CC BY
38Cilt: 4,Sayi: 1, 2021
Vol: 4, Issue: 1, 2021
Sayfa — Page: 96-115
E-ISSN: 2667-4262
iThenticate*
jL Professional Plagiarism Prevention
"GiBi" SOYLEM BELiRLEYiCiSiNIN TURK^E KONU§MA DiLiNDEKl 1§LEVSEL
KULLANIMLARI
THE FUNCTIONAL USES OF THE DISCOURSE MARKER "LIKE" IN TURKISH SPEECH
Ay§e ALTIPARMAK*
MAKALE BlLGlSt ÔZET
£§>| Geli$: 17.03.2021 s/ Kabul: 12.05.2021 Bu çaliçmada Tûrkçedeki "gibi" sôzcûfuniin bir sôylem belirleyici olarak i§levsel kullanimlarmin ya§, cinsiyet ve konugma durumu degiçkenlerinden etkilenip etkilenmedigi incelenmiçtir. Ya§ degiçkeninin etkisini incelemek tizere anadili Tiirkçe olan konugmacilarin yer aldigi dôrt farkli ya§ grubu (4-8, 18-23, 33-50, 50 ve uzeri) olu§turulmu§tur. Çaliçmada 84 katihmci yer almiçtir. Cinsiyet dagilimi her ya? grubu içinde e§it olacak §ekilde planlanmi§tir. Turn katilimcilarla iki farkli konujma durumunda (hazirlikh/hazirliksiz) gerçekleçtirilen ve en az 300 sôzcûkten oluçan yuz yuze gôriiçmeler kaydedilmiç ve çevriyaziya dônùçtilrulmuçtur. Ara§tirmanin sonunda "gibi" sôylem belirleyicisinin Turkçe konuçma dilinde yedi farkli içlevde kullanildigi ve "konu§ma esnasmda ônceden verilen eski bir bilgiyi tekrarlama veya bu bilgiye vurgu yapma" içlevinin en yaygm olarak 50 ve uzeri ya§ grubunda gôzlemlendigi gôriilmuçtur. Cinsiyet degiçkenine iliçkin olarak, hazirlikh konuçma durumunda kadmlarin "gibi" sôylem belirleyicisini "açiklama yapma/ôrnekleme veya açiklama/ôrnek isteme" iglevinde erkeklere kiyasla daha siklikla kullandiklari gôzlemlenmiçtir. Konuçma durumu degigkeninin konuçmacilarm "gibi"nin içlevsel kullanim tercihlerini etkilemedigi gôrUlmUçtûr.
Anahtar Kelimeler: Edimbilim, soylem belirleyiciler, Tiirkfe konu$ma dili, gibi.
Ara$tirma Makalesi
ARTICLE INFO ABSTRACT
Received: 17.03.2021 %/ Accepted: 12.05.2021 This study analyzes whether the functional uses of the discourse marker gibi "like" in Turkish are affected by the variables of age, gender, and speech situation. Four different age groups (4-8, 18-23, 33-50, 50 and over) were comprised of the speakers whose native language was Turkish to examine the effect of the age variable. 84 participants took part in the study. Gender distribution was equal in each age group. Face-to-face interviews with at
Keywords: Pragmatics, discourse markers, Turkish speech, gM. least 300 words were conducted in two different speech situations (planned/spontaneous). The interviews were recorded and transcribed. As a result, gibi "like" as a discourse marker was used in seven different functions in Turkish speech. The function of "focusing to/ repeating what had already been said" was observed the most commonly in the age group of 50 and over in the spontaneous speech situation. Regarding the gender variable, in the planned speech situation, females used the discourse marker gibi "like" more frequently than men in the function of "explaining/exemplifying". The speech situation variable did not affect the preferences of the speakers regarding the functional uses of gibi "like".
Research Article
* Dr. Ogr. Uyesi, Milli Savunma Universitesi, Hava Harp Okulu, Yabanci Diller Boltlmtl, Istanbul / Turkiye, E-mail:
ayseterzialtiparmakfft'yahoo.com.
ORCID https://orcid.org/0000-0002-1803-292X.
Bu makaleyi §u çekilde kaynak gôsterebilirsiniz / To cite this article (APA):
Altiparmak, Ay§e (2021). " 'Gibi' Sôylem Belirleyicisinin Tiirkçe Konu§ma Dilindeki Îjlevsel Kullanimlari". Uluslararasi Dil, EdebiyatveKulturAra§tirmalariDergisi(UDEKAD), 4 (1): 96-115. DOI: http://dx.doi.org/10.37999/udekad.898791.
Extended Abstract
Discourse markers are very common in spontaneous speech. Although discourse markers are seen by some researchers as structures that do not have any propositional content and only serve to fill the gaps in an utterance, they fulfill many different pragmatic functions. The most basic criterion agreed by the researchers in distinguishing the grammatical functions of a word from its functional uses at the discourse level is that when the word is removed from the utterance, the semantic content and the syntactic structure of the utterance remain intact. The identification of various functions of gibi "like" as a discourse marker may sometimes be problematic for researchers and prevent them from reaching comprehensive judgments mainly due to some reasons, such as its having many different syntactic functions, the problems in determining whether gibi "like" contributes to the propositional content and the fact that when gibi "like" is removed from the utterance, although the syntactic structure is not affected, the semantic content could change. However, in line with the data obtained in this study, the functions of the word gibi "like" in Turkish can be basically categorized into two groups.
• Gibi "like" as a preposition or an adverb
• Gibi "like" as a discourse marker
There are many studies analyzing gibi "like" as a discourse marker in English. Some recent studies focus
especially on the increase in the frequency of use of gibi "like" among young people. In particular, different from its traditional functions, the innovative use of gibi olmak "be like" for quoting has attracted the attention of many researchers. In this study, the influence of three different variables [speaker's age, and gender, and speech condition (planned/ spontaneous)] on the frequency and different functional uses of the discourse marker gibi "like" in Turkish speech was analyzed.
Gibi "like" as a discourse marker fulfilled seven different functions in Turkish speech in the current data, which are "emphasizing the old or repeated information", "giving approximate numbers or quantity", "explaining/exemplifying or requesting explanation/ exemplification", "quoting other people's or the speaker's own ideas and feelings", "serving as a filler during planning problems in speech", "indicating doubt, suspect or uncertainty" and "directing focus on the shared information between the speaker and the listener". Among these functions, its function of explaining/exemplifying or requesting explanation/exemplification was the most common both in planned and spontaneous speech conditions.
The analyses regarding the influence of age variable on the functional uses of gibi "like" showed that boys in the 4-8 age group in the current study did not use the word gibi "like" as a discourse marker at all, 18-23-year-old participants never used gibi "like" in the function of "quoting other people's or the speaker's own ideas and feelings", and the function of "emphasizing the old or repeated information" is most commonly observed in the
age group of over 50. As for the influence of the gender variable, discourse markers are generally seen as a characteristic of female speech in the literature and it is partly true for the current study as well, but more research analyzing this issue is required, especially in understudied languages like Turkish. Finally, it was observed that the speech condition variable did not have a significant effect on the frequency and functional preferences of the DM gibi "like" in Turkish speech. Further research that will examine the functional uses of various discourse markers in the first and the second language of the speakers in different speech conditions will make it possible to reach more comprehensive and valid data on this subject.
Giri§
Soylem belirleyiciler bazi ara§tirmacilar tarafindan sozcuksel anlama sahip olmayan onun yerine edimbilimsel bir anlami olan yapilar olarak du§iinulse de (Erman 1986: 131; Brinton 1996: 35; Erman; 2001: 1339;), ozellikle anlik konu§mada 50k yaygin olarak gozlemlenmektedirler. Bazi sozcuk ve ifadelerin Qe§itli sebeplerle yillar boyunca olumsuz 9agri§imlarla etiketlendigini vurgulayan Ostman (1982: 27), bu durumun soylem belirleyiciler ifin de geferli oldugunu ve "i§te" (you know), "sanirim" (I guess), "yani" (I mean) ve "gibi"
(like) soylem belirleyicilerinin anlik konu§mada daha sik, yazi dilinde ise ger?ekte oldugundan daha az siklikla gozlemlenmesinin ve bu yapilarin bilingli olarak kullamlmamaya Qali§ilmasinm altinda da bu nedenin oldugunu ifade etmektedir. Soylem belirleyicilerin sóylemde planlama sürecinin bir yansimasi olarak ortaya Qiktigini ve kullannn amaflanndan bir tanesinin konu§ma sirasini kaybetmemek oldugunu vurgulayan Óstman'a (1982: 152) gore soylem belirleyiciler i§levsel olarak etkile§imsel ve tutumsal olmak üzere iki farkli gorevi yerine getirmektedir. Etkile§imsel i§levler dogasi geregi grup kimligi belirleyici olmak gibi toplumbilimsel olabilmektedirler veya bu i§levler soylem düzeyinde i§levsellik kazanarak devam etmekte oían etkile§ime ili§kin onemli ipuflari vermektedirler.
Soylem belirleyicilerin i§levsel kullanimlanyla ili§kili olarak, Schiffrin (2005) dilbilgiselle§menin daha iyi anla§ilabilmesinde kar§ila§tirmali Qali§malarin onemini belirtmekte ve bu kapsamda Fleischman'in (1999) "gibi" (íngilizcede "like") soylem belirleyicisinin 10 farkli dilde kar§iligi oían ifadeler üzerinde yaptigi fali^masinda elde edilen "gibi" soylem belirleyicisinin soylemsel/edimbilimsel 9e§itli i§levlerinin (odaklamak, simrlamak gibi) diger dillerde de gózlemlendigi bulgusuna i§aret ederek "gibi" soylem belirleyicisinin diger dillerdeki kar§iligi oían sozcüklerin aym kokeni ya da tek bir sózcüksel/anlamsal kaynagi payla§mamalanna ragmen benzer i§levleri gerfekle^tirmek ifin ge9tikleri süreflerin dikkat gekici §ekilde benzer oldugunu ifade etmektedir (Fleischman 1999'dan aktaran Schiffrin 2005: 64).
