CC BY
31УДК 342.228:81(574)
КАЗАЦСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЬЩ МЕМЛЕКЕТТ1К ЕЛТАЦБАСЫ: СТАНДАРТ МЭСЕЛЕЛЕР1
Нурзада Маханбетулы Примашев
Казацстан Республикасыныц Зацнама институты Лингвистика орталыгыныц бас зылыми цызметкерi, з.г.к., доцент; Астана ц., Казахстан Республикасы; e-mail: [email protected]
Ty^u свздер: стандарт; Мемлекеттт Елтацба; грамматикалыц цателер мен кемштк-тер; цателерд1 тYзету жумыстары; сапа.
Аннотация. Казацстан Республикасы Мемлекеттт рэм1здер1н1ц цщыцтыц мэртебес1 Казацстан Республикасыныц Конституциясымен, конституциялыц зацмен жэне зацга тэу-елд1 нормативтт цщыцтыц акттермен айцындалады. Олардыц цатарында стандарттар да бар. «¥лттыц стандарт» мэртебес1ндег1 «КР СТ 989-2014 «Казацстан Республикасыныц Мемлекеттт Елтацбасы. Техникалыц шарттар» атаулы стандарттыц цазац жэне орыс тшдертдег1 мэт1ндер1нде квптеген тшдт жэне цщыцтыц цателер ж1бершген.
Мацаланыц басты мацсаты цателер мен кемш1л1ктерд1 тYзету бойынша усыныстар беру болып табылады. Аталган стандарттыц «¥лттыц» дэрежеЫне жету1 Yшiн тшдт тY-зету жумыстарын цажет етедi.
ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ГЕРБ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН:
ПРОБЛЕМЫ СТАНДАРТА
Примашев Нурзада Маханбетович
Главный научный сотрудник Центра лингвистики Института законодательства Республики Казахстан, к.ю.н, доцент; г. Астана, Республика Казахстан; e-mail: [email protected]
Ключевые слова: стандарт; Государственный Герб; грамматические ошибки; работы над ошибками; качество.
Аннотация. Правовой статус Государственных символов Республики Казахстан определяется Конституцией Республики Казахстан, конституционным законом и подзаконными нормативными правовыми актами. Среди них есть и стандарты. В тексте на казахском и русском языках стандарта имеющего статус «национальный стандарт» с наименованием «СТРК 989-2014 «Государственный герб Республики Казахстан. Технические условия» допущено множество правовых и языковых ошибок.
Главная цель статьи заключается в выработке рекомендаций по исправлению ошибок и недостатков стандарта. Названный стандарт, чтобы соответствовать статусу «национальный» требует работ по исправлению допущенных ошибок.
NATIONAL EMBLEM OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN: PROBLEMS OF THE STANDARD
Primazhev Nurzada Makhanbetovich
Chief Researcher of the Linguistic Centre of the Institute of Legislation of the Republic of Kazakhstan;c.l.s.; Astana, Republic of Kazakhstan, e-mail: [email protected]
Keywords: standard; the State Emblem; grammatical errors; work on errors; quality.
Abstract. The legal status of the State symbols of the Republic of Kazakhstan is determined by the Constitution of the Republic of Kazakhstan, the constitutional law and bylaws. There are standards among them. Kazakh and Russian languages text of the standard has the status of «national standard» with the names «ST RK 989-2014 the National Emblem of the Republic of Kazakhstan. Technical conditions» allowed a lot of legal and language mistakes.
The main purpose of the article is to correct mistakes and shortcomings. This standard, in order to comply with the «national standard» status, requires work to correct mistakes.
Кез келген мемлекетпк кызмет к;огам мен мемлекеттщ кажетriлiктерi мен мYДделерiн канагаттандыруга багытталады. Сондыктан мемлекет оларды реттейтiн тиiстi кукыктык нормативпк актiлердi кабылдап, керек кезiнде оларды езгерпп отырады. Аукымы кец когам-дык катынастар мен салалар басым тYрде мем-лекеттiк саясатка сай, зацнамалык не зацга тэуелдi нормативпк кукыктык актiлермен реттеледi. Эз кезегшде нормативтiк кукыктык актшердщ ездерi де багынатын зацдылыктар болады. Олардыц катарына когам мен мемлекеттщ тшсп децгейде дамуы, кукыктык жэне жалпы мэдениет, философия, логика мен тш жэне т.с.с., ягни олардан жогары туратын зац-дылыктарды жаткызуга болады. Соцгы кездерi Казакстанда басым тYрде аталып жYрген - ада-ми капитал мен рухани жацгыру факторла-рын да осылардыц катарына енпзуге болады.
