^. przyrz^du wychlodzonego w chlodziarce. Strumien piany wyplywa-j^cy z dyszy nalezalo skierowac na przeciwlegl^. scian§ wanny. Wynik ugaszenia uznawano za pozytywny, jesli wszystkie plomienie zostaly ugaszone.
PYSZCZEK
NACZYNIE
WODNY ROZTWOR NaHCCV ' + SAPONINA (SRODEK PIANO™6RCZY)
ZBIJAK RUCHOMY
Rys. 11. Gasnica do wytwarzania piany chemicznej Fig. 11. Chemical foam fire extinguisher
Rys. 12. Gasnica wodna mglowe typ GWM-6x AF Fig. 12. Water mist fire extinguisher
Istotny post^p w rozwoju podr^cznego sprz^tu gasni-czego stanowilo opracowanie gasnicy mglowej.
Gasnice wodne mglowe
Pierwsze gasnice mglowe zostaly opracowane na swiecie w latach 50-tych ubieglego stulecia. Mgla uzy-skiwana z nich miala zdecydowanie wi^kszy stopien dys-persji kropel w porownaniu do aktualnie produkowanych.
Napelniona wod^. zdemineralizowan^, czynnik napçdowy - N2. Zastosowanie mgly wodnej - nietoksycznej, bez-piecznej dla ludzi srodowiska nie powoduje dodatkowego uszkodzenia gaszonej odziezy GWM-3x AF.
Gasnica wodna mglowa typ GWM-6x AF
Przeznaczona jest do gaszenia pozarow grupy A (ciala stale pochodzenia organicznego przy spalaniu ktorych wystçpuje zjawisko zarzenia (np. wçgiel, drewno) i do pozarow grupy F (np. tluszcze i oleje jadalne w urz^dzeniach kuchennych (frytkownice, urz^dzenia do pieczenia i sma-zenia) wraz z filtrami i wyci^gami. Nadaje siç do gaszenia pozarow olejow i tluszczy jadal-nych, plon^cej na ludziach odziezy, waznych dokumen-tow i urz^dzen. Skutecznie gasi nie pozostawiaj^c sladow po uzyciu. Nadaje siç do gaszenia urz^dzen elektrycznych do 1000V.
Wplyw zmian przepisow na budowç i konstrukcjç gasnic przenosnych
W 1938 roku opracowano w naszym kraju Instruk-cjç o instalacji gasnic zatwierdzon^. przez Ministerstwo Spraw Wewnçtrznych.
W dokumencie tym po raz pierwszy dokonano po-dzialu gasnic na: plynowe, pianowe, tetrowe (z cztero-chlorkiem wçgla) i sniegowe (z dwutlenkiem wçgla).
W tym samym roku Wydzial Techniczny Zwi^zku Strazy Pozarnych RP opracowal projekty norm dla gasnic: N-Pz-1/150-151. Gasnice normalne. Warunki ogolne i bu-dowa zatwierdzone przez Ministerstwo Spraw Wewnçtrz-nych, ktore obowi^zywaly do 1948 roku.
W normach opisano nastçpuj^ce zagadnienia:
1. Okreslenie pojçcia gasnicy: gasnica jest to rçczny aparat przenosny do gaszenia pozaru w zarodku, za-wieraj^cy substancjç gasz^c^. oraz energiç potrzebn^. do samoczynnego, niezwlocznego wyrzucenia tej substancji na zewn^trz.
2. Czçsci skladowe gasnicy: zbiornik , urz^dzenie we-wnçtrzne, osprzçt, ladunek.
3. Wielkosci charakterystyczne gasnicy: podzial gasnic w zaleznosci od srodka gasniczego, pojemnosc zbiornika w litrach, maksymalna objçtosc z uwzglçd-nieniem ciçzaru ladunku, maksymalny ciçzar gasnicy z ladunkiem (od 14 do 26 litrow), sposob urucho-mienia gasnicy (plynowe, pianowe, tetrowe - wbicie zbijaka do wnçtrza zbiornika; a sniegowe i proszko-we - otwarcie zaworu.)
4. Konstrukcje i wykonanie gasnic.
W czerwcu 1948 roku Glowny Inspektorat Obro-ny Przeciwpozarowej Ministerstwa Przemyslu i Handlu okreslil warunki techniczne wykonania i odbioru gas-nic terowych, sniegowych i proszkowych. Dla gasnic plynowych i pianowych opracowano projekt normy PN-M-51051.
Nastçpnie ukazywaly siç kolejne normy dotycz^ce konkretnych typow gasnic i ich wyposazenia:
PN-64/M-51051 Gasnice pianowe
PN-64/M-51051 Gasnice proszkowe (wytyczne kon-strukcyjne)
PN-59/M-51076 Gasnice tetrowe
PN-61/M-51076 Gasnice sniegowe
PN-67/M-51077 Pr^downice do gasnic i agregatow sniegowych
W 1975 roku ukazala siç kolejna norma PN-75/M-51050, w ktorej uporz^dkowano podzial gasnic i sposob ich oznaczeniach.
