CC BY
5DEFENSE CONSCIOUSNESS OF YOUNG PEOPLE IN THE YEARS OF TAJIKISTAN INDEPENDENCE
Usmonov S.Kh.
The article focuses on defense in the minds of the youth of Tajikistan of years of independence as a defining factor of the individual position of the individual in relation to patriotism, humanism and national identity as a whole.
According to the author, the lack of appropriate circumstance for social development, which limits the interpretation of defensive consciousness within society such concepts as "masculine", "belligerence" and "individual defenses", promoted the use of defensive consciousness in nationalistic and chauvinistic purposes.
Key words: defense consciousness, national identity, masculinity, militancy, patriotism, humanism.
Сведения об авторе: Усмонов Сайфуллобек Ходжаевич - соискатель кафедры философии Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, тел.: (+992) 92 7782136, e-mail: nakunom71@mail. ru
Information about the author: Usmonov Saifullobek Khojaevich, researcher of Philosophy chair in Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, tel. (+992) 92 7782136, e-mail: nakunom71@mail. ru
РАВАНДХ,ОИ ГЛОБАЛИЗАТСИОНИ ВА САМТ^ОИ АСОСИИ ИНКИШОФИ ДАВЛАТ^ОИ МИЛЛИ
Солиев Б.Х.
Донишгоуи давлатии Дангара
Равандх,ои глобализатсионй ба нобаробарй ва мухолифати равандх,ои ичтимой ва сиёсй суръат бахшида, аз як тараф гузариши сифатии тамаддуни муосир, инкишофи вобастагии тарафайни мамлакат ва халкдо ва аз тарафи дигар мураккаб гардидани муносибатх,о дар асоси арзишх,ои миллй, динй ва фархднгй, зиёдшавии х,аракатх,ои чудоихох,ро ба миён овард. Мах,з дар асоси чунин дахлнамой заиф гардидани ягонагии суверенитети давлатй мушохдда карда мешавад.
Дар тадкикотх,ои гуногун кайд карда мешавад, ки ояндаи тартиботи нави чах,ониро мах,з глобализатсия муайян менамояд. Нисбати ин масъала акидах,о мухталиф чой доранд, ки аз хукмронии пурраи чах,он зери ливои тарх,и либералй-демократии Еарб то «дифференсиатсияи глобалй» ва «бархурди тамаддунх,о»-ро дар бар мегиранд. Раванду падидах,ои мавчуда, махсусан равандх,ои глобализатсионй боиси тагйироти назарраси сохтори сиёсии чах,он мегардад, ва мах,з дар асоси чунин дигагуних,о, ахдмияти мухдмро масъалаи омузиши накш ва макоми институти асосии сиёсй - давлат касб менамояд.
Тагйироти мухдмми накши давлат дар асоси равандх,ои глобализатсионй зери таъсири омилх,ои иктисодй ва ичтимой ба миён меояд. Дар чунин х,олат самти сиёсати давлати миллй бояд аз масъалах,ои инкишофи иктисодиёти дохилй ва таъмини ичтимой ба иштироки фаъол дар муборизаи ракобатнок дар бозорх,ои чах,онй равона карда шавад. Ин самт аз давлати миллй талаб менамояд, ки ба шароити инкишофи босуръати илмиву техникй мутобик гардад. Чунин мутобикгардй, албатта харочоти зиёди молиявй ва таъмини сатх,и баланди кобилияти илмии ах,олиро талаб менамояд. Сиёсати ичтимой-сиёсй дар шароити глобализатсия дар инкишофи фаъолияти миллй дар бозорх,ои беруна тачассум мегардад, ки ба ракобати озоди иктисодй таъсир мерасонад. Дар чунин х,олат гузариши як катор вазифах,ои давлати миллй оид ба танзим намудани сохди молиявй ба сатх,и фавкулмиллй ба миён меояд.