Осындай абзацтык юрюпенщ кажетплш макала объекпсшщ мацыздылыгымен жэне оныц удайы езектiлiгiмен айкындалады. Казакстан Республикасыныц Мемлекеттiк рэмiздерiне катысты когамдык катынастар Казакстан Республикасыныц Конституция-сымен, тшсп конституциялык зацмен жэне зацга тэуелдi нормативтiк к¥кыктык актшер-мен реттелепш белгiлi. Олардыц катарына тYрлi техникалык стандарттар да жатады.
Эрбiр нормативпк к¥кыктык актiнiц когамдык катынастарды тшсп дэрежеде рет-теуi Yшiн оныц езi сапалы эзiрленген болуы кажет. Осы макаланыц «КР СТ 989-2014 «Ка-закстан Республикасыныц мемлекеттiк ел-тацбасы. Техникалык шарттар» (будан эрi -Стандарт)1 атауындагы Мемлекеттiк Елтацба стандартына арналуы тегiн емес. Стандарт-тыц казак жэне орыс тшдершде нускаларын-да тiлдiк жэне кукыктык мэселелер кездеседi. Сондыктан макаланыц максаты стандарт-тагы кемшiлiктiктердiц басын ашып керсетiп, оларды тYзету бойынша усыныстар беру бо-лып табылады.
Аталган Стандарт колданыска 2017 жылгы 1 шшдеде енгiзiлген. 2014 жылы бекiтiлген бул кужат бойынша Yш жылдай уакыт Мем-лекеттiк Елтацбага катысты Yгiт-насихат, уй-ымдастыру жумыстарын жYргiзу Yшiн пай-ымдалган болуы керек.
Казiргi уакытта казакстандык тэжiрибе Yшiн мэш мен магынасы артып келе жаткан кукыктык-лингвистикалык талдаудыц кез келген ресми кужаттыц тiлдiк сапасын тек-серуге мYмкiндiгi мол. Осы макаланы дай-ындау барысында Стандарттыц екi тшдеп мэтiнi де талданды. Екеуiнде де кептеген мэселелi тустар аныкталды. Оларда тшдш
те, кукыктык та кемшшктерге жол берiлiптi. Мысалы, «АкБастау^» ЖШС жэне Техникалык реттеу жэне метрология комитет Терагасыныц 2014 жылгы 14 наурыздагы №36-од буйрыгымен бектлген жумыс тобы» деген тiркеске «Казакстан Республикасыныц Инвестициялар жэне даму министрлш» деген атау жетiспейдi. Аталган ведомство осы министрлiктiц курылымдык бiрлiгi болып табылады. Сонымен катар, мемлекетпк ор-гандарда iс-каFаздарын жYргiзу тэж1рибесше сэйкес «ТераFасыныц» деген сездiц бас эрш-пен басталуы мэселелi (бул ведомстволык лауазым бас эрiппен жазылуы талап етiлетiн лауазымдар тiзiмiнде кездеспршмедь Негiзi казакстандык тэжiрибе бойынша мемлекетпк органныц бiрiншi басшысыныц - тераFаныц - бас эрiппен жазылуы тшс лауазымдар саны шектеулi).
СтандарттаFы «Казакстан Республика-сындаFы мемлекеттiк рэмiздер туралы» Казакстан Республикасыныц 2007 04.06. №258-11 конституциялык зацыныц (мэпнде 2 рет!?), «Техникалык реттеу туралы» Казакстан Республикасыныц 2004 жылFы 9 ка-рашадаFы №603 зацыныц» деген пркестеп Конституциялык зацныц атауы ресми атауFа жэне екi зацныц да ресiмделуi талаптарFа сэйкес емес.