Przyjçto okreslenie gasnicy: przenosny sprzçt gasniczy uruchamiany rçcznie, (o calkowitej masie nie przekra-czaj^cej 20kg, jedynie dla gasnic sniegowych dopuszczo-no 23kg), gotowy do natychmiastowego uzycia.
W latach 1985 do 1988 pracownicy Centrum bra-li udzial w opracowywaniu norm RWPG typu ST SEV W 1992 roku po wprowadzeniu w naszym kraju normy DIN EN 3 jako PN-92/PN-51079 arkusz 2,(opracowanej w Centrum) wyeliminowano gasnicç chemiczn^, ponie-waz weszly wymagania w zakresie:
a. przerywanego wyplywu srodka (musz^. posiadac za-wor lub pistolet),
b. polozenie robocze - wszystkie urz^dzenia urucha-miaj^ce powinny znajdowac siç w gornej czçsci gasnicy i gasnica nie moze byc uruchamiana przez jej odwracanie.
W 2004 roku zostaly w Polsce wprowadzono pierw-sze normy serii PN- EN 3 Gasnice przenosne. Praktycznie co roku s^. wprowadzane w nich zmiany.
Ostatnia wersja normy PN-EN 3-7:2008 „Gasnice przenosne Czçsc 7: Charakterystyki, wymagania eksplo-atacyjne i metody badan" jest z 2008 roku.
Systemy sygnalizacji pozarowej i kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepla - elemen-ty podnoszqce poziom bezpieczenstwa w obiektach budowlanych
Rys historyczny
Dziedzin^. techniki, ktora zasluguje na szczegoln^. uwagç ze wzglçdu na postçp, jaki siç dokonal na przestrze-ni ostatnich dziesiçcioleci jest bez w^tpienia elektronika i wszelkie nauki jej pokrewne. Niew^tpliwie CNBOP-PIB ma rowniez swoj wklad w postçp technologiczny poprzez dzialalnosc Zespolu Laboratoriow Sygnalizacji Alarmu Pozaru i Automatyki Pozarniczej (BA), ktorej pocz^t-ki siçgaj^. konca lat siedemdziesi^tych ubieglego wieku. Podstawowym zakresem dzialalnosci w tym okresie byly zagadnienia zwi^zane z zabezpieczeniem przeciwpoza-rowym budynkow i urz^dzen technologicznych. Rozwoj technik wykrywania pozaru stawial przed pracownikami laboratorium duze wyzwania. Byl to okres, w ktorym dziçki zastosowaniu materialow promieniotworczych wchodzily do powszechnego uzycia techniki wykrywa-nia dymu oparte na technologii wykorzystuj^ce zjawisko jonizacji. W tych latach w CNBOP-PIB powstawaly pa-tenty i wzory uzytkowe niejednokrotnie wykorzystywane
w praktyce. Duzy wklad w rozwoj mysli technicznej oraz innowacyjnosc w podejsciu do badan byla zawsze podsta-w^ dzialalnosci CNBOP-PIB.
Zespol Laboratoriow BA jako jedno z niewielkiego grona laboratoriow w kraju i Europie, w tamtych latach bylo w posiadaniu, stanowisk badawczych umozliwia-j^cych badania wszystkich rodzajow czujek pozaro-wych: czujek dymu jonizacyjnych i konwencjonalnych, czujek temperatury, czujek liniowych, czujek plomieni IR/UV oraz czujek multidetektorowych. Badania tych urz^dzen prowadzone byly na kilku odr^bnych stano-wiskach takich jak kanal dymowy, kanal temperaturo-wy, oraz lawy optyczne. Jednym z osi^gni^c, ostatniego dziesi^ciolecia dzialalnosci laboratorium w tym zakre-sie, bylo opracowanie i wykonanie stanowiska do ba-dania czujek gazu. To stanowisko zostalo przeznaczone do wyznaczania progu zadzialania czujek pozarowych, ktore posiadaj^ detektor tlenku w^gla oraz okreslenia wplywu gazow interferencyjnych na prawidlowe dzia-lanie czujek .
Badania urz^dzen sluz^cych ochronie przeciwpoza-rowej prowadzone w CNBOP-PIB niejednokrotnie przy-czynialy si§ do poprawienia jakosci tych urz^dzen, co mialo jednoczesnie wplyw na bezpieczenstwo pozarowe w obiektach budowlanych.
