Научная статья на тему 'Азаматтық авиация саласының техникалық терминдері мен нормаларын аударудың кейбір аспектілері'

Азаматтық авиация саласының техникалық терминдері мен нормаларын аударудың кейбір аспектілері Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
172
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АЗАМАТТЫқ АВИАЦИЯ / САЛАЛЫқ ЕРЕКШЕЛіК / ТіКЕЛЕЙ АУДАРУ / АУДАРМАШЫНЫң МәРТЕБЕСі.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Примашев Нұрзада Маханбетұлы

Мақалада азаматтық авиацияның техникалық терминдерін қазақ тіліне аударудың кейбір аспектілері қарастырылады. Автордың ойынша техникалық терминдерді аудару тілдік әлеуетпен қатар техникалық білімді де қажет етеді. Техникалық терминдер мен сөз тіркестерін қате аудару техника құралдарының қызметін түсінбеуге, техникалық апаттар мен ақауларға алып келуі мүмкін.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Азаматтық авиация саласының техникалық терминдері мен нормаларын аударудың кейбір аспектілері»

Примашев Нурзада Маханбетулы,

ЦР Зац шыгару институты Лингвистика орталыгынъщ бас гылыми цызметкерг, зац гылымдарыныц кандидаты

АЗАМАТТЬЩ АВИАЦИЯ САЛАСЫНЬЩ ТЕХНИКАЛЬЩ ТЕРМИНДЕР1 МЕН НОРМАЛАРЫН АУДАРУДЬЩ КЕЙБ1Р АСПЕКТ1ЛЕР1

Казахстан Республикасыныц колданыстагы зацнамасыныц тшдш сапасыныц мэселелерi туралы аз жазылып журген жок. Олардыц ба-сым квпшiлiгi зацдарга катысты болып келедь Ал, зац - когамдык катынасты реттеушi негiзгi нормативтiк кукыктык акт. Оны толык жузеге асыру ушш квптеген зацга тэуелдi нормативтiк актшер шыгарылып (кабылданып) жатады, вйткенi барлык зандарды тiкелей колдану жагдайына келпру мYмкiн емес. Кукыктык табигаты кYрделi зандарды тiкелей жYзеге асыру Yшiн аса жогары зацдык техникага коса жогары кукыктык мэдениет те кажет. Тiкелей колданылатын зандарды калыптастыру -Казакстан Республикасы Yшiн, мемлекеттiк саясаттыц тYрi бола тура, эзiрге кол жетпес максаттардыц бiрi гана болып отыр. Оган коса зацныц салалык мэселелерi жэне бар. Мiне, осы сиякты факторлар улттык зацнаманыц басым квпшiлiгiн курайтын зацга тэуелдi нормативтш кукыктык актiлер шыгаруга алып келш отыр.

Жалпы техникалык нормаларды ауда-ру вте киын iс екеш белгiлi. Бул iс косымша бiлiктiлiктердi талап етедi. Сондыктан аудармашыныц тш бiлiмiне коса техникалык бiлiмiнiн не зияткерлш элеуетiнiн жогары болганы дурыс. Онымен катар, Казакстан Ре-спубликасында зацнама сапасына эсер ететiн тагы бiр ерекше фактордыц бар екенш мой-ындау кажет. Нормативтiк кукыктык актiнiн жобасын эзiрлеушi, келiсушi, тексеруш^ са-рапшы - мемлекеттiк органдарда непзшен эйел мемлекеттiк кызметшiлер басым. Ягни, гендерлiк тепе-тендiктiн сакталмауы жагдайында мемлекеттiк баскару жYЙесiнде,

эсiресе орындаушы лауазымдарда басым болып отырган эйел мамандар да, эйел аудармашылар да бул юке вз <^лестерш» косуда.

Техникага катысты мэтiндi дурыс ауда-ру Yшiн, аудармашыга тек кана тiлдiк элеует жеткiлiксiз, вйткенi оган кYPделi техникалык процестердi де дурыс тYсiне бiлу кажет. Ол са-лада бiлiктi маман болмаса да, техникадан хабары бар маманныц болганы абзал. Олай болмаса инженерлш-техникалык мэтiндер осы макала объектiсiндегiдей кур свздер жиынтыгы болып калуы эбден мYмкiн. Сондыктан техникага катысты аудармада эйелдщ дiлi де ескерiлуi кажет деп санаймын.