5-тармактыц бiрiншi абзацындаFы «КР СТ 989-2008 «Казакстан Республикасыныц Мемлекетпк Елтацбасы. Нысаны, елшемдерi жэне техникалык талаптар» орнына енпзш-дЬ> деген сейлемде «талаптар» орнына» деген сездердiц арасына келесi абзацтаFы «улттык стандартыныц» деген тiркестi косып накты-лаFанда, казак тiлiнiц грамматикасына сай бо-лар едi.
«КАЙТА БАСЫЛЫМ КР СТ 989-2014 «Казакстан Республикасыныц мемлекетпк елтацбасы. Техникалык шарттар» тузетумен (САС №12-2015, САС №6-2016)» деген сей-лем Стандарттыц орыс тшндеп нускасында жок болып шыкты. Сонымен катар, осындаFы «мемлекеттiк елтацбасы» деген атау/пркес те тYзетудi кажет етедь Макаланыц алдыцFы аб-зацындаFы Yйлесiмдiк мэселесi осы сейлемге де катысты.
Непзп мэтiнге косымша тYPде курсивпен бершген абзацтаFы «Стандарттау женшде-п нормативтiк кужаттар» деген атауFа «Казакстан Республикасыныц» деген пркесп косу кажет, ейткеш орыс тiлiндегi нускада «Нормативные документы по стандартизации Республики Казахстан» делiнген (осы атауFа да нактылык жетiспейтiн сиякты, сондыктан ол «Нормативные документы Республики
1Цазацстан Республикасыныц Стандарты КР СТ 989-2014 «Казацстан Республикасыныц мемлекеттж елтацбасы. Техникалъщ шарттар //https://www.mod.gov.kz. (Каралган KYнi 15.03.2018)
Казахстан по стандартизации» деп аталса ка-лай болады екен?). Сонымен катар, сштеме жасалган «акпараттык керсетюш» белгiсiз себептермен «акпараттык керсеткiштерге» айналып кеткен. Келесi «Сондай-ак мэтiн ез-герiстер мен тYзетулер ай сайын басылатын «¥лттык стандарттар» акпараттык керсет-кiшiнде жария етiледi» деген пркесте аударма категе жол берiлген.
Стандарттыц 1-бетшдеп «Осы стандарттыц талаптары осы стандарт колданыска ен-генге дешн дайындалган Мемлекеттiк Елтац-бага таралмайды» деген мысал 2014 жылга дейiн Мемлекеттiк Елтацбаныц бiр гана дана-сы дайындалган деген акпаратка турарлык.
Осы беттегi косымша акпарат сипатын-дагы жэне курсивте реамделген абзацтагы «Егер сiлтемелiк кужат ауыстырылса (ез-гертшсе), онда осы стандартты пайдалану кезiнде ауыстырылган (езгертiлген) кужат-ты басшылыкка алу тиiс» деген сейлемдеп «тшс» деген сез тэуелденудi нактылауы ке-рек. Осы сез «кажет» сезiмен ауыстырылса, мэселе шешшер едi.
Стандартта ресмилiк мэртебесiне сай реамделген «Мемлекеттiк Елтацба» деген нускамен катар «Елтацба» жэне «Мемлекетпк елтацба» деген кате нускалар кездеседь
Стандарттагы тiлдiк кемшiлiктердiц ба-сым кепшiлiгi аудармага байланысты. Кей-бiр сейлемдер мYлдем тYсiнiксiз. Мысалы, «Жакын жаткандарымен енi, узындыгы жэне/ немесе шецбер шеттерi, тiк жэне/не келбеу беттерi бойынша шектеледi», «Пропорционал шамалардыц езгермейтiн катынасы бiр ша-маныц бiр бiрлiкке канша бiрлiк келетшдшн керсетедi», «Тiк жазыктардыц куйма келбе-улерi, бiрак жогаргы немесе теменп жазык шекарасына катысты 1,5° артык емес руксат етiледi», «Мемлекеттiк Елтацбаныц бiр тYCтi контурлык сызыктарымен орындалган бей-несi», «Кезбен шолып айкындалатындарга жол берiлмейдi: басып шыгарылатын эле-менттердiц шеттерiне бояуды езу, басылмаган жэне басып шыгарылмаган, бейне элемент-терiн бурмалау, сондай-ак шайылатын жэне Yгiтiлетiн», «Нэтижелердi ернектеу: тустеп айырмашылыкты багалауды бес упайлык шкаламен жYргiзедi» («Нэтижелердi ернектеу» сезшщ аудармалык, ал «жYргiзедi» деген сездщ Yйлесiмдiк кателерi бар сиякты), «CIELab жYЙенiц халыкаралык бiрлiктерiн-деп айырмашылыктардыц колориметри-ялык керсеткiштер», «Бояу дэрежесiн жэне рец езгерiсiн багалау Yшiн 1-2 сэндерiне жол бершедЬ», «ТYC жэне бедер Yлгiсiндегi жеке-леген тYCтер арасындагы айырмашылыктардыц колориметриялык керсеткiштер жекеле-ген тYCтер арасындагы тираж iшiндегi эртYрлi рецдшк АЕ < 7 сэйкес келуге тшс», «Элшем-дердi 0,1 мм артык емес кателш бар елшеу