íngilizce'de "like" (Tr. gibi) soylem belirleyicisinin i§levsel kullammlarina ili§kin olarak Andersen (2001: 227), "gibi"nin zaman zaman planlama zorluklarina i§aret eden bir bo§luk doldurucu dolu durak olarak kullamlabildigi tezine kar§i gikmamakta ve "gibi"nin edimbilimsel i§levlerini Sperber ve Wilson'in (1986/1995) Alaka Kurami (Relevance Theory) kapsaminda §u §ekilde siralamaktadir:
• "Gibi"nin konu§mayi detaylardan arindirarak daha esnek hale getirme (loosening) ve zenginle§tirme (enrichment) süre9lerindeki i§levsel rolü (Tam rakami sóylemek yerine yakla§ik rakami sóylemek órneginde oldugu gibi yakla§ik veya benzer olarak anlamindaki kullanimlan veya tam tersi detay vererek belirsizlikleri gideren Í9erigi zenginle§tirici kullammlan)
• "Gibi"nin üstdilbilimsel kullammi [Konu§macimn kullanacagi ifadenin dinleyiciye uygunlugundan (ya§, ilgi alani, dilbilimsel hazirbulunu§luk, sozcük dagarcigi, vb.) emin olmadigi durumlarda hedef ifadeden once kullammi]
• "Gibi"nin a9iklayici kullammi [Aktarma i§levindeki "gibi olmak" (íng. be like)]
• "Gibi"nin tereddütsel/ifadeler arasindaki baglantiyi kuran bir ara9 olarak kullammi
• "Gibi"nin dogruluk-ko§ulluluk ve yordamsal düzgüleme Í9Ín kullammi (Andersen 2001:
227-264):
Bu i§levsel kullammlar haricinde Andersen (2001: 260), "gibi"nin bir onermenin dogrulugu üzerine etkisini incelemi§ ve bazi durumlarda "gibi" sozcügü ifadeden 9ikarildiginda onermenin dogrulugunun etkilenebildigini gózlemlemi§tir. "Gibi"nin soylem belirleyici olarak kullammim ilge9 ve belirte9 gorevindeki dilbilgisel bir birim oían "gibi"den ayirt etmede sorun te§kil eden bu durumu ise §u §ekilde orneklemektedir:
"a. Jonathan: How many sides did you, you wrote like four sides.
(Ka? tarafim yazdin? Dort tarafim yazmi§sin gibi.)
Lara: Yeah that's right.
(Evet, dogru.)
Jonathan: I've only got like, two [and three quarters].
(Bende iki [ve u? 9eyrek var gibi]."
"Gibi" 9ikanldiginda anlam degi§mekte ve onermenin dogrulugu bu durumdan a§agidaki §ekilde etkilenmektedir.
b. You wrote fow sides ... I've only got two and three quarters.
(Sen dort tarafim yazdin bende iki ve uq feyrek var.)
tngilizcedeki "like" (Tr. gibi) sozciigiine ili§kin olarak Mtiller (2005: 197) uq temel i§lev/i§lev grubunun ayirt edilmesi gerektigini vurgulamaktadir:
Soylem belirleyici olan "gibi"
• Aktarma i§levi olan "gibi"
• Eylem, ad, onad, ilgeg, belirteg, baglag olan "gibi" ve degi§mez sabit ifadelerde kullanilan "gibi" (sozlukselkullammlar)"
Turkfe'de "gibi" sozciigiine ili§kin koken ve siniflandirma 9ali§malarina bakildiginda ise, Ergin (2009: 371) "gibi" sozciigiinii benzerlik edatlari ba§ligi altinda ele almakta ve sozciigiin kip (kalip) sozcugiiniin kip-i iyelik §eklinden 9iktigini ve Azeri sahasinda kibi ve kimi §ekillerinde goriildiigiinii ifade etmektedir. Benzer §ekilde Hacieminoglu (2015: 41, 55) da, sozciigiin eski Tiirk9edeki kip "kalip, misal, ornek" soziine iyelik eki -i gelmek suretiyle te§ekkiil edildigini ve 9ekim edati olarak orta Tiirk9e devrinden itibaren kullanilmaya ba§lanan "gibi"nin Turk9enin her devrinde ve §ivesinde 90k yaygin olarak goriildiigiinii vurgulamaktadir.
"Gibi"nin Tiirk9edeki yaygin kullammina ili§kin olarak Korkmaz (2018: 36), son 9ekim edati olarak simflandirdigi "gibi"nin farkli kaynaklardan elde ettigi verilerle Karahanli ve Harezm Tiirk9elerinde, Codex Cumanicus'ta, Kitabii'l-idrak'te, Qagatay ve Ozbek leh9elerinde kibi; Karay, Kara9ay ve Kazak Tiirk9elerinde kibik<kibi+ok: at kibik; Kazak Tiirk9esinde syncdL hece kayna§masina ugr£imi§ kuk ve kuk, Eski Anadolu Tiirk9esinde bigi gibi; Azerbaycan Turk9esinde kimi: kanaka kimi; Anadolu agizlarinda gibi, kimi, kibi, kibin, kimin ve gimin bi9imlerinde kullanilabildigini ifade etmekte, Dogu Anadolu agizlarinda ise "gibi" sozciigiine muadil olarak teki sozciigiiniin kullanilabildigini belirtmektedir.
Korkmaz (2009: 503) ise, "gibi" sozciigunii hem durum bildirme zarflarindan benzerlik, tipkilik bildiren bir zarf olarak simflandirmi§ ve bu zarfin fiildeki olu§ ve kili§a benzerlik, gibilik ve yakinlik i§levi kattigini belirtmi? hem de "gibi" sozciigiinii azlik 9okluk zarflarindan sifatlara, sifat-fillere ve fillere e§itlik ^lam ve i§levi katan e§itlik gosteren zarflar i9ine de dahil etmi§tir. Korkmaz (2009:1067-1068) "gibi" sozciigiinii ayni zamanda ad kokenli bir edat olarak da siniflandirarak "gibi"nin 9oklukla kar§ila§tirmaya dayanan bir benzerlik ili§kisi kurdugunu,
öteki sifat-fiil eklerinden sonra gelen "gibi" edatinin daha çok gerçek olmayan, "-miçcesine" anlaminda farazi bir benzetme içlevi gördügünü, iyelik ekleri almi§ -DlkADUklu sifat-fiilin olumlu ve olumsuz biçimleri üzerine gelen gibi edatinin, cümlenin ilgili ögeleri arasinda benzerlikten çok yine kar§ila§tirmaya dayanan bir eçitlik ve denklik baglantisi kurdugunu ve -DIk/-DUk sifat-fiili ile birleçen "gibi" edatmin bazen de "o anda, hemen arkasindan, -ir ...-îrmaz" anlamlarinda "çabukluk" gösteren bir içlev yüklenerek cümledeki iki ayri oluçu ve kiliçi çabukluk iliçkisi ile birbirine bagladigini belirtmektedir.
Güncel Tûrkçe Sözlükte "gibi" sözcügü dilbilgisel bir birim olarak "ilgeç" ve "belirteç" olarak simflandirilmiç ve bu sözcügün ait oldugu sözcük türüyle iliçkili olarak içinde kullamldigi ifadeye kattigi anlamlar ise §u çekilde ôrneklenmiçtir:
1. îlgeç: -e benzer
"Bu göz alabildigine düzlük, sinsi bir bataklik gibidir." - Azra Erhat
2. Belirteç: o anda, tam o sirada, hemen arkasindan:
"Haben aldigi gibi yola çikti."
3. Belirteç: imiççesine, benzer biçimde
"Bu sade dekor, ölümün manzarasim ulvi bir tablo gibi gûzelleçtirmiçtir." - Orhan Seyfi Orhon
4. Belirteç: -e yakiçir biçimde
ïnsan gibi davrandi.
Tûrkçede "gibi" sözcügünün bir söylem belirleyici olarak ya da aktarma içlevinde kullamlip kullanilmadigim inceleyen bir çaliçma bulunmamaktadir. Ancak bu çaliçmada elde edilen veriler dogrultusunda "gibi" sözcügünün içlevleri temel olarak iki grupta toplanabilir:
• îlgeç ve belirteç olan "gibi"
• Söylem belirleyici olan "gibi"
Bu çaliçmada esas olarak "gibi" sözcügünün söylem belirleyici olarak içlevleri incelenecektir. Çaliçmanin bir sonraki bölümünde de aktarilacagi üzere, îngilizcede oldukça yaygin olarak kullanildigi gözlemlenen ve "gibi" sözcügünün ayn bir içlevi olarak degerlendirilen aktarma içlevi Tûrkçede çok yaygin olarak gözlemlenmediginden, bu çaliçmada aktarma içlevi "gibi"nin söylem belirleyici olarak içlevsel kullammlanndan bir tanesi olarak degerlendirilmiçtir.
"Gibi" söylem belirleyicisinin içlevsel kullanimlarina iliçkin alanyazinda yukaridaki çaliçmalar haricinde daha pek çok araçtirma bulunmaktadir1. Bu ara§tirmalarin çok büyük bir kismi ingilizcenin anadili veya ikinci dil olarak kullammi üzerine yapilmiç araçtirmalardir.