Эрине кемшiлiктердiн бэрi солардан деуден аулакпын, олар да маган ренжiмес, бiрак деген-мен де техникалык мэтiндi немесе инженерлiк ойлауды кол астындагы свздiктермен немесе олардыц электрондык нускаларымен ауыстыру мYмкiн емес. Осындай жайтты ескермесек, эйел мамандардыц «маломерные суда / юшкентай соттар», «планировка грунта / топыракты жо-спарлау», «нарезное автоматическое оружие / автоматты кескiш кару», «редкоземельные / си-рек топырыкты», «места отправления религиозного культа / дшге табынуды жiберетiн орын», «лица мужского пола / еркек жынысты адам-дар» жэне т.с.с. шексiз кате, тшт кYлкiлi аудар-малары улттык зацнамада квп жiберiле беретiн болады. бкшшке орай, мундай мысалдар барлык мемлекетпк органдардыц - нормативтiк кукыктык актшер жобаларын эзiрлеушiлердiн тэжiрибесiнде орын алып келедь

Макала объектiсi1 болып отырган норма-тивтiк кукыктык акт - Казакстан Республи-

1 Рытыми аппарат узымыныц элементтерт аудармай, сол кутнде цалдырган орынды деп санаймын

касы Yкiметшщ 2011 жылгы 26 шiлдедегi № 859 каулысымен бектлген «Казахстан Республикасыныц азаматтык эуе кемелершщ ^шуга жарамдылыгыныц нормалары» (б^дан эрi - Нормалар) 1590 тармактан тирады. Оныц техникалык сипаттагы мэтiнiнде аныктамалар мен терминдер, сызбалар мен суреттер, кесте-лер мен формулалар бершген. Б^л нормалар азаматтык (эскеридщ де) авиацияныц негiзгi элементi - эуе кемелерше катысты.

Актiде жiберiлген кателердi эдеттегiдей жiктеуге болады. Мысалы м^нда концептуалдык, орфографиялык, пунктуациялык, аудар-ма, бiрiздiлiктiц жоктыгы жэне тс.с. кателер кезедеседi. Мысалы, Нормаларда эуе кемесшщ козгалткышы - орыс тiлiнде бiр гана «двигатель» (2645 рет колданылган) делiнгенiне карамастан, «козгалткыш» (бYкiл мэтшде ерекше керсеткен мен. - Н.П.) деген н^скасы 2579 рет, «козгауыш»

- 8 рет, «козгагыш» - 7 рет колданылганын керуге болады. Оган коса 4 рет «турбовинтпк кондыргы» деген балама да бар. Келпршген мы-салдардан жогарыда санагандарды косканда 2598 рет колданылганын керуге болады. Ал калган 47 рет колданылу фактiсi мэтiндердi м^кият са-лыстырып тексеруден т^ратын сараптамалык кYрделi ж^мысты кажет етедi. Оныц баска да баламаларыныц болуы да эбден мYмкiн.

Авиацияныц, оныц iшiнде ^шактардыц, негiзгi ^гымдарына фюзеляж, канат, киль, козгалткыш, шасси, авиа-, радиожабдыктар жэне т.с.с. жаткызуга болады. Ал Нормалардыц макалага мысал ретiнде алынуы - «фонарь кабины» деген ^гымныц «кабина шамы» деп аударылгандыгынан басталды. Жогарыда керсетiлгендей сезбе-сез, тiкелей аударылган ^гымныц д^рысы «кабинаныц фонарi» болуы керек едь Б^л жерде мэселе шамда емес, ^шак конструкциясыныц непзп элементтерiнiц бiрi

- экипаж кабинасыныц терезелерiнде, немесе Нормалар тiлiмен керсеткенде, «эйнектерде»2.

Нормалардагы басты кемшiлiктiц бiрi -бiрiздiлiктiц жоктыгы. Мысалы, д^рыс балама-сы жэне мэтiнде де кездесетш «турбовинттiк козгалткыш» (турбовинтовой двигатель) деген ^гымныц «турболы-винтолы козгаушы», «тур-болы-винталы козгауыш» сиякты н^скалары бар. Мэпнде «воздушный винт» деген ^гымныц «эуелiк винт» жэне «эуе винтЬ> деген н^скаларына коса, таза казакша «ауалык б^рам» деген артык аудармасы да берiлген. Екi

н^скада берiлген «шабуыл б^рышы» мен «эсер ету б^рышы» дегендердiц орысша бiр гана «угол атаки» деген баламасы бар. Осындай мысалдарга «тынымсыз ауа» мен «колайсыз эуе» дегендердi де косуга болады.