аспабымен аныктайды», «Мемлекеттiк Ел-тацбаны ауыстыру жэне жою [8] сэйкес жур-пзшедЬ» (орыс тiлiндегi нускада да осылай кате ресiмделген. Мундай сiлтеме кукыктык та, тiлдiк те, гылыми да кате болып табыла-ды), «Мемлекеттiк Елтацбасы казак халкы-ныц тарихын, мэдениетiн, гуманистiк дэстур-лерiн жэне руханилыгын, жайдарлыгын, бостандык CYЙгiштiгiн жэне акжYректiлiгiн бiлдiредi», «^азакстан Республикасы Мемле-кеттiк Елтацбасы бейнесшщ негiзi Yшiн казак киiз Yйiнiц символдык бейнесi кабылданды», «^азiргi ^азакстан аумагын мекендеген кола дэуiрiнен кешн графикалык угымы «тацба» деп аталган ерекше символ-тотем аркылы ез-дерш танытканына тарих куэлiк етiп отыр» («халык» сезi калып кеткен?), «Мемлекетпк елтацбаныц негiзгi геральдикалык элементi
- кегiлдiр тYC аясындагы киiз YЙ белiктерiн «Шацырак» («елтацба» сезi бас эршпен жа-зылуы тиiс. - Н.П.), «Кереге» жэне «Босага» бейнес болып табылады», «Шацырактыц» ор-талык белiгiнен кYн сэулесi тYрiнде «желбау» элементiмен орналас отырып, екеуiнiц бiрiнде бейнеленбеген олардыц арасында 5° бурышы бар саны 72 дана «уык» тарайды», «Босага»
- бул кшз Yйдiц алдыцгы шыгу белiгi. Мемлекетпк Елтацбада шыгыцкы элементтерi бар теменп белшке орналаскан», «^АЗА^СТАН» сезi «босага» орталык белiгiнде орналаскан», «Аркар мYЙiзi» - «^азакстан» сезiнiц ею жагынан композициялык орналаскан», «Мемлекетпк Елтацбаныц «Yлкен буын», «Yлкен масак», «Ортаншы буын», «Ортаншы масак», «Krai буын»,« Кiшi масак» элементтерi «Тул-парлар» (Ацыздагы канатты тулпарлар) эле-менттер тутас композицияны курайды» (мэтш бойы Стандарт редакциясы сакталган. - Н.П.), «Жулдыздыц, «шацырактыц», «уыктардыц», «тулпардын» сондай-ак «^азакстан» деген жазу алтын туспен орындалган», «Тулпарлар
- Мемлекетпк елтацбадагы езектi геральди-калык элемент болып табылады», «Елтацба-да колданылган негiзгi тYC - алтынныц т^сЬ>, «3.3 суреп - 30 мм кем диаметр» (библиогра-фиялык жэне гылыми жумыстар стандартта-рына сэйкес кез келген эдебиет тiзiмiнде «з», «й», «о» эрiптерi колданылмайды, сондьщтан «3 косымшасы» не «3.3 суреп» деген атаулар-ды кате деуге болады) деген сейлемдер аудармалык пысыктау мен казак тшнщ граммати-касына сай ресiмдеудi кажет етедь
Орыс тiлiндегi мэтiндегi «Пространства, ограниченные данными линиями не должны заполняться цветом и должны сохранять цвет бумаги либо иного носителя, на которой помещено изображение Государственного Герба» деген сейлемнщ «осы сызыктармен шек-телген кещспк тYCпен толтырылмауга тиiс жэне кагаз не болмаса Мемлекеттiк Елтацба бейнес орналастырылган баска тасушы т^с
сак;талуга тшс» жэне «осы сызыктармен шек-телген кещспк TYcneH толтырылмауга тиiс жэне Мемлекеттiк Елтацба бейнесi орнала-стырылган кагаз не болмаса баска тасушы тYсi сакталуга тиiс» деген азгана айырмашылыкты ею нускасы бар.