1 Meehan, Teresa (1991). "It's Like, 'What's Happening in the Evolution of Like?': A Theory of Grammaticalization" Kansas Working Papers in Linguistics, 16: 37-51, Andersen, Gisle (1998). "The pragmatic marker like from a relevance-toeoretic perspective." Discourse Markers: Descriptions and Theory. eds. Andreas Jucker-Yale Ziv. Philadelphia: John Benjamins. 147-170, Dailey-O'Ca^ Jennifer (2000). "The Sociolinguistic Distribution of and Attitudes toward Focuser Like and Quotative Like'. Journal of Sociolinguistics, 4 (1): 60-80,
"Like" (Tr. gibi) soylem belirleyicisinin anadil konu§macilari ve ikinci dildeki kullarnmlarina ili§kin yapilan kar§ila§tirmali bir 9ali§mada ise Fuller (2003a: 205-206), ikinci dil konu§macilarinin soylem belirleyicileri genel olarak anadil konu§macilarindan daha az siklikla kullandigini ve bu durumun "gibi" soylem belirleyicisinin yeni bilgiye odaklama i§levi i?in de ge?erli oldugunu belirtmektedir.
Ya§, Cinsiyet ve Konugma Durumu Degigkenleri Baglaminda "Gibi" Soylem Belirleyicisi
Ingilizcede "like" (Tr. gibi) sozciigiiniin ozellikle gen9ler arasinda kullamm sikligindaki arti§ina ili§kin pek 90k ara§tirma bulunmaktadir. Sozdizimsel ve edimbilimsel i§levlerindeki 9e§itlilik ve dagilimindaki yayginlik nedeniyle "gibi"nin olumsuz 9agri§imlarla amldigmi vurgulayan ve "gibi"nin i§levsel kullammlarini Londra gen9liginin konu§tugu tngilizce tizerinde inceleyen Andersen (2001: 221-224), "gibi"nin gen9 konu§malarda kullamm sikligimn yiiksekligi ve i§levsel kullanimlanndaki 9e§itliligi uzerinde Amerikan Ingilizcesinin etkisine i§aret etmektedir. "Like" (Tr. gibi) sozciigunun kullamm sikligina ili§kin bir diger ara§tirmada Jucker-Smith (1998: 183), Giiney Kaliforniyali gen9 yeti§kinlerden elde ettikleri verilerde "gibi" soylem belirleyicisinin 90k siklikla gozlemlendigini ve yabancilarla ger9ekle§tirilen kar§ilikli konu§malarda her 21 saniyede bir kez, arkada§lar arasinda ger9ekle§tirilen konu§malarda ise her 13 saniyede bir kez uretildigini belirtmektedirler. Benzer §ekilde Miiller (2005: 197) de ara§tirmasinda yer alan Amerikan tngilizcesi dogal konu§macisi olan iiniversite ogrencilerinin yariya yakimn konu§malarinda "gibi" sozciigunun en siklikla kullamlan 10 sozciikten birisi oldugunu belirtmektedir.
Gen9lerin "gibi" soylem belirleyicisini kullanimlari iizerine yukarida belirtilen 90k sayida ara§tirma di§inda farkli ya§ gruplarmin "gibi" soylem belirleyicisi kullanimlanna ili§kin kar§ila§tirmali ara§tirmalar da mevcuttur.
"Be like" (Tr. gibi olmak) soylem belirleyicisinin geleneksel i§levlerinden farkli olarak aktarma amaciyla yenilik9i bir bi9imde kullanimim, 20-24, 27-32 ve 38-72 ya§ gruplarindaki konu§macilann konu§malarinda inceleyen Blyth-Recktenwald vd. (1990: 219), bu i§levin en yaygin olarak 20-24 ya§ grubundaki katilimcilarm konu§malarinda gozlemlendigini, 38 ya§ ve tizeri katilimcilann konu§malarinda ise bu tiirden bir kullammin M9 goriilmedigini ortaya koymu§lardir. Bu yenilik9i kullamm iizerinde cinsiyet degi§keninin etkisine ili§kin olarak ise, kendi varsayimlanmn aksine erkek konu§macilarin "gibi olmak" soylem belirleyicisini kadin konu§macilara kiyasla daha fazla kullandiklanni gozlemlemi§lerdir.
Streeck, Jilrgen (2002). "Grammars, Words, and Embodied Meanings: On the Uses and Evolution of So and Like'. Journal of Communication, 52 (3): 581-96, Schleef, Erik (2004). "Gender, Power, Discipline, and Context: On the Sociolinguistic Variation of Okay, Right, Like, and You Know in English Academic Discourse'. Texas Linguistic Forum, 48: 177-86, Hellermann, John-Vergun, Andrea (2007). "Language Which is Not Taught: The Discourse Marker Use of Beginning Adult Learners of English". Journal of Pragmatics, 39: 157-179, Polat, Brittany (2011). "Investigating Acquisition of Discourse Markers through a Developmental Learner Corpus". Journal of Pragmatics, 43: 3745-3756, Cuenca, Maria-Josep-Marin, Maria-Josep (2012). "Discourse Markers and Modality in Spoken Catalan: The Case of (Es) Clar" Journal of Pragmatics, 44 (15): 2211-2225, Mark6, Alexandra-D^r, Csilla Ilona (2012). "Age-specific features of the use of discourse markers in Hungarian'. Jgzyk, Komunikacja, Informacja, 7: 61-78, Diskin, Chlo6 (2017). "The Use of the Discourse-Pragmatic Marker 'Like' by Native and Non-Native Speakers of English in Ireland'. Journal of Pragmatics, 120: 144-157.
Cinsiyetin "like" (Tr. gibi) soylem belirleyicisinin kullammina etkisini inceleyen ara§tirmalarin ?ogu kadinlarin "gibi" soylem belirleyicisini erkeklere kiyasla daha yaygin kullandiklarim gostermektedir. Crosby-Nyquist'in (1977) ara§tirma sonuflari da bu varsayimi dogrular niteliktedir. Romaine-Lange (1991: 228, 236, 255-256), "be like" (Tr. gibi olmak) soylem belirleyicisinin bu yenilik?i kullammimn gen? kadinlarda erkeklere kiyasla daha yaygin olarak gozlemlendigini ve "like" (Tr. gibi) sozciigtintin kullammindaki degi§ikligin yeni bir soylemsel i§levi dilbilgisel hale getirdigini ifade etmektedir.
Ferrara-Bell (1995: 275-276, 285) ise, bu yenilik?i kullanima ili§kin ya§ ve cinsiyet degi§keninin etkisini 1990, 1992 ve 1994 yillarinda kaydettikleri ti? farkli biitiince uzerinde 9ali§mi§lar ve eskiden kadinlarda daha yaygin gorulen bu yenilik^i i§levin kullammi uzerinde zaman i?erisinde konu§macimn cinsiyetinin etkisinin azalarak fark yaratmadigini ve bu i§levin asil olarak universite ya§lanndaki genglerin konu§malannda yaygin olarak gozlemlendigini, 1990 yilinda derledikleri biitiincede ise 40 ya§ iizeri konu§macilarin konu§malarmda bu i§levin hi? gozlemlenmedigini ifade etmi§lerdir. Andersen (2001: 288-289) de 9ali§masinda "gibi" soylem belirleyicisinin 17-19 ya§ arasi ge9 ergenlik donemindeki konu§macilarda 10-13 ve 1416 ya§ arasindaki konu§macilara kiyasla daha siklikla gozlemlendigini, yeti§kinlerde "gibi" soylem belirleyicisi kullammimn genflere kiyasla 90k 90k azaldigini ve 30 ya§ uzeri yeti§kinlerde ise olduk9a seyrek olarak gozlemlendigini ortaya koymu§tur. "Gibi"nin bir soylem belirleyici olarak kullaniminin ge9 ergenlik donemindeki kadin konu§macilarda erkeklere kiyasla daha sik oldugu gorulmu^tiir. Dailey-O'Cain'in (2000: 67) 9ali§masinda ise, 14-29 ya§ arasi gen9lerin aktarma i§levindeki "gibi" soylem belirleyicisini olduk9a yaygin olarak, 30-49 ya§ arasindaki katilimcilarm ise olduk9a seyrek olarak kullandiklari, 50 uzeri ya§ katilimcilarin ise "gibi"nin bu i§levini M9 kullanmadiklan gozlemlenmi§tir. Cinsiyet degi§kenine ili§kin olarak ise, "gibi" soylem belirleyicisinin yeni bilgiye odaklama ve aktarma i§levlerindeki kullaniminda kadin ve erkek konu§macilar arasinda istatistiksel olarak anlamli bir farklilik gozlemlenmemi§tir. Cinsiyet degi§keninin "be like" (Tr. gibi olmak) soylem belirleyicisinin kullanimi iizerindeki etkisini inceleyen bir diger ara§tirmada Tagliamonte-Hudson (1999: 159-161), Ingiliz kadin konu§macilarda "gibi olmak" soylem belirleyicisinin erkek konu§macilara kiyasla istatistiksel olarak anlamli ol9tide daha yaygin oldugunu ortaya koymu§lardir.
Ya§ ve cinsiyet degi§kenleri haricinde konu§ma durumu degi§keninin "like" (Tr. gibi) soylem belirleyicisinin kullanim sikligi ve i§levsel kullammlan iizerindeki etkisi de ara§tirmacilarin ilgisini 9ekmi§ bir konudur. "Gibi" soylem belirleyicisinin farkli konu§ma durumlanndaki kullanim sikligina ili§kin olarak Fuller (2003a: 205-206), "gibi" soylem belirleyicisinin anadil konu§macilari tarafindan yiiz ytize goru§melerde giinltik konu§ma durumuna kiyasla daha siklikla kullanildigini ve bu durumun yiiz ytize gorii§melerde konu§maci ve dinleyici gorevlerine iligkin ozelliklerden kaynaklandigini ortaya koymu§tur. "Gibi" soylem belirleyicisinin ikinci dil konu§macilan tarafindan da yiiz ytize goru§melerde giinluk konu§malara kiyasla bu 9ali§manin "1. Giri§" boliimunde de bahsedilen olumsuz 9agri§imlarindan dolayi daha az kullanildigi gozlemlenmi§tir.