Нормаларда техниканыц, оныц шшде авиация мамандарыныц ездерi тYсiнуi киын «эуе винтiнiц кадамдарын ^лгайту аркылы оныц таркатылуын болдырмауга арналган коргаушы к^рылгы» деген сейлем нактылауды кажет етедi. М^ндайда, норма мамандарга арналган дегеннiц езiнде де оларды кажет кезiнде колдана алатын езге де адамдардыц мYДделерiн ойлаган да абзал болар.

Тiкелей аудармасы мYмкiн д^рыс болар, бiрак ^шактыц «козгалткышын ажырату» деген ^гымды тYсiну киын. «Ажырату» ^гымы непзшен электр к¥рад-жабдыктарына катысты колданылады. Мысалы, электркозгалткышты желiден ажырату жэне т.с.с. Осындай кателi сез тiркестерiне «локализациясыз ерт / нелокализо-ванные пожары» (казакшасы «ешiрiлмеген» не мэнмэтiнге байланысты «окшауландырылмаган» деген д^рыс болар), «газдыц тYсуi / сброс газа» (б^л да мэнмэтiнде iс-эрекетке не про-цеске карай аударылатын тiркес), «кадамдык козгалткыштар / маршевые двигатели» («непзп козгалткыштар» деуге болады, ейткенi авиацияда косымша, кетерушi не кетергiш козгалткыштар колданылады), «кемшде екi козгалткыш (марштардыц) болуы / не менее двух двигателей (маршевых)» (м^нда да «негiзгi козгалткыш» деуге болатын едi).

Келесi «жылдамдык арыны / скоростной напор», «отын котару сорабы - эуе кемесшщ... арналган соргы» деген мысалдардан ерекше керсетiлген сездердi тYсiну киын. Соцгы тiркестегi сездiц орысша н^скасы «насос» деген сез. Осы сиякты «козгалткыш корпусыныц iшiнде сыныктары алмайтын ротор элементтерiнiц кирауы (окшауландырылмаган кираулар)» (ерекше керсетiлген сез «калмайтын» болуы да мYмкiн!) деген ^гымды тYсiну мYмкiн емес. Олардыц катарына «козгалткыштыц агатын белiгi» («проточная часть двигателя» деген ^гымныц тiкелей аудармасы) дегендi де косуга болады.

Аудармашыныц (лардыц) норманы тYсiн-беуiнен туындаган кателерге «Козгалткыштыц эуежинагышына берiлген судыц келемi жацбыр кезiнде козгалткышка тYCкен 1

2 Орыс тiлiндегi материалдардыц бэртде де экипаж кабинасына цатысты «окно» деген сездщ орнына, авиацияныц пайда болу уацытынан келе жатцан «фонарь» свзi цолданылады.

м3 ауаныц курамына сэйкес келуi тиiс» (орысшасы - «Количество воды, подаваемой в воздухозаборник двигателя, должно соответствовать ее содержанию в 1 м3 воздуха, поступающего в двигатель во время дождя» деген свйлем) сиякты мысалды келтiруге болады. Бул свйлемдегi мэселе - 1 м3 ауа курамындагы судыц мвлшервде. Келесi мэселе уакытка катысты, сондыктан «берiлген», «тYCкен» деген свздердiн орнына тиiсiнше «берiлетiн», «тYсетiн» деген свздердi колданганда дурыс болар едi). Осы сиякты мысалдарга «ЭК ушып квтершу Yшiн белгiленген жалгасканатшалар, алгы канатшалар бурыштарга ауыткыган» (закрылки, предкрылки отклонены на углы, установленные для взлета ВС) дегендi жаткызуга болады. Бул жерде мэселе эуе кемесшщ кон-струкциясына катысты, сондыктан свйлемнщ бiрiншi бвлiгiндегi «жалгасканатшалар» ерекше кврсетшген тiркестiн алдына шыгару кажет ед^

Нормаларда берiлген авиациялык козгалт-кыштардыц конструкциясына катысты «кос контурлы козгалткыштар» деген угымда «екi» дегендi колдану кажет едi. Эйткенi «кос» свзi контурлардыц ерекшелiктерiн (конструкциялык, кысымдык, температуралык жэне т.с.с.) кврсете алмайды. Ягни бул аударманы да кате деп есеп-теуге болады.

