CC BY
7оригинален научен труд
УДК 811.163.3'282.2(497.751) ГОВОРОТ ВО СЕЛОТО СИРИЧИНО-ТЕТОВСКО
Душко Деспотовски
Институт за македонски]азик ,,Крсте Мисирков Универзитет „ Св. Кирил и Методи) ", Скоп]е, Македони]а
Key words: dialectology, phonetics, morphology, syntax, lexicology, onomastics, the speech dialect in the village of Siricino.
Summary: Dialectology is a branch of linguistics that deals with the studying of certain language dialects. Dialectology's task is to detect and study the laws of the origin of dialects and follow their development. The subject of analysis of this article is the speech in village Siricino, the region of Tetovo. The article attempts a complete picture of this speech on the phonological, morphological, syntactic, lexical and onomastic levels. Looking at the big picture, the speech in this village is a typical North-West dialect, while some parts of its features differ from the speech typical in Tetovo, but more from the speech in Vratnica (a neighboring village), so that the study of this speech gives us an overall picture regarding the distribution of the dialect's features in the territory of Dolni Polog, especially in terms of the isoglosses of certain dialect features.
Клучни зборови: дщалектологща, фонетика, морфологща, синтакса, лексикологща, говорот во селото Сиричино.
Резиме: Дщалектологщата е гранка на лингвистиката ко]а се занимава со проучуваае на дщалектите на одделни ]азици. Задачата на дщалектологщата е да ги открива и да ги проучува законитостите на настанокот на дщалектите и да го следи нивниот развод Предмет на анализа на оваа статща е говорот во село Сиричино - Тетовско, во ко] е претставена една целосна слика за ово] говор на фонолошко, морфолошко, синтаксичко, лексичко, на ономастичко рамниште. Инаку говорот на ова село претставува типичен северозападен говор, но со дел од особеностите се разликува од градскиот тетовски говор, а уште повеке од вратничките говори, така што опишувааето на ово] говор ни дава покомплетна слика за распространетоста на ]азичните особености на територщата на Долни Полог, односно за правецот на изоглосите на одделни дщалектни црти.
Говорот во село Сиричино се наога во долнополошката котлина или yште позната како Долни Полог, raja претстaвyвa дел од поголемиот северозападен регион - Полог, ко] се дели на Горни и Долни Полог. Центар на долнополошката котлина е градот Тетово, ко] е распослан, пред сè, во рамничарскиот дел од поднож]ето на Шар Планина.
Поголемиот дел на долнополошката котлина го сочинуваат две области, Подгор и Поселjе. Ваквото делеае на Полог е старо, yште во XII век се споменyвaaт два Полога - Горни и Долни, според текот на реката Вардар.
Селото Сиричино се наога во Долни Полог, на територщата на Општина Jегyновце, во денешните граници на Република Македонща, чщ атар се издига на еден дел од планината Жеден и од десната страна на течението на реката Вардар.
Според податоците raj Селишчев, селото Сиричино на почетокот на дваесеттиот век броело 59 куки со 520 жители (Селищев 1929: 22).
Првите пишани податоци за Полог и за дщалектите во Полошко ги сретнуваме во книгата на Афанасщ Селишчев Полог и ево болгарское население, забележани лично од него со теренско истражуваае во далечната 1914 година, а об]авени како обемна студща во Софща во 1929 година (Селищев 1929), преоб]авена во 1981 година како фототипно издание, каде што имаме интересни податоци за ово] регион од ]азичен, од демографски и од историско-културен аспект.
Во однос на потеклото на името на ова село, поопширни податоци ни дава Лубица Станковска (Станковска 1995: 268-269). Според податоците наведени raj Станковска, името на селото Сиричино (Тетовско) во форма на Ш-и-р-ч-и-н-a е забележано во турскиот опширен пописен дефтер од 1452-1453 год. (Соколовски 1976: 91), а во турскиот опширен пописен дефтер од 1467-1468 год. селото е запишано како Ширичина (Соколовски, Спуановски 1971: 332). Во обликот Сиричино о_|конимот е регистриран во турскиот пописен дефтер од 1568-1569 година.