Fuller (2003b: 23) de, 9e§itli soylem belirleyicilerini yukaridaki ara§tirmasina benzer §ekilde yiiz ytize gorti§meler ve gtinltik konu§malar olmak iizere iki farkli konu§ma durumunda
inceledigi ara§tirmasinda; "you know " (Tr. i§te) ve "like" (Tr. gibi) soylem belirleyicisinin her iki konu§ma durumunda da benzer siklikta iiretildigini gozlemlemi§ bu durumun ise "yeah" (Tr. tamam) ve "I mean" (Tr. yani) soylem belirleyicilerinin i§levlerinin daha evrensel oldugunun bir i§areti olarak yorumlami§tir.
Yukaridaki ara§tirmalardan yola fikan ve "like" (Tr. gibi) soylem belirleyicisinin ikinci dildeki (Ingilizce) kullamm sikligim simf ortamindaki tarti§malar ve sinif di§inda yapilan yiiz yiize goru§meler olmak iizere iki farkli konu§ma durumunda inceleyen Bu (2013: 37, 44, 48) ise, "gibi" soylem belirleyicisinin anadili Qince olan konu§macilarm Ingilizce konu§malannda anadili ingilizce olan konu§macilara kiyasla daha az gozlemlendigini ve yiiz yiize gorii§melerde katilimcilarin kendilerine sorulan sorulara belirgin bir §ekilde cevap verebilmek maksadiyla "gibi" soylem belirleyicisini yeni bilgiye odaklama i§levinde sinif i?i tarti§malara kiyasla daha siklikla kullanildigini ortaya koymu§tur. Bunun haricinde anadili £ince olan katilimcilardan bazilanmn Ingilizce konu§urken "gibi" soylem belirleyicisini heniiz hedef dile tarn hakim olmayan ikinci dil ogrenicisi olmanin yarattigi zorluklann iistesinden gelmek amaciyla da kullanabildikleri gozlemlenmi§tir.
Yukandaki ara§tirmalarda goriildiigu iizere soylem belirleyici "gibi"nin kullammi farkli dillerde 9e§itli yonleriyle gokga 9ali§ilmi§ bir konudur. Tiirk9ede "gibi" sozcugiiniin dilbilgisel kullammlarini inceleyen (Dalkili9 2015; Giindogdu 2019; Sev 2012; Van Schaaik, 1998) ve "gibi" bi9imbirimini i§levsel dilbilgisi 9er9evesinde 90k i§levlilik yoniiyle ele alan (Hirik 2017) 9ali§malar mevcuttur. Ancak Tiirk9ede soylem belirleyici olarak "gibi" sozciigiine odaklanan herhangi bir 9ali§maya ula§ilamami§tir. Bu durum bu 9ali§manin 9iki§ noktasi olmu§tur. Buna ilave olarak diger dillerde ve ozellikle Ingilizcede yapilan 9ali§malar "gibi" sozcugiiniin bir soylem belirleyici olarak kullanimlarimn ayirt edilmesinde diger soylem belirleyicilerden farkli olarak, "gibi" ifadeden 9ikarildiginda anlamsal ve sozdizimsel degi§iklikler ortaya 9ikmasina kar§in soylem belirleyici i§levlerinin bulunmasi gibi bazi sorun ve konulara i§aret etmektedirler (Meehan 1991: 43-46; Andersen 2001: 261-262). Bu anlamda Turk9e gibi az 9ali§ilan bir dilde yapilacak bir ara§tirma bu konudaki bilgimizi artiracak ve ileride yapilacak kar§ila§tirmali 9ali§malar i9in bir temel te§kil edecektir. Qali§manin sonunda §u sorulara cevap aranmaktadir:
(1) 4-8, 18-23, 33-50 ve 50 ve iizeri ya§ gruplarindaki konu§macilar "gibi" soylem belirleyicisini hangi i§levlerde kullanmaktadirlar?
(2) Tiirk9e konu§ma dilinde "gibi" soylem belirleyicisinin farkli i§levlerinin 4-8, 18-23, 33-50 ve 50 ve iizeri ya§ gruplarindaki konu§macilarin konu§malarindaki kullamm sikligi nedir?
(3) Cinsiyet degi§keninin "gibi" soylem belirleyicisinin farkli i§levlerinin kullamm sikligi iizerinde etkisi var midir?
(4) Hazirlikli ve hazirliksiz olmak iizere iki farkli konu§ma durumunda "gibi" soylem belirleyicisinin i§levlerinin kullamm sikligi arasinda farkliliklar gozlemlenmekte midir?
Yontem
Bu 9ali§ma ara§tirma ve yayin etigine uygun olarak hazirlanmi§tir. tli§kisel bir yontemin benimsendigi mevcut 9ali§mada "gibi" soylem belirleyicisin i§levsel kullammlarinin ya§, cinsiyet ve konu§ma durumu degi§kenlerinden hangi ol9iide etkilendigi ortaya koyulmaya
9ali§ilmaktadir. Bu kapsamda "gibi" sözcügünün farkli i§levsel kullammlarinin sikliklarina ili§kin niceliksel incelemelerin yaninda bu i§levsel kullanimlan daha detayli inceleyen niteliksel degerlendirmeler de yapilmi§tir.
Katilimcilar
Qali§mada 4-8, 18-23, 33-50 ve 50 ve üzeri ya§ gruplanndan 42'si kadin 42'si erkek olmak üzere toplam 84 katilimci yer almi§tir. Katilimcilar akici Türk9e konu§an ve herhangi bir saglik sorunu bulunmayan ki§ilerden segilmi? ve tüm katilimcilar 9ali§mada gönüllü olarak yer almi§lardir. £ali§manin hangi ama9la yapildigina dair katilimcilara bilgi verilmemi§tir. 4-8 ve 18-23 ya§ gruplarinda 14'er katilimci yer almaktadir. 33-50 ve 50 üzeri ya§ gruplarinda ise 28'er katilimci yer almaktadir.
Veri Toplama ve inceleme
Bu 9ali§mada bir doktora tezi 9ali§masi kapsaminda derlenen bütünce üzerinde 9ali§ilmi§tir. Her bir katilimcidan iki farkli konu§ma durumunda (hazirlikli/hazirliksiz) en az 300 sözcükten olu§an konu§ma verisi yüz yüze görü§meler esnasmda kayda alinmi§ ve ara§tirmaci tarafindan 9evriyaziya dönü§türühnü§tür. 4-8 ya§ grubundaki 90cuk katilimcilardan hazirlikli konu§ma verisi elde etmek 90k uygulanabilir olmadigindan bu ya§ grubu katilimcilardan sadece hazirliksiz konu§ma verisi elde edilmi§tir. Qevriyazi üzerinde "gibi" sözcügünün bir söylem belirleyici olarak i§levsel kullammlarina ait tüm örnekler eile i§aretlenmi§tir.
Yüz yüze görü§melerde katilimcilara i§, hobi, yemek ve yön tarifi gibi genel konulari i9eren 24'er soru sorulmu§tur. Qocuk katilimcilar ise, konu§maya te§vik edici bir i9erik se9ilerek hazirlanmi§ 23 soruyu, devam ettikleri anaokulunda ara§tirmaci ve katilimcinin ba§ ba§a kaldigi bir oyun odasinda oyuncaklarla oynamalanna ve hareket halinde olmalarina izin verilerek cevaplami§lardir. Hazirlikli konu§ma durumunda sorular katilimcilara görü§melerden bir gün önce verilmi§ ve katilimcilann bu sorularin cevaplanm dü§ünmeleri istenmi§tir. Hazirliksiz konu§ma durumunda ise sorular katilimcilar tarafindan anlik olarak cevaplanmi§tir. "Gibi" sözcügünün her bir i§levsel kullammimn kullanim sikligi her yüz sözcükteki üretim miktarinin ortalamasi alinarak belirlenmi§tir. Eide edilen veriler ya§, cinsiyet ve konu§ma durumu degi§kenleri baglaminda incelenmi§tir.
Diger söylem belirleyicilerinin pek 9ogunun aksine, "gibi"nin söylem belirleyici olarak i§levlerini ayirt edici 90k kesin öl9ütler ortaya koymak 90k olasi gözükmemektedir. Bu duruma ili§kin olarak Füller (2003c: 366-367) de "gibi"nin bir söylem belirleyici olarak i§levlerini belirlemenin zorluguna vurgu yapmakta, bunun sebebinin ise söylem belirleyicilerin normalde önermelerin dogrulugunu etkilemedigi konusunda ara§tirmacilar tarafindan bir uzla§ma olsa da "gibi" i9in bu durumun ge9erli olmamasi oldugunu belirtmektedir. Bu 9ali§mada "gibi"nin söylem belirleyici olarak i§levlerinin belirlemede Özbek'in (1998: 40) Türk9edeki söylem belirleyicileri kapsamli bir bi9imde inceledigi 9ali§masindaki öl9Ütleri esas alinmi§tir:
1. Kullanilan sözcükler tümce bazinda degil de söylem bazinda olmalidir.
2. Belirleyici söylemden gikarildiginda sözdizimsel ve anlamsal bütünlük
bozulmamalidir.