Lata 90-te to ogromny rozwoj automatyki i elektro-niki w budownictwie pojawienie si§ tzw inteligentnych budynkow wyposazonych w rozmaite systemy sluz^ce do zapewnienia bezpieczenstwa pozarowego, dost^pu niepo-wolanych osob, czy poprawy jakosci zycia wewn^trz nich. Te ostatnie rozwi^zania coraz cz^sciej pojawiaj^. si§ z domach zabudowy jednorodzinnej. Zaliczyc do nich mozna z cal^. pewnosci^. rozmaite systemy zarz^dzania oswietle-niem, uklady do sterowania ogrzewaniem powietrza, pod-log, automatyczn^. klimatyzaj zdalne sterowanie zaslo-nami okiennymi (roletami, zaluzjami), a takze rozmaite urz^dzenia diagnostyczne, okreslaj^ce warunki panuj^ce w domu. W wielu momentach naszego zycia mamy do czynienia z peln^. automatyzaj Poprzez miniaturyzaj i powszechnosc dost^pu, technika dawniej zarezerwowa-na dla potrzeb militarnych i celow medycznych wkroczyla w kazdy niemalze aspekt naszego zycia.
Zmiany norm i wymagan
Wymagania dla elementow systemow sygnalizacji pozarowej i kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepla zmienialy si§ na przestrzeniu wielu lat. Na zmiany wymagan wplyw mialo wiele czynnikow, glownie d^zenie do podniesienia niezawodnosci urz^dzen i ich jak najwi^k-szej funkcjonalnosci. Duzy wplyw miala rowniez wszech-obecna miniaturyzacja komponentow czyli zmniejszanie rozmiarow urz^dzen mechanicznych, optycznych i elek-tronicznych przy zachowaniu ich pelnej uzytecznosci.
Zmiany na rynku i udoskonalanie urz^dzen wymagaj^. ci^glej analizy i weryfikacji wymagan dla elementow systemow bezpieczenstwa.
Czlonkostwo Polski w Unii Europejskiej spowodowa-
10 koniecznosc stosowania wymagan zawartych w zhar-monizowanych normach europejskich. Z drugiej strony krajowi eksperci w tym przedstawiciele CNBOP-PIB, poprzez udzial w pracach Komitetu Technicznego 264 ds. Systemow Sygnalizacji Pozarowej przy Polskim Komi-tecie Normalizacyjnym, maj^. mozliwosc kreowania, opi-niowania, analizy i weryfikacji wymagan obowi^zuj^cych na terenie calej Unii Europejskiej. Ponadto wprowadzenie Rozporz^dzenia MSWiA z dnia 20 czerwca 2007 r. w spra-wie wykazu wyrobow sluz^cych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobow do uzytkowania (Dz. U. z 2007 r. Nr 143 poz. 1002, Dz. U. z 2010 r. Nr 85 poz. 553) pozwolilo na okreslenie wymagan dodatkowych, ktore musz^. byc spelnione przez urz^dzenia dzialaj^ce w czasie zagrozenia. Wymagania te zawieraj^. glownie rozwi^zania instalacyjne, ktore s^. niezb^dne, do prawidlowej pracy calego systemu, ale takze zaostrzaj^. po-ziomy narazen srodowiskowych, z uwagi na ostrzejszy kli-mat pamjcy w Polsce. Spelnienie tych wymagan poprawia bezpieczenstwo ratownikow i osob ewakuowanych. Udzial przedstawicieli CNBOP-PIB w opracowaniu i pozniejszej aktualizacji wymagan zawartych w rozporz^dzeniu byl mozliwy dzi^ki ogromnej wiedzy praktycznej i badawczej uzyskanej na przestrzeni lat, co znajduje swoje odzwier-ciedlenie w postaci praktycznego wykorzystania wynikow realizowanych projektow badawczo rozwojowych.
Projekty badawczo-rozwojowe
Realizacja projektow badawczo-rozwojowych po-zwala na wdrazanie nowych technologii oraz podnoszenie jakosci i niezawodnosci elementow systemow bezpie-czenstwa. Wyniki realizowanych w CNBOP-PIB projektow z zakresu prewencji wykorzystywane s^. zarowno przez producentow systemow bezpieczenstwa, wlascicie-
11 obiektow budowlanych, jednostki samorz^du teryto-rialnego, ale przede wszystkim przez jednostki ochrony przeciwpozarowej. Udzial funkcjonariuszy Panstwowej Strazy Pozarnej i korzystanie z ich doswiadczen pozwa-la na najlepsze dostosowanie wynikow w realizowanych projektach do potrzeb i oczekiwan odbiorcow.