Авиацияда жэне техниканыц барлык салала-рында кездесетiн, казак тшше аударылуы киын свздердiн бiрi - «разгерметизация». Нормаларда ол «герметизациясыздандыру» деп аударылыпты. Бул кYрделi баламадан мундай процест бiреудiн жасайтыны ацгарылады, ал аталган процес вздiгiнен табиги не басымды тYPде техникалык себептерге байланысты жYPуi мYмкiн. Мысалы, металдыц «шаршауы», тумшалагыштыц кеуiп калуы, сырткы себептерден закымдану жэне т.с.с. себептерден. Сондыктан оныц «бостану» сиякты баламасын не зацнамада колданылып жYрген осы тектес «разаттестация» деген свз сиякты взгертпестен, бiрак тырнакшага алып колданган орынды болар.

Аударма болгасын, кейбiр жагдайларда свзбе-свз аударудыц да артык болатын кездерi болады. Сондыктан Нормалардагы «Муздануга карсы коргау» (Противообледенительная защита) дегенде соцгы свздер YЙлеспейдi. Бул ретте свйлемдi тiкелей аударганнан гврi «музданудан коргау» десе орынды болатын едь

Аталган Нормаларда кейбiр тармактар не бвлiктер толык аударылмай калган. Мысалы, «При проверке элементов гидравлических и пневматических коммуникаций двигателя на герметичность и прочность, элементы гидравлических и пневматических коммуникаций двигателей, от которых требуется непроницаемость для рабочей жидкости, газа или воздуха, должны подвергнуться испытаниям под давлением» деген норманыц «Козгалткыштыц гидравликалык жэне пневматикалык коммуни-кациялар жумысшы суйыктыктарыныц, газдыц немесе ауаныц втпеуiн талап ететiн элементтерi кысымдагы сынактарга ушырауы мYмкiн» де-ген баламасында «элементов гидравлических и пневматических коммуникаций двигателя на герметичность и прочность» деген жэне взге де тiркестер аударылмай калып кеткен. Оны свйлемнiн квлемшен-ак байкауга болады.

Нормалардагы дурыс аударылмагандарга «жвндеушi эуе винтi», «эуе винт iстен шыгуы» (дурысы тиiсiнше «жвнделген эуе винтi», «эуе винтiнiн ютен шыгуы») сиякты мысалдарды келтiруге болады. Ал «Модифицированный двигатель» деген угымды «тYрлендiрiлген козгалткыш» деп тшелей ау-дармай «жетiлдiрiлген» деуге болатын сиякты, вйткеш кандай да бiр конструкциялык взгертулер жетiлдiру максатында жасалады емес пе? ТYрлендiру деген угымныц техникага катысы аз болса керек.

Нормалардагы кейбiр тармактардыц сэйкес-сiздiктерiн салыстыру аркылы гана толык кврсетуге болады. Сондыктан келесi бiрер мысалдарды кесте тYрiнде берген орынды деп тап-тым. Сондыктан мынадай мысалдарда:

171. Все ВС, на борту которых разрешен провоз более 19 пассажиров, оснащаются как минимум одним или двумя аварийными радиомаяками системы КОСПАС - САРСАТ любого типа (ELT - сокращенная аббревиатура на английском языке).

171. Бортында 19-дан астам жолаушыларды та-сымалдау р^ксат еплген барльщ ^шактар ец аз де-генде 6ip авариялык автоматты жетек бергiшiмен (ELT) немесе кез келген Yлгiдегi еш ELT-пен (КО-СПАС-САРСАТ авариялык радиоманар жYЙесiмен) жаракталады.

деген т1ркесте артык сездердщ колданылганы кершш т^р. Келес мысалда

246. В случае нагружения элементов конструкции фюзеляжа,

аэродинамические нагрузки на фонари негерметической кабины экипажа следует определять из испытаний в аэродина-мической трубе ... при определении нагрузок на вертикальное оперение.

Примечание 2: если фонарь включается в работу силовой части конструкции фюзеляжа, его прочность должна быть проверена на все случаи нагружения фюзеляжа с соответствующими коэффи-циентами безопасности.