Умуман, кайд намудан зарур аст, ки нисбати тагйирёбии накш ва макоми давлати миллй дар шароити глобализатсия акидах,ои мухталиф чой доранд, ки шартан онх,оро
метавон ба ду гурух чудо намуд. Гурухи якуми чомеашиносон акида доранд, ки давлатхои миллй ба пуррагй бархам хурда, макоми худро ба куввахои фавкулмиллй месупоранд. Мухаккикони гурухи дуюм, ки дар асоси асару маколахои худ оиди миллат ва миллатгарой шухрати беандоза пайдо намудаанд, ба тарики назариявй имконияти чунин гузариши накши миллат ва давлати миллиро рад менамоянд. Онхо таъкид месозанд, ки дар фазои сиёсии муосир накш ва макоми давлати миллй боло меравад.
Мухаккикони гурухи якум ба чихатхои сиёсй ва фархангии глобализатсия диккат дода, кайд менамоянд, ки дар ченаки сиёсй глобализатсия хамон ходисаву падидахоро дарбар мегирад, ки сиёсати миллй ва суверенитетро махдуд месозанд. Хдмин тарик, тартиботи нави чахониро хамчун низоми ширкатхои бузурги гайримиллй ё созмонхои байналхалкии дар асоси бозори озод, харакати сармоя, саноат, технология ва кувваи корй амалкунанда, ки вазифахои зиёди давлатро аз худ кардаанд, баррасй менамоянд.
Дар натичаи равандхои глобализатсионй блокхои гуногуни сиёсй ва харбй, коалитсияхои гуруххои хукмрон, иттиходхои континенталй ва минтакавй, созмонхои байнидавлатй ва байналхалкй пайдо гардида, дар халли масъалахои мухталиф ширкат меварзанд ва чунин холат албатта боиси гузариши як катор вазифахои давлатхои миллй ба чунин созмонхо мегардад. Дар ин радиф метавон фаъолияти ширкатхои мухталифи транснатсионалиро махсусан кайд намуд, ки дар арсаи байналхалкй фаъолият намуда, хавасманди инкишофи равандхои глобализатсионй мебошанд, зеро чунин вазъият ба онхо имконият медихад, ки максадхои пешгузоштаро самаранок ба даст оранд. Равандхои глобализатсионй ва фаъолияти ин созмонхо аз якдигар вобаста мебошанд, зеро инкишофи глобализатсия барои амали созмонхо имконият фарохам меорад ва дар навбати худ аз фаъолияти ин созмонхо вобаста аст.
Хдмин тарик дар натичаи ташаккул ва инкишофи субъектхои нав дар арсаи байналхалкй ба пойдо гардидани низоми нави ичтимой-сиёсй оварда мерасонад. Низоми нави ичтимой-сиёсй ба шиддат гирифтани равандхои интегратсионй ва муттахидшавии давлатхо равона карда шудааст, ки дар он созмонхои байналхалкй хамчун кафили устувории низоми байналхалкии хочагидории амалкунанда баромад менамоянд. Кайд намудан зарур аст, ки равандхои глоблизатсионй ба мустахкам гардидани накши давлатхои миллй ва боло рафтани фаркияти байни онхо мусоидат менамояд. Кишвархои нисбатан пуркуввати саноатй ва иктисодй кушиш менамоянд, ки асосхои дохилии худро ба танзим дароранд, зеро мустахкам намудани давлати миллй воситаи асосии конеъ намудани манфиатхои иктисодй ба хисоб меравад.