«Кeлемдi курылым жэне олардыц ара-сындагы аракашыкты; кезшде элементтердш сызыкты; eлшемдерi Yшiн мынадай ауытку-ларга жол берiледi:
1 мм-ден 10 мм дешн - 10%; 10 мм-ден 50 мм дешн - 3%; 50 мм-ден 250 мм дешн -1%; 250 мм-ден 500 мм дешн - 0,7%; 50 мм-ден жэне жогары - 0,5%» деген сейлем орыс тшндеп мэтшде баскаша реамделген.
Стандарттагы «сынау эдiстерi» мен «сынак эдiстерi», «жазба белгi» мен «Жазба-белгi», «кима конус» пен «киык конус» си-якты сездердщ де колданылуы Стандартка бiрiздiлiктiц жепспейтшдшн кeрсетедi. «Казакстан Республикасы Инвестициялар жэне даму министрлшнщ Техникалык реттеу жэне метрология комитет» (Мемстандарт) мен «Казакстан Республикасы Инвестициялар жэне даму министрлш Техникалык реттеу жэне метрология комитет» деген атауларды бiрiншi нуска негiзiнде бiрiздендiрген дурыс.
Стандарттыц Д косымшасында да кепте-ген кателштер жiберiлген. Косымша атауы-ныц езшде орыс тiлiндегi нускада бар «(D-500 mm)» деген кeрсеткiш тYсiп калган. Косым-шадагы сeйлемдердiц кeбiсiне Yйлесiмдiлiк жетiспейдi. Мысалы, «Уыктар» - Мемлекет-тiк Елтацбасы негiзiнiц бетше уыктардыц орналасуы», «Кереге» - Мемлекеттiк Елтацба конусы бетше «кереге» орналасуы», «Шацы-рак», «Бес бурышты жулдыз (Пятиконечная звезда)», «Желбау - «шацырак» осше катысты Мемлекетпк Елтацба конусы бетше «желбау» орналасуы», «Баскур» - «шацырак» осше катысты Мемлекетпк Елтацба конусы бетше «баскур» орналасуы», «Аттыц басы» (Голова коня) - «шацырак» осше катысты Мемлекетпк Елтацба конусы бетше ацыздагы аттыц басы орналасуы», «Тулпардыц мYЙiзi » (Ацыздагы ат мYЙiзi) - ацыздагы тулпар мYЙiзiнiц негiзгi элементтерiнiц атауы», «Тулпардыц мYЙiзi» (Ацыздагы ат мYЙiзi) - «шацырак» осiне катысты Мемлекетпк Елтацба конусы бетше ацыздагы ат мYЙiзiнiц орналасуы», «Омыртка» - «шацырак» осше катысты Мемлекетпк Елтацба конусы бетше «Омыртка» орналасуы» сиякты сeйлемдердi дурыс аудару мен Yйлесiмдiк зацдарына сай ету кажет.
Стандартта тiлдiк жагынан кYPделi болып табылмайтын «барельЕф», «Тексутарынц», «кeпiшiктердi», «белгшнедЬ», «Елтацбныц», «тараза», «егiнiц», «мэдениетiнF», «кищ», «Кошкар», «парак» жэне т.с.с. кате шздер жiберiлген. Ал «41 элементтердш» деген пр-кес казак тшшц грамматикасына сай емес!
Сонымен катар, «булдыр», «аракашыктар», «остiлiк» сиякты сeздердi мэнмэтшге карап кана тусшуге болады, ал «тYCтiк тYCке ад-шуiн» сиякты тiркестердi жорамалдауFа болады, бiрак тYсiну мYмкiн емес!