Според Лубица Станковска, о_|конимот Сиричина е образуван со посесивниот суфикс -ин во формата за женски род -ина, а во неговата основа лежи личното име Сирица. Тоа е деминутивно име изведено од Сиро со антропонимискиот суфикс -ина. Според неа и личното име Сиро е изведено по пат на скратуваае од некое сложено име од типот на антропонимот Сирослав (составено од морфемата сиро- од стсл.
прид. Ф@®ь со значеае на лишен и од морфемата -слав од стсл. им. 9®ся0ся (Станковска 1995: 268-269).
Во досегашната дщалектолошка литература од македонски лингвисти, ово] говор не бил предмет на одделно научно проучуваае, освен во рамките на дщалектните истражувааа и на обработката на одделни дщалектни прашааа од страна на академик Божидар Видоески, во трите тома на Ди]алектите на македонскиот ]азик (види: библиографща), а исто така собрани се и об]авени неколку текстови од говорот на ова село во книгата на Божидар Видоески „Текстови од дщалектите на македонскиот ]азик" (Видоески 2000: 395). Обемна монографща за вратничко-полошките говори е об]авена во Институтот за македонски ]азик „Крсте Мисирков", во 2012 година (види: библиографща), щашто ни беше еден вид патоказ во анализата на говорот на селото Сиричино.
Во рамките на фонетиката, на]прво ке се задржиме на особеностите на вокалниот систем. Вокалниот систем во говорот во селото Сиричино се состои од следниве фонеми: а, е, и, о, у, а. Функцща на силабема врши и вокалното g.
Покра] основните вокали што се познати и во стандардниот ]азик, овде егзистира уште и темниот глас, односно шва, и ово] шесточлен вокален систем е на]распространет на македонската дщалектна територща. Се ]авува не само во северните говори туку и во сите источни и ]ужни дщалекти на еден тесен туас по западната ]азична периферща (Видоески 1978: 81).
Гласот а се ]авува како континуант на носовката *Ç (само во одредени позиции), секундарниот ъ2 и како рефлекс на вокалите 2 и л во групата со (р, л) и заменува вокали со слична артикулацща во зборови од туго потекло.
Темниот вокал во ово] говор се срекава, како што веке истакнавме погоре, и наместо секундарниот ер ъ2 во коренот на зборот: л'аже, м'агла, м 'аска, т 'анко и сл.
Во ово] говор сите вокали во однос на дистрибуцщата, освен темниот вокал а, можат да стсуат во сите позиции на зборот, на почетокот, во средината и на кра]от од зборот. Примери: 'аргат, б'остан, Д'ушко, млад'ожета, 'офца, п'ушка, с'ело, ш'амифа, ш'ише.
Во сиричинскиот говор можат да се ]ават и долги вокали а:, и:, е:, о: кои се ]авуваат по губеаето на некои согласки што се наогаат во
интервокална позицща (j, в, х, д и др.), па така вокалите, доага]ки во непосреден допир, се стегаат и двете еднакви самогласки се изговараат како еден глас со малку поголема должина. Примери: вика:, да:, гото:, мало:, сме:, ве:, зми:че и сл.
Што се однесува до историските промени на вокалниот систем, носовката од заден ред *Ç во говорот во селото Сиричино, во коренски морфеми го дала рефлексот /у/: врук, г'уска, зуп, муш и сл. За разлика од говорот во селото Сиричино и во долнополошките говори во целина (сл. Вратничко-полошки говори - духовна ризница 2012: 27), основна замена на ово] стар назал на целата територща од горнополошките говори е темниот глас а, ко] претставува типична црта (Поповски 1970: 27).
Се срекаваат неколку исклучоци, каде што носовката *Q преминала во темен глас а, што секако се должи на влщанието на говорот на горнополошките села, па имаме: гн'асен, к'аса, к'аснаф, к'аде и сл.