3. Görevsel sesbilimsel açidan incelendiginde, kullanilan söylem belirleyicisi vurgu,
ton ve duraksama açisindan tümce yapisindan bagimsiz olmalidir.
4. Bir sözcük söylem belirleyicisi olarak kullanildigi zaman bu onun söylem içindeki
tek içlevidir.
Ancak bazi durumlarda bütünce-odakli degerlendirmeler de yapilmiçtir. Ömegin, bazi ifadelerde "gibi" söylem belirleyicisi ifadeden çikanldiginda anlamsal degiçiklikler gözlemlense de "gibi" söylem belirleyici olarak içlevsel bir kullamma sahip olmayi sürdürebilmektedir.
"Gibi"nin dilbilgisel olarak en temel içlevleri oían "benzetme" ve "örnek verme" içlevleri bu çaliçmada "gibi"nin bir söylem belirleyici olarak söylem düzeyinde kullanildigi durumlarda "açiklama yapma/örnekleme veya açiklama/ôrnek isteme" içlevi altinda degerlendirilmiçtir. "Dedigim gibi", "söyledigim gibi" ve "bahsettigim gibi" ifadeleri ise bir bütiin olarak kabul edilmiç ve önceden verilen bilgiye vurgu belirleyicileri olarak siniflandirilmiçtir. "Gibi"nin konuçmadaki planlama sorunlanna içaret ettigi durumlarda ise genellikle baçka bir dolu durak, yanliç baçlangiç veya tereddüt türü akicisizlikla birlikte kullanildigi gôzlemlenmiçtir.
Bu kapsamda yapilan degerlendirmeler sonucunda "gibi" söylem belirleyicisinin mevcut çaliçmanin bütüncesinde gözlemlenen içlevsel kullanimlan §u çekilde örneklenebilir:
1. Копщта esnasinda önceden verilen eski bir bilgiyi tekrarlama veya bu bilgiye vurgu
^apma
A: Birisini karde§in olarak seçmek isteseydin kimi seçerdin karde§in olarak?
H: Mesela en iyi arkadaçim Meltem'i seçerdim.
A: Neden?
H: Dedigim GÏBÏ onunla çok egleniyoruz o yüzden. (H. L. 7 Ya§ Kiz)
2. Yaklaçik bir sayi veya miktar belirtme
B: Tekrar akçam kamp bölgesine gittigimizde orada yaklaçik bize kirk be§ dakika ya da bir saat GÎBÎ zaman kaliyor. (B.K. 19 Ya§ Erkek)
3. Açiklama yapma/örnekleme veya agiklama/örnek isteme
A: Hi hi. Kendinizden biraz bahseder misiniz hocam?
E: ^^^ Bu kiçilik ^^^^ mi ^^^^ h^ ^^ada mi çaliçtin? Bu i§i yapiyorum. Çey ...
A: Hepsi aslinda.
E: §uradan mezunum falan GIBI mi?
A: Tabi tabi. (E.Y. S. 51 Ya§ Kadin)
4. Копщтастт kendisine veya baçka birisine ait duygu ve dü§ünceleri aktarma
Fransizlarin hani о içte sogukturlar. Içte Fransizca konuçmayanlan dikkate almazlar GÎBÎ bir sürii önyargim vardi. O yargilar öyle orada kinldi. (B.P. 34 Ya§ Erkek)
5. §üphe, belirsizlik veya kararsizlik belirtme
A: t§inizin en az sevdiginiz yani nedir?
Ö: En az sevdigim yani var mi bilmiyorum yani. Afik^asi 50k yok GIBI. (Ö.Ü.Y. 34 Ya§ Kadin)
6. Planlama esnasinda sorun ya§anan durumlarda bo$luk doldurma B: §ey GIBIdü§ünürsen de o daha farkli yani. (B.M. 41 Ya§ Erkek)
7. Konu§maci ve dinleyici arasinda payla§ilan ortak bilgiye igaret etme
M: Örnegin birfok insanin zar zor vazge?ebilecegi arkada§ ortamindan fedakärlik yaptim. Yani bulundugu Qevreden ?evreyi terk edip geldim yani. Qünkü Marmaris GIBI bir yerde ya§iyorsunuz. Ve arkada§ ortami yani ger?ekten 50k güzel. (M.Ö. 19 Ya§ Erkek)
Bulgular
Bu 9ali§mada elde edilen verilerin istatistiksel analizinde SPSS 21.0 programi kullanilmi§tir ve %95 güven düzeyinde 9ali§ilmi§tir. Yapilan Shopiro-Wilks normallik testine göre verilerin normal dagilim göstermedigi tespit edildiginden analizlerde parametrik olmayan test tekniklerinden Mann-Whitney ve Kruskal Wallis kullanilmi§tir. Degerlerin 2 gruplu degi§kenlere göre farklilik gösterme durumu Mann-Whitney Testi ile 3 ve daha fazla gruplu degi§kenlere göre farklilik gösterme durumu Kruskal Wallis Testi ile incelenmi§tir.
_Tablo 1. Yag ve Konugma Durumu Degigkeni Baglaminda Yapilan Incelemeler_
Ya§ Grubu
4-8 ya§ 18-23 ya§ 33-50 ya§ 50veüzeriya§ X2 p
Ort ss Med Ort ss Med Ort ss Med Ort ss Med
Hazirlikli Konu§ma
Vurgu ,06 ,16 0,00 ,04 ,09 0,00 ,04 ,10 0,00 ,342 ,843
Yaklagiklik ,01 ,04 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4,000 ,135
A9iklama ,05 ,14 0,00 ,08 ,10 0,00 ,12 ,13 ,11 5,242 ,073
Aktarma 0,00 0,00 0,00 ,00 ,02 0,00 ,00 ,02 0,00 1,153 ,562
§üphe ,03 ,09 0,00 ,00 ,02 0,00 0,00 0,00 0,00 1,812 ,404
Bo§luk Doldurma 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 ,01 ,02 0,00 3,043 ,218
Ortak Bilgi ,01 ,03 0,00 ,04 ,19 0,00 ,02 ,05 Hazirliksiz Konu§ma 0,00 1,678 ,432
Vurgu ,02 ,06 0,00 0,00 0,00 0,00 ,06 ,13 0,00 ,08 ,10 0,00 11,201 ,011*
Yakla§iklik 0,00 0,00 0,00 ,02 ,06 0,00 ,01 ,03 0,00 ,01 ,02 0,00 1,054 ,788
Afiklama ,03 ,11 0,00 ,11 ,19 0,00 ,09 ,13 0,00 ,07 ,11 0,00 5,143 ,162
Aktarma 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 ,00 ,01 0,00 0,00 0,00 0,00 2,000 ,572
§üphe 0,00 0,00 0,00 ,01 ,04 0,00 0,00 0,00 0,00 ,01 ,05 0,00 3,073 ,381
Bo§luk Doldurma 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 ,00 ,03 0,00 ,02 ,06 0,00 2,099 ,552
Ortak Bilgi 0,00 0,00 0,00 ,02 ,06 0,00 ,02 ,05 0,00 ,02 ,04 0,00 2,717 ,437
*p<0,05
"Gibi" söylem belirleyicisinin yedi farkli i§levi üzerinde ya§ degi§keninin etkisine ili§kin yapilan incelemelerde; 4-8 ya§ grubundaki erkek Qocuklarinin "gibi" sözcügünü bir söylem belirleyici olarak hi? kullanmadiklan, ayni ya§ grubundaki 7 ve 8 ya§lanndaki iki kiz focugunun konu§malannda ise "gibi" söylem belirleyicisinin sadece konu§ma esnasinda önceden verilen eski bir bilgiyi tekrarlama veya bu bilgiye vurgu yapma ve a?iklama yapma/örnekleme veya a9iklama/örnek isteme i§levlerinde kullanildigi, diger kiz focuklarin konu§malannda ise "gibi"nin söylem belirleyici olarak hi? kullanilmadigi görülmü§tür. Bu durum focuklarin dil geli§imine özgü bir durum olarak yorumlanabilir. Qocuklarda söylem belirleyicilerin edinimi alanyazinda az 9ali§ilmi§ bir konudur. Halliday (1973: 9-45) Qocuklarda dile ait ara?sal (instrumental), ki§isel (personal), etkile§imsel (interactional), düzenleyici (regulatory), temsili (representational), ke§ifsel (heuristic) ve imgesel (imaginative) olmak tizere 7 farkli i§levin bulundugunu belirtmektedir. Yeti§kinlerde ise bu yedi i§levin bütünle§erek dü§ünsel (ideational), ki§ilerarasi (interpersonal) ve metinsel (textual) olmak üzere üfe indigini ve bu nedenle ?ocuklarin dilinde bir ifadenin tek bir i§levi yerine getirmesine kar§in yeti§tarierde her to ifadenin 90k farkli i§levleri yerine getirdigine vurgu yapmaktadir.
Bu görü§e paralel olarak Marko-Der (2012: 76) de ara§tirmalarinda, 90cuklarin ya§i arttik9a belirli söylem belirleyicileri daha 9e§itli i§levlerde kullanmaya ba§ladiklanm ancak "gibi" söylem belirleyicisine ili§kin olarak bu durumun i§levsel 9e§itlilikten 90k i§levsel degi§iklik olarak gözlemlendigini ifade etmektedirler. Montes (1999: 1289, 1298, 1311) de 90cuklarin söylem belirleyicileri ilerleyen ya§lanyla birlikte ger9ek anlaminda baglamsal kullammlarindan farkli olarak daha geni§letilmi§ anlamlarda kullandiklanm gözlemlemi§tir. Dolayisiyla mevcut gali^mada "gibi" ifadesinin 7 ya§indan itibaren söylem belirleyici i§levlerinde kullamlmaya ba§lanmasinin gözlemlenmesi 90cuklarda dilin i§levsel kullammimn artan ya§la birlikte kismiden bütünsele dogru ilerledigi anlayi§i ile tutarli gözükmektedir.