Стандарттыц кателiк мэселелерi «Библиография» бeлiгiнде де орын алFан. «Казакстан Республикасыныц Мемлекетпк Елтацба-сын, Мемлекетпк Туын жэне Мемлекетпк Энуранын орналастыру ережелерi туралы» Казакстан Республикасы Yкiметiнiц 2007 жылFы 2 казандаFы №873 каулысы» деген нормативтiк кукыктык акт жок! Онда ^р-сетiлген дерек^здер дурыс ресiмделмеген. «Мемлекетпк стандарттарFа сэйкес келмей-тш Казакстан Республикасыныц Мемлекетпк Туын, Мемлекетпк Елтацбасын ауыстыру жэне жою ережесiн бекiту туралы» деген де-реккeз деректерi нактылауды керек етедi.
Стандарттыц орыс тшндеп нускасында да бiраз кателер жiберiлген. Олардыц басым кeпшiлiгi Мемлекеттiк Елтацбаныц сызбала-рында орын алFан. Мысалы, сызбалардыц кы-зметтiк сeйлемдерiндегi «аксоинетрия», «ак-сономертия», «Пасположение», «усеченого», «надпись «Казахстан» (!?), «Шацырак тыцш-бесi», «Шацырактын тоFын белпш» жэне т.с.с. кателер Стандарттыц орыс тшндепсшщ де сапасыз эзiрленгенiн ^рсетедь
ЖоFарыда кeрсетiлгендермен катар, ресми тYPде Стандартка косымша ретiнде берш-ген «ПОПРАВКА/ТYЗЕТУ» параFын (ретпк нeмiрi мэселел^ да оц баFалауFа болмайды. Оныц казак тшндеп нускасындаFы кесте-де «БасылFаны» деген баFанада «Казакстан Республикасы Инвестициялар жэне даму министрлЫ Техникалык реттеу жэне метрология комитет ТeраFасыныц 2015 жылFы 14 тамыздаFы №158-од буйрыFымен БЕК1Т1ЛШ КОЛДАНЫСКА ЕНГ1З1ЛД1», ал орыс тшн-депсшде «УТВЕРЖДЕН И ВВЕДЕН В ДЕЙСТВИЕ Приказом Председателя Комитета технического регулирования и метрологии Министерства индустрии и новых технологии Республики Казахстан №158-од от 14 августа 2015 года» делшген.
Стандарт бойынша OFан кажет тузету-лердi 2021 жылы енгiзу кeзделген. Бiрак са-пасы тeмен Стандартты тeрт жыл бойы бас-шылыкка алуFа болмайтындыктан, оныц жаца сапалы нускасын бекiту усынылады.
Мемлекеттiк Елтацбаныц зацнамада тшсп мэртебесш дурыс ресiмдеу мен колда-ныстаFы зацнама талаптарын дурыс орындау мэселелерi бiрдей eзектi болып табылады. Сондыктан Конституциядан бастап жергшкп нормативтiк кукыктык актiлерге дейiн Мемлекетпк рэмiздерге катысты нормаларды сапалы реамдеу кажет. ОсыFан орай, колда-ныстаFы Казакстан Республикасыныц 1995 жылFы Конституциясыныц2 eзiнде орын алып
отырган мысалдардыц бiрiн келтiруге болады. ^азакстан Республикасы Конституциясыныц 54-бабы 1-тармагыныц 4) тармакшасында бекiтiлген «мемлекеттiк наградаларды тагай-ындайды, Республиканыц курметтi, эскери жэне езге де атактарын, сыныптык шендерш, дипломатиялык дэрежелерiн белгiлейдi, Республиканыц мемлекетпк рэмiздерiн ай-кындайды» деген кузыреттердi Мемлекетпк рэмiздердiц саяси жэне кукыктык мэртебесь не орай, «Республиканыц Мемлекетпк рэмiз-дерiн айкындайды, мемлекетпк наградаларды тагайындайды, Республиканыц курметп, эскери жэне езге де атактарын, сыныптык шендерш, дипломатиялык дэрежелерш бел-гiлейдi» деген жаца редакциясын беюту усы-нылады. Сонда Республиканыц Мемлекетпк рэмiздерiнiц мемлекеттiк, кукыктык жэне ец бастысы, элеуметтiк дэрежесi арта т^сер едi. Олай етшмесе, Мемлекеттiк рэмiздердiц
букаралык мэртебесi де, мэнi де жеке сипат-тагы курметп, эскери жэне езге де атактар, сыныптык шендер мен дипломатиялык дэре-желерден темен ^йшде кала бередi.