Жок

246. Фюзеляж конструкциясыныц элемент-терш жуктеу жагдайларында

экипаж кабинасыныц шамдарына аэро-динамикалык жYктемелердi ... тiк кауыр-сындануга жYктемелердi айкын-даган ...

Ескертпе 2: Егер шам фюзеляждiц конструкция-сы кYштiк белiгiнiц ж^мысына iске косылса, оныц берiктiгi кауiпсiздiктiц тиiстi коэффициенттерiмен фюзеляждi жYктеудiц барлык жагдайларына тексе-рiлуге тиiс.

Герметикаланган кабиналар.

Герметикалык кабинадагы

максимальдi кысым.

Герметикалыкка фюзеляждарды сынактан етк1зген кезде (жацаларды да, жендеуден кейiн де) ныгыздау кысым максимальдi пайдалану кысымнан аспауга тиiс.

Герметикалык кабинаныц шшде сиретiлу.

ерекше керсетшген сездерден, б1р ^гымныц б1рнеше н^скасыныц колданылганын жэне «аэродинамикалык т^рба» деген ^гымныц калып кеткенш керуге болады. Жалпы табигатта да, авиацияда да жэне казак тшнде де жок «тж кауырсындануга» деген пркестщ орнына «киль» деп калдыруга болатын ед1. Ойткеш «вертикальное оперение» жэне «киль» дегендер б1р ^гым. Оган коса <тк кауырсындану» деген т1ркес ^гымды емес, жок процест б1лд1ред1. Осы сиякты, дайындыксыз немесе арнайы зерделеуаз «сиретшу» деген сезд1 де тYсiну киын.

Келес мысал ондагы ерекше сездердiц орыс тшндеп мэтiнде жок екендiгiн, ягни мэтiндердiц тещупн^скалы^ын камтамасыз етудiц мYмкiн еместiгiн керсетедi.

249. Окна, стекла фонарей, крышки люков и двери, включая элементы крепления этих частей герметических кабин к фюзеляжу, должны проверяться на случаи ...

249. Герметикалык кабиналардыц терезелерше, шамдарыныц эйнектерше, люктары какпактарына жэне еактерше жYктемелер. Терезелер, шамдардыц эйнектер1, люктардыц какпактары жэне есшгер, фюзеляжFа герметикалык кабиналары осы белшгершщ бек1тпе элементгерш коса...

Сол сиякты келес мысалды, бiрiншiден тYсiну киын, екiншiден нормада бiрiздiлiк сакталмаFан.

1506. В конструкции фильтра должен быть клапан для перепуска масла в количестве, необходимом для питания воздушного винта и его агрегатов в случае засорения фильтрующих элементов или при запуске двигателя с температурой масла, близкой к минимальной допустимой по условиям эксплуатации.

Смыв и унос отложений с фильтрующего элемента при открытии перепускного клапана должен быть исключен.

1506. СYЗгiш конструкциясында эуе винп жэне оныц агрегаттарын коректендiруге кажетп мелшерде майды еткiзуге арналFан, CYзiп тартан элементтерде коксык толFан немесе козFаFышты пайдалану шарт-тары бойынша ец аз жол берiлетiн май температура-сымен ¥шырFан кезде арнайы клапаны болуы керек.

Отшзпш клапанын ашкан кезде CYЗгiш элемент-терден жуу жэне кокыстарды алып тастауFа жол берiлмейдi.

KарастырылFан нормативтiк к¥кык актiнiц казак тiлiндегi мэтiнiнiц кYрделi аударылFаны керiнiп т^р. ОндаFы бiрiздiлiктiц жоктыFы бiрнеше маманныц аударFанын керсетедь Эрине, салалык техникалык кYрделi мэ^цщ аудару кез келген аудармашыныц колынан келе бермейтiн iс. Сондыктан аударылFан бYкiл мэтiндi техникалык бiлiмi бар, оныц шшде авиацияFа катысы бар непзп маман

тексерш, 6ip колдан редакциялау кажет едь

Зацга тэуелдi нормативтiк кукыктык актшер, оныц iшiнде салалык api техникалык сипаттагылардыц да, колдану аясыныц тарлыгына карамастан сапалы аударуды талап етед1 Эз кезегiнде сапалы аудару Yшiн жогары децгейдеп уйымдастырушылык шараларды удайы жYpгiзiп отыру кажет деп санаймын. Аудармашыларды элеуметтiк жэне каржылык колдау да кажетп шаралардыц бipi. Мемлекетпк органдарда мемлекеттiк кызметшi pетiндегi тшсп санаттары мен мэpтебелеpiне карамастан, тэж1рибе жYзiнде соцгы орындарда саналатын аудармашыларга, шындыгында коснлд маманга оц кезбен карау да сапалы аударманыц кепш бола алады деп санаймын.