Ewolucja urzqdzen przeciwpozarowych w tym stalych urzqdzen gasniczych w Polsce pod wplywem nauki - dzialalnosc osrodkow naukowych (CNBOP-PIB, SGSP) oraz ich wplyw na zapisy normowe i stanowione prawo
Urz^dzenia przeciwpozarowe
Urz^dzenia przeciwpozarowe w Polsce - nalezy przez to rozumiec urz^dzenia (stale lub polstale, uruchamia-ne r^cznie lub samoczynnie) sluz^ce do zapobiegania powstaniu, wykrywania, zwalczania pozaru lub ograni-czania jego skutkow, a w szczegolnosci: stale i polstale
urzidzenia gasnicze i zabezpieczaj^ce, urzidzenia inerty-zujice, urzidzenia wchodz^ce w sklad dzwiçkowego sy-stemu ostrzegawczego i systemu sygnalizacji pozarowej, w tym urzidzenia sygnalizacyjno-alarmowe, urzidzenia odbiorcze alarmów pozarowych i urzidzenia odbiorcze sygnalów uszkodzeniowych, instalacje oswietlenia ewa-kuacyjnego, hydranty wewnçtrzne i zawory hydrantowe, hydranty zewnçtrzne, pompy w pompowniach przeciwpozarowych, przeciwpozarowe klapy odcinajice, urzidzenia oddymiajice, urzidzenia zabezpieczajice przed powsta-niem wybuchu i ograniczajice jego skutki, kurtyny dymo-we oraz drzwi, bramy przeciwpozarowe i inne zamkniçcia przeciwpozarowe, jezeli sí wyposazone w systemy ste-rowania, przeciwpozarowe wyl^czniki pr^du oraz dzwigi dla ekip ratowniczych2.
Znaczna czçsc wyzej wymienionych rodzajów urzi-dzen przeciwpozarowych bada siç oraz wydaje certyfikaty zgodnosci w CNBOP-PIB w Józefowie. W badanie urzi-dzen przeciwpozarowych zaangazowane jest w CNBOP-PIB 3 Zespoly Laboratoriów:
Zespól Laboratoriów Technicznego Wyposazenia Strazy Pozarnej i Technicznych Zabezpieczen Przeciwpozarowych (BS) w zakresie: stalych i pólstalych urz^dzen gasniczych i zabezpieczajicych, urz^dzen inertyzujicych, hydrantów wewnçtrznych i zaworów hydrantowych, hy-drantów zewnçtrznych oraz pomp w pompowniach prze-ciwpozarowych;
Zespól Laboratoriów Sygnalizacji Alarmu Pozaru i Automatyki Pozarniczej (BA) w zakresie: urz^dzen wchodz^cych w sklad dzwiçkowego systemu ostrzegawczego i systemu sygnalizacji pozarowej, w tym urzidzenia sygnalizacyjno-alarmowe, urzidzenia odbiorcze alarmów pozarowych i urzidzenia odbiorcze sygnalów uszkodzeniowych, instalacje oswietlenia ewakuacyjnego;
Zespól Laboratoriów Procesów Spalania i Wybucho-wosci (BW) w zakresie urz^dzen zabezpieczajicych przed powstaniem wybuchu i ograniczajicych jego skutki.
Stosowanie urz^dzeú przeciwpozarowych
Stosowanie stalych urz^dzen gasniczych, systemów sygnalizacji pozarowej, dzwiçkowych systemów ostrze-gawczych i gasnic, w budynkach i obiektach budowlanych w Polsce regulowane jest przede wszystkim rozporz^dze-niem Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpozarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z dnia 22 czerwca 2010 r.). Stosowanie urz^dzen gasniczych, ze szczególnym uwzglçdnieniem urz^dzen gasniczych wodnych regulowane jest takze rozporz^dzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690).
2 Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpozarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z dnia 22 czerwca 2010 r.)
Urzidzenia przeciwpozarowe si wyrobami budowla-nymi
Zgodnie z ustawi z dnia 7 lipca 1994 r Prawo budow-lane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 oraz z 2004 r. Nr 6, poz. 41) urzidzenia przeciwpozarowe, w tym stale urzidze-nia gasnicze si pojedynczymi wyrobami budowlanymi lub zestawami wyrobow budowlanych do stosowania we wza-jemnym policzeniu stanowiicym integralni calosc uzyt-kowi przeznaczonymi do obrotu, wytworzonymi w celu zastosowania w sposob trwaly w obiekcie budowlanym.
Wprowadzanie do obrotu i stosowania w Polsce urzi-dzen przeciwpozarowych jako wyrobow budowlanych
Urzidzenia przeciwpozarowe, w tym stale urzidzenia gasnicze lub ich integralne podzespoly mogi byc wprowa-dzone w Polsce do obrotu, jezeli nadaje siç do stosowania przy wykonywaniu robot budowlanych, w zakresie odpo-wiadajicym jego wlasciwosciom uzytkowym i przezna-czeniu, to jest maji wlasciwosci uzytkowe umozliwiajice prawidlowo zaprojektowanym i wykonanym obiektom budowlanym, w ktorych maji byc zastosowane w sposob trwaly, spelnienie wymagan podstawowych, w tym doty-cz^cych bezpieczenstwa pozarowego.