Сонымен макаланыц корытындысын «Стандарттыц езi Стандарт болуы кажет» деп шыгаруга болады. Стандарт сапасыз болса, ол реттейтш сала да сапасыз болады. Бул белгш - аксиома. Сондыктан Стандартты кезделген 2021 жылды кYтпей, казiр тYзету кажет. Сонда гана Мемлекетпк Елтацбаныц мемлекетпк жэне кукыктык мэртебесш камтамасыз етуге болады. Саяси мэртебе де осылай болады. Олай етшмесе, осы Мемлекеттiк Елтацба стандарты сиякты кез келген ¥лттык стандарт сапасыз кужаттардыц бiрi болып кала береди Оны ешкiм сурамайды, ешкiмге де кереп жок болады. ^азакстан Республикасы Мемлекетпк рэмiздерiнiц тарихы мен оларды колдану тэжiрибесi оган куэ.
ЭОЖ 811:323 (574)
РУХАНИ ЖАЦГЫРУ АЯСЫНДАГЫ Т1ЛДЩ РЭЛ1
(Ана тШн сыйламаFан сыйламайды халкын да) Назым Наурызбайкызы Исак
Казацстан Республикасы Зацнама институты Лингвистика орталыгы аударма секторыныц mmi гылыми цызметкерi,
Астана ц., Казацстан Республикасы; e-mail: [email protected], [email protected]
TYÜiu свздер: Елбасы; Жолдау; мэцгшк ел; тэуелс1зд1к; латын графикасы.
Аннотация. Тугыры бит, асцац арманы шарыцтаган елде дYниеге келу эрб1р цаны цазац деп аццан, журег1 ел\м деп соццан азамат арманыныц б1р белтнщ орындалганы аныц.
Тэуелс1зд1к алгалы бер1 цазац ел1 элемд1к децгейге шыгып, фестивальдарда, олимпиада-ларда, кермелерде, мерекелт кештерде тебе керсетт, цандастарымыз елге ЖYлделi оралуда. Бул егемендi тэуелЫз елiмiздiц айгагы.
Бшм ЖYйесiнде айтарлыцтай тыц езгер^тер енгiзiлiп, Мемлекет басшысыныц цолда-уымен «Болашац» багдарламасы ЖYзеге асырылды. Мыцдаган студенттер ез бшмдерт езге елде шыцдап, бшктшгт арттырып, шетел студенттерiмен тэжiрибе алмасып, елге ез ец-бектерт сщруде.
Оцу орындарында бшм ЖYйесi жацартылып, элемдт децгейдегi практика цолга алынды. «Цифрлыц Казацстан» жобасы аясында электрондыц оцу багдарламасымен цатар электрон-дыц ктапхана енгiзiлдi. Барлыц жастагы азаматтар кез келген бшм ЖYйесiнiц тYрiмен та-ныса, оцуын жалгастыра алады.
Б1з ТэуелЫзджтщ 25 жылдыгын артта цалдырган егемендi елмiз. Елбасымыз жыл сай-ынгы жолдауында халыцтыц жагдайын жацсарту мэселест умытцан емес.
Мемлекет басшысы «Рухани жацгыру» багдарламалыц мацаласында латын графикасына ауысу туралы бастамасын айтцалы берi цогамда эртYрлi птрталас орын алды. Бул тари-хи шешiм - ресми жаца бетбурыс кезещне жол тапты. Халыцаралыц тэжiрибе ескершп, тiлiмiз тел дыбыстарымызга негiзделiп, жаца элтбимен цазаци тшдщ табиги ерекшелт-терiне багындыру сынды кYрделi мэселелер кYтiлуде.
2Казацстан Республикасыныц 1995 жылгы 30 тамыздагы Конституциясы //«Эдшет» АКЖ. (Каралган KYнi 18.03.2018)