Интегратсия ва демократикунонй дар дохили давлат ва дар муносибатхои байнидавлатй аз як тараф талаботи мухимтарини давлатхо ва миллатхо дар инкишофи ичтимой- иктисодй ва аз тарафи дигар сабаби махдудгардии доимии суверенитети давлатй ба хисоб меравад. Чунин холат дар асоси омилхои зерин ба миён меояд:
- заиф будани кобилияти давлат дар мустакилона таъмин намудани амният ва бехбудии иктисодии шахрвандон;
- пайдоиш ва пуршиддат гардидани проблемахои глобалй, ки халли умумисайёравии дастачамъиро талаб менамояд;
- боло рафтани ахамияти сиёсии хокимияти иктисодй ва иттилоотй, ки аз бисёр чихат зери назорати давлат набуда, ба доираи хукукии он ворид нестанд;
- боло рафтани микдор ва таъсири сиёсии созмонхои байналхалкй ва ширкатхои транснатсионалй, ки суверенитети давлат, махсусан дар сохаи иктисодиётро махдуд менамояд;
- васеъгардй ва бартарии хукуки инсон аз конунхои давлат;
- плюрализми хокимияти давлатй ва умуман хокимияти сиёсй аз руи принсипи таксимоти амудй ва уфукй.1
Дар чунин холат метавон кайд намуд, ки давлати миллй, ки аз чихати иктисодй ва сиёсй пуркувват аст, метавонад дар ракобати иктисодй ва сиёсии ширкат варзида,
1 Ниг.: Дзодзиев В. Проблемы становления демократического государства в России. М.: Ad Marginem, 1996. -С. 170.
17
тавонад то андозае манфиат ва талаботхои худро химоя созад. Лекин дар холате, ки агар давлати миллй аз чихати иктисодй заиф ва нотавон бошад, пас суверенитети худро аз даст медихад, зеро хатто дар халли масъалахои дохилии он созмонхои байналхалкй дахолат менамоянд ва онро мачбур месозанд, ки карорхои мухталифро кабул намояд. Кабул намудани чунин карорхо, пеш аз хама ба инкишофи арзишхои демократй равона карда шудаанд.
Дар асоси тахлили чихатхои сиёсии глобализатсия, кайд бояд намуд, ки дастовардхои демократия дар кишвархои сермиллат ва гуногундин ба мушкилихои зиёд оварда мерасонанд. Чунин мушкилихо ба кафомонии иктисодии давлатхои ру ба инкишоф мусоидат менамоянд. Дахолат ба хаёти сиёсии кишвархои кафомонда аз тарафи кишвархои инкишофёфта, ки манфиатхои мухталаифи геостратегиро пайгирй менамоянд, ноустувориро зиёдтар менамояд. Дар ин радиф, мавчудият ва амалй гардонидани барномахои нео-либералии азнавсозии сохтори иктисодй, дастгирии режимхои сиёсии муайян ва мочарохои динии кишвархои ру ба инкишофро метавон махсусан кайд намуд.2
Кайд намудан зарур аст, ки глобализатсия хамчун раванди доимй, кобилияти давлатро дар сатхи глобалй ё сатхи минтакавй махдуд месозад. Салохияти давлат ва кобилияти он нисбати муайян намудани такдири худ дар шароити имруза паст рафтааст. Коибилияти хокимияти давлатй дар халли мустакил ва озоди проблемахои мушаххас зери шубха гузошта шудааст. Давлат хамчун иштирокчии асосии байналхалкй ва барандаи суверенитет чои худро ба сохторхои фавкулмиллй додаст. «Давлат навъи мухимми актор дар сиёсати чахони бокй монда, аллакай накши бартариро надорад. Ахамияти муносибатхои транснатсионалй ба мукобили муносибатхои байнидавлатй боло рафтааст. Шаклхои транснатсионалии коммуникатсия назорати давлатро аз руи чараёнхои иттилоотй заиф намудаанд. Сармоягузории бевоситаи хоричй шаходати мавчудияти фаъоли ширкатхои транснатсионалй дар тамоми минтакахои чахон ба хисоб меравад. Суверенитет хамчун назорати ахолй дар худуди муайян, дар асоси имконияти таъсиррасонии беруна ба давлат барои халли доираи васеъи проблемахо аз хукуки инсон то хифзи мухити зист, зери шубха гузошта мешавад».3