Экiнiшке орай, сапасыз зацнамага мемлкетпк кызметшiлеpдi кыскарту тэжipибесi де терю эсер тигiзiп келедi. Сондыктан мемлекетпк лауазым-дарды оцтайландыру аясында бipiншi кезекте аудармашыларды кыскартудыц теpiс тэжipибесi де кеpiне бастады. Кез келген аудармашылар орындаган аударма сапасы сын кетермейдь Олардан мэтiнмен кайта жумыс iстеудi талап ету мYмкiн емес, ейткеш бэpiне негiзгi тапсырыс орындалса болганы. Мемлекеттiк органдарда орындалган аудармашылык жумысты кабылдап алу да Yлкен мэселе сиякты.

Кез келген нормативнк кукыктык акт жобасыныц сапасын кетеру Yшiн аудармашыларга кажетп уакыттык жагдай жасау кажет, ейткенi орыс тiлiнде жасалатын жо-

баларды аударуга вте кыска уакыт берiледi. Асыктырылган жерде жэне iсте сапа болмайды. вкiнiшке орай, барлык мемлекеттiк органдарда осындай тэжiрибе кец орын алып отыр. Бiрак, олардыц бэрiнде де сурауга, шаралар колдануга келгенде, бiрiншi кезекте аудармашыларга колданылады екен. Сондыктан аудармашыларга косымша талаптар коюмен катар, олардыц усыныс-тшектерш ескеретiн уакыт жетп. Олай етпесек, осындай Нормаларда жiберiлгендей кателер жалгаса беретiн болады. Сонымен катар, казак тiлiндегi нормативтiк кукыктык актiлерге когамдык сураныс тумай да жагдай взгермей кала бередi.

Казакстан Республикасыныц екi тiлдiк мемлекеттiлiк жагдайында зацнама сапасыныц жогары децгейде болуыныц басты факторыныц бiрi болып уйымдастыру шаралары табылады. Осы шарага тYрлi себептерге байланысты дурыс квзкарас болмай келедР. Мундай жагдайды мейлiнше тезiрек взгерту казак тiлiндегi зацнаманыц сапасын квтеруге тыц серпiлiс, жаца мYмкiндiк берер едi.

Жогарыда карастырылгандар шеказ кемшiлiктердiн кейбiреулерi гана4. Оларды жою да, алдагы уакытта жiбермеуге тырысу да кYн тэртiбiнен тYCпеуге тшс. Сондыктан аудармашылык кызметте де, мемлекетпк кызметтте де нормативтiк кукыктык актшщ казак тiлiндегi мэтiнiнiн сапасы эрi кврсеткiш, эрi мiндет екенiн естен шыгармаган абзал.