Kompletne urzidzenie przeciwpozarowe lub wyspe-cyfikowane jego podzespoly mogi byc wprowadzone w Polsce do obrotu i stosowane na podstawie systemu eu-ropejskiego i systemu krajowego.
System europejski to w skrocie oznakowanie zgodnie z przepisami wyrobu znakiem CE. Oznacza, ze dokonano oceny jego zgodnosci z normi zharmonizowani albo europejski aprobati techniczni bidz krajowi specyfikacji techniczni panstwa czlonkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, uznani przez Komisjç Europejski za zgodni z wymaganiami podsta-wowymi.
System krajowy, umozliwiajicy oznakowanie wyrobow znakiem budowlanym B, pelni funkcjç uzupelniajici w stosunku do systemu europejskiego. Jego zakres przed-miotowy bçdzie sukcesywnie ograniczany, w miarç po-wstawania norm zharmonizowanych i europejskich aprobat technicznych dla kolejnych wyrobow budowlanych i wynikajicego z tego faktu obowiizku znakowania tych wyrobow znakiem CE.
Projektowanie stalych urzqdzen gasniczych
Urzidzenia gasnicze tryskaczowe
W dniu 9 lipca 2004 r. zostala zatwierdzona, a 15 wrzesnia 2004 r. opublikowana, jako norma uznaniowa, PN-EN 12845:2004(U) Stale urzidzenia gasnicze. Auto-matyczne urzidzenia tryskaczowe. Projektowanie, insta-lowanie i konserwacja. Norma jest identyczna z normi EN 12845:2003. Od 15 wrzesnia norma ta zastçpuje nor-mç PN-M-51540.
Zamiast Polskiej Normy wykorzystywane si czç-sto wytyczne VdS CEA 4001:2003-01 (01). VdS CEA
4001:2003-01 (01) Richtlinien für Sprinkleranlagen. Planung und Einbau wraz z postanowieniami przejsciowymi Übergangsregelung S 1/20 033 s^. dokumentem, ktory pod wzglçdem technicznym odpowiada PN-EN 12845:2004.
Bardzo duz^. popularnosc zdobyl sobie w Europie amerykanski standard projektowania urz^dzen tryskaczo-wych, norma NFPA 134. Przepisy amerykanskie s^. coraz bardziej powszechne i doceniane na calym swiecie, takze w Europie i jak obserwujemy w coraz wiçkszym zakresie, rowniez w Polsce. Standard amerykanski jest coraz czçs-ciej stosowany, szczegolnie przy projektowaniu urz^dzen tryskaczowych dla obiektow przemyslowych i budynkow wysokosciowych.
Urz^dzenia gasnicze zraszaczowe
Zgodnie z obowi^zuj^cymi w Polsce zasadami wie-dzy technicznej mozliwe jest projektowanie i budowa urz^dzenia gasniczego zraszaczowego wedlug wymagan normy amerykanskiej NFPA 15 "Standard for Water Spray Fixed Systems for Fire Protection" oraz wytycznych VdS 2109 „Urz^dzenia zraszaczowe. Projektowanie i instalo-wanie". Przygotowywane zostaly rowniez Europejskie Specyfikacje Techniczne CEN/TS 14816:2008 Fixed fire-fighting systems - Water spray systems - Design, installation and maintenance.
Urz^dzenia gasnicze mglowe
Urz^dzenia gasnicze mglowe projektuje siç w oparciu o zatwierdzone wytyczne projektowania indywidualnie opracowane dla danego typu urz^dzenia oraz nastçpuj^-cych standardow:
• NFPA 750: Standard on Water Mist Fire Protection Systems;
• CEN/TS 14972:2011 Fixed firefighting systems -Watermist systems - Design and installation.
Urz^dzenia gasnicze pianowe
Zgodnie z zasadami wiedzy technicznej mozliwe jest projektowanie i budowa urz^dzenia gasniczego pia-nowego wedlug wymagan norm amerykanskich: NFPA 11 „Standard for Low -, Medium - and High-Expansion Foam", NFPA 11A „Standard for Medium- and HighExpansion Foam Systems" i NFPA 16 „Standard for the Installation of Foam-Water Sprinkler and Foam-Water Spray Systems" oraz normy PN-EN 13565-2:2009 Stale urz^dzenia gasnicze - Urz^dzenia pianowe - Czçsc 2: Pro-jektowanie, konstrukcja i konserwacji.