Кайд бояд намуд, ки дигаргунихо дар сиёсати иктисодии байналхалкй катъиян интихоби сиёсатмадоронро махдуд намудааст ва ба тагйир додани сиёсат онхоро мачбур сохтанд. Чунин тагйиротхо нисбат ба талаботи дохилии иктисодиёти сиёсй афзалиятхоро ба сармоягузорони глобалй ва ширкатхои сайёр пешниход менамояд.4 Дар асоси ходисаву падидахои солхои охир метавон чунин нуктаи назарро дастгирй намуд. Зеро кисми зиёди давлатхои миллй барои чалб намудани сармоягузории хоричй ва дастгирии инкишофи иктисодиёт сиёсати худро тагйир додаанд ва дар бисёр холатхо тагйироту иловахо ба конунгузории миллй ба фоидаи субъектхои фавкулмиллй ва траснатсионалй амалй гардидаанд. Хдмин тарик, на заифгардии давлат, балки тагйироти вазифахои давлат ба миён меояд. Давлат дар мутобикгардонии системаи истехсолоти миллй ба талаботи ракобати байналхалкй накши пешбарандаро ишгол менамояд. Дар натичаи чунин амал «хукумат на танхо мавкеъи худро дар чомеа ва иктисодиёти миллй»,5 балки «кобилияти таъсиррасонй ба ходисаву вокеъаро» аз даст медихад. Давлат маънии сиёсии худро нигох медорад, лекин аз нуктаи назари иктисодй мавкеъи худро аз даст медихад. Зери таъсири як катор омилхо давлат ба ногузирии азбайнравии сархадоти иктисодй мутеъ мегардад. Гузариш «ба иктисодиёти бидуни сархадот давлатхои миллиро ба номутобикатй ва нотавонй оварда мерасонад».6
2 Ниг.: Манн М. Глобализация и 11 сентября (реферат) // Социологическое обозрение. 2002. Том 2. № 1. -С. 33.
3 Ниг.: Политическая наука: новые направления / под.ред. Р. Гудина, Х.Д. Клингеманна; пер. с анг. -М., 1999. -С. 438.
4 Ниг.: Linda Weiss, ed., Introduction: Bringing the State Back In, // In States in the Global Economy. Cambridge: Cambridge University Press. 2003. -P. 3.
5 Susan Strange, The Retreat of the States: The diffusion of Power in the world Economy, Cambridge: Cambridge University Press. 2003. -P. 3
6 Kenichi Ohmae, The end of the Nation States. New York: Free Press. 1995.
Бо ба итмом расидани «чанги сард» ва ташаккули иктисодиёти глобалй сархадоти иттифокхо ва давлатхои миллй халалдор гардиданд. Давлатхои миллй дар иктисодиёти глобалй танхо баъзе вазифа ва таъиноти худро ичро менамуданду халос. То ин давра давлатхои миллй омили самараноки бунёди неъматхои чахонй баромад менамуданд, лекин дар шароити имруза иштироки онхо дар таксимнамоии ин боигарй на он кадар самаранок аст. Онхо наметавонанд сатхи мубодилаи арзро назорат намуда, арзхои худро химоя намоянд. Дар чунин холат ба раванд ва падидахое, ки аз онхо вобаста нест тобеъ мегардиданд. Кдйд намудан зарур аст, ки вазифахои давлат дар шароити глобализатсия тагйири шакл менамояд. Давлат кисман вазифахои пешинаи танзими хаёти иктисодиро аз даст медихад, лекин назорати худуд ва ахолиро нигох медорад. Аммо дар чунин холат саволе пайдо мегардад, ки чи тавр давлат худуд ва ахолиро назорат менамояд, агар натавонад сохаи иктисодиро ба пуррагй танзим намояд? Албатта чунин вазъият нишон медихад, ки идоранамой ва назорати давлатй бесамар гардидааст.
Аз тарафи дигар бошад, тарафдорони давлат-марказй бо боварй таъкид менамоянд, ки давлат дар маркази низоми байналхалкй карор дорад ва хамчун иштирокчии асосии халли масъалахои глобалй ва минтакавй баромад менамояд. Дар вокеъ идомаи тартиботи давлат-марказии чахонй махсули геополитика, васеъгардии иктисодй, халли сиёсй дар давраи баъди «чанги сард» аз тарафи як катор давлатхои пуркувват ба хисоб мерафт.