Во сите суфикси *Ç преминува во /а/ како и во повекето македонски говори. Во глаголскиот суфикс -на имаме премин на *Ç во а: в'икна, п'адна, ск'окна. Исто така, носовката *Ç дала рефлекс /а/ raj наставките за 3 л. мн. за сегашно и за минато определено несвршено време: б'ера, в'икаа/в'икаjа, т'епаа/т'епаjа (се срекаваат и дво]ни форми). Носовката *Ç преминува во /а/, исто така, и во општата форма на именките од женски род: гл'ава, к'ука, н'ога.
Носовката од преден ред *ç дала рефлекс /е/, па имаме: гр'еда, м'есо, пет, п'еток, ред, св'етец, т'ел'е итн.
Мешааето на носовките што настанало во 12 век, не е познато во ово] говор, па така имаме: j'език, j'егула, j'етрва.
Големиот *ъ во ово] говор, во коренот на зборот преминал во /о/: бос, б'очва, дош, т'окму.
Во префикси *ъ дал рефлекс о: з'овре, с'обере, с'ошие, raj суфиксите -ъв и —ък се срекава рефлекс /о/: в'акоф, т'акоф, п'есок, п'еток. fâj предлогот съ имаме рефлекс /о/: со-н'его, со-м'ене, со-зр'авjе, додека пак стариот предлог въ, во ово] говор гласи /у/: 'Иде у-грат, вл'ага у-с'оба итн., исто така и наместо префиксот въ- се употребува у-, пр: 'унук, 'удоец, 'удена, 'унутра. *ъ, исто така, се рефлектирал во о во членската морфема: св'атот, ст'олот.
Малиот *ь во говорот во селото Сиричино, во некои коренски слогови, се рефлектирал во /а/: в'аздан, дан, д'анаска, т'анко. Во одредени случаи пак малиот *ь преминува во /е/: пес, чес, ч 'есто и сл.
Во суфиксите ги срекаваме рефлексите /е/ и /а/: raj суфиксот -ел: к'оmел, 'орел, но покра] -ел имаме и -ал: к'опал, 'орал, n'еmал; raj суфиксот -ем: j'арем.
Во сиричинскиот говор, широкиот глас *ë, како и во другите западномакедонски говори (Вратничко-полошки говори - духовна ризница 2013: 37), се рефлектира на]често во /е/: бел, беф, д'едо, мл"еко, п'есок, снек, цр'ево, но срекаваме и замена на *ë во /а/, особеност што ово] говор го поврзува со другите северни говори (Стаматоски 1956:232), 'ораф, 'Оращ/е, пон'едалник.
Вокалното */во ово] говор ги дало следниве рефлекси /ял/, /ля/, /у/, па така зад дентални согласки вокалното *I преминало во /ля/: дляго, слянце, сляза, сляпка; рефлексот /ял/ се срекава во примерите: в'ялк, в'ялци, в'ялна, п'ялно. Континуантот ял за вокалното *|е распространет на една поширока дщалектна територща во raja спагаат ]ужните македонски говори (ка_|ларскиот, леринскиот, костурскиот, гевгелискиот, кукушкиот, серскиот, лагадинскиот и гоцеделчевскиот), западните периферни говори сè до градот Тетово и во дел од централните говори (на еден потесен по]ас по долината на Вардар, од Скоще до Бабуна), (сп. Дрвошанов 1993: 29). Зад лабщални согласки, на целата територща, вокалното */има рефлекс /у/: буа, кук,/абука.
Вокалното *ñ се ]авува во сите позиции што се карактеристични и за стандардот и претставува рефлекс на старото вокално*Л в'рвоm, крс, п'р^ет, но срекаваме мал бро] на примери каде *р дало рефлекс /яр/: з'ярно.
Во рамките на консонантскиот систем на ово] говор, ке ги истакнеме како поспецифични денталноалвеоларното /л/ и алвеоларното /л'/, односно тврдото /л/и полумекото /л'/, но треба да се истакне дека полумекото /л'/ може да се слушне и како меко, односно исто по изговор како и српското /л/. Тврдото /л/ има образуваае како и во стандардниот ]азик, се срекава во сите позиции, освен пред предни вокали. Kaj полумекото /л '/ се ]авуваат два алофони /л'/ и /л/.