Urz^dzenia gasnicze proszkowe
W Polsce wdrozono normç PN-EN 12416-2:2002 Stale urz^dzenia gasnicze. Urz^dzenia proszkowe. Czçsc 2: Projektowanie, konstrukcja i konserwacja. Norma ta
3 Wytyczne VdS CEA 4001:2003-01(01) wraz postanowieniami przejsciowymi S 1/2003 zast^puj^. wytyczne VdS 2092 Richtlinien fur Sprinkleranlagen. Planung und Einbau, w oparciu, o ktore opracowana zostala Polska Norma PN-M-51540:1997 Urz^dzenia tryskaczowe. Wytyczne projektowa-nia i instalowania oraz odbioru i eksploatacji.
4 Norma NFPA 13 „Installation of Sprinkler Systems"
jest identyczna do normy EN 12416-2:2001. Podobnie jak w przypadku innych urz^dzen przeciwpozarowych, w tym gasniczych, zgodnie z zasadami wiedzy technicznej mozliwe jest projektowanie i budowa urz^dzenia gasniczego proszkowego rowniez wedlug wymagan normy amerykanskiej NFPA 17 „Standard for Dry Chemical Extinguishing Systems" oraz NFPA 17A "Standard for Wet Chemical Extinguishing Systems".
Urz^dzenia gasnicze gazowe
W Polsce urz^dzenia gasnicze gazowe projektuje siç w oparciu o nastçpuj^ce standardy: Urz^dzenia gasnicze gazowe
W Polsce urz^dzenia gasnicze gazowe projektuje siç w oparciu o nastçpuj^ce standardy:
• PN-EN 15004-1:2008 Stale urz^dzenia gasnicze -Urz^dzenia gasnicze gazowe - Czçsc 1: Ogolne wymagania dotycz^ce projektowania i instalowania
• ISO 14520-1:2006 Gaseous fire-extinguishing systems - Physical properties and system design - Part 1: General requirements
• NFPA 2001 „Standard on Clean Agent Fire Extinguishing Systems".
• VDS 2380:2009 Fire Extinguishing Systems Using Non-liquefied Inert Gases
• VDS 2381:2009 Fire Extinguishing Systems Using Halocarbon Gases
Instalacje wodoci^gowe przeciwpozarowe - hydranty wewnçtrzne i zawory hydrantowe
Projektowanie i budowa instalacji wodoci^gowych przeciwpozarowych realizowana jest zgodnie z wyma-ganiami rozporz^dzenia Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpozarowej budynkow, innych obiektow budowlanych i terenow (Dz. U. z dnia 22 czerwca 2010 r.) W przepisie tym okreslono m.in. zakres stoso-wania hydrantow wewnçtrznych i zaworow hydranto-wych, zasady i sposob ich rozmieszczenia oraz maksy-malny zasiçg, ktory w poziomie powinien obejmowac cal^. powierzchniç chronionego budynku, strefy pozaro-wej lub pomieszczenia.
Aerozole gasnicze wytwarzane pirotechnicznie
Aerozole gasnicze wytwarzane pirotechnicznie pomi-mo ze mog^. pelnic funkcjç stalych urz^dzen gasniczych to w polskim porz^dku prawnym nie zostaly one dotychczas uznane jako pelnoprawne urz^dzenia przeciwpozarowe. Ich skutecznosc oraz bezpieczenstwo stosowania zostaly potwierdzone w wielu krajach na swiecie w tym rowniez w CNBOP-PIB. W dowod uznania ich skutecznosci w wal-ce z pozarami powstalo szereg standardow i wytycznych projektowania z ktorych warto wymienic trzy najczçsciej stosowane w naszym kraju:
• CEN/TR 15276-2:2009 Fixed firefighting systems - Condensed aerosol extinguishing systems -Part 2: Design, installation and maintenance;
• ISO 15779:2011 Condensed aerosol fire extinguishing systems - Requirements and test methods for components and system design, installation and maintenance - General requirements;
• NFPA 2010: Standard for Fixed Aerosol Fire Extinguishing Systems.
Ewolucja wybranych urzqdzen gasniczych i zabezpieczajqcych w Polsce na przestrzeni ostatnich 20 lat
Zakaz stosowana halonow w urz^dzeniach gasniczych spowodowal rozwoj urz^dzen alternatywnych. Najbliz-szym ich zamiennikiem staly siç urz^dzenia na cMorow-copochodne wçglowodorow. Wysoka ich cena oraz prawne restrykcje w stosowaniu gazow fluorowanych, do ktorych na^i^z^^^oroiaœp^c^l^i^thie wzrastoaintere
obojçtne oraz urz^dzeniami gasniczymi wykorzystuj^cymi nlekonnencjonalne sroki gasmezeemglswodietoraz aero-
Uizedzematp
znajduj^. coraz szersze zastosowanie a przy spadaj^cej ich czoie stooowoie izh staje-i, cooazeascnieipowzzzctaie.