Давлат ба сохтори сиёсй ва иктисодии баъди чанги дуюми чахон ташаккулёфта мувофик мегардад. Бунёди Созишномаи умумии тариф ва савдо, ки Созмони чахонии савдо гардид, сиёсати иктисодй ва геополитикии Амрикоро тачассум менамояд.
«Давлат тагйир меёбад, лекин ба пуррагй аз байн намераванд. Суверенитети давлатй халалдор гардидааст. Х,укумат то андозае заиф гардидааст, лекин метавонад карорхои муайянро амалй созанд».7 Чунин вазъиятро метавон хамчун кисми инкишофи тулонии низоми давлатй баррасй намуд, ки тарики он дастрасии давлат дар як катор сохахо зиёд гардида, дар сохахои дигар ночиз мегардад.8
Метавон як катор чихатхои махсусро кайд намуд, ки тагйироти накши давлатро дар арсаи байналхалкй таъкид менамоянд. Иштирокчиёни фавкулмиллй ва транснатсионалй дар вокеъ дарои захирахое мебошанд, ки аз кисми зиёди давлатхои миллии алохида зиёд аст. Махз аз хамин хотир чунин иштирокчиён барои боз хам зиёд намудани даромади худ бевосита ба давлат таъсир мерасонанд. Кисми зиёди равандхо дар мамлакатхои алохида, пеш аз хама дар сохаи иктисодиёт, аз тарафи ин иштирокчиён танзим карда мешавад. Аз хамин хотир суверенитети кишвархои алохидаи ру ба инкишоф, аз он чумла суверенитети иктисодй хусусияти сохтаро касб менамояд. Чунин вазъият ба пайдоиши масъалахои мухталиф оварда мерасонад, ки яке аз онхоро метавон бухрони иктисодии солхои 1997-1998 номид.
Хдмин тарик, метавон мавкеъи мухаккиконро нисбати равандхои глобализатсионй ва ояндаи давлатхои миллй ба гуруххои алохида чудо намуд.
Якум, глобализатсия ин раванд ва вазъиятест, ки бо мавчудияти миллат ва давлати миллй номувофик аст. Он ба бартараф намудани умумиятхои миллй равона карда шудааст. Дар ин радиф мухаккикон пешниход менамоянд, ки глобализатсия заминахои набаробарии субъектхои хаёти сиёсй ва мочарохои энтикиро ба миён меорад. Он маданияти тахчоии миллиро бекадр намуда, ба чои он фарханги «сеюм»-гибридиро бунёд месозад.9
Мухолифони ин акида бошанд, пешниход месозанд, ки дар чунин мавкеъ омилхои иктисодиву молиявй, сиёсй ва ичтимоиву фархангй омехта карда мешаванд. Еасби давлатхо ва ширкатхои транснатсионалй хамчун глобализатсия баррасй карда
7 James N. Rosenau, Along the domestic-Foreign Frontier: Exploring Governance in a Turbulent World. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 1997, -P. 4.
8 Ниг.: Stephen D. Krasner, "Sovereignty", Foreign policy 122 (January -February)-P. 24.
9 Тезисы докладов и выступлений на II Всероссийском социологическом конгрессе. -М., 2003. -С. 652.
мешаванд. Ощо пeшниxод месозанд, ки даp асоси глобализатсияи иктисодй, сиёсй, фаpxангй ва ичтимой ташаккyл ва инкишофи xаёти миллй ба миён меояд. То OFOЗи pаванди глобализатсионй даp кишваpxои алоxида чунин заминаxо чой надоштанд. Саpмоя, тачxизот, илм, талиба ва намyнаи фаpxангй аз cаpxадоти миллии давлатxои Авpyпо бepyн омада, ба pавандxои миллии давлатxои алоxида, ки даp xyдyди онxо ^pñ шyдаанд, такони пypзype додаанд. Глобализатсия на тащо бе бyнёди аpзишxои нав Fайpиимкон аст, балки он болоpавии худшиносии миллии халкxоpо талаб менамояд. Ба глобализатсия чаxонй миллатxои зиёде cаxми хyдpо мeгyзоpанд.