3 Окжшке орай, mypMi себептерге байланысты, оныц Штде жасанды табигаттыларды цоса алганда, аудармалыц сипаттагы улттыц зацнаманыц цазац тiлiндегi мэтж сын квтермейдi. Эрине аударманыц басты мэселестщ 6ipi - ты байлыгында немесе лексикалыц цурамда. Бул жерде орыс тiлiндегi мэтт де кемштказ емес екент ескерте кету цажет. Оган цоса, орыс тытде де жаца угымдар мен тiркестердiц кYн сайын пайда болып жатцанын да естен шыгарман жен, ейткеш олардыц эзiрге бейресми болганымен, кейбiреулерiнiц кейтнен зацнама лексикасына юрмейттте ешюм кепыдт бере алмайды. Негiзiнен неологизмдж сипаттазы угымдар мен тiркестер эЫресе галамтор (оныц техникалыц жабдыцтары мен технологиясы) лексикасы арцылы орыс ттн «байытуда». Эрине, оган орыс тттц сезжасам жол-дары мен тетiктерi де жецы мYмкiндiк бередi. Мысалы, галамтордан соцгы кездерi орыс тттц лексикасына, цазац тыте аударылуы немесе бейiмделiнуi ете циын, «скайпнуться», «твиттерить», «твиттероман», «блоггер», «еурогед-дон» жэне т.с.с. неологизмдердщ енуi туралы мэлiметтердi кездестiруге болады. Осындай угымдардыц кезi болып саналатын агылшын тiлi де элеуметтж жагдайга, гылым мен техникага, мэдениет пен спортца цатысты осы емiрге лайыц жаца неологизмдермен топыцтырылып жатады екен. Мысалы, ¥лыбританияныц публицистикалыц лексика-сында «to kerzhakov/ kerzhakoved» («кержаковить / скержаковил», ягни допты Ресей цурама командасыныц футбол-шысы А. Кержаков сияцты сога алмай цалу /цалды, «to medal» (жарыс жYлдесiнен Yмiткер), «games maker» (жары-сты уйымдастырушылардыц кемекшiлерi - ерiктiлер), «muddie» (MUD компьютерлж ойынына цумар адам) жэне т.с.с. жаца етiстiктер мен угымдар пайда болыпты (www.dni.ru). Осыга орай мундай цубылыстыц жалгаса беретМ аныц. Оныц оц жэне терк жацтары да бар екен аныц, бiрац мундай жацашылдыцты багалау мацала мтдетте кiрмейдi.

4 Мацала объектiсiнiц мэтн ресми кездерден алынды. Мен бiраздан берi кетерт келе жатцан ресми кездердщ «ресмилт» мэселеЫ кун тэртiбiнен тYскен жоц. Мэтiндi ездертщ ресми сайттарында жариялап, оныц соцында «ресми емес» деп керсетт жатцан жатцан ресми цурылым бiрлiктерiнiц цажетi неде?

^олданылFан эдебиет TÏ3ÏMi

1. Казакстан Республикасыныц азаматтык эуе кемелершщ ¥шуFа жарамдылыFыныц нормалары: Казакстан Республикасы Yкiметiнiц 2011 жылFы 26 шшдедеп N° 859 каулысымен бекiтiлген // «Зац» ДК. (9.2.2013)

2. Нормы летной годности гражданских воздушных судов Республики Казахстан: Утверждены постановлением Правительства Республики Казахстан от 26 июля 2011 года № 859 // БД «Закон». (9.2.2013).

3. www.dni.ru. (9.2.2013)

Мацалада азаматтъщ авиацияныц техникалъщ терминдерт цазац т1л1не аударудыц кейбгр аспектыер1 царастырылады.

Автордыц ойынша техникалыц терминдерд1 аудару ттдж элеуетпен цатар техникалыц бммд1 де цажет етед1. Техникалыц терминдер мен сез т1ркестер1н цате аудару техника цуралдарыныц цызметт тYсiнбеуге, техникалыц апаттар мен ацауларга алып келу1 mymkw.

ТYйiн сездер: азаматтыцавиация, салалыц ерекшелщ тжелей аудару, аудармашыныцмэртебеЫ.

В статье рассматриваются некоторые аспекты перевода на казахский язык технических терминов гражданской авиации.

По мнению автора, перевод технических терминов требует наряду с языковыми, технических знаний. Неправильный перевод технических терминов и словосочетаний могут привести к авариям и неисправностям.

Ключевые слова: гражданская авиация, отраслевая специфика, прямой перевод, статус переводчика.

This article discusses some aspects translation of Kazakh technical terms of civil aviation.

According to the author, the translation of technical terms require not only linguistic, technical knowledge. Wrong translation of technical terms and phrases can lead to accidents and malfunctions.

Кеywords: civil aviation, sectoral specification, direct translation, the status of the translator.

Н^рзада Маханбет^лы Примашев,

КР Зац шыгару институты Лингвистика орталыгыныц бас гылыми кызметкер^ з.г.к.

Азаматтык авиация саласынын техникалык терминдерi мен нормаларын аударудыц H^6ip аспектiлерi

Примашев Нурзада Маханбетович,

главный научный сотрудник Центра лингвистики Института законодательства РК, к.ю.н.

Некоторые аспекты перевода технических терминов и норм сферы гражданской авиации

Primashev Nurzada Makhanbetovich,

^ief research associate of of the Linguistic Center of the Institute of Legislation of the Republic of Kazakhstan, c.j.s.

Some aspects of translation of technical terms and rules of the civil aviation

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.