Aerozole gasnicze wytwarzane pirotechnicznie w po-cz^teenym okres teteh ztoizwamo wPwkce^akowimyw napoczzleklat ZO-tyeh,powodownZo zzeryg zaowiek - ich uruchomienie moglo spowodowac wtorne zapalenie, dgciwdzilo ^sr^^ce^odctroz^^ef^^ kotoac generodora aerozolu, a produktem spalania bylo oprocz aerozolu gas-niczego szereg szkodliwych dla ludzi produktow. W ak-tnalniestoiowanych eerozoaachzegroieneaae znaczzte zniwelowano lub w ogole wyeliminowano. Ich dzialanie gapmzze (tagto gfôwme wlonriemaPote^aidzo dotoze gasz^. pozaw'deg O y aw^o odoewàeOmawszesoym za-dzialaniu rowniez pozary grupy A.
Przed 20 laty urz^dzenia gasnicze na mgl? wodn^ nie byly w Polsce w ogole stosowane. Okolo 15 lat temujednost-kowe urz^dzenia mglowe montowala wowczas firma Fire Stop ze Szczecina - glownie do gaszenia transformatorow. Nast?pnie, okolo 10 lat temu do producentow urz^dzen gasniczych mglowych dol^czyla firma SupoCerber z Krakowa montuj^c instalacje gasnicze na drewnianych obiektach za-bytkowych glownie drewnianych zabytkowych kosciolach. Aktualnie liczba firm jak rowniez aplikacji urz^dzen gasniczych mglowych zwi?kszyla si? kilkukrotnie.
Jednym z ciekawszych opracowan CNBOP-PIB w obszarze urz^dzen gasniczych na mgl? wodn^. jest opa-tentowane urz^dzenie GAM®
Urz^dzenie GAM® dziala w ten sposob ze:
rzy si? glowica automatyczna mglowa b?d^ca caly czps pc^dlaismeriei^^oduiy)toi^a^^tiyiw}^f^y^w mzdp woPner. Wodai tworzgca i^^^yg^ip^p^a^ wodi^ar jest wypychana cisnieniem spr?zonego gazu podusz-d^^^i^epzar^ut^imZ) gazpi ttoczonepdz c^c^cy^p^c^wg butli cisnieniowej. Generowana mgla wodna na glo-wicd mgtower dzialagas rnczona gdduw pro mieniu ok. y5 m wokol glowpzy. G0tP^®)ye^iPau ft^uPcjp automatycznego urzgdzenia gasniczego;
2. W prcypaZei gdy personel obecnym tst^^^^^^^c^dl—■ czy poprzez szybkozlgczk? od modulu 3 cz?sc mobilng GAM® (czyli modul 1 i 2); wowczas za pomocg wozka zmtenrowmrego ;pt^^cb^ei^(^n:omo;jar z^Pzffidg|oP<^^ wac te dwa moduly w dowolne miejsce wyst^pienia po-pam izmi za^mocg ph^no' goicpo^- GAVP peZniwowczrdftzfcjr? g^i^o^oz^ pu^z^^^^dp
Przepry w ad^eodod^i^gr^d pcdwolify npsOomouZowaiue na-st?pujgcych wnioskow:
w B C D
Rys. 13rUrcdgzeme gaspsooe GAM ;A-Mobilpecz§scdrAM® w wereji 2rybidrnskowej,odioпlik i^aw^okz V=100 l i Prob< 16 bar oraz zbiornik na gaz roboczy V=7 l i Prob< 200 bar; B,C-. Odlgczanie modulu mobilnego od instalacji pz Mapee ;D6AP^® ^^l^d al^csidip u 2 moZulowoej)ooc;m ch-mobiznegp i stoOego Fig. 13. Fire extinguishing device GAM. A - mobile version of GAM in 2-tanks version, water tank v=100l and P<16bar and work(np gas - pmd d=7 lpnd pgZ00 bar 13-Cp pionomidction mobile mo^e from som(-fixed irz^ten; DmGdw
consisting from 2 modules - mobile and fixed
1. Uzyskane wyniki badan i testow pozarowych po-zwolily na potwierdzenie przydatnosci stosowania GAM® do okreslonych aplikacji tj. w szczegolnosci do pomieszczen do wysokosci 3 m.
2. W pomieszczeniach wielko-kubaturowych, zasadne jest zastosowanie systemu GAM® z glowicami ot-wartymi z elektronicznym systemem detekcji pozaru i sterowania gaszeniem. W pomieszczeniach takich uzasadnione jest zastosowanie kilku/kilkunastu sy-stemow GAM® z synchronicznym uruchamianiem.