Нисбати ин мавкеъ кайд намyдан заpyp аст, ки на xама давлатxои миллй KOдиpанд, xамчyн cyбъeкти глобализатсия баpомад намоянд. Яъне, кишваpxои алоxидаи py ба инкишоф, ки аз ч^ати иктисодиву ичтимой даp cатxи паст ^pOp доpанд, xамчyн объекти глобализатсия баpомад менамоянд. Чунин кишваpxои асосан даp пepeфepияи мyноcибатxои байналхалкй каpоp доpанд ва даp pавандxои глобализатсионй cаxмe гузошта наметавонанд.
Дуюм, давлатxои миллй баpxам мeхypанд ва аз cаxнаи таъpихй бepyн мeгаpданд. Зepо кyдpати шиpкатxои тpанcнатcионалй аз кобилияти як катоp давлатxои миллй зиёд гаpдидааcт. Глобализатсия cyвepeнитeти воxидxои давлатиpо, ки даp фазои амали он каpоp доpанд, вайpон месозад. Mоxияти pаванди глобализатсия ба вайpоннамоии cyвepeнитeт даp як давлат pавона каpда шудааст.10
Лекин, тачpибаи таъpихй нишон мeдиxад, ки даp OFOЗи давpаи мycтамликадоpй ва тpанcнатcионалй, на тащо давлатxои хypд ва миёна, балки давлатxои калон аз шабакаxои вобастагии иктисодй, молиявй ва сиёсии «давлатxои бyзypг», ки даp мyноcибатxои чаxонй xyкмpон буданд ва cyвepeнитeти давлатиpо ба инобат намeгиpифтанд, даp xаpоc буданд. Баъдтаp бошад, pаванди якчояи бунёди давлатxои миллй OFOЗ гаpдид ва имpyз баpои xимояи cyвepeнитeти онxо шаpоити хуби байналхалкй ба миён омадааст.
Нисбати чунин баxc кайд намудан лозим меояд, ки cyвepeнитeти имpyзаи давлатxои миллй то андозае зepи хатаp ^pOp доpад. 3epO даp асоси инкишофи cyбъeктxои тpанcнатcионалй мавкеъи давлати миллй заиф гаpдидааcт ва вазифаи он даp аpcаи байналхалкй таFЙиpи шакл намудааст. Myкоиcа намудани шаpоити имpyза ба тачpибаи гузашта номувофик мeгаpдад, зepо шаpоит ва вазъияти ин ду давpа аз pyи хусусият ва истифодаи мeтодxои гуногуни тобеънамой фаpк Доpад.
Tаpафи дигаpи pавандxои глобализатсионй ва пайдоиши макомотxои фавкулмиллии xокимият - ceпаpатизми этникй, пypкyвват гаpдидани xокимият даp маxалxо шаxодати маxдyдгаpдии cyвepeнитeти дохилй мeгаpдад. Хдмин таpик, тадкикотчиёни pавандxои глобализатсионй оиди инте^ат^я ва дeзинтeгpатcия кайд менамоянд, ки якдигаppо pад менамоянд. Ин ду pаванд, албатта ба нигоxдоpии пpинcипxои cyвepeнитeт мусоидат намекунанд.
Илова баp ин xодиcаxои охиpини cатxи байналхалкй нишон доданд, ки давлат нишонаи асосии худ - монополияи истифодаи конунии зypиpо баpои паxннамой ва тасдики идеологияи ягона аз даст додааст. Даp чунин xолат баpтаpй ба xyкyки онсон дода мешавад, ки чомеаи чаxонй даp биcёp xолатxо аз манфиатxои давлатй боло мeшyмоpад. Давлат кабилият надоpад, ки ба талаботxои аз pавандxои глобализатсионй бамиёномада чавоб гуяд. Аз xамин хотиp давлат мачбyp гаpдидааcт, ки мyноcибатxои xокимиятиpо даp чомеа аз нав бунёд намояд.