Според Видоески, raj полумекото /л'/ во вратничките говори во целост, во ко] спага и ово] говор, пред предните вокали /е/ и /и/, се срекава поизразита мекост отколку во стандардот. Што се однесува до епентетското меко *l ', во сиричинскиот говор е изгубено во примерот з'ем/а. Епентетско меко *l' raj формите с'абл'а, чкр'апл'а се чува само
raj постарите жители на Сиричино, додека пак raj помладата генерацща се слушаат форми без епентетско *l': с'абjа, чкр'ап)а.
Зачуван е мек изговор на старото палатално *н' во примерите б'утит, бр'ата, к'амета, св'ита, д'ита.
Гласот /х/ во сиричинскиот говор или наполно исчезнал или пак е заменет со не^ друг глас. Според Видоески (19996), овоj глас во северните говори и на поголемиот дел од Западна Македонща наполно се загубил без да остави никакви траги (Стоевска-Денчова 2004: 40).
Во почетокот на зборот гласот /х/ се загубил без трага и пред вокал и пред консонант: 'абер, 'алва, 'адет, 'оро, 'оца. Во интервокална позицща, гласот /х/ наполно се изгубил: гл'уа, д'уа, п'азуа, ср'еа, с'уа, во 3 л. мн. в'икаа, н'осеа, 'ораа. Во финална позицща и пред согласка /х/ преминува во в (ф) беф, греф, д'увна, j'авна, меф, 'ораф. Како причина за губеаето на фонемата /х/ во македонскиот jазик, Бл. Конески го истакнува фонолошкиот фактор. Гласот /х/ бил изолиран глас во нашиот консонантски систем, бидеjки не се вклучил во колерацщата на зачуваните и безвучните консонанти, што е, како што знаеме, основна консонантска корелацща во нашиот jазик. Почетоците на процесот на губеаето на гласот /х/ во нашиот jазик се околу 16 век (Конески 1982: 92).
Гласот /в/ во овоj говор редовно се губи во интервокална позицща: j'азоец, J'оан, се с'обуа, т'егаец, т'етоец. Пред безвучни согласки и на краjот од зборот, гласот /в/ редовно се обезвучува: Зр'афко, мр'афка, офца, фт'орник; буф, в'идоф, глуф, п'аднаф, с'еднаф.
Но не само raj гласот /в/, обезвучуваае во финална позицща срекаваме и raj другите гласови: леп, дуп, зуп, роп, грат, дош, мрас.
Што се однесува на прасловенските групи *tj и *dj, во овоj говор дале рефлекс /к/ и /г/: бр'ака, св'ека, к'ука; в'ага, в'ега, м'ега. Фонетската вредност на гласовите /к/ и /г/ во сиричинскиот говор многу се приближува до изговорот на африкатите /ч/ и /ц/. Оваа специфика е карактеристична и за долнополошките и за горнополошките говори.
Прасловенските групи *stj, *skj, *zdj, *zgj ги дале рефлексите шт и жд, пример: г'уштер, гр'обишта, моч'уриште; гл"ужд, дош/дожд и сл. Во овоj говор срекаваме и упростуваае на консонантските групи -ст, -зд, -шт, -жт, така што согласката т на краjот од зборот во наjголем броj случаи се губи, пример: б'ол'ес, лис, грос, приш, дош. Групите стр и здр се упростиле во ср и зр и со тоа се израмниле со етимолошките ср и зр: с'есра, ср'ана, зр'аво, зр'авjе, Зр'аве и сл.
Акцентот во селото Сиричино е од западномакедонски тип, иако ово] говор спага во северната група говори. За западното македонско нареч]е карактеристичен е акцентски тип со фиксиран акцент на
антепенултима — на третиот слог од кра]от на зборот.