Mevcut 9ali§mada ya§ degi§keninin "gibi" söylem belirleyicisinin i§levsel kullammlarma ili§kin gözlemlenen diger önemli bir bulgu ise "gibi" söylem belirleyicisinin aktarma i§leviyle ili§kilidir. Daha önce de bahsedildigi üzere Ingilizcede "gibi"nin bir söylem belirleyici olarak "konu§macinin kendisine veya ba§ka birisine ait duygu ve dü§ünceleri aktarma" i§levinde kullammi özellikle gen9 konu§macilar arasinda hizla yayilmaktadir. Bu 9ali§mamn bütüncesinde 18-23 ya§ arasi gen9lerin konu§malarinda "gibi" söylem belirleyicisinin bu i§levsel kullammina hi? rastlanmami§tir. Türk9ede bu konuda yapilmi§ bir ara§tirma bulunmadigi i9in genelleme yapmak mümkün gözükmemektedir. Ancak "gibi"nin Tiirk9e konu§madaki aktarma i§levinde kullammimn tngilizcedekinden farkli oldugu degerlendirilmektedir. Hatta bu konuda Ingilizcenin farkli cografyalardaki kullaniminda da farkliliklar oldugunu ve bu kullanimin en 90k Amerikan Ingilizcesinde yaygm oldugunu belirten ara§tirmacilar da bulunmaktadir (Andersen 2001: 221-224). Özetle; bu 9ali§mada Türk9e konu§mada "gibi" söylem belirleyicisinin "konu§macinin kendisine veya ba§ka birisine ait duygu ve dü§ünceleri aktarma" i§levsel kullammi, ergen konu§malarinin belirleyici bir özelligi olarak gözlemlenmemi§tir. Bu i§levsel kullamma sadece 33-50 ve 50 üzeri ya§ grubundaki erkek konu§macilann konu§malannda sinirli sayida rastlanmi§tir. Türk9ede "dedigi gibi" ifadesinin bu i§levsel kullammi kar§ilamak amaciyla konu§macilar tarafmdan tercih edilebildigi de gözlemlenmi§tir.
Yaça bagli içlevsel kullamm tercihlerine iliçkin dikkat çeken diger bir husus ise, 50 ve tizeri ya§ grubundaki katilimcilarin hazirliksiz konuçma durumunda "gibi" söylem belirleyicisini "konuçma esnasinda önceden verilen eski bir bilgiyi tekrarlama veya bu bilgiye vurgu yapma" içlevinde diger ya§ gruplarina kiyasla istatistiksel olarak anlamli ôlçûde fazla kullanmiç olmalaridir. Bu ya§ grubundaki konuçmacilann Halliday'in (1973) dilin metinsel (textual) içlevini; aktarmak istedikleri bilgiyi dilbilimsel ve dilbilimsel olmayan baglamla iliçkilendirmek için "dedigim gibi", "daha önce de bahsettigim gibi", "söyledigim gibi" ifadelerini kullanarak gerçekleçtirmeyi tercih ettikleri söylenebilir. Bu kullamm tercihlerinin yalnizca hazirliksiz konuçma durumunda istatistiksel olarak anlamli fark yaratmasi ise hazirlikli konuçma durumunda sorulacak sorularin önceden görülerek cevaplarin konuçmacilar tarañndan hazirlanmasimn; konuçmanin planlanmasi, bagdaçikligmin ve tutarlihgimn saglanmasi noktasinda konuçmaciya avantaj saglamasindan kaynakli oldugu söylenebilir. Hazirliksiz konuçma durumunda konuçmacilarin bu avantaj a sahip olmamalan nedeniyle metinsel düzeyde bagdaçiklik ve tutarliligi saglayabilmek için "gibi" söylem belirleyicisini "konuçma esnasinda önceden verilen eski bir bilgiyi tekrarlama veya bu bilgiye vurgu yapma" içlevinde daha çok kullandiklanm degerlendirmek de mümkündür.
_Tablo 2. Cinsiyet ve Konugma Durumu Degigkeni Baglaminda Yapilan íncelemeler_
Cinsiyet
Kadin Erkek U p
Ort ss Medyan Ort ss Medyan
Hazirlikli Konuçma
Vurgu ,05 ,12 0,00 ,04 ,09 0,00 594,000 ,762
Yaklagiklik 0,00 0,00 0,00 ,00 ,02 0,00 595,000 ,317
Açiklama ,12 ,14 ,09 ,06 ,10 0,00 454,000 ,039*
Aktarma 0,00 0,00 0,00 ,01 ,03 0,00 560,000 ,079
Çiiphe ,00 ,01 0,00 ,01 ,06 0,00 612,000 ,984
Boçluk Doldurma ,00 ,02 0,00 ,00 ,01 0,00 612,000 ,984
Ortak Bilgi ,01 ,04 0,00 ,05 ,17 0,00 543,500 ,142
Hazirliksiz Konuçma
Vurgu ,05 ,12 0,00 ,04 ,09 0,00 875,000 ,933
Yaklagiklik ,00 ,01 0,00 ,01 ,04 0,00 818,000 ,163
Açiklama ,10 ,13 0,00 ,06 ,14 0,00 701,500 ,060
Aktarma 0,00 0,00 0,00 ,00 ,01 0,00 861,000 ,317
§ilphe 0,00 0,00 0,00 ,01 ,05 0,00 819,000 ,080
Boçluk Doldurma ,01 ,05 0,00 ,00 ,02 0,00 860,000 ,540
Ortak Bilgi ,01 ,04 0,00 ,02 ,05 0,00 795,500 ,169
*p<0,05
"Gibi" söylem belirleyicisinin kullamminda cinsiyet degiçkeninin etkisine iliçkin yapilan incelemelerde, kadin katilimcilarin erkek katilimcilara kiyasla "gibi" söylem belirleyicisinin "açiklama yapma/örnekleme veya açiklama/ôrnek isteme" içlevini hazirlikli konuçma
durumunda istatistiksel olarak anlamli olfiide daha yaygin olarak kullandiklari gorulmii§tur. ilgili alanyazinda hem genel anlamda soylem belirleyicilerin hem de ozellikle "gibi" soylem belirleyicisinin kadinlarin konu§malarinda daha siklikla goriildiigiinii gosteren pek 50k ara§tirma bulunmaktadir2.
Bu ?ali§mada bu etkinin "gibi" soylem belirleyicisinin sadece tek bir i§levi ile simrli olmasi dikkat 9ekicidir. Kadinlarin "gibi" soylem belirleyicisinin ki§ilerarasi bir i§levi olan "afiklama yapma/ornekleme veya agiklama/ornek isteme" i§levini daha yaygin kullanmalanna kar§in "gibi"nin dii§tinsel, metinsel ve diger ki§ilerarasi i§levlerinde boyle bir farklilik gorulmemi§tir. Nitekim alanyazinda da Ostman (1981: 70-77) ve Holmes (1986: 12-18) soylem belirleyicilerin i§levsel kullanim tercihlerinin cinsiyet degi§keninden farkli §ekillerde etkilendigini ortaya koymaktadir. Hatta cinsiyet degi§keninin soylem belirleyicilerin kullanimi tizerindeki etkisinin zamanla kayboldugunu ortaya koyan veya cinsiyet degi§keninin soylem belirleyici iiretimine onemli bir etkisi olmadigini gosteren ara§tirmalann sayisi da azimsanamayacak duzeydedir3.
Bu konuya ili§kin bir diger onemli husus ise etkile§imde bulunulan ki§inin cinsiyetidir. Bu 9ali§mada turn yuz yiize gorii§meler kadin bir ara§tirmaci tarafindan yurutiilmu§tur. Erman (1992: 228) ara§tirmasinda aym cinsiyetten konu§macilar arasinda soylem belirleyici kullammimn daha yaygin olduguna vurgu yapmaktadir. Dolayisiyla yiiz yiize gorii§melerde konu§macilann cinsiyetleri ileride Tiirk9ede soylem belirleyicilere ili§kin yapilacak 9ali§malarda incelenmesi gereken bir husustur.
Qocuklarda soylem belirleyicilerin kullaniminda cinsiyetin etkisine ili§kin olarak ise Kyratzis-Ervin-Tripp (1999: 1337), 4 ve 7 ya§ grubundaki 90cuklann birbirleriyle etkile§imini incelemi§ ve kiz 9ocuklarinin biitiinsel i§aretleme (tng. global marking) ve dii§iinsel i§aretlemeyi (Ing. ideational marking) erkek 9ocuklarindan daha erken yapmaya ba§ladiklanm ortaya koymaktadir. Bu 9ali§mada da daha once bahsedildigi iizere 4-8 ya§ grubundaki erkek 90cuklarinin konu§malarinda "gibi" soylem belirleyicisine M9 rastlanmamasina kar§in aym ya§ grubundaki 7 ve 8 ya§larindaki iki kiz 90cugunun konu§malannda "gibi" soylem
2 Ostman, Jan-Ola (1981). You Know: A Discourse-Functional Approach [Vol. //: 7: Pragmatics & Beyond]. Amsterdam: John Benjamins, Romaine, Suzanne-Lange, Deborah (1991). "The Use of 'Like' as a Marker of Reported Speech and Thought: A Case of Grammaticalization in Progress'. American Speech, 66: 227-279, Ferrara, Kathleen-Bell, Barbara (1995). "Sociolinguistic Variation and Discourse Function of Constructed Dialogue Introducers: The Case of Be+Like". American Speech, 70 (3): 265-290, Tagliamonte, Sali-Hudson, Rachel (1999). "Be Like et al. Beyond America: The Quotative System in British and Canadian Youth'. Journal ofSociolinguistics, 3: 147-172, Andersen, Gisle (2001). Pragmatic Markers and Sociolinguistic Variation: A Relevance-Theoretic Approach to the Language of Adolescents. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, Macaulay, Ronald (2002). "You Know, It Depends". Journal of Pragmatics, 34: 749-767, Matei, Madalina (2011). "The Influence of Age and Gender on the Selection of Discourse Markers in Casual Conversations/' Bulletin of the Transilvania University of Brasov Series IV: Philology and Cultural Studies, 4 (53): 213-220, Bu, Jiemin (2013). "A Study of the Acquisition of Discourse Markers by Chinese Learners of English'. International Journal ofEnglish Studies, 13 (1): 29-50.