Mаcъалаи cyвepeнитeти давлат даp давpаи глобализатсия xалли ягонаpо надоpад, зepо даp кишваpxои алоxида аз таpафи чомеа ба таpики манфй кабул каpда мешавад. Лекин кайд намудан заpyp аст, ки даp асоси тачpибаи мусбии xамкоpии давлатxо даp cоxаи xаёти чамъиятй-сиёсй таъcиppаcонии таpафайн боз xам кавитаp мeгаpдад.
Умуман, саволе ба миён меояд, ки глобализатсия ба кишваpxо имкониятxои нав мeоpад ё баpъакc боиси пайдоиши таxдид ва хатаpи нав мeгаpдад? Mавкeъи ягонаpо
10 Населения и глобализация. -M., 2002. -С. 158.
ишгол намудан нисбати ин масъала амалан номумкин аст, зеро натичах,ои мусбй ва манфии глобализатсия доимо тагйир меёбанд. Глобализатсия падидаи объективй ва ногузири муосирро пешних,од менамояд, ки бо воситаи сиёсати иктисодй метавон суръати онро суст намуд, лекин нигох, доштан ё мавкуф гузоштани он номумкин аст.
Солх,ои охир оид ба натичах,ои манфии глобализатсия акидах,ои мухталиф пешних,од гардидаанд. Яке аз натичах,ои манфии глобализатсия бунёди чомеаи глобалй - «низоми чах,онй» ба хисоб меравад, ки маркази онро кишварх,ои нисбатан инкишофёфта ишгол намуда, кишварх,ои на он кадар тараккикардаро, ки переферия ва нимпереферияро ташкил менамоянд, истисмор месозанд.11 Чунин х,олат, пеш аз хама, ба бунёди бозори чахонй равона карда шудааст ва иктисодиёти ба тарики глобалй амалкунанда асосхои иктисоди миллиро вайрон месозад. Зеро сиёсати глобализатсия ба бартарафнамоии махдудиятх,ои миллй-давлатии пахншавии капитализм ва бозори озод равона карда шудааст. Иктисодиёти глобалй - ин иктисодиётест, ки кодир аст дар тартиби замони вокеъй ва хдчми тамоми сайёра амал намояд.12 Амалнамоии иктисодиёт дар чунин тартибот вобастагии кишвархои ру ба инкишофро аз бозори чахонй ба миён овард.
Адабиёт:
1. Дзодзиев В. Проблемы становления демократического государства в России. М.: Ad Marginem, 1996.
2. Кастельс М. Информационная эпоха: экономика, общества и культура / М. - 2000.
3. Манн М. Глобализация и 11 сентября (реферат) // Социологическое обозрение.
2002. Том 2. № 1.
4. Населения и глобализация. - М., 2002.
5. Политическая наука: новые направления / под.ред. Р. Гудина, Х.Д. Клингеманна; пер. с анг. -М., 1999.
6. Linda Weiss, ed., Introduction: Bringing the State Back In, // In States in the Global Economy. Cambridge: Cambridge University Press. 2003.
7. Susan Strange, The Retreat of the States: The diffusion of Power in the world Economy, Cambridge: Cambridge University Press. 2003.
8. Kenichi Ohmae, The end of the Nation States. New York: Free Press. 1995.
9. James N. Rosenau, Along the domestic-Foreign Frontier: Exploring Governance in a Turbulent World. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 1997.
10. Stephen D. Krasner, "Sovereignty", Foreign policy 122 (January -February) Тезисы докладов и выступлений на II Всероссийском социологическом конгрессе. -М.,
2003.
11. Wallerstein I. The modern world system / I. Wallerstein // Social Theory: The Multicultural and classic readings/ - Boulder (Col.): West view Press? 1993.
ГЛОБАЛИЗАЦИОННЫЕ ПРОЦЕССЫ И ОСНОВНЫЕ ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ
НАЦИОНАЛЬНЫХ ГОСУДАРСТВ
Солиев Б.Х.