Kaj именките m'оnенца, в'оденца, л'убенца, бр'ада/ца, имаме специфично акцентира^е што се сретнува само во вратничко-полошките говори, биде]ки во овие позиции во другите западномакедонски говори акцентот пага на вториот слог, но третата мора од кра_|от на зборот, а во ово] говор дошло до скратуваае на мората и хиперкоректност во трисложното акцентираае, што се забележува и raj глаголскиот прилог, пр: б'ере/ки, в'ика/ки, р'ипа/ки, щ'еmаjKи. Се срекаваат и акцентски целости од именка и определба, пример: ш'ес-дна, ^'о-века, су'о-месо, Горн'о-Пол'е, ц'ел-век итн. Срекаваме акцентски целости од заповеден начин и кратка форма од личните заменки: в'икни-го, реч'иmе-им, д'рш-го, 'еве-ме и сл.
Во делот посветен на морфологщата ке истакнеме неколку карактеристики за сиричинскиот говор.
Како поспецифични карактеристики кои го одликуваат сиричинскиот говор се именките од типот: вар (в'ароm), жар (ж'арош), крф (к'рвош), п'есок (п'есокош), п'епел (n'еnелоm), кои почесто се ]авуваат како именки од машки род, пр: З'еми-го n'еnелоm; д'а/-го n^mmm. Именките од машки род кои завршуваат на -а, множина образуваат на -е, примери: Мл'огу ар'амифе не апалд'иса/а; 'Имам зл'аmни к'омшие: Паз'арифмо сл'уге да ни 'очи^а н'ис-дома и сл. Именките од женски род, множина образуваат на -е: зм'ифе, m^mrn, /'абуке, м'а/ке, ж'ене.
Избро]аната множина во ово] говор е прилично честа: Два n'еmла с'аба/л'е ме разб'удифа од сп'иете; Три д'яна н'ищmо не-сум j'ала. Додека пак збирната множина се срекава, но не се употребува често, примери: С'обери-ги д'рв/ана низ двор; Мл'огу ш'арени п'ер/а 'има n'еmалон mвоj и сл. Збирната множина доследно се чува и се употребува на целото западно нареч]е (Лаброска 2008: 48).
На морфолошки план, како специфичност во ово] говор е чувааето на вокалот на основата raj глаголите во прво лице еднина сегашното време, како и наставката -мо за прво лице множина на сегашното време: в'икам/в'икамо,/'адем^а'демо, н'осим/н'осимо итн. Kaj личните заменки за трето лице еднина, ro^aj mоj, m 'а/а, m 'оа, се употребуваат
и пapaлeлни форми он, 'она, 'она, примери: Он/Tоj ми р'ече д'ека бил ч'ера; 'Она/T'аjа е-кр'ива што смо у-в'аква сито'ацифа; 'Она/Т'оа е наjмал'ооmо д'ете од П'етара. Исто тaкa, кaко пpeпознaтливa специфига е личнaтa зшенга зa прво лице множига м'ифе: М'ифе раб'отамо млог'у-ниве.
Kara поспецифични се jaвyвaaт посебните пaдeжни форми од покaзнитe зaмeнки, пр: 'овему, 'онему, 'овега, 'онега, 'овеjзu, brnj^u, форми што во тетовскиот говор не се позгати (Стaмaтоски 1957: 105).
Kaко особеност га сиричинскиот говор ке ja исгакнеме и фоpмaтa нa зaмeнкaтa св'итина<с'ите коjaшто често се yпотpeбyвa: Св'итина раб'отаа с'амо ти-си-се-'опнал и с'едиш; Св'итина д'оjдоа с'амо т'ебе н'игде те н'емаше. Овaa зaмeнскa фоpмa ja peгистpиpaл и Селишчев во своите истpaжyвafta во Тетово (свитина на главечки се превърнале доле (Тет.) (сп. Селищев 1981: 35G).
Во овоj говор прилично често се yпотpeбyвa и пpилошкaтa пapтикyлa -ка: д'ЯнЯска, л"етоска, з'имоска, 'овдека, 'ондека, с'uноjка.