3 Ferrara, Kathleen-Bell, Barbara (1995). "Sociolinguistic Variation and Discourse Function of Constructed Dialogue Introducers: The Case of Be+Like". American Speech, 70 (3): 265-290, Stubbe, Maria-Holmes, Janet (1995). "You Know, Eh and Other 'Exasperating Expressions': An Analysis of Social and Stylistic Variation in the Use of Pragmatic Devices in a Sample of New Zealand English'. Language & Communication, 15 (1): 63-88, Dailey-O'Cam, Jennifer (2000). "The Sociolinguistic Distribution of and Attitudes toward Focuser Like and Quotative Like'. Journal ofSociolinguistics, 4 (1): 60-80.
belirleyicisinin "konu§ma esnasinda önceden verilen eski bir bilgiyi tekrarlama veya bu bilgiye vurgu yapma" ve "aQiklama yapma/örnekleme veya a?iklama/örnek isteme" i§levlerinde kullamlmi§ olmasi Kyratzis-Ervin-Tripp'in yukarida bahsedilen kiz Qocuklarin bütiinsel ve dü§ünsel i§aretlemeyi erkek focuklarindan daha erken yapabildiklerine ili§kin ara§tirma sonu9lanm desteklemektedir.
Tablo 3. Konugma Durumu Degigkeni Baglaminda Yapilan tncelemeler
Hazirlik durumu
Hazirlikli Hazirliksiz U P
Ort ss Med Ort ss Med
Vurgu ,05 ,11 0,00 ,05 ,10 0,00 2886,000 ,789
Yakla§iklik ,00 ,02 0,00 ,01 ,03 0,00 2808,500 ,155
Afiklama ,09 ,12 0,00 ,08 ,13 0,00 2698,000 ,318
Aktarma ,00 ,02 0,00 ,00 ,01 0,00 2848,500 ,228
§üphe ,01 ,04 0,00 ,01 ,03 0,00 2920,000 ,813
Bojluk Doldurma ,00 ,02 0,00 ,01 ,04 0,00 2916,000 ,777
Ortak Bilgi ,03 ,13 0,00 ,01 ,04 0,00 2938,000 ,990
*p<0,05
Konu§macinin hazirlik durumuna ili§kin yapilan degerlendirmelerde istatistiksel olarak anlamli farklilik bulunmamaktadir. ilgili alanyazinda daha önce de bahsedildigi üzere yüz yüze görü§meleri, gilnlük konu§malari ya da simf tarti§malari inceleyen Qali§malar mevcuttur. Ancak mevcut gali§madakine benzer yüz yüze görü§meleri hazirlikli ve hazirliksiz olmak üzere iki farkli konu§ma durumunda inceleyen bir Qali§ma bulunmamaktadir. Dolayisiyla bu ara§tirmada elde edilen veriler bu anlamda da önemlidir.
Sonuc
Bu fali§mada "gibi" söylem belirleyicisinin Türk^e konu§ma dilindeki i§levsel kullammlarinda konu§macimn ya§i, cinsiyeti ve hazirlikli/hazirliksiz konu§ma durumu degi§kenlerinden hangi öl9üde etkilendigi incelenmi§tir. Bir ifadenin dilbilgisel i§levlerinden farkli olarak söylem düzeyindeki i§levsel kullammlarini ayirt etmede ara§tirmacilar tarafmdan hemfikir olunan en temel öl5Üt bahsi ge9en ifade bagimsiz olmalidir ve söylemden ?ikarildiginda anlamsal i9erik bozulmamali, sözdizimsel yapi korunmalidir (Zwicky 1985: 303; Stubbe-Holmes 1995: 68; Erman 2001: 1339; Füller 2003a: 189; Müller 2005: 68). Andersen (2001: 259-261) tarafmdan da vurgulandigi üzere "gibi"nin bir söylem belirleyici olarak i§levlerinin ayirt edilmesi ara§tirmacilar i?in "gibi"nin birbirinden farkli pek 90k sözdizimsel i§levinin olmasi, ifadenin önermesel i^erigine katkisi bulunup bulunmadiginin tespit edilmesindeki sorunlar veya "gibi" ifadeden 9ikarildiginda anlamsal iferigin degi§mesi gibi pek 90k zorluk yaratmakta ve bu konuda kesin yargilara varilmasim zorla§tirmaktadir Bu nedenle, bu 9ali§mada ilgili alanyazin i§iginda "gibi"nin söylem belirleyici olarak farkli i§levsel kullammlarina ili§kin zaman zaman bütünce-od^li bir yakla§im benimsenmi§tir.
Sonu9 olarak, "gibi"nin bu 9ali§manin bütüncesinde Türk9e konu§ma dilinde yedi farkli i§levi yerine getirmek i9in kullanilabildigi gözlemlenmi§tir. Bu i§levler sirasiyla "konu§ma esnasinda önceden verilen eski bir bilgiyi tekrarlama veya bu bilgiye vurgu yapma"; "yakla§ik
bir sayi veya miktar belirtme"; "a?iklama yapma/örnekleme veya afiklama/örnek isteme"; "konu§macinin kendisine veya ba§ka birisine ait duygu ve dü§ünceleri aktarma"; "§üphe, belirsizlik veya kararsizlik belirtme"; "planlama esnasmda sorun ya§anan durumlarda bo§luk doldurma" ve son olarak "konu§maci ve dinleyici arasinda payla§ilan ortak bilgiye i§aret etme" olarak siralanmaktadir. Bu i§levlerden "afiklama yapma/örnekleme veya a9iklama/örnek isteme" i§levi mevcut 9ali§manin bütüncesinde hazirlikli konu§ma durumunda gözlemlenen "gibi" söylem belirleyicisinin tüm i§levsel kullammlarinin %53,7'sini olu§turmaktadir. Hazirliksiz konu§mada ise, "gibi" söylem belirleyicisinin i§levsel kullammlari arasinda "a9iklama yapma/örnekleme veya a9iklama/örnek isteme" i§levi %46'lik bir orana sahiptir. Dolayisiyla Türk9e konu§ma dilinde "gibi"nin bu i§levsel kullamminin diger kullammlara kiyasla önemli öl9üde yaygin oldugu ve tüm i§levsel kullammlarmin yariya yakimm olu§turdugu söylenebilir. Bu i§levsel kullammi "gibi"nin "konu§ma esnasmda önceden verilen eski bir bilgiyi tekrarlama veya bu bilgiye vurgu yapma" i§levi takip etmektedir. Bu i§levsel kullamm da hem hazirlikli hem hazirliksiz konu§ma durumlannda tüm i§levsel kullanimlar i9erisinde %25'in üzerinde bir kullamm oranina sahiptir.
Ya§ degi§keninin bu i§levsel kullammlar üzerindeki etkisine ili§kin yapilan incelemelerde, 9ali§mada yer alan 4-8 ya§ grubundaki erkek 90cuklarinin "gibi" sözcügünü bir söylem belirleyici olarak M9 kullanmadiklari, "konu§macimn kendisine veya ba§ka birisine ait duygu ve dü§ünceleri aktarma" i§levinin ise 18-23 ya§ arasi gen9lerin konu§malarinda hi9 gözlemlenmedigi, "konu§ma esnasmda önceden verilen eski bir bilgiyi tekrarlama veya bu bilgiye vurgu yapma" i§levinin ise en yaygm olarak 50 ve üzeri ya§ grubunda gözlemlendigi görülmü§tür. Cinsiyet degi§keninin etkisine ili§kin olarak ise hem alanyazindaki ara§tirmalarin 90gu hem de mevcut 9ali§mada da belirli öl9üde gözlemlendigi üzere, kadinlarin konu§malannda söylem belirleyiciler kullamm sikligi ve 9e§itli i§levsel kullanimlar a9isindan daha yaygin olarak gözlemleniyor olsa da bu konuda özellikle Türk9e gibi az 9ali§ilmi§ dillerde yapilmi? daha fazla ara§tirmaya ihtiya9 duyulmaktadir. Son olarak, konu§ma degi§keninin "gibi" söylem belirleyicisinin i§levsel kullanimlarina ili§kin bu 9ali§mada istatistiksel olarak anlamli bir farklilik gözlemlenmemi§tir. Farkli söylem belirleyicilerinin anadil ve ikinci dildeki i§levsel kullanimlanm farkli konu§ma durumlannda inceleyecek ara§tirmalar bu konuda daha kapsamli ve ge9erli verilere ula§ilmasim mümkün kilacaktir.
Etik Beyan
Yazar beyanina göre, " 'Gib^ Söylem Belirleyicisinin Türk9e Konu§ma Dilindeki i§levsel Kullanimlan" adli 9ali§mamn yazim sürecinde bilimsel, etik ve alinti kurallanna uyulmu§; 9ali§mada elde edilen veriler 2015 yilina dayanmaktadir. Bu 9ali§mada geriye dönük bir veri tabani kullamldigindan ULAKBlM TR Dizin öl9ütlerin göre etik kurul onayi
gerekmemektedir.