3. Na podstawie wynikow badan wlasnosci mechanicz-nych, zmian barwy, zmian pH i innych na probkach papieru, drewna, materialow wlokienniczych okre-slono efekty stosowania wybranych modyfikatorow obnizaj^cych temperaturç krzepniçcia i srodkow gasniczych z obnizon^. temperatura krzepniçcia do minus 30 C. Wskazano srodek Temper S-30 jako naj-wlasciwsze medium gasnicze w GAM® w obiektach narazonych na dzialanie temperatur ujemnych.
4. Przebadana szybkosc otwarcia i czulosc termiczna potwierdzily ze glowice mglowe z ampulk^. typu F1,5 typu „ultra fast" firmy JOB osi^gaj^. wartosc RTI = 15,73 (m^s)1/2 co praktycznie jest szczyto-wq. wartosci^. czulosci termicznej tego typu GAM® moze stanowic w wielu przypadkach ekwiwalent hydrantow wewnçtrznych. W szczegolnosci jest de-dykowany do obiektow zabytkowych, w ktorych po-prowadzenie instalacji hydrantowej jest co najmniej problematyczne a w wielu przypadkach niemozliwe - czy to ze wzglçdow estetycznych, ekonomicznych, czy oddzialywania niskich temperatur.
Do ciekawych urz^dzen przeciwpozarowych stosowa-nych od kilku lat w Polsce nalez^. urz^dzenia obnizaj^ce stçzenie tlenu popularnie zwane urz^dzeniami inertujacy-mi. Urz^dzenie to, wykorzystuj^c generator azotu obniza w zamkniçtym pomieszczeniu stçzenie tlenu do poziomu uniemozliwiaj^cego powstanie pozaru.
Literatura
1. Klaus R., Od pomysiu do wdrozenia, Konferencja europejska polityka proinnowacyjna w aspekcie lu-buskim, Gorzow Wlkp. 2007, str. 11-30, ISBN 13: 978-83-919790-5-1;
2. Czerniejewski B., Nauka i innowacyjnosc napotrzeby gospodarki, Infovide S.A., 2002, www.infovide.pl;
3. Glodek P., Golçbiowski M., Transfer technologii w MSP, Vademecum Innowacyjnego Przedsiçbiorcy, Warszawa, 2006;
4. Materialy Eurostat, Oslo Manual - aneks metodolo-giczny;
5. Wiszniewski A., Nauka a innowacje, http://pryzmat. pwr.wroc.pl/Pryzmat_195/;
Materialy zrodlowe
6. http://www.firehouse.com;
7. http://www.firegeezer.com;
8. Fire Max Sp. z o.o. Warszawa;
9. STEO Sp. z o.o. Warszawa;
10. Patent nr US1817418 - http://www.prior-ip.com;
11. Fabryki Maszyn "Bumar-Koszalin" S.A.;
12. Rozwoj zaplecza logistycznego PSP. Pojazdy
pozarnicze i wyposazenie — 20 lat rozwoju Zbig-niew SURAL , Zbigniew BALA , Adam GON-TARZ;
13. Kierunki rozwoju wyposazenia -Nowoczesne tech-
nologie w ratownictwie z uwzglçdnieniem realizowanych projektow badawczych Dariusz Czer-wienko, Iza Bella, Leszek Jurecki ;
14. Mgla wodna w obiektach hotelowych .J. Seweryn
Materialy z konferencji „Nauka i innowacyjnosc w ochronie przeciwpozarowej i ochronie ludnosci", CNBOP-PIB 2012.
inz. Iza Bella
absolwentka Wydzialu lnzynierii Bezpieczenstwa Poza-rowego Szkoly Glównej Sluzby Pozarniczej, pracownik Zespolu Laboratoriów Technicznego Wyposazenia Strazy Pozarnej i Technicznych Zabezpieczen Przeciwpozaro-wych w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Prze-ciwpozarowej im. Józefa Tuliszkowskiego - Panstwowym lnstytucie Badawczym.
bryg. mgr inz. Dariusz Czerwienko
absolwent Szkoly Glównej Sluzby Pozarniczej, wieloletni pracownik CNBOP-PlB, kierownik i wykonawca wielu projektów zwi^zanych z technik^. pozarnicz^, autor wielu publikacji i monografii. Obecnie glówny specjalista w KG PSP - kierownik Zespolu Laboratoriów Technicznego Wyposazenia Strazy Pozarnej i Technicznych Zabezpie-czen Przeciwpozarowych CNBOP-PlB.
dr inz. Jacek Roguski
jest adiunktem w Zespole Laboratoriów Technicznego Wyposazenia Strazy Pozarnej i Technicznych Zabezpie-czen Pozarowych CNBOP-PlB Zajmuje siç naukowo i praktycznie aspektami zwi^zanymi z ochronami osobi-stymi, instalacjami gasniczymi oraz problemami nieza-wodnosci i eksploatacji . Jest autorem lub wspólautorem wielu artykulów monografii i referatów prezentowanych na konferencjach krajowych i zagranicznych