Kaj глaголот сум, во сeгaшно време, се сpeKaвaaт следниве форми: кaj прво лице еднига имaмe сум, второ си, трето фе, a додега во множинa имa смо, сфе/све, са. Kaj третото лице еднига, во зaвисност од лицето што збоpyвa и во зaвисност од претходните глaсови, се jaвyвa и протетичко j.
Форми нa предмигатото време во овоj говор не се peгистpиpaни.
Се сpeKaвa и глaголскиот прилог со неговиот специфичен a^ern: в'uкаjKu, j'адеjKu, к'оnаjKu.
Kaко поспецифични предлози во сиричинскиот говор се: н'ащ, в'ише, уз(с), предлози што се сpeKaвaaт и во кapшиjaчкиот говор (Цвeтaновски 2004: 89): Пр'оjде виш'е-кука; Пр'оjде 'ус-пут и з'астана на кр'атко да-се-в'идимо; Н'ащ к-'идеш.
Во раките га синтаксата ке претсгавиме познaчajни особености што се кapaктepистични зa сиричинскиот говор, a едга од тие кapaктepистики се parame зaмeнски форми што се нaоíaaт во позициja пред глaгол или нa почетокот во реченигага: Му-дал р'акифа; Го 'омужил д^чето; Га пр'одал ч'енката. Вaквиот гачин нa paспpeдeлбa пpeтстaвyвa бaлкaнизaм со pомaнски корени (Тополинскa 1995: 57).
Во овоj говор се сpeKaвaaт и aтpибyтски определби во постпозициja, зaд имeнкa, но поретко: б'абата р'адосна м'ужи к'ерка;
Ср'ека г'ол'ема 'имаа и дв'аjцаmа; Шmо 'има 'едни р'уке г'ол'еми, 'ако mе 'удри н'ема да em'анеш.
Kaj конгруенцщата ке ги истакнеме како специфични именските синтагми од именките од женски род во множина, каде што придавката има завршеток -и: Шиnm'арине од 'увек високи вр'аmе 'имаа; Дрв'ени 'ограде смо 'имал'е н'аnреm 'околу к'укава; С'амо две цярн'и-козе смо 'имал'е.
Нарушена конгруенцща срекаваме, како и во другите говори и во стандардниот ]азик, во реченични споеви во кои глаголската л-форма се ]авува безлично, во форма за среден род: Д'ошлоред и на м'а/ка-ми; Н'аnреm за леп се m'рnело се-н'емало од-к'яде.
Срекаваме и нередовно удво]уваае на директниот предмет со членувани именки: Aj 'оmвори вр'аmеmе, 'ама п'обргу да м'оем да вл"езем; В'икни д'ецаmа и д-'идемо дур-е в'идело. За изразуваае на посво_|носта во сиричинскиот говор се срекава предлогот од, пр: С'есрене оm-б'аба-ми ж'ива у-К'анада; Т'еmка-му од-Т'ощеmа р'абоmа по н'иве, ко] претставува начин што е карактеристичен за западните македонски говори (Конески 1982: 109).