Kaynak^a
Andersen, Gisle (1998). "The pragmatic marker like from a relevance-theoretic perspective." Discourse Markers: Descriptions and Theory. eds. Andreas Jucker-Yale Ziv. Philadelphia: John Benjamins. 147-170.
Andersen, Gisle (2001). Pragmatic Markers and Sociolinguistic Variation: A Relevance-Theoretic Approach to the Language of Adolescents. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Blyth, Carl Jr., Recktenwald, Sigrid-Wang, Jenny (1990). "I'm Like, 'Say What?!': A New Quotative in American Oral Narrative'. American Speech, 65: 215-227.
Brinton, Laurel J. (1996). Pragmatic Markers in English. Berlin and New York: Mouton De Gruyter.
Bu, Jiemin (2013). "A Study of the Acquisition of Discourse Markers by Chinese Learners of English'. International Journal of English Studies, 13 (1): 29-50.
Cuenca, Maria-Josep-Marin, Maria-Josep (2012). "Discourse Markers and Modality in Spoken Catalan: The Case of (Es) Clar" Journal of Pragmatics, 44 (15): 2211-2225.
Crosby, Faye-Nyquist Linda (1977). "The Female Register: An Empirical Study of Lakoffs
Hypotheses'. Language in Society, 6: 313-322.
Dailey-O'Cmn, Jennifer (2000). "The Sociolinguistic Distribution of and Attitudes toward Focuser Like and Quotative Like'. Journal of Sociolinguistics, 4 (1): 60-80.
Dalkili?, Leyla Qigdem (2015). "Kultiirbilim £erfevesinde Rus Dilinde 'Gibi' Baglaci ile Yapilan Benzetmeler ve Deyimlerin Incelenmesi" Ankara Universitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakultesi Dergisi, 55 (1): 343-362.
Diskin, Chloe (2017). "The Use of the Discourse-Pragmatic Marker 'Like' by Native and Non-Native Speakers of English in Ireland'. Journal of Pragmatics, 120: 144-157.
Ergin, Muharrem (2009). Turk Dil Bilgisi. Istanbul: Bayrak Basim Yayim Tanitim.
Erman, Britt (1986). "Some pragmatic expressions in English conversation/' English in Speech and Writing: A Symposium. eds. Gunnel Tottie-Ingegerd Backlund. Stockholm: Almqvistve Wiksell International. 131-147.
Erman, Britt (1992). "Female and Male Usage of Pragmatic Expressions in Same-Sex and Mixedsex Interaction'. Language Variation and Change, 4: 217-234.
Erman, Britt (2001). "Pragmatic Markers Revisited with a Focus on You Know in Adult and Adolescent Talk". Journal of Pragmatics., 33: 1337-1359.
Ferrara, Kathleen-Bell, Barbara (1995). "Sociolinguistic Variation and Discourse Function of Constructed Dialogue Introducers: The Case of Be+Like". American Speech, 70 (3): 265290.
Fuller, Janet M. (2003a). "Discourse Markers Use Across Speech Contexts: A Comparison of Native and Non-Native Speaker Performance". Multilingua, 22: 185-208.
Fuller, Janet M. (2003b). "The Influence of Speaker Roles on Discourse Marker Use". Journal of Pragmatics, 35: 23-45.
Fuller, Janet M. (2003c). "Use of Discourse Marker Like in Interviews". Journal of Sociohnguistics, 7 (3): 365-377.
Guncel Turk?e Sozluk. http://www.tdk.org.tr/index.php?option=com_gts&view=gts. (Eri§im
Tarihi: 8 Ocak 2016).
Gundogdu, Ay§e Eda (2019). "Tiirk9ede Dilbilgisel Birliktelik Gorunumlerinin Betimlenmesi: 'Gibi' Ilgeci Uzerine Derlem Temelli Bir Uygulama". Dil Egitimi ve Ara§tirmalari Dergisi, 5 (1): 1-11.
Hacieminoglu, Necmettin (1992). TurkDilinde Edatlar. Istanbul: MEB Yayinlari.
Halliday, Michael Alexander Kirkwood (1973). Explorations in the Functions of Language. London: Edward Arnold.
Hellermann, John-Vergun, Andrea (2007). "Language Which is Not Taught: The Discourse Marker Use of Beginning Adult Learners of English". Journal of Pragmatics, 39: 157-179.
Hirik, Se9il (2017). "Gibi Bi9imbiriminin I§levsel Dil Bilgisi Bakimindan £ok I§levli Goriinumu". Karadeniz Ara§tirmalari, 53: 205-222.
Holmes, Janet (1986). "Functions of You Know in Women's and Men's Speech". Language in Society, 15: 1-22.
Jucker, Andreas H.-Smith, Sara W. (1998). "And people just you know like 'wow': Discourse markers as negotiating strategies." Discourse Markers: Description and Theory. eds. Andreas H. Jucker-Yael Ziv. Amsterdam: John Benjamins. 171-202.
Korkmaz, Z. (2009). Tiirkiye Tiirkgesi Gramerii. Ankara: Turk Dil Kurumu Yayinlari.
Korkmaz, Z. (2018). Tiirkgede Eklerin Kullanili§ §ekilleri ve Ek Kalipla§masi Olaylari. Ankara: Turk Dil Kurumu Yayinlari.
Kyratzis, Amy-Ervin-Tripp, Susan (1999). "The Development of Discourse Markers in Peer Interacti on'. Journal of Pragmatics, 31: 1321-1338.
Macaulay, Ronald (2002). "You Know, It Depend^'. Journal of Pragmatics, 34: 749-767.
Marko, Alexandra-Der, Csilla Dona (2012). "Age-specific features of the use of discourse markers in Hungarian'. Jqzyk, Komunikacja, Informacja, 7: 61-78.
Matei, Madalina (2011). "The Influence of Age and Gender on the Selection of Discourse Markers in Casual Conversations/' Bulletin of the TransiYvania University ofBrasov Series IV: Phi7oZogy and Cultural Studies, 4 (53): 213-220.
Meehan, Teresa (1991). "It's Like, 'What's Happening in the Evolution of Like?': A Theory of Grammaticalization" Kansas Working Papers in Linguistics, 16: 37-51.
Montes, Rosa Graciela (1999). "The Development of Discourse Markers in Spanish: Interjection^'. Journal of Pragmatics, 31: 1289-1319.
Müller, Simone (2005). Discourse Markers in Native and Non-Native English Discourse. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Newman, Edwin (1974). Strictly Speaking: Will America Be the Death of English? Indianapolis: Bobbs-Merrill.
Ostman, Jan-Ola (1981). You Know: A Discourse-Functional Approach [Vol. II: 7: Pragmatics & Beyond]. Amsterdam: John Benjamins.
Óstman, Jan-Ola (1982). "The symbiotic relationship between pragmatic particles and impromptu speech/' Impromptu Speech: A Symposium, ed. Nile Erik Enkvist. Ábo: The Research Institute of the Ábo Ákademi Foundation. 147-177.
Ózbek, Nurdan (1998). "Türk?ede Soylem Belirleyicileri". Dilbilim Aragtirmalari Dergisi, 9:
37-47.
Polat, Brittany (2011). "Investigating Acquisition of Discourse Markers through a Developmental Learner Corpu^'. Journal of Pragmatics, 43: 3745-3756.
Romaine, Suzanne-Lange, Deborah (1991). "The Use of 'Like' as a Marker of Reported Speech and Thought: A Case of Grammaticalization in Progress". American Speech, 66: 227-279.
Schiffrin, Deborah (2005). "Discourse markers: language, meaning, and context" The Handbook of Discourse Analysis. eds. Deborah Schiffrin, Deborah Tannen-Heidi E. Hamilton. Oxford: Blackwell Publishers Ltd. 54-75.
Schleef, Erik (2004). "Gender, Power, Discipline, and Context: On the Sociolinguistic Variation of Okay, Right, Like, and You Know in English Academic Discourse'. Texas Linguistic Forum, 48: 177-86.
Sev, í. Gülsel (2012). "Türkiye Türk?esinde Gibi Edatiyla Kurulan Benzetmeli Anlatimlar".
Turkish Studies, 7 (4): 499-512.
Sperber, Dan-Deirdre, Wilson (1986). Relevance: Communication and Cognition. Oxford: Blackwell.
Sperber, Dan-Deirdre, Wilson (1995). Relevance: Communication and Cognition. Oxford: Blackwell.
Streeck, Jürgen (2002). "Grammars, Words, and Embodied Meanings: On the Uses and Evolution of So and Like'. Journal of Communication, 52 (3): 581-96.
Stubbe, Maria-Holmes, Janet (1995). "You Know, Eh and Other 'Exasperating Expressions': An Analysis of Social and Stylistic Variation in the Use of Pragmatic Devices in a Sample of New Zealand English'. Language & Communication, 15 (1): 63-88.
Tagliamonte, Sali-Hudson, Rachel (1999). "Be Like et al. Beyond America: The Quotative System in British and Canadian Youth'. Journal of Sociolinguistics, 3: 147-172.
Underhill, Robert (1988). "Like is Like, Focus" American Speech, 63: 234-246.
Van Schaaik, G. (1998). "On the Usage of Gibi". Proceedings of the Seventh International Conference on Twrkish Linguistics (ed. L. Johanson). 03-06 August 1994. Wiesbaden: Harrassowitz. 422-457.
Zwicky, Arnold M. (1985). "Clitics and Particles". Language, 61: 283-305.