В этой статье автор рассматривает основные тенденции развития национальных государств в эпоху глобализации. Развитие глобализации обеспечивается на основе формирования и развития различных международных субъектов и транснациональных корпараций. На основе глобализационных процессов национальные государства потеряют часть своих функций, и эти функции переходят к различным международным и региональным организациям. Автор считает, что национальные государства, со слабо развитым политическим и экономическим положением, в нынешных условиях не
11 Ниг.: Wallerstein I. The modern world system / I. Wallerstein // Social Theory: The Multicultural and classic readings/ -Boulder (Col.): West view Press? 1993. P. 688.
12 Ниг.: Кастельс М. Информационная эпоха: экономика, общества и культура / М. Кастелье. -М.: ГУ ВШЭ, 2000. -С. 105.
21
в состоянии решить свои внутренние проблемы и обращаются к международным организациям, что приводит к потерию их функций.
Ключевые слова: глобализация, национальное государство, региональные организации, международные организации, тенденция.
GLOBALIZATION PROCESSES AND THE TENDENCIES OF DEVELOPMENT
OF THE NATIONAL STATES
Soliev B. Kh.
In this article the author examines the basic tendencies of development of the national states in epoch of globalization. The development of globalization is provided on the base of formation and development of the various international subjects and transnational corporations. On the base of globalization the national states will lose a part of the functions, and these functions pass to various international and regional organizations. The author considers that the national states with poor political and economic life, in modern conditions, are not in a condition to solve internal problems, so address them to the international formations, which will result of loosing of their functions.
Key words: globalization, national state, regional organizations, international organizations, tendency.
Сведения об авторе: Солиев Боймахмад Холович - зав. кафедрой политологии и философии Дангаринского государственного университета, тел.: (+992) 93- 594-16-81, email: [email protected]
Information about the author: Soliev Boimahmad Kholovich, Head of Political science and Philosophy chair in Dangara State University, tel. (+992) 93- 594-16-81, e-mail: [email protected]
ЧДХ,ОНИШАВИ ХДМЧУН ОМИЛИ КАМБИЗОАТИИ ЧОМЕА
%акимов Рацаб Муродович
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон номи Садриддин Айни
Чдхонишавй ва камбизоатй яке аз масъалахои асосии замони муосир ба шумор мераванд ва дар чомеаи муосири точик ин падидахо накши худро доро мебошанд. Дам камбизоатй ва хам чахонишавй солхои зиёдест, ки диккати тадкикотчиёни бахшхои сиёсатшиносй, иктисодй, ичтимой ва гайрахоро ба худ чалб намудаанд.
Аз ин лихоз, дар ибтидо моро лозим меояд, ки оиди падидахои мазкур чахонишавй (глобализатсия) ва камбизоатй (пауперизм) пайгир бошем ва то кадом сатх онхо бо хамдигар умумият ва фаркиятхо доранд, аз нигохи илми онхоро баррасй намоем.
Бояд таъкид намоем, ки кисме аз тахкикотчиён чахонишавиро бо мафхуми «тамаддун» хаммаъно медонанд ва хусусиятхои як хелагии онхоро таъкид мекунанд.1 Тадкикотчиёни мафхуми камбизоатй низ онро ба маданият алокаманд медонанд ва исбот кардани мешаванд, ки табакаи камбизоатон дорои маданияти муайяни худ мебошанд, ки аз маданияти дигар табакахои чомеъа ба кулли фарк карда меистад.2 Одатан зери мафхуми камбизоатй мухточии доимо афзояндаи ахолй, ки бо имкониятхои махдуди дарёфти чои кори доими ва сатхи пастй маош вобастаро медонанд, ки дар натичаи он гуруснагй, пастшавии кувваи чисмонй, аклонй, нарасидани сару либос, пояфзол, шароити доимии манзили зист, зиёдшавии касалихои гуногун ва гайрахо фахмида мешаванд.
1 Удовкин С. Л. Глобализация: семиотические подходы., с. 2.
2 Мертон Р. К. Социальная теория и социальная структура\\ Социологические исследования. 1992. с.118 - 119, 120 - 121.
22