Сложена реченица: Сложената реченица претставува резултат на поврзувааето на на]малку две одделни реченици, па според тоа треба да содржи на]малку две самосто_|ни личноглаголски форми (два прирока). Од синтаксичките карактеристики како поспецифични ке споменеме неколку сврзници во рамките на сложената реченица во сиричинскиот говор. Kaj адверсативните независносложени реченици, освен сврзниците што се карактеристични и за стандардот, се ]авува и поза]мениот сврзник него: ...jа к'оаj сум д'ошла Свеm'и-Дуси не б'ило сл'ава, не-го-сл'авел'е сел"аниве, н'его у-ц'рква се в'арело... Kara на]чести темпорални сврзници во ово] говор се: дур, ка, чим. Примери: Дур-му-б'ил'е к'ачени на к'олаmа в'олоска му ги сл"имнал'е све л'убенцеmе оm к'олаmа д'ол'е...;Ка-mе-гл"еам в'акоф, д'ушава ми-се-к'орне. Сврзник поза]мен од српскиот ]азик е и сврзникот чим юушто во сиричинскиот говор се употребува и со временско и со причинско значеае: Чим m'аке пр'аеш, со м'ене н'е-сакам в'ише да зб'ориш; Чим mоj mи е п'оважен од нас, 'иди со н'его и не-с'е-вракаj в'ише. Kaj модалните реченици, покарактеристични се сврзниците ка и б'ощmум/бощ: Се пр'аа в'ажни, ка-м'ие да-не-ги-гл"еамо; Се д'оmерал ка-за-на-св'адба, м'исл'и бощ/б'ощmум св'арно к-'иде; Бош се пр'ае д'ека зн'ае н'ещmо, 'ама в'рска н'ема;
На планот на лексиката во говорот во селото Сиричино ке споменеме дел од поинтересните лексеми од сите семантички полиса кои се поврзани со начинот на живееае, со начинот на исхрана и со видовите ]адеаа, обичаите, предметите во куката и покукнината, со занаетите, зем]оделството итн. Од специфичните именувааа во сиричинскиот говор ке ги споменеме:
г'рди 'предниот горен дел од телото', т'анок 'слаб' (за човек), б'андори 'зборува само нешто', сл'аза 'солза', бр'атанка 'женско дете од брат', с'есрична 'женско дете од сестра', сл'абица 'скали со помош на кои се качуваме на повисоко место', тл'ачник 'направа за толчеае лук', чв'арке 'тоа што останува при топеае на парчиаа сало и сланина', 'отаа 'сеното од второто косеае', к'опице 'врзани снопови од жито', с'оа 'стап', в'алк 'диво животно што ]аде овци и друга ситна стока', ок'апите 'последната ракща што истекува од казанот', б'убинке 'плод од смрека', вр'апка 'врабец', чк'арл'упка 'тоа што се лупи од кожата на рибата кога таа се готви' итн. Од специфичните турцизми кои се срекаваат во ово] говор, ке наведеме неколку: 'а/ван<тур. hayvan; 'аргат 'работник' <тур. irgat; б'аца <тур. baca; б'екар 'неоженет човек, ерген' <тур. bekâr; б'ургифа 'сврдел' <тур. bugru; бут 'ногата од колкот до колено' <тур. but; д'укан 'продавница' <тур. dükMn; з'арзавет 'зеленчук' <тур. zerzevat; зеjтин 'масло од сончоглед или од маслинки' <араб. zeytin; з'и'ан <тур. ziyan< перс. к'апак <тур. kapak; к'илим <тур. kilim; 'ода]а <тур. odaya; т'епси(])а <тур. tepsi; с'андак <тур. sandik; т'езге <тур. tezgâh.
На кра]от ке се осврнеме накратко и на ономастиката. По направените теренски истражувааа, даваме краток преглед на микротопонимщата на селото Сиричино во вид на краток речник на еднокомпонентни и двокомпонентни топоними. Еднокомпонентни топоними:
Банд'ичоо - ниви. Овие ниви се наогаат на северната страна од селото;
Б'очоjца - нива. Називот е добиен од Бочовица< *Бочова (Нива) чщшто атрибутски член е образуван од личното име Бочо (: Богдан, Богомил, Борислав) (Станоковска 2001:54);
Бож'урица - ливади; по претпоставка на жителите на ова село, името ливадите Божурица го добиле од тревата божурика што растела
на тоа место, инаку овие ливади се наогаат на ]угозападната страна на Сиричино;
Л' 'еске - шума; името го добила според леските што растат во то] предел (се наога на ]угоисточна страна);
К'рстец - шума; ово] предел се наога на планината Жеден (на источната страна од Сиричино), а името го добил според патеките (раскрсниците) што минуваат низ него; Двокомпонентни топоними:
Буг'арско-цаде или Ск'опски-Пут - се наога на ]угоисточната страна на селото. Ово] пат е правен за време на бугарската окупацща на овие простори и бил единствен пат щшто одел за Скоще;
Дуп'ен-Камеп - пештера; се наога на североисточната страна од Сиричино, на планината Жеден, а името е добиено според дупките што ги има самиот камен;
Тасина Л"ивада, Taca - ливада; името на ливадата е добиено од сопственикот на таа ливада. Ливадата се наога на источната страна на село Сиричино, во поднож|ето на планината Жеден;
Од направената анализа заклучуваме дека говорот во селото Сиричино спага во северната група говори, но споделува бро_|ни особености со западното македонско нареч]е, како што се акцентскиот тип со фиксиран акцент на антепенултима, губеаето на /х/, редоследот на кратките заменски форми и други особености. Типични дщалектни црти за северните говори што ги регистриравме овде се: темниот глас како рефлекс за малиот ер, немешааето на носовките и други. Генерално гледано, и во ово] говор можеме да констатираме губеае на некои дщалектни црти под влщание на стандардот и на медиумите.
Литература:
Видоески Божидар 1962: Кумановскиоm говор, MMJ ,Дрсте mho^m^": Скопле.
Видоески Божидар 1978: „Вокалните снстемн на македонскиот лнтературен h
дщалектен ]азнк", Прилози, III, 1, MAKY: Скопле, 79-98. Видоески Божидар 1998: Диjалекmиmе на македонскиоm jазик, mом1, MAНУ: Скоп|е.
Видоески Божидар 1999а: Диjалекmиmе на македонскиоm jазик, mом2, MAНУ: Скоп|е.
Видоески Божидар 1999б: Диjалекmиmе на македонскиоm jазик, mом3, MAНУ: Скопле.
Дрвошанов Васил 1993: Каjларскиоm говор, MMJ „Дрсте Mнснрков": Скопле.
Ивaновa Олга 1999: Студии од топоними/ата и анmpопонuмujаmа ИШ „Крсте M^^ro^": Скопле.
Jaшap-Haстeвa Оливepa 2001: Typскumе лексички елементи во македонскиот jазuк ИШ „Крсте M^^ro^": Скопле.
Конески Блaжe 1954: ^аматиката на македонскиот лumеpаmypен /азик, дел II „Дросветно дело": Скоп|е.
Конески Блaжe 1982: Исmоpujа на македонскиот /азик, Kyлтypa: Скоп|е.
Лaбpоскa Вeсeлинкa, Кичевскиот говоp 2008, ИШ „Крсте Mисиpков": Скоп|е.
Лaбpоскa Вeсeлинкa и др., Вpаmнuчко-полошкu говоpu - духовнаpuзнuца 2G12: ИШ „Крсте M^^ro^": Скоп|е.
Поповски Аритон 197G: Македонскиот говоp во госmuваpскuоm кpаj, Собpaниe m општиш Гостивap: Гостивap.
Селишев A.M. 1981: Полог и ево болгаpское население, София.
Соколовски M., Стоjaновски А. 1971: Typ^u документи за uсmоpujаmа на македонскиот наpод, пописен дефmеp N 4 (1467-1468 годит). Скоп|е.
Соколовски M. 1976: Typ^u документи за uсmоpujаmа на македонскиот
наpод, опш^ни пописни дефmеpu од 15 век, том III, Скоп|е.
Стaмaтоски Тpajко 1956: ^адскиот тетовски говоp, MJ, Vil: Скоп|е.
Стaмaтоски Тpajко 1957: ^адскиот тетовски говоp, MJ Vil: Скопле, 91-115.
Стaмaтоски Тpajко 1959: Од лексиката на Тетовскиот говоp, MJ, Х, кн. 1-2, Скоп|е.
Стaнковскa Л^ищ 1995: Македонска о/коними/а, книгa пpвa, Maтaмоpфозa: Скопле.
Стaнковскa Л^ищ 2001: Топонимите со суфиксот -ица во Македони/а, Скоп|е.
Стоeвскa-Дeнчовa Елeнкa 2004: Kpuвопаланечкuоm говоp, ИШ „Крсте Нис^ков": Скоп|е.
Цвeтaновски Гоце 2004a: Kаpшujачкuоm говоp - Скопско (со посебен освpm на синтаксата), ИШ, „Крсте M^^ro^": Скоп|е.